Yönergenin Amacı

Roma Antlaşmasının 117. maddesinde öngörülen çalışanların çalışma koşul- larının ve yaşam standartlarının iyileştirilmesini teşvik edecek önlemlerin alınması ve Üye Devletler arasında bu önlemlere uyumun sağlanması önemli bir gerekliliktir255. İş sözleşmesi ve iş ilişkilerinin temel unsurları hakkında tüm işverenlerin uymak zo- runda oldukları bilgileri içeren bir belge geliştirilmesi ve işverenin çalışanları bilgi- lendirme yükümlülüğünü hangi yolla yapacağının tespit edilmesi ve çalışanların söz- leşmeden kaynaklanan menfaatlerinin korunması, iş sözleşmesi veya iş ilişkisinin

251 _{Yönergede Sözleşme (Contract) kavramı, hem sözleşmeler (contracts) hem de istihdam ilişkile-} ri (employment relationship) kavramlarını ifade etmek için kullanılmaktadır. BARNARD, Employment Law, s.438.

252 _{PITT Gwyneth, Employment Law, London-1995, s.76.} 253 _{PITT, s.76.}

254 _{Bkz. PITT, s.76; BLANPAİN, Labour Law, s.236; SLADE, s.48; PAİNTER Richard} W./PUTTICK Keith, Employment Rights, Great Britain-1993, s.44.

255 _{Avrupa Birliğinin kurucu antlaşması olan Roma Antlaşması (1957) sosyal politika başlıklı bir} bölüm (117-118 maddeler) ve bu bölüm altında “sosyal hükümler” içermesine rağmen, Toplu- luğa sosyal politika konusunda düzenleme yapma yetkisi vermemiş ve bu yetkiyi üye devletlere bırakmıştır. Antlaşma’nın 118. maddesi Toplulukta, endüstri ilişkilerinin sosyal taraflar arasın- da yapılacak sosyal diyaloga dayanmasını öngörmüştür. PARLAK, www. yerelsen. org.tr/_ re- simler_ /haberler / ZekiParlak.doc. (Erişim tarihi: 14.11.2007).

temel unsurlarında oluşan herhangi bir değişimin çalışanlara iletilmesi ihtiyacı bu konuda bir Yönerge hazırlamanın başlıca amaçlarını oluşturmuştur256_.

Roma Antlaşmasının 117. maddesinde çalışanların çalışma koşullarının ve yaşam standartlarının iyileştirilmesini teşvik edecek önlemler alınmasına ilişkin dü- zenlemeler, üye ülkeler arasında önlemler alınması ihtiyacını hissettirmiştir. 9 Aralık 1989 tarihinde Strazburg Avrupa Konseyinde kabul edilen Çalışanların Temel Sosyal Haklarına İlişkin Avrupa Şartı’nın 9. maddesi, Topluluk düzeyinde, iş sözleşmesi ve istihdam ilişkilerinin temel unsurları hakkında tüm işverenlerin uymak zorunda ol- dukları bilgileri içeren bir belge geliştirmesini istemiştir.

Yönerge, iş piyasasında, büyük bir şeffaflık yaratmak, iş ilişkisinin koşulları hakkında güvensizlik ve belirsizlik ortamından kaçınmak için işçinin korunmasını sağlamak amacıyla kabul edilmiştir257. Yönergeye göre, her bir çalışana iş sözleşmesi veya iş ilişkisinin esaslı unsurları hakkında bilgi içeren bir belge verilmesi gereke- cektir258. Ancak Yönerge, iş ilişkilerine esneklik kazandırabilmek için üye devletlere, belirli sınırlı iş ilişkilerini bu Yönerge kapsamı dışında tutma imkânı da tanımıştır259. Ayrıca Yurtdışında çalışmak için gönderilen işçilere verilecek yazılı belge- lerde, iş sözleşmesinin önemli hükümlerinin yanında yurtdışına gönderilmenin önem- li koşullarını içeren bilgilerin de verilmesi Yönerge’nin bir gereği olarak karşımıza çıkmaktadır260. Yine çalışanlara iş koşulları hakkında verilmesi gerekli yazılı belge-

256 _{İşverenin İş Akdi veya İş İlişkisinde Uygulanacak Kurallar Hakkında Çalışanları Bilgilendirme} Sorumluluğuna İlişkin 14 Ocak 1991 Tarih ve 91/533/EEC sayılı Konsey Yönergesi’nin baş- langıç bölümünde (1-11. paragraf) Yönerge’nin amaçları ortaya konulmuştur; BLANPAİN, Labour Law, s.236; SLADE, s.47.

