Kaynak: Mehmet ATUö, “E-Devlet UygulamalarÕ KapsamÕnda VEDOP UygulamalarÕ ve KarúÕlaúÕlan Sorunlar”, www.edevletkonferansi.org/sunum/mehmet_atug.ppt (Eriúim: 31.12.2010).
Projenin gerçekleútirilmesi esnasÕnda yapÕlan çalÕúmalarÕn boyutlarÕna iliúkin bazÕ önemli göstergeler aúa÷Õdaki tabloda verilmiútir:
149
Tablo 7: Rakamlarla VEDOP Projesi AúamalarÕ
Proje øsmi Proje Maliyeti
Proje Süresi Projenin KullanÕm AlanÕ
Projenin Tasarruf Boyutu ve BazÕ Rakamlar VEDOP I 75 Milyon $ 2 yÕl 22 il, 10 ilçedeki
153 vergi dairesi, 5 defterdarlÕk
- Türkiye’nin tahakkuk ve tahsilat gelirinin %85’i takip edilmektedir.
- YÕlda 500 bin sayfa doküman tasarruf edilmektedir.
- 8000 personele 100 bin saat e÷itim verilmektedir. - 200 sunucu, 9.000 iúlemci, 10.000 kullanÕcÕ yönetimi, 1,3 Terabyte iliúkisel veritabanÕ yönetimi bulunmaktadÕr. VEDOP II 64 milyon $ 15 ay 81 ildeki tüm vergi
daireleri ve defterdarlÕklar
- 14 bin adam/ay iú yükü tasarrufu sa÷lanmÕútÕr. (4,2 milyon $)
- 6 bin ton ka÷Õt tasarrufu sa÷lanmÕútÕr. (117 bin a÷aç, 3 milyon $) - YÕllÕk 75 milyon beyannamenin online alÕnmasÕ gerçekleúmiútir. - Ça÷rÕ Merkezi uygulamasÕna geçilmiútir. - Her yÕl 40 milyon senedin hesaplara otomatik iúlenmesi sonucu 4 bin adam/ay iú gücü kazancÕ sa÷lanmÕútÕr. - 15 bin kullanÕcÕnÕn e÷itimi sa÷lanmÕútÕr.
- 12 Terabyte büyüklü÷ünde veri ambarÕ bulunmaktadÕr. VEDOP III 99 milyon $ 2 yÕl Türkiye genelindeki
448 vergi dairesi ve 585 mal müdürlü÷ü
- 13.465 PC bilgisayarÕn, 6 bin 204 yazÕcÕnÕn da÷ÕtÕm ve montajÕ yapÕlmÕútÕr.
- EMKAS sistemi ile yÕllÕk 19 bin ton ka÷Õt, 355 bin a÷aç ve ekonomik de÷eri 8,7 milyon $ tasarrufa
gidilmiútir. - Di÷er kurumlarla yazÕúmalarda azalma olmuútur, örn. Gümrük idareleri ile yÕllÕk ortalama 1 milyon yazÕúma ortadan kalkmÕútÕr
- Makbuz bilgilerinin elle girilmemesinden dolayÕ yÕllÕk 2 bin adam/ay iúgücü tasarrufu sa÷lanmÕútÕr.
Kaynak: A.Atilla UöUR-øbrahim ÇÜTCÜ, “E-Devlet ve Tasarruf Etkisi KapsamÕnda Vedop Projesi”, Sosyal ve Beúeri Bilimler Dergisi, Cilt:1, SayÕ:2, 2009, s. 14.
150 b) VEDOP Projesi’nin øú FonksiyonlarÕ ve E-Kurum’a Yönelik Bileúenleri
VEDOP Projesi ile Gelir ødaresi BaúkanlÕ÷Õ e-devleti gerçekleútirebilmek adÕna öncelikle gereken kurum içi otomasyonu büyük ölçüde tamamlayarak e-kurum olma yolunda büyük aúama kaydetmiútir. VEDOP ile birlikte GøB’nÕn bilgi teknolojisi altyapÕsÕ modern teknolojilerle yenilenmiú ve kullanÕcÕya, yöneticiye ve mükellefe hizmet kolaylÕ÷Õ sa÷layan uygulamalar devreye alÕnmÕútÕr.
ÇalÕúmanÕn bu kÕsmÕnda, Gelir ødaresi’nin etkin ve verimli çalÕúan bir e- kurum olmasÕ adÕna gerçekleútirilen ve VEDOP’un iú amaçlarÕ addedilebilecek çalÕúmalar ele alÕnmÕútÕr.
