Verilerin Analizi

AraĢtırmadaki veriler daha önce belirtildiği Ģekilde araĢtırmacı tarafından uzman görüĢleri dikkate alınarak ve ilgili alanyazının detaylı Ģekilde incelenmesiyle oluĢturulan yarı-yapılandırılmıĢ görüĢme formuyla toplanmıĢtır. GörüĢmeler sonucu elde toplanan veriler deĢifre edilip bilgisayara ortamında yazılı hale getirildikten sonra tablolarla kodlanarak, sınıflandırılarak okulun değerleri, varlık sebebi ve geleceği ile ilgili okulun paydaĢlarının görüĢleri belirlenmiĢtir.

Yıldırım ve ġimĢek (2011) yapılan araĢtırmanın temelini oluĢturan bir kuram ya da kavramsal çerçeve olduğunda veriler toplanmadan önce bir tema ve kod listesi çıkarmanın mümkün olabileceğini ve verilerin analizi esnasında ortaya çıkan yeni tema ve kodların önceden oluĢturulan listeye eklenebileceğini ifade etmektedir. Yıldırım ve ġimĢek'in (2011) bu önerisi doğrultusunda, araĢtırmada kullanılan görüĢme formlarından ve çalıĢılan konunun kuramsal çerçevesinden yararlanılarak yola çıkarak araĢtırmanın analiz edilebilmesi için okulun varlık sebebi, okulun geleceği ve okulun değerleri olmak üzere üç tema ve bu temaların her birine yönelik olarak farklı kategoriler oluĢturulmuĢtur. AraĢtırma soruları ve verilen yanıtlar göz önüne alınarak oluĢturulan bu tema ve kategorilerden okul yöneticilerinin, öğretmenlerin, yardımcı personellerin ve velilerin bulguların sunulmasında kullanılan tema ve kategoriler Tablo 5’de, öğrencilerin bulgularının sunulmasında kullanılan tema ve kategoriler Tablo 6’da sunulmuĢtur.

Tablo 5

Araştırma Kapsamında Okul Personeli ve Veliler İçin Oluşturulan Tema ve Kategoriler

Tablo 6

Araştırma Kapsamında Öğrenciler İçin Oluşturulan Tema ve Kategoriler

Temalar Kategoriler

Okulun Varlık Sebebi

 Hizmet Sınıfı

 Eğitim Niçin Desteklenmeli?

 Rakipler

 Öğrenciye BakıĢ

 Okul ve ĠĢleyiĢi

 Mevcut Okul Sistemi ve ĠĢlevleri

Okulun Geleceği  Gelecekten Beklentiler ve Önemi

 Gelecekteki Okul Sistemi ve ĠĢlevleri

Okulun Değerleri  Değerler

Temalar Kategoriler

Okulun Varlık Sebebi

 Okula Niçin Gelmeli?

 Eksik Yönler

 Hayatlarındaki Önemi

 Eğitim Niçin Desteklenmeli?

 Rakipler

 Okul ve ĠĢleyiĢi

 Öğrenciye BakıĢ

Okulun Geleceği

 Okullar Nasıl Olmalı?

 Yaratacağı Fark

 Gelecekten beklentiler

 Mükemmel Yapılması Gereken ĠĢ

 Gelecekte Okul ve ĠĢleyiĢi

 Gelecekteki Okul Sistemi ve ĠĢlevleri

Nitel veri analizinin amacı, incelenen sosyal gerçekliğin derinliklerinde bekleyen gizil bilgiyi gün yüzüne çıkartmaktır (Özdemir, 2010). Bu süreçte araĢtırmacı kendi öznelliğini iĢe koĢmakta ve incelediği sosyal gerçeklikle dolaysız bir etkileĢim içerisine girmektedir. Özdemir’e (2010) göre araĢtırmadaki etkileĢim sürecinde birden fazla veri toplama tekniği iĢe koĢulmakta ve veri sepetinde toplanan benzer özeliklere sahip bilgiler kendi içerisinde kategorilere ayrılmaktadır. Bu süreçte kategoriler

isimlendirilmekte ve belirli bir temaya dayalı olarak örgütlenmektedir.Dolayısıyla nitel

veri analizini, somut sosyal gerçekliğin içerisindeki yerleĢik bilginin, tümevarımcı yöntembilimle kavranabilmesinin bir aracı olarak tanımlamak mümkündür.