257 _{Report on The Implementation of Directive 91/533/EEC, s.2; Günlük, haftalık, aylık veya yıllık} süreyi esas alan iş ilişkileri, job sharing (iş paylaşımı), job-splitting (işin bölüşülmesi), çağrı üzerine çalışma, tele çalışma gibi kısmı çalışma temel prensibine dayanan yeni istihdam türleri- nin ortaya çıkması ile işçiler açısından kimin için, nerede ve hangi şartlar altında çalışıyorum sorusu daha da önem kazanmaya başlamıştır. Bu tür işyerlerinde işçiye çalışma koşulları hak- kında yazılı bir belgenin verilmesi, iş ilişkisini şeffaf hale getirecek ve işçinin korunması ama- cına daha fazla uyulmuş olacaktır. HEPER, s.156-157; BOWERS John, Employment Law, London-1997, s.41.

258 _{Üye devletlerin konu ile ilgili mevzuatları, işverenin iş sözleşmesinin veya iş ilişkisinin önemli} koşullarını işçiye bildirme yükümlülüğü konusunda olduğu gibi birbirinden önemli farklılıklar- la ayrılmaktadır. HEPER, s.157.

259 _{HEPER, s.157.}

de, şikâyet prosedürleri ve disipline ilişkin kuralların çalışanlara uygulanmasına iliş- kin uygulamalara da yer verilmesi gerekmektedir261_.

Yönerge, AB ülkeleri arasında, ispat kapsamına alınan konuların içeriği ile ilgili uyum sağlama amacı içerisinde değildir. Amaç yazılı bir ispat aracı oluşturul- ması ve ispat konusuna giren konuların standardizasyonunu sağlamaktır262. Böylece Yönerge’nin amaç kısmında belirtilen şeffaf ve güvenli bir çalışma hayatının oluştu- rulması imkânı yaratılmış olacaktır. Gerçekten de yazılı belge verme zorunluluğu, bulundukları ülkenin çalışma kurallarını, örf ve adetlerini bilmeyen yabancı işçiler açısından bir güvence aracı olacak ve iş sözleşmesinin önemli hükümleri hakkında bilgi sahibi olma imkânına kavuşmuş olacaklardır263.

Yönerge’nin 9. maddesi Üye Ülkelere 91/533/EC sayılı Yönerge’nin hüküm- lerine uygun kanun, tüzük ve idari düzenlemeleri en geç 30 Haziran 1993 tarihine kadar gerçekleştirme yükümlülüğü getirmiştir264. Böylece işverenler, söz konusu hükümler gereğince Yönerge’de belirtilen ve çalışanları iş sözleşmesi veya istihdam ilişkisinin esaslı koşulları hakkında bilgilendirme zorunluluğuna ilişkin bir belgeyi, iş ilişkisinin başlamasından itibaren en geç iki ay içinde çalışanlara sunmakla yükümlü tutulmuştur265. Çalışanları iş koşullarının esaslı unsurları hakkında bilgilendirme zo- runluluğunun, Yönerge’nin 4. maddesi gereğince yurtdışında çalışmaya gönderilen işçiler açısından da uygulanması gerekecektir.

Kamu sektöründe çalışan işçilerin de işverenlerinden, Yönerge gereğince, iş sözleşmesi veya istihdam ilişkisinin esaslı unsurları hakkında bilgi içeren bir belge- nin verilmesini istemeye hakları vardır266_.

261 _{PITT, s.75.} 262 _{HEPER, s.158.} 263 _{HEPER, s.158.} 264 _{BARNARD, EC Law, s.345.} 265 _{BARNARD, EC Law, s.345.} 266 _{BARNARD, EC Law, s.345.}