(1) E-Beyanname
Son yÕllarda vergi beyannamelerinin elektronik olarak doldurulmasÕna iliúkin bir uygulama, Türkiye’de e-beyanname adÕyla hÕzla yaygÕnlaúmaktadÕr. AyrÕca vergi gelirlerinin önemli bir kÕsmÕ, günümüzde elektronik olarak, e-vergi ödeme (e-ödeme) yoluyla tahsil edilmektedir. E-Beyanname ve e-ödeme, birlikte e-vergilendirme rejimini veya sistemini oluúturur. Bu iki sistemin entegrasyonu, Türkiye’de, vergi yönetim sistemi için yeni bir perspektif meydana getirmiú; vergi yönetiminde modern teknolojilerin kullanÕmÕnÕn ve vergi yönetim yapÕsÕnÕn modernizasyonunun güzel bir örne÷ini oluúturmuútur311.
Vergi beyannamesinin elektronik olarak doldurulmasÕna iliúkin sistemler, devlet açÕsÕndan, vergi verisini elle girme ile ilgili iúgücü maliyetlerini düúürür; veri giriúindeki ve depolamadaki insan hatalarÕnÕ yok eder; vergi beyannamelerinin hazÕrlanmasÕnda doldurulmasÕnda harcanan zamanÕ azaltÕr; yanlÕú kayÕt ve hatalÕ bilgilerden arÕnmÕú güvenilir bir vergi verisi oluúmasÕnÕ sa÷lar312.
213 sayÕlÕ Vergi Usul Kanunu’nun 5228 sayÕlÕ kanunun 8. maddesiyle de÷iúik mükerrer 257. maddesinin birinci fÕkrasÕnÕn 4 numaralÕ bendinde yer alan düzenleme
311Aykut Hamit TURAN-Ferhat Baúkan ÖZGEN, “Türkiye’de E-Beyanname Sisteminin
Benimsenmesi Geliútirilmiú Teknoloji Kabul Modeli øle Ampirik Bir ÇalÕúma”, Do÷uú Üniversitesi Dergisi, Cilt: 10, SayÕ: 1, Ocak-2009, s. 135.
151 ile Maliye BakanlÕ÷Õ, tam otomasyonlu vergi dairelerinde yükümlülerin ödevlerini yerine getirmede bilgi iúlem teknolojilerinden yararlanmak, vergi beyanname ve bildirimlerini hÕzlÕ ve güvenilir bir úekilde idareye intikalini sa÷lamak, beyannamelerinin doldurulmasÕndaki hatalarÕ minimize ederek mükelleflerin ma÷duriyetini gidermek, vergi dairesinin iúlemlerini azaltarak yapÕlan iú ve iúlemleri kolaylaútÕrmak ve yükümlülere daha iyi hizmet vermek amacÕyla vergi beyannameleri ve bildirimlerinin internet ve di÷er elektronik bilgi iletiúim araç ve ortamÕnda do÷rudan mükellefler tarafÕndan veya bunlarÕn yetki verilmiú gerçek ve tüzel kiúiler aracÕlÕ÷Õyla gönderilmesine izin vermeye veya zorunluluk getirmeye yetkili kÕlÕnmÕútÕr313.
Yine Vergi Usul Kanununun 5228 sayÕlÕ Kanunun 3. maddesiyle de÷iútirilen 28. maddesinin ikinci fÕkrasÕndaki düzenlemeye göre; beyannamenin elektronik ortamda gönderilmesi durumunda tahakkuk fiúinin elektronik ortamda düzenlenece÷i ve ilgiliye elektronik ortamda iletilece÷i hüküm altÕna alÕnmÕútÕr. AyrÕca yapÕlan düzenlemede, tahakkuk fiúinin elektronik ortamda yükümlü ya da yetki verilmiú aracÕya iletilmesi tahakkuk fiúinin yükümlüye tebli÷i yerine geçece÷i belirtilmiútir.
YapÕlan bu iki düzenleme birlikte de÷erlendirildi÷inde; elektronik ortamda vergi beyannameleri ister yükümlü tarafÕndan isterse yetki verilmiú gerçek veya tüzel kiúiler aracÕlÕ÷Õ gönderilsin her iki durumda da yükümlü tarafÕndan verilmiú kabul edilecektir314.