Özdemir’in tavsiyeleri göz önüne alınarak Tablo 5 ve Tablo 6’ da görüldüğü gibi, bu araĢtırma kapsamında okulun paydaĢlarına okulun varlık sebebi, değerleri ve geleceğine yönelik sorular sorulmuĢ ve temalar ve kodlar alanyazına dayalı olarak oluĢturulmuĢtur. Veriler bu kategoriler altında sınıflandırılarak okuyucu için anlamlı bir hale getirilmiĢtir. Kodlama ve kategorileĢtirme iĢlemi araĢtırmacı tarafından tekrarlı olarak yapılmıĢtır. Böylece araĢtırmanın problemine ve amacına bağlı kalınarak, gereksiz kodlamalar çıkarılmıĢ, gerekli görülen kısımlarda yeni kodlamalar eklenmiĢtir. Sonuç olarak her bir katılımcının konu hakkındaki görüĢlerinin ayrı ayrı görülebileceği tablolar elde edilmiĢtir. AraĢtırma verileri içerik analiziyle incelendikten sonra, bu tema ve kod listesinde bir takım değiĢiklikler gerçekleĢtirilmiĢtir. Ayrıca, her bir okul paydaĢının görüĢlerine iliĢkin tema ve kod listelerini gösteren tablolar bulgular kısmında verilmiĢ ve elde edilen bulgular yorumlanmıĢtır.

Aynı teknik görüĢme formundaki tüm sorular için uygulanmıĢ ve Microsoft Excel programında bulunan sıralama komutu yardımı ile sayısallaĢtırılıp derinlemesine irdeleme yapmak üzere hazır hale getirilmiĢtir. AraĢtırmada kapsamında belirlenen tema ve kategoriler kullanılarak 2. düzey kodlama kategorisi okul yöneticileri, öğretmenleri, yardımcı personelleri ve veliler için Tablo 7’de, öğrenciler için Tablo 8’de detaylı olarak sunulmaktadır. Bu araĢtırma kapsamında okulun paydaĢlarının okulun varlık sebebi, değerleri ve geleceğine yönelik görüĢlerini belirlemede 2. düzey kodlamada görüĢme soruları ve katılımcıların sorulara verdiği yanıtlar göz önünde bulundurularak kodlamalar yapılmıĢtır.

Tablo 7

Araştırma kapsamında Okul Personeli ve Veliler için oluşturulan temalar

Kategori Alt kategori

Hizmet Sınıfı  Demokrasi  Devlet  Öğrenciler  Toplum  Veli

Eğitim Niçin Desteklenmeli? _ Devlet _Veli

Rakipler  Eğitim Sağlayıcı Unsurlar

 Eğitimi Engelleyici Unsurlar

Öğrenciye BakıĢ  MüĢteri  Birey  BaĢarı Okul ve ĠĢleyiĢi  Yönetici  Öğretmen  Öğrenci  Veli  Yardımcı Personel

Mevcut Okul Sistemi ve ĠĢlevleri

 Eğitim  Sosyal  Politik  Ekonomik Gelecekten Beklentiler  Ġyimser  Kötümser  Kararsız

Önemi  Toplum Açısından Önemi

 Öğrenci Açısından Önemi

 Demokrasi Açısından Önemi

Gelecekteki Okul Sistemi ve ĠĢlevleri

 Eğitim

 Sosyal

 Politik

 Ekonomik

Değerler  Ortak Amaçlar

Tablo 8

Araştırma kapsamında öğrenciler için oluşturulan temalar

Kategoriler Alt kategoriler

Okula Niçin Gelmeli?  Eğitim

 Gelecek  SosyalleĢme

Eksik Yönler  Fiziksel unsurlar

 Eğitsel unsurlar

Hayatlarındaki Önemi  Gelecek

 Eğitim-öğrenme  SosyalleĢme

Eğitim Niçin Desteklenmeli?  Devlet

 Veli

Rakipler  Eğitsel faaliyetler

 Eğitsel olmayan faaliyetler

Okul ve ĠĢleyiĢi  Yönetici

 Öğretmen  Öğrenci  Veli

 Yardımcı personel

Öğrenciye BakıĢ  MüĢteri

 Birey  BaĢarı

Okullar Nasıl Olmalı?  Fiziksel

 Eğitsel  Sosyal

Kimlerde fark yaratır?  Toplum

 Öğrenciler  Veliler

Gelecekten beklentiler  Ġyimser

 Kötümser  Kararsız

Önemi  Toplum Açısından Önemi

 Öğrenci Açısından Önemi  Demokrasi Açısından Önemi

Gelecekte Okul ve ĠĢleyiĢi  Yönetici

 Öğretmen  Öğrenci  Veli

 Yardımcı personel

Mükemmel Yapılması Gereken iĢ  Eğitim-öğretim

 Sosyal faaliyet

Gelecekteki Okul Sistemi ve ĠĢlevleri  Eğitim-öğretim

 Sosyal  Politik

 Ekonomik

Değerler  Ortak amaçlar

AraĢtırma yapılan okulda görev yapan ve araĢtırmaya katılan okulun paydaĢlarının belirtilmesi için de sembollerden faydalanılmıĢtır. Buna göre, (Y) harfi yöneticileri, (Öğrt) sembolü öğretmenleri, (V) harfi velileri, (P) harfi yardımcı personelleri ve (Ö) harfi de öğrencileri sembolize etmek amacıyla kullanılmıĢtır. Ayrıca okulun paydaĢlarını tanımlamak için kullanılan bu sembollerin yanında bulunan ve 1-15 arası değiĢen rakamlar, nitel araĢtırma yapılan okulun paydaĢlarının sırasını sembolize etmek amacıyla kullanılmıĢtır. Sonuç olarak, katılımcıların sembolize edilmesi süreci tamamlanmıĢ ve aĢağıda oluĢturulan sembollere yönelik örnekler verilmiĢtir.

