Ülkemizde, 1990’lÕ yÕllardan itibaren, kamu kurumlarÕnda kurumsal bilgilerin bilgisayar ortamÕna aktarÕlmasÕ, bilgi iúlem merkezlerinin kurulmasÕ, bilgisayar kullanÕmÕnÕn yaygÕnlaútÕrÕlmasÕ ve kamu kurumlarÕnÕn web sayfasÕnÕn oluúturulmasÕ gibi çalÕúmalar kurumsal düzeyde baúlamÕútÕr.
Türkiye’de BaúbakanlÕk direktifiyle UlaútÕrma BakanlÕ÷Õ tarafÕndan Türkiye Ulusal Enformasyon AltyapÕsÕ Ana PlanÕ (TUENA) adÕyla yürütülen alt yapÕ çalÕúmasÕ niteli÷indeki plan, öncelikle eriúim konusunda belirli standartlarÕ sa÷lamayÕ hedeflemiútir. TUENA Ana PlanÕ, 1999 Temmuz’unda BakanlÕk tarafÕndan kabul edilmiú ve 1999 yÕlÕnÕn ikinci yarÕsÕnda güncelleme çalÕúmalarÕ baúlanmÕútÕr284. Ana plan çalÕúmasÕnda, Türkiye’nin “bilgi ça÷Õ toplumlarÕ arasÕnda yerini almayÕ hedefledi÷i” vurgulanmÕútÕr.
2000’li yÕllara girerken teknolojik geliúme büyük bir ivme kazanmÕú, ekonomik ve toplumsal hayattaki de÷iúim nedeniyle, bilgi ve iletiúim teknolojilerinin yaygÕn kullanÕmÕ zorunlu hale gelmiútir. 15-16 Haziran 2001’de Göteborg’da yapÕlan Avrupa Birli÷i liderler zirvesinde Türkiye de “e-Avrupa+” projesine imza atmÕú ve daha sonra BaúbakanlÕk koordinasyonunda “e-Türkiye” çalÕúmalarÕ baúlatÕlmÕútÕr. Bu
282 “E-Devlet Nedir?” http://www.digitaldevlet.org/edevletnedir.html (Eriúim: 05.12.2010). 283 Coúkun Can AKTAN, “E-Devlet’e Geçiú: BazÕ Sorunlar ve Çözüm Önerileri”,
http://www.canaktan.org/politika/e-devlet/sorunlar-cozum.htm (Eriúim: 05.12.2010).
284 TUENA, Türkiye Ulusal Enformasyon AltyapÕsÕ Ana PlanÕ Sonuç Raporu, Ankara, Ekim-
131 çalÕúmalar, bilgi toplumunun temel alt yapÕsÕnÕ oluúturma çabalarÕ üzerinde yo÷unlaúmaktadÕr. ønternetin daha hÕzlÕ ve ucuz bir hale getirilerek internet kullanÕmÕnÕn arttÕrÕlmasÕ ve insan kaynaklarÕna yatÕrÕm yapÕlmasÕ çalÕúmalarÕ bunlar arasÕndadÕr285.
1998 yÕlÕnda yayÕnlanan bir BaúbakanlÕk genelgesiyle gerek e-Avrupa+ ve gerekse e-Türkiye çalÕúmalarÕ do÷rultusunda e-devlete geçiú vizyonunu oluúturmak amacÕyla Kamu-Net Teknik Kurulu oluúturulmuú ve bu kurul, 28 ùubat 2002 tarihinde yeni bir örgüt yapÕsÕyla göreve baúlamÕútÕr. Kamu-Net Teknik Kurulu’nun önemli görevlerinden baúlÕcasÕ, bilgi toplumuna geçiú sürecinde bilgi ve iletiúim teknolojilerinin olanaklarÕndan yararlanarak devletin etkin, úeffaf, güvenli, hÕzlÕ ve kesintisiz hizmet sunacak kurumlarÕn sanal ortama taúÕnmasÕnÕ sa÷lamak ve devlet ile vatandaú arasÕndaki iliúkileri elektronik ortamda yürütmek için elektronik bir devlet portalÕ oluúturmaktÕr286.