E-Beyanname uygulamasÕ ile mükellefler tarafÕndan aúa÷Õda yer alan beyannameler elektronik ortamda gönderilmektedir315:
x Katma De÷er Vergisi Beyannameleri (1 ve 2 no.lu),
x Özel Tüketim Vergisi Beyannamesi (2a beyannamesi hariç), (Nisan 2005 döneminden itibaren zorunlu),
x Muhtasar Beyanname (G.V.K. 94.Madde),
313 Salih ER, “Vergide E-Beyanname UygulamasÕ”,
http://www.alomaliye.com/2007/salih_er_ebeyanname.htm (Eriúim: 22.12.2010).
314 Tolga KALKAN, “E-Beyanname UygulamasÕnda Son Durum”, YaklaúÕm, YÕl: 15, SayÕ: 171,
Mart-2007, s. 125.
315 T.C. Maliye BakanlÕ÷Õ, GøB, Strateji Geliútirme Daire BaúkanlÕ÷Õ, 2010 YÕlÕ Performans
152 x Muhtasar Beyanname (K.V.K. 24.Madde),
x Damga Vergisi Beyannamesi,
x Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Beyannamesi,
x Özel øletiúim Vergisi Beyannamesi (Nisan 2005 döneminden itibaren zorunlu),
x ùans OyunlarÕ Vergisi Beyannamesi (Nisan 2005 döneminden itibaren zorunlu),
x YÕllÕk Gelir Vergisi Beyannamesi (Beyana tabi geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olanlar için),
x YÕllÕk Gelir Vergisi Beyannamesi (Beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradÕndan ibaret olanlar için),
x YÕllÕk Gelir Vergisi Beyannamesi (Ticari, zirai ve mesleki kazancÕ olan mükellefler için zorunlu).
Elektronik ortamda alÕnan beyannameler, otomasyon kapsamÕndaki vergi dairelerinden alÕnan beyannamelerin %99’unu kapsamaktadÕr. Vergi tahsilatÕna yetkili 25 banka ve PTT úubeleri için e-tahsilat uygulamasÕ devam etmektedir. AyrÕca internetten beyanname göndermek isteyen mükelleflere yardÕmcÕ olmak üzere bilgi iúlem merkezinde 444 0 435 no’lu telefondan 7 gün 24 saat hizmet veren ça÷rÕ merkezi Ekim 2004’ten beri hizmete devam etmektedir.
(2) Client-Server TabanlÕ Vergi Dairesi Otomasyonu (VDO)
Vergi dairelerinde VEDOP ile evrak giriúinden baúlayarak sicil, tahakkuk, tahsilat, düzeltme, tarhiyat, takip, iade, araç tescil, muhasebe, özlük iúlemleri gibi vergi dairesinin bütün iúlemleri birbiri ile entegre úekilde bilgisayar ortamÕnda yapÕlmakta ve uygulamada kullanÕlan defter, belge ve çeúitli raporlar bilgisayar yardÕmÕ ile hazÕrlanabilmektedir. De÷iúik kademelerdeki güvenlik önlemleri ile yapÕlan tüm iúlemlerin izi sürülebilmekte, vergi dairesi yöneticilerine karar destek hizmeti verilmektedir. VEDOP ile birlikte, vergi daireleri iúlem yönergesi de uygulama yazÕlÕmlarÕnÕn kullanÕmÕna paralel olarak tekrar hazÕrlanmÕú, vergi
153 dairelerinin çalÕúma düzenleri de e-kurum dönüúümüne uygun olarak yeniden düzenlenmiútir316.
Vergi dairelerinin kendi aralarÕnda ve merkezi yönetim ile elektronik iletiúiminin artmasÕ ile önemli ölçüde iyileútirilmiú, vergi dairelerinin verimlilikleri ve etkinlikleri artmÕú, hizmetin veriliú süresi kÕsaltÕlarak, vergi dairelerinde mükellefe verilen hizmet kalitesi artÕrÕlmÕútÕr. Tüm bu iyileútirilmelerin sonucunda, mükelleflerin vergi dairelerinde bulunmalarÕ gereken süreler azaltÕlmÕútÕr. VEDOP’un hedefi bu gereklili÷i daha da azaltarak ön büro iúlemlerinin mümkün olan hepsinin Internet üzerinden gerçekleútirilmesidir.