Örnek: Y-1 : 1. Yönetici Öğrt-1: 1. Öğretmen V-1 : 1. Veli P-1 : 1. Yardımcı personel Ö-1 : 1. Öğrenci

AraĢtırmada yapılan her bir görüĢmeden önce katılımcılardan ses kaydı yapılmasına yönelik izin alınmıĢ ve katılımcıların tümü görüĢmelerin ses kayıt cihazıyla kayıt edilmesine izin vermiĢtir. Daha sonra ses kayıtları bilgisayar ortamında deĢifre edilerek elde edilen bütün veriler üzerinden içerik analizi yapılmıĢtır. Bununla birlikte, zaman zaman doğrudan alıntılara yer vermek suretiyle katılımcıların konuya iliĢkin düĢüncelerinin ortaya konması amaçlanmıĢtır.

Bu araĢtırmada verilerin toplanması ve analizi sürecinde iç ve dıĢ geçerliğini ve iç ve dıĢ güvenirliğini artırmak amacıyla farklı yöntemlerden faydalanılmıĢtır. AraĢtırmanın iç geçerliğini artırmak amacıyla faydalanılan yöntemlerden biri uzun süreli etkileşimdir. Yıldırım ve ġimĢek (2011) katılımcılarla yapılan görüĢmeler esnasında özellikle görüĢmenin ilk bölümlerinde katılımcıların araĢtırmacının daha fazla etkisinde kaldığını, görüĢülen süre arttıkça oluĢan güven ortamıyla birlikte katılımcılardan daha sağlıklı veri toplanabileceğini belirtmektedir. Bu görüĢ doğrultusunda ve eldeki imkânlar dâhilinde katılımcılarla yapılan görüĢmeler mümkün olduğunda uzun tutulmaya çalıĢılmıĢtır. AraĢtırmanın iç geçerliğini artırmak için kullanılan diğer bir yöntem uzman incelemesidir. Bu bağlamda, araĢtırma konusuna hâkim ve nitel araĢtırma konusunda uzmanlaĢmıĢ Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana

Bilim Dalı'nda çalıĢmalarını sürdüren iki alan uzmanının yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formunun oluĢturulması, tema ve kodların belirlenmesi ve verilerin çözümlenmesi süreçlerine iliĢkin görüĢlerine baĢvurulmuĢ ve ilgili süreçler bu doğrultuda iĢletilmiĢtir.

Nitel araĢtırmanın dıĢ geçerliğini artırmak amacıyla ayrıntılı betimleme ve amaçlı örnekleme yöntemlerinden faydalanılmıĢtır. Yıldırım ve ġimĢek (2011) ayrıntılı betimlemeyi "ham verinin ortaya çıkan kavram ve verilere göre yeniden düzenlenmiĢ bir biçimde okuyucuya yorum katmadan ve verinin doğasına mümkün olduğu ölçüde sadık kalınarak aktarılması" olarak belirtmektedirler. Yıldırım ve ġimĢek (2011), ayrıntılı betimlemeyi sağlayabilmek amacıyla doğrudan alıntıların kullanılabileceğini ifade etmiĢlerdir. Bu doğrultuda, mevcut araĢtırmada dıĢ geçerliği artırmak amacıyla mümkün oldukça doğrudan alıntılara yer verilmeye çalıĢılmıĢtır.

Yıldırım ve ġimĢek (2011) nitel araĢtırmanın dıĢ geçerliğini artırmak amacıyla amaçlı örnekleme yönteminden faydalanılabileceğini ve bu nedenle veri toplanacak kaynakların farklılaĢmasına önem verilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Mevcut araĢtırmada uygulama yapılan okulda yöneticilerin ve yardımcı personelin tamamı, öğretmenlerden zümre baĢkanları, velilerden okul-aile birliğinde görevli olanlar ve öğrencilerin sınıf baĢkanlarıyla görüĢmeler yapılarak araĢtırmanın dıĢ geçerliliğini artırılmaya çalıĢılmıĢtır. Ayrıca, okulda tüm paydaĢların temsilcileriyle görüĢme yapılarak farklı kaynaklardan veri toplanması amaçlanmıĢtır.

Bu araĢtırmanın iç güvenirliğini artırmak amacıyla önceden oluĢturulmuĢ ve ayrıntılı olarak tanımlanmıĢ bir kavramsal çerçeveye bağlı olarak verilerin analizi iç güvenirliği zenginleĢtiren bir etkendir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011). Bu bağlamda analizler yapılmadan önce ilgili alanyazın dikkatli bir Ģekilde taranmıĢ ve tanımlanmıĢ bir kavramsal çerçeveye ulaĢılmıĢtır. Özