Kaynak: Murat øNCE, Elektronik Devlet: Kamu Hizmetlerinin SunulmasÕnda Yeni ømkanlar, DPT YayÕnlarÕ, MayÕs-2001s. 24.
AnlaúÕlaca÷Õ gibi, geleneksel devlette kamu kurumu úematik olarak, vatandaú ile vatandaúÕn talep etti÷i bilginin sa÷landÕ÷Õ bilgi sisteminin arasÕndadÕr. VatandaúÕn bilgiye do÷rudan eriúimi mümkün gözükmemektedir. Kamu kurumu, üretti÷i ya da sakladÕ÷Õ bilgiyi kavramsal olarak arka planda yer alan bilgi sisteminde tutmakta, vatandaú ile bilgi paylaúÕmÕ gerekli oldu÷unda bilgi sisteminden uygun ve gerekli bilgiye eriúmekte ve tekrar vatandaúa aktarmaktadÕr. Kamu kurumlarÕ arasÕndaki iletiúim ve kurumsal bilgi sistemleri arasÕndaki paylaúÕm zayÕftÕr. Bilgi talep eden ya da bilgi aktarmak isteyen vatandaú ilgili kamu kurumuna bizzat ulaúmak ve yüz yüze görüúmede bulunmak zorundadÕr. Bu modelde; bürokratik sürecin çalÕútÕrÕlmasÕ, ka÷Õda dayalÕ iúlemlere a÷ÕrlÕk verilmesi, tekrarlar, zaman kayÕplarÕ, kamu kurumu ile vatandaú arasÕnda uzlaúmazlÕklar ve dikey bir örgütlenme kaçÕnÕlmazdÕr. Bu model
110 içinde yapÕlacak iyileútirmeler, geçici çözümler gibi görünmektedir ve sistemin iúleyiúindeki sorunlar yeniden tekrarlanacaktÕr. Geleneksel kamu yönetiminde tÕkanÕklÕklara getirilen çözümler, genellikle yeni kurumsal ve idari yapÕlanmalarla, kamu personeli sayÕsÕnÕn artÕúÕyla ve vatandaú ile bilgi kayna÷Õ arasÕna yeni engellerin girmesiyle sonuçlanmaktadÕr.
Elektronik devlette ise, bilgi sistemi kamu kurumu ile vatandaú arasÕna yerleútirilmiútir. Kamu kurumu, vatandaúÕn bilgi talebini öngörme gayreti içinde olmakta, bir baúka deyiúle sunulacak hizmeti vatandaúÕn talepleri yönlendirmektedir. VatandaúÕn bilgiye do÷rudan eriúiminin yanÕ sÕra, kamu kurumlarÕ arasÕndaki iletiúimin artmasÕ ve kurumsal bilgi sistemlerinin bütünleúmesinin sa÷lanmasÕ sayesinde tekrarlar, aúÕrÕ bürokratik süreçler, zaman kayÕplarÕ, ka÷Õda dayalÕ iúlemler önemli ölçüde azaltÕlmÕútÕr. Vatandaúa gerekli olan bilgilerin büyük bir kÕsmÕ bilgi sisteminde güncellenmiú úekilde hazÕrdÕr. Olabilecek di÷er talepler ise bilgi sistemi aracÕlÕ÷Õyla kamu kurumuna iletilmekte ve gerekli cevaplar kÕsa sürede yine bilgi sistemi aracÕlÕ÷Õyla vatandaúa sunulmaktadÕr. Buna göre; elektronik devlete geçiúle birlikte, birbirlerinden az ya da çok farklÕ görevleri yerine getiren ve çok çeúitli alanlarda hizmet sunan kamu kurumlarÕnÕn görevleri de sona ermiú olmamakta, sunulan hizmetin kalitesinin artÕrÕlmasÕ, güncelli÷inin ve süreklili÷in sa÷lanmasÕ amacÕyla de÷iúim göstermektedir235.