(3) Web TabanlÕ Vergi Dairesi Otomasyonu (e-VDO)
Vergi dairesi iúlemlerinin tümünün bilgisayarlarla yapÕlarak iú yükünün azaltÕlmasÕ, vergi dairesi çalÕúmalarÕnda etkinlik ve verimlili÷in artÕrÕlmasÕ ve bilgisayar ortamÕnda toplanan bilgilerden sa÷lÕklÕ bir karar destek ve yönetim bilgi sisteminin oluúturulmasÕ hedeflenerek, 1997 yÕlÕnda client-server mimaride çalÕúan (VDO) bir yapÕda vergi dairesi uygulama yazÕlÕmlarÕ hazÕrlanmÕútÕr. 2004 yÕlÕnda vergi dairesi otomasyon uygulamalarÕnda merkezi bir yapÕya geçilmesi kararÕ do÷rultusunda mevcut otomasyon uygulamalarÕ merkezi bir yapÕda (e-VDO) tekrar hazÕrlanarak, 2005-2009 yÕllarÕ arasÕnda otomasyon kapsamÕnda olmayan Vergi Daireleri ve Malmüdürlükleri Gelir Birimlerinin e-VDO ile otomasyona geçirilmesi, VDO uygulamalarÕ ile çalÕúan vergi dairelerinin ise otomasyon sistem de÷iúikli÷i gerçekleútirilmiútir. 2009 yÕlÕnda VDO uygulamalarÕ ile çalÕúan vergi dairelerinin, e- VDO uygulamalarÕna geçirilmesi ile Malmüdürlükleri Gelir Servislerinin e-VDO sistemi ile otomasyona alÕnmasÕ çalÕúmalarÕ iki Malmüdürlü÷ü haricinde tamamlanmÕútÕr. 2010 yÕlÕnda iki Malmüdürlü÷ü Gelir Servisleri de otomasyon kapsamÕna alÕnmÕútÕr. 2010 yÕlÕ sonu itibariyle; 448 Vergi Dairesi, Büyük Mükellefler Vergi Dairesi BaúkanlÕ÷Õ ve 585 Malmüdürlü÷ü e-VDO kapsamÕnda bulunmaktadÕr. Halen vergi mevzuatÕ de÷iúiklikleri ve yenilikleri do÷rultusunda vergi dairesi uygulama yazÕlÕmlarÕnÕn geliútirilmesine devam edilmektedir317.
316 “E-Devlet’e Do÷ru Ödüllü Bir Proje: VEDOP ønternet Vergi Dairesi”,
http://www.maliye.gov.tr/defterdarliklar/bolu/internethaftasi/vedop.htm (Eriúim: 30.12.2010).
317 T.C. Maliye BakanlÕ÷Õ, Gelir ødaresi BaúkanlÕ÷Õ, Strateji Geliútirme Daire BaúkanlÕ÷Õ, 2011 YÕlÕ
154 (4) Veri AmbarÕ Projesi (VERøA)
Veri AmbarÕ (VERøA), vergi denetimlerinin risk analizlerine dayalÕ olarak planlÕ ve koordineli bir biçimde yürütülmesini sa÷lamak amacÕna yönelik destek uygulamalarÕdÕr. Daha ileri aúamada VERøA, mevcut VEDOP sisteminde yer alan veriler ile dÕú sistemlerden alÕnacak olan verilerin, tek bir çatÕ altÕnda birleútirilmesi, birleútirilen verilerin iúlenmesi suretiyle denetimin yanÕnda di÷er yönetsel kararlara da destek analizleri sunulmasÕdÕr318.
Beyan dÕúÕ kalmÕú vergisel olaylarÕn tespiti, mükellef beyanlarÕnÕn do÷rulu÷unun kontrolü ve denetim birimlerine bilgi deste÷i sa÷lamak amacÕyla yürütülen proje kapsamÕnda; bilgi kaynaklarÕnÕn araútÕrÕlmasÕ, tespit edilen bilgi kaynaklarÕndan veri toplanabilmesi için faaliyetlerin yürütülmesi, bilgilerin toplanmasÕ ve analizi, vergi incelemelerinde yararlanÕlmak üzere, iç ve dÕú kaynaklardan alÕnan bilgilerin veri ambarÕna aktarÕlarak de÷erlendirilmesi, alÕnan çÕktÕlarÕn incelenmek üzere denetim birimlerine gönderilmesi ve veri ambarÕndaki bilgilerin tüm denetim birimlerinin kullanÕmÕna sunulmasÕ için veri ambarÕ (VERøA) oluúturularak bilgilerin de÷erlendirilmesi ve denetim birimlerinin kullanÕmÕna sunulmasÕ çalÕúmalarÕ büyük ölçüde tamamlanmÕútÕr319.