Daha önce ifade edildi÷i gibi, 2001 yÕlÕnda AB’ye aday ülkeler için tasarlanan e-Avrupa+ Giriúimi’ne Türkiye de taraf olmuú, 58. ve 59. Hükümet Acil Eylem PlanlarÕnda yer alan “e-Dönüúüm Türkiye Projesi” 2003 yÕlÕnda baúlatÕlarak, ülkemizde yürütülmekte olan münferit çalÕúmalar tek proje çatÕsÕ altÕnda toplanarak hÕzlandÕrÕlmaya çalÕúÕlmÕútÕr.
eDTr Projesi; elektronik imza (e-imza), e-devlet ana kapÕsÕ, e-adalet, e-sa÷lÕk, okullarÕn internete ba÷lanmasÕ vb. birçok alt projeyi içeren büyük bir proje olarak tasarlanmÕútÕr. eDTr Projesinin amaç ve hedefleri, kurumsal yapÕsÕ, aúamalarÕ ve koordinasyonuna iliúkin usul ve esaslar 27 ùubat 2003 tarih ve 2003/12 sayÕlÕ BaúbakanlÕk Genelgesi ile tüm kamu kurum ve kuruluúlarÕna bildirilmiútir. AynÕ Genelge ile DPT bünyesinde eDTr Projesini yürütmek üzere Bilgi Toplumu Dairesi BaúkanlÕ÷ÕnÕn (DPT-BTDB) oluúturulmasÕ öngörülmüú ve projeyi üst düzeyde yönlendirmek ve izlemek üzere, DanÕúma Kurulu oluúturulmuútur287.
eDTr Projesinin hayata geçirilmesi, en üst seviyede yönlendirilmesi ve izlenmesi amacÕyla, 4 AralÕk 2003 tarih ve 2003/48 sayÕlÕ BaúbakanlÕk Genelgesi ile
285 BALCI, “E-Devlet: Kamu Yönetiminde Yeni Perspektifler…”, a.g.m., s. 324. 286 BALCI, a.g.m., ss. 324-325.
287 T.C. SayÕútay BaúkanlÕ÷Õ, E-Dönüúüm Türkiye Projesi Çerçevesinde Yürütülen Faaliyetler,
132 Devlet BakanÕ ve Baúbakan YardÕmcÕsÕ BaúkanlÕ÷Õnda, sekreterya hizmetlerini DPT’nin yürüttü÷ü “eDTr Projesi øcra Kurulu” kurulmuútur. Bu proje ile ilgili çalÕúmalarÕn koordinasyonu, yürütülmesi ile kurumsal altyapÕsÕnÕn oluúturulmasÕna yönelik tüm iú ve iúlemlerin izlenmesi görevi, eDTr Projesi øcra Kuruluna verilmiútir. Daha önce e-Türkiye Giriúimi kapsamÕnda oluúturulan çalÕúma gruplarÕ yeniden düzenlenmiú ve sayÕsÕ azaltÕlmÕútÕr. eDTr Projesinin yürütülmesi için ùekil 10’da gösterilen kurumlarÕ içeren bir organizasyon yapÕsÕ oluúturulmuútur. Bu yapÕda sivil toplum kuruluúlarÕna (STK) da yer verilmiútir288.
ùekil 10: E-Dönüúüm Türkiye Projesi Organizasyon ùemasÕ
Kaynak: T.C. SayÕútay BaúkanlÕ÷Õ, E-Dönüúüm Türkiye Projesi Çerçevesinde Yürütülen Faaliyetler, Performans Denetimi Raporu, Haziran-2006, s. 26.
eDTr Projesinin koordinasyonundan ve uygulamasÕndan sorumlu kurum olarak DPT belirlenmiútir. Uygulamada proje faaliyetleri, DPT’de, eDTr Projesi için özel olarak kurulan, BTDB tarafÕndan koordine edilmekte ve yürütülmektedir. DPT- BTDB’nin baúlÕca görevleri:
x eDTr Projesinin koordinasyonu ve izlenmesi, x BøT yatÕrÕmlarÕnÕn koordinasyonu,
288 T.C SayÕútay BaúkanlÕ÷Õ, E-Dönüúüm Türkiye Projesi Çerçevesinde Yürütülen Faaliyetler, a.g.e.,
133 x AB’ye uyum çalÕúmalarÕnÕn koordinasyonu,
x Bilgi toplumuna iliúkin AB programlarÕ (e-content, IDA vb) ile ilgili faaliyetlerdir.
eDTr Projesi eylem planlarÕnda yapÕlacak çalÕúmalarÕn sorumlulu÷u Sa÷lÕk BakanlÕ÷Õ, Adalet BakanlÕ÷Õ, Milli E÷itim BakanlÕ÷Õ, TÜBøTAK vb. çok sayÕda kurum ve kuruluúa verilmiú ve her çalÕúmaya katkÕ sa÷layacak ilgili kurumlar belirlenmiútir. Proje kapsamÕnda 33’ü sorumlu, 73’ü ilgili olmak üzere toplam 106 kuruma görev verilmiútir. Ancak eDTr Projesinin bütününde oldu÷u gibi bu kurumlarÕn sorumlu÷undaki alt proje çalÕúmalarÕnÕ koordine etme ve izleme sorumlulu÷u da DPT’nindir.