C. E-Devletin AmaçlarÕ
Her ülke, kendi politik sistemine uygun olarak, “e-devlet”e de÷iúik biçimde anlam ve içerik yüklemektedir. Bunun yanÕnda ülkelerin bilgiye yönelik politikalarÕ, e-devlet kullanÕcÕlarÕnÕn sayÕsÕ, e÷itim seviyesi ve motivasyonu baúta olmak üzere ülkelerin devlet yapÕlarÕ, yönetim ve liderlik tarzlarÕ e-devletin geliúim hÕzÕnÕ ve baúarÕsÕnÕ etkilemektedir. Söz konusu bu faktörler dÕúÕnda e-devletteki iúlem sahibine (vatandaú, özel sektör ve kamu sektörü) göre e-devletten beklenen faydalar çeúitlilik arz etti÷i gibi; etkinlik, etkililik, stratejik faydalar, saydamlÕk ve kurumsal de÷er kriterleri açÕsÕndan hizmet, zaman, mekan, etkileúim ve süreç faktörlerine göre de bu beklentiler de÷iúik biçimde sÕralanabilmektedir. Bu durum de÷iúik açÕlardan bakÕldÕ÷Õnda e-devlet marifetiyle elde edilecek faydalar listesinin hayli kabarÕk
111 oldu÷unu göstermektedir. øúlemin sahibi, hizmet, zaman, uzaklÕk, etkileúim ve prosedür faktörlerine göre bu faydalarÕ ayrÕ ayrÕ sÕralamaktansa, tüm ülkelerde genel olarak e-devlet uygulamalarÕnda hedeflenen amaç ya da beklentileri ana hatlarÕ ile ele almak daha uygun olacaktÕr236:
x Kamu hizmetlerinin vatandaúlarÕn gereksinimlerine göre düzenlenmesi ve sunulan hizmetlerin kalitesinin arttÕrÕlmasÕ,
x Kamu kurumlarÕnÕn güvenilirli÷inin arttÕrÕlmasÕ, x Bilgi ve iletiúim maliyetlerinin düúürülmesi,
x Kamu hizmetlerinin da÷ÕtÕm ve sunum maliyetlerinin düúürülmesi, x 7/24 kamu hizmeti sunulmasÕ,
x Kamu hizmetlerinin ve eylemlerin sürekli denetlenmesi, x Hükümet faaliyetlerinin her yerden izlenebilmesi,
x øúlem sahipleri (vatandaú, özel ve kamu sektörü) arasÕndaki mesafeyi azaltma ve bütün bölgelere eúit düzeyde kamu hizmeti sunma,
x VatandaúlarÕn ve tüketicilerin kamu faaliyetlerine ve demokratik süreçlere daha aktif bir içimde katÕlabilmesi,
x Rüúvet ve yolsuzluklarÕn önüne geçilmesi, x Kamu hizmetlerinde çabukluk,
x VatandaúlarÕn kamu bilgilerine daha rahat ve geniú bir biçimde ulaúabilmesi, x Kamu hizmetlerine farklÕ kanallardan daha rahat eriúebilme,
x Bürokratik iúlemlerin azalmasÕ,
x Kamu kurumlarÕ arasÕnda bilgi bütünlü÷ünün sa÷lanmasÕ,
x Merkezi yönetimle yerel yönetimler arasÕnda daha iyi ve etkili bir iletiúim a÷ÕnÕn kurulmasÕ,
112 x Devlet kurumlarÕnÕn daha rasyonel ve verimli iúlemesinin sa÷lanmasÕ,
gelirlerin artÕrÕlmasÕ ve ekonomik geliúmenin sa÷lanmasÕ, x Hesap verebilir ve daha úeffaf bir kamu yönetimi oluúturma, x Devlet yönetimindeki hiyerarúi kademelerinin saf dÕúÕ bÕrakÕlmasÕ,
x VatandaúlarÕn gereksinim ve taleplerine kÕsa sürede yanÕt verebilen bir kamu yönetimi oluúturma,
x Kamu yönetiminin hantal ve iú görmez imajÕnÕn de÷iúmesi,
x Karar vericilerin bilgiye dayalÕ karar verme süreçlerinin geliútirilmesi ve hÕzlandÕrÕlmasÕ,
x Esnek bir kamu yönetimi anlayÕúÕna geçiú. D. E-Devletin Temel UnsurlarÕ
Devletin temel unsurlarÕ olan vatandaú ve kuruluúlar (özel ya da kamu) e- devlette, e-vatandaú, e-úirket ve e-kurum biçiminde kendini göstermektedir. Ancak e- devleti oluútururken söz konusu unsurlara öncelikler atamak ve birini tümüyle gerçekleútirmeden (örne÷in e-iúyerlerini oluúturmadan) e-devletten olmaz türü yaklaúÕmlarda bulunmak e-devletin oluúumunu olumsuz etkiler. Her bir unsur, kendi içerisinde “e” olgusunu gerçekleútirmeye çalÕúacak, birbirinden etkilenerek geliúecek ve zamanla e-devlet oluúacaktÕr. Bu kavramlarÕn devletin temel unsurlarÕ bazÕndaki anlamlarÕ ile e-devlet bazÕndaki anlamlarÕ birbirinden farklÕdÕr. Vatandaú, kurum ve iúletmenin e-devletteki anlamlarÕ úöyledir237:
e-vatandaú; devletle olan iletiúim ve ba÷lantÕsÕnÕ bilgisayar a÷larÕ üzerinden gerçekleútiren yurttaútÕr.
e-kurum; vatandaúa bilgisayar a÷larÕ üzerinden, dijital ortamda hizmet sunan kurumdur.
e-úirket; çevreyle olan iletiúimini ve iúlemlerini bilgisayar a÷larÕ üzerinden yapan úirketlerdir.
237 Ali ùAHøN-Erhan ÖRSELLø, “E-Devlet AnlayÕúÕ Sürecinde Türkiye”, Selçuk Üniversitesi Sosyal
113