Veri ambarÕ sisteminde bulunan bilgiler úöyledir320: x Mükellef sicil bilgileri,
x Bilanço esasÕna göre defter tutan mükellefler için yÕllÕk faaliyet bildirimi (Form A),
x Bilanço esasÕna göre defter tutan mükelleflerin mal ve hizmet alÕmlarÕna, mal ve hizmet satÕúlarÕna iliúkin bildirim (Form B, Form Ba ve Form Bs),
x Vergi inceleme raporu ile sahte veya muhteviyatÕ itibariyle yanÕltÕcÕ belge kullandÕ÷Õ veya düzenledi÷i tespit edilen mükellefler (Form 11),
318 T.C. Maliye BakanlÕ÷Õ, GøB, Strateji Geliútirme Daire BaúkanlÕ÷Õ, Gelir ødaresi BaúkanlÕ÷Õ 2007
YÕlÕ Birinci AltÕ AylÕk Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu, s. 22. http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/Haberler/GIB_MALI_DURUM_RAPORU.pdf (Eriúim: 30.12.2010).
319 Neslihan øÇTEN øNCE, “Elektronik Vergi Denetimine Do÷ru”, Mali Çözüm, SayÕ: 94, 2009, s.
253.
155 x YÕllÕk gelir vergisi beyanname bilgileri,
x Kurumlar vergisi beyanname bilgileri, x KDV beyanname bilgileri,
x Muhtasar beyanname bilgileri, x Gümrük ihracat beyanname bilgileri,
x Gayrimenkul sermaye iradÕ beyanname bilgileri, x Kurum ortaklarÕna iliúkin bilgiler,
x Gayrimenkul alÕm, satÕmÕ yapan kiúiler hakkÕnda bilgiler, x Gayrimenkul ipotek iúlemeleri,
x KayÕtlarÕ silinen mükelleflere iliúkin vergisi dairelerince re’sen terk ettirilen mükellefler,
x Vergi ile ilgili belgeleri her hangi bir úekilde kaybolan veya yok olan mükellefler,
x Kredi kartÕ ile satÕú yapan üye iú yerlerinin satÕú tutarlarÕna iliúkin bankalardan alÕnan bilgiler,
x T.C. Merkez BankasÕ’ndan AlÕnan 50.000 ABD DolarÕ veya Eúitini Aúan Dövizlerin Yurt DÕúÕna Transfer øúlemlerine øliúkin Bilgiler,
x Devlet Malzeme Ofisine mal ve hizmet satanlar, x Banka bilgileri,
x Özel finans kurumlarÕ bilgileri, x Sigorta úirketleri bilgileri,
x AracÕ kuruluúlar, portföy yönetim úirketleri, di÷er borsa aracÕ kuruluúlarÕ bilgileri,
x Posta ve telgraf teúkilatÕ bilgileri, x Factoring úirketleri bilgileri,
156 x Finansal kiralama úirketleri bilgileri,
x Yetkili müesseseler (döviz bürolarÕ) bilgileri, x økrazatçÕlardan alÕnan bilgiler,
x KÕymetli maden aracÕ kuruluúlarÕ bilgileri, x Takasbank bilgileri.
(5) ønternet Vergi Dairesi
ølk olarak 1999 yÕlÕnda baúlatÕlan ønternet Vergi Dairesi (www.gib.gov.tr) uygulamalarÕ, Türkiye’de kamu idarelerinin saydamlÕ÷Õ ve e-devlet uygulamalarÕ konusunda atÕlan ilk ve önemli adÕmlardan birisini oluúturmaktadÕr. Bu uygulama ile mükelleflerin vergi dairesine gitmesini gerektiren iúlemlerin internet vergi dairesi aracÕlÕ÷Õyla çok daha hÕzlÕ ve do÷ru yapÕlmasÕ ve bu suretle hem mükellefler hem de vergi daireleri bakÕmÕndan kaynak tasarrufu sa÷lanmasÕ amaçlanmÕútÕr.
Mükellefler, ba÷lÕ bulunduklarÕ vergi dairesinden kullanÕcÕ kodu, úifre ve parola almak suretiyle, internet vergi dairesince sunulan aúa÷Õdaki hizmetlerden yararlanabilmektedirler321:
x Mükellefler “Borcu Yoktur YazÕsÕ” ve “Mükellefiyet YazÕsÕ” için talepte bulunabilmekte ve iúlemlerin aúamalarÕnÕ ekrandan izleyebilmektedir.
x 1 SÕra No’lu Yeminli Mali Müúavirlerin Tasdik Sözleúmelerine øliúkin Bildirimlerinin ve Sürekli Bilgi Verme Yükümlülüklerinin Elektronik Ortamda Yerine Getirilmesi HakkÕnda Genel Tebli÷ kapsamÕnda Yeminli Mali Müúavirler sözleúme bilgilerine ait iúlemleri yapabilmektedirler.