2003/12 SayÕlÕ BaúbakanlÕk Genelgesi'nde belirtildi÷i üzere, e-Dönüúüm Türkiye Projesi'nin baúlÕca hedefi; vatandaúlara daha kaliteli ve hÕzlÕ kamu hizmeti sunabilmek amacÕyla; katÕlÕmcÕ, úeffaf, etkin ve basit iú süreçlerine sahip olmayÕ ilke edinmiú bir devlet yapÕsÕ oluúturacak koúullarÕn hazÕrlanmasÕdÕr.
Bu proje ile;
x Bilgi teknolojileri politikalarÕ ve mevzuatÕnÕn öncelikle Avrupa Birli÷i müktesebatÕ çerçevesinde gözden geçirilerek yeniden düzenlenmesi ve, bu konuda e-Avrupa+ kapsamÕnda aday ülkeler için öngörülen eylem planÕnÕn ülkemize uyarlanmasÕ,
x VatandaúÕn BøT yardÕmÕyla, kamusal alandaki karar alma süreçlerine katÕlÕmÕnÕ sa÷layacak mekanizmalarÕn geliútirilmesi,
x Kamu idaresinin úeffaf ve hesap verebilir hale getirilmesine katkÕda bulunulmasÕ,
x Kamu hizmetlerinin sunumunda BøT’den azami ölçüde yararlanÕlarak iyi yönetiúim ilkelerinin hayata geçirilmesine katkÕda bulunulmasÕ,
x BøT kullanÕmÕnÕn yaygÕnlaútÕrÕlmasÕ,
x BøT alanÕnda kaynak israfÕnÕ azaltmak amacÕyla, kamunun mükerrerlik arz eden veya örtüúen ilgili yatÕrÕm projelerinin bütünleútirilmesi, izlenmesi,
134 de÷erlendirilmesi ve yatÕrÕmcÕ-kamu kuruluúlarÕ arasÕnda gerekli koordinasyonun sa÷lanmasÕ amaçlanmaktadÕr289.
Bu amaç ve politikalara uygun olarak, Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüúümünü hedefleyen eDTr Projesi kapsamÕnda yapÕlacak çalÕúmalarda uyulacak temel ilkeler290;
x Proje ve uygulamalarda, herhangi bir teknoloji tercihini öne çÕkartmayan ve teknolojik ba÷ÕmlÕlÕk yaratmayan çözümlerin benimsenmesi,
x KullanÕcÕ / vatandaú odaklÕ uygulamalarÕn öncelikle gerçekleútirilmesi, x Belirlenmiú standartlara uygun ürün / hizmetlerin alÕnmasÕ,
x Mükerrer ve birbiriyle örtüúen yatÕrÕmlardan kaçÕnÕlmasÕ,
x Uygulama projelerinin mutlak surette bir yapÕlabilirlik etüdüne dayandÕrÕlmasÕ,
x Veri paylaúÕmÕnÕ esas alan birlikte iúleyen sistemlerin kurulmasÕ,
x YaygÕn uygulama projelerine pilot ve/veya aúamalÕ olarak baúlanÕp, bu aúamanÕn sonuçlarÕ do÷rultusunda ulusal düzeyde yaygÕnlaútÕrÕlmasÕ,
x Do÷rudan herhangi bir kamu kurumunun bünyesinde gerçekleútirilmesi mümkün olmayan proje ve faaliyetlerin genel koordinatör birim tarafÕndan yürütülmesi,
x YapÕlacak düzenlemelerde ve uygulama projelerinde, kiúisel bilgilerin korunmasÕ ve a÷ güvenli÷inin teminat altÕna alÕnmasÕ,
x Ürün ve hizmet tedari÷inde piyasa mekanizmalarÕnÕn iúlerli÷inin sa÷lanmasÕ, x Bilgi toplumuna dönüúümün izlenmesi ve uygun politikalarÕn zamanÕnda
oluúturulmasÕ amacÕyla tüm çalÕúmalarda, izleme ve de÷erlendirme kriterlerinin belirlenmesi ve bu kriterlere göre ortaya çÕkan istatistiklerin ve sonuçlarÕn duyurulmasÕ,
289 E-Dönüúüm Türkiye Projesi,
http://web.ogm.gov.tr/diger/bilisim/Sayfalar/E-DonusumT%C3%BCrkiye.aspx (Eriúim: 05.12.2010).
135 x øyi bir yönetiúim modeli oluúturularak, ilgili tüm kesimlerin karar alma
süreçlerine etkin katÕlÕmÕnÕn sa÷lanmasÕ; bu amaçla, bilgi toplumuna dönüúüm sürecinde yürütülen tüm proje ve uygulamalarÕn vatandaúlara, iú dünyasÕna, kamu kurumlarÕna, üniversitelere ve sivil toplum örgütlerine mümkün olan en etkin araçlar kullanÕlarak aktarÕlmasÕ ve elde edilen sonuçlarÕn dönemsel olarak kamuoyu ile paylaúÕlmasÕ.
BaúbakanlÕk tarafÕndan beú yÕllÕk bir dönemi kapsamak üzere planlanan strateji belgesi ve bunun eki olan eylem planÕnda söz konusu dönem içerisinde ulaúÕlmak istenen hedefler belirlenmiútir. Bilgi Toplumu Stratejisi’nde ve Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem PlanÕ’nda (2006-2010) Türkiye’nin e-devlet konusundaki hedefleri olarak úu hususlara yer verilmiútir291.
1. Sosyal Dönüúüm; “Herkes için bilgi ve iletiúim teknolojileri fÕrsatÕ”.
VatandaúlarÕn gündelik ve iú yaúamlarÕnda bilgi ve iletiúim teknolojilerini etkin kullanÕmÕ ile ekonomik ve sosyal fayda artÕrÕlacaktÕr.
2. Bilgi ve øletiúim Teknolojilerinin øú DünyasÕna Nüfuzu; “øúletmelere bilgi ve iletiúim teknolojileri yoluyla rekabet avantajÕ”.
Kamu hizmetinden yararlananlarÕn bir kÕsmÕnÕ oluúturan iúletmeler, e-ticaret yapmaya teúvik edilecek, BøT imkanlarÕnÕ kullanarak rekabet avantajÕ sa÷layacaklardÕr.
3. Vatandaú OdaklÕ Hizmet Dönüúümü; “Yüksek standartlarda kamu hizmeti sunumu”.
Kamu hizmetleri, BøT yardÕmÕyla, kullanÕmÕ yo÷un ve getirisi yüksek hizmetlerden baúlamak üzere elektronik ortama taúÕnacak, aynÕ zamanda iú süreçleri kullanÕcÕ ihtiyaçlarÕ do÷rultusunda yeniden yapÕlandÕrÕlarak hizmet sunumunda etkinlik sa÷lanacaktÕr.
4. Kamu Yönetiminde Modernizasyon; “Bilgi ve iletiúim teknolojileriyle desteklenen kamu yönetimi reformu”.
136 Verimlili÷i ve vatandaú memnuniyetini öncelikli olarak gözeten, ülke koúullarÕna uygun örgüt ve süreç yapÕlanmalarÕna sahip etkin bir e-devlet oluúumu, BøT deste÷iyle hayata geçirilecektir.
5. Küresel Rekabetçi Bilgi Teknolojileri Sektörü; “UluslararasÕ oyuncu bilgi teknolojileri sektörü”.
Bilgi teknolojileri hizmetleri alanÕnda proje odaklÕ hizmetler ve kamu özel sektör iúbirlikleriyle sektör yetkinliklerinin geliútirilerek dÕú pazarlara açÕlma, yazÕlÕmda ise rekabet avantajÕnÕn daha yüksek oldu÷u sektörel çözümlere odaklanÕlacaktÕr.
6. Rekabetçi, YaygÕn ve Ucuz øletiúim ve AltyapÕ Hizmetleri; “Toplumun her kesimine yüksek kalitede ve ucuz geniúbant eriúim imkanÕ”.
øletiúim altyapÕ ve hizmetlerinin geliútirilebilmesi ve yaygÕn kullanÕmÕnÕn sa÷lanmasÕ ile telekomünikasyon sektöründe hizmet ve altyapÕlarda etkin rekabet ortamÕ tesis edilecek, bu yolla hÕzlÕ, güvenli, sürekli ve kaliteli iletiúim hizmetlerinin uygun maliyetlerle sunulmasÕnÕn yanÕ sÕra, yeni teknolojilere dayalÕ telekomünikasyon altyapÕlarÕnÕn kurulmasÕ için uygun ortam yaratÕlacaktÕr.
7. Ar-Ge ve Yenilikçili÷in Geliútirilmesi; “Küresel pazarÕn taleplerine uygun yeni ürün ve hizmetler”.
Dünya pazarlarÕnda talebi giderek artan, yenilikçi ve yüksek katma de÷erli bir sektör olarak bilgi ve iletiúim teknolojileri sektöründe Ar-Ge faaliyetlerine öncelik verilecek, bu alanda yeni teknolojilerin geliútirilmesi ve üretime dönüútürülmesi desteklenecektir. Di÷er taraftan, Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetlerinin geliútirilmesi ve etkinleútirilmesinde BøT’den azami ölçüde faydalanÕlacaktÕr.