x Katma De÷er Vergisi iadesi talebi giriúi yapÕlabilmektedir.
x Belge basÕm bilgilerinin görüntülenmesinin vergi kimlik numarasÕ ve belge türüne göre yapÕlmasÕ ile listeleme kolaylÕ÷Õ eklenerek kullanÕcÕlarÕn siteden maksimum verimle hizmet almalarÕ sa÷lanmÕútÕr.
x Yeni ønternet Vergi Dairesi’nde mükellefe ait motorlu taúÕtlarÕn plaka listesi görülebilmektedir. Mükellef bu listeden ilgili aracÕ seçip sorgulama yaptÕ÷Õ
157 zaman araç sahibinin mükellef bilgilerini, Motorlu TaúÕtlar Vergisi, trafik para cezasÕ borcunun olup olmadÕ÷ÕnÕ ve bunlara ait ödemeleri görebilmektedir. AyrÕca, mükellefler trafik para cezasÕ var ise cezayÕ hesaplayabilmekte ve Motorlu TaúÕtlar Vergisini veya trafik para cezasÕnÕ kredi kartÕ ile anÕnda ödeyebilmektedir.
x Hesaplamalar bölümü ile gecikme zammÕ ve faizi, Gelir Vergisi ve gayrimenkul sermaye iradÕ hesaplamalarÕ yapÕlabilmektedir.
x Görüú/Öneri sayfasÕ ile Yeni ønternet Vergi Dairesi hakkÕndaki her türlü görüú, öneri ve úikayetler alÕnmaktadÕr.
x ønternet Vergi Dairesi’ne artÕk mobil imza ile de giriú yapÕlabilmektedir. Mobil imza ile giriú yapÕldÕ÷Õnda elektronik ortamda kimlik do÷rulanmakta ve iúlemler daha güvenli bir úekilde gerçekleútirilmektedir.
x Mükellefler tarafÕndan yetki verilen gerçek/tüzel kiúilerin, yetki veren adÕna ve yetki çerçevesince ønternet Vergi Dairesinde iúlem yapabilmektedir.
Elektronik Bilgi Transferi (BTRANS) ise, 2 Seri No’lu Vergi Kimlik NumarasÕ Genel Tebli÷i kapsamÕnda yaptÕklarÕ iúlemleri Maliye BakanlÕ÷Õ'na bildirmek zorunda olanlar ile Maliye BakanlÕ÷Õ'na bilgi gönderme zorunlulu÷u getirilen di÷er kiúi ve kurumlara verilen bir hizmettir322.
(6) Elektronik Fatura (E-Fatura) ve Elektronik Fatura KayÕt Sistemi (EFKS)
E-Fatura uygulamasÕ ka÷Õt ve kalemle düzenlenen faturalarÕn bilgisayarda düzenlenip yazÕcÕdan ka÷Õda basÕlmasÕ iúlemi de÷ildir. E-Fatura, faturanÕn düzenlenmesi, düzenleyenin kimli÷inin elektronik sertifikalarla do÷rulanmasÕ, faturanÕn elektronik olarak zarflanmasÕ, zarfÕn ve faturanÕn içeri÷inin de÷iúmezli÷i ve gizlili÷inin sa÷lanmasÕ, zarfÕn alÕcÕya iletilmesi, iletilme esnasÕnda yolda kaybolmazlÕ÷ÕnÕn izlenmesi, ulaútÕ ve açÕldÕ bilgisinin alÕnmasÕ ve teyidinin yapÕlmasÕ, red iúlemleri, iadesi gibi tüm faturalaúma süreçlerinin elektronik ortamda
158 elektronik sertifikalar ile kimlik do÷rulanmasÕ, veri bütünlü÷ü, inkar edilemezlik, güvenlik ve gizlilik alt yapÕsÕ ile yapÕlmasÕdÕr323.
Ülkemizde ilk e-fatura uygulamasÕ Elektronik Fatura KayÕt Sistemi (EFKS) ile baúlatÕlmÕútÕr. EFKS, kurum ve kuruluúlarÕn düzenledikleri faturalarda bulunan bazÕ bilgilerin, belirlenen uygulama ve veri standartlarÕ çerçevesinde GøB sistemine aktarÕlmasÕ úartÕ ile faturalara ait ikinci nüshalarÕn ka÷Õt olarak saklanmasÕ zorunlulu÷unu ortadan kaldÕran; ayrÕca alÕcÕlarÕna verilmek üzere hazÕrlanan birinci nüsha faturalarÕn da güvenli elektronik imzalÕ dijital belge úeklinde oluúturulmasÕna imkan sa÷layan pilot bir uygulamadÕr324.
Elektronik fatura çalÕúmalarÕ kapsamÕnda baúlatÕlan, Elektronik Fatura KayÕt Sistemi’nden yararlanmak için baúvuran Avea øletiúim Hizmetleri A.ù., Türk Telekomünikasyon A.ù., Turkcell øletiúim Hizmetleri A.ù., Vodafone Telekomünikasyon A.ù., TTNet Anonim ùirketi ve BURSAGAZ Bursa ùehiriçi Do÷algaz Da÷ÕtÕm Ticaret ve Taahhüt A.ù. protokol yapÕlmak suretiyle sisteme dahil edilmiútir325.
EFKS sistemi kapsamÕndaki 5 firmaya faturalarÕnÕn birinci nüshalarÕnÕ elektronik ortamda da gönderebilme izni verilmiútir. Elektronik Fatura KayÕt Sistemi ile ilgili Vergi Usul Kanunu Genel Tebli÷ Tasla÷Õ hazÕrlanmÕútÕr. EFKS kapsamÕna alÕnan faturalarÕn EFKS’ye kayÕtlÕ olup olmadÕ÷ÕnÕn sorgulanabilmesi amacÕyla http://www.efatura.gov.tr internet sitesinden fatura sorgulama hizmeti verilmeye baúlanmÕútÕr.
Merkezi bir mesajlaúma a÷Õ oluúturulabilmesi amacÕyla 06.06.2008 tarih 5766 sayÕlÕ Kanun’un326 17’nci maddesi ile Vergi Usul Kanununun mükerrer 242’nci maddesi, “Maliye BakanlÕ÷Õ; elektronik defter, belge ve kayÕtlarÕn oluúturulmasÕ, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza ve ibrazÕ ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulmasÕ ve düzenlenmesi uygulamasÕna iliúkin usul ve esaslarÕ belirlemeye, elektronik ortamda tutulmasÕna ve düzenlenmesine izin verilen defter ve belgelerde yer almasÕ gereken bilgileri internet de dahil olmak üzere her türlü
323 Fahrettin ÖZDEMøRCø, “Elektronik Fatura (E-Fatura UygulamasÕ), Vergi DünyasÕ, SayÕ: 353,
Ocak-2011, ss. 27-28.
324 ÖZDEMøRCø, a.g.m., s. 27.
325 T.C. Maliye BakanlÕ÷Õ, Gelir ødaresi BaúkanlÕ÷Õ, Faaliyet Raporu 2008, Ankara-2009, s. 31. 326 06.06.2008 Tarih ve 26898 SayÕlÕ (Mükerrer) Resmi Gazete’de yayÕmlanmÕútÕr.
159 elektronik bilgi iletiúim araç ve ortamÕnda Maliye BakanlÕ÷Õna veya Maliye BakanlÕ÷ÕnÕn gözetim ve denetimine tabi olup, kuruluúu, faaliyetleri, çalÕúma ve denetim esaslarÕ Bakanlar Kurulunca çÕkarÕlacak bir yönetmelikle belirlenecek olan özel hukuk tüzel kiúili÷ine haiz bir úirkete aktarma zorunlulu÷u getirmeye, bilgi aktarÕmÕnda uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya iliúkin usul ve esaslarÕ tespit etmeye, bu Kanun kapsamÕna giren iúlemlerde elektronik imza kullanÕm usul ve esaslarÕnÕ düzenlemeye ve denetlemeye yetkilidir. Bu Kanunun vergi mahremiyetine iliúkin hükümleri, bu kapsamda kurulan úirketin ortak, yönetici ve çalÕúanlarÕ hakkÕnda da uygulanÕr.” úeklinde de÷iútirilmiútir327.
2008 yÕlÕndan itibaren 5 telekomünikasyon úirketi ve bir do÷algaz da÷ÕtÕm úirketi ile gerçekleútirilen uygulama ile 2008 yÕlÕnda 378.235.274, 2009 yÕlÕnda 442.412.302 ve 2010 yÕlÕnÕn son 10 ayÕnda 350.173.760 adet olmak üzere toplam, 1.170.821.336 adet fatura Elektronik Fatura KayÕt Sistemi kapsamÕnda üretilerek ikinci nüshalarÕ dijital ortamda saklanmÕútÕr. EFKS kapsamÕnda düzenlenen faturalarÕn toplam fatura adedine oranÕ 2008 yÕlÕ için % 21, 2009 yÕlÕ için % 24 olarak gerçekleúmiútir328.
(7) Vergi Denetmenleri Otomasyon Sistemi (VEDOS)
Etkin denetim planlarÕnÕn yapÕlabilmesi, denetimlerin eú zamanlÕ olarak yürütülebilmesi imkânÕnÕn sa÷lanmasÕ, Vergi Denetmenleri tarafÕndan yapÕlacak çalÕúmalarda uygulama birli÷inin sa÷lanmasÕ ve Vergi Denetmenlerinin daha verimli çalÕúmalarÕnÕn sa÷lanmasÕ amacÕyla da Vergi Denetmenleri Otomasyon Sistemi (VEDOS) geliútirilmiú ve bu proje de uygulamaya konulmuútur. Bu sistem ile mükellefin yasal kayÕtlarÕnÕn ve Merkezi Risk Analizi Sistemi çerçevesinde elde edilen verilerin elektronik ortamda vergi denetim elemanlarÕna aktarÕmÕ sa÷lanarak vergi incelemelerine hÕz ve etkinlik kazandÕrÕlacaktÕr. Bu ba÷lamda, ilgili birimlerce yapÕlan risk analizleri sonucu incelenmesinde veya gönüllü uyum projesi kapsamÕnda gönüllü uyuma teúvik edilmesinde yarar görülen mükellefler VEDOS üzerinden
327 397 SayÕlÕ VUK Genel Tebli÷i, 05.03.2010 Tarih ve 27512 SayÕlÕ Resmi Gazete.
328 T.C. Maliye BakanlÕ÷Õ, GøB, 2010 YÕlÕ Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu, Temmuz-
160 Vergi Dairesi BaúkanlÕklarÕna gönderilmiú, yapÕlan incelemelere veya matrah artÕrÕmlarÕna iliúkin çalÕúmalarÕn istatistiki sonuçlarÕnÕn alÕnmasÕ sa÷lanmÕútÕr329.
(8) Elektronik Banka TahsilatlarÕ øúleme Sistemi (EBTøS)
VEDOP öncesinde, vergi tahsilat yetkisinin verildi÷i 19 bankaya yapÕlan vergi ödemelerinin mükellef hesaplarÕna iúlenmesi, banka úubelerinden ka÷Õt ortamÕnda gelen alÕndÕlarÕn elle giriúi yapÕlarak sa÷lanmaktaydÕ. VEDOP ile Elektronik Banka TahsilatlarÕ øúleme Sistemi (EBTøS) geliútirilerek, bankalar tarafÕndan yapÕlan vergi tahsilatlarÕnÕn, bankalarÕn bilgi iúlem merkezlerinden GøB’na web tabanlÕ uygulamalar aracÕlÕ÷Õ ile elektronik olarak gönderilmesi ve vergi dairelerinde mükellef hesaplarÕna otomatik olarak iúlenmesi sa÷lanmÕútÕr. Bu sayede her yÕl yaklaúÕk 24 milyon banka makbuzunun tekrar elle giriúinin yapÕlmasÕ önlenerek hata payÕ azaltÕlmÕú ve çabukluk sa÷lanmÕútÕr. AyrÕca EBTøS ile makbuz bilgilerinin elle giriúinin önlenmesi neticesinde vergi dairelerinde her yÕl yaklaúÕk 2000 adam-ay’lÕk bir iú gücü tasarrufu sa÷lanmÕútÕr. Böylece hem iúlemler daha do÷ru ve çabuk yapÕlmaya baúlanmÕú, hem de idareye önemli ölçüde ekonomik kazanÕm sa÷lanmÕútÕr330.
Tahsilat yapma yetkisi verilen banka, katÕlÕm bankalarÕ ve posta iúletmesine ait liste aúa÷Õda yer almaktadÕr:
x T.C. Ziraat BankasÕ A.ù. x Türkiye Halk BankasÕ A.ù. x Türkiye øú BankasÕ A.ù. x YapÕ Kredi BankasÕ A.ù. x Akbank T.A.ù.
x Türkiye VakÕflar BankasÕ T.A.O. x Türkiye Garanti BankasÕ A.ù. x ùekerbank T.A.ù.
x Fortisbank A.ù.
329 GøB, 2010 YÕlÕ Performans ProgramÕ, s. 44. 330 “E-Devlet’e Do÷ru Ödüllü Bir Proje…”, a.g.m., s. 7.
161 x Türk Ekonomi BankasÕ A.ù.
x Finansbank A.ù. x Denizbank A.ù. x Tekstilbank A.ù. x Anadolubank A.ù. x Hsbc Bank A.ù. x Ing Bank A.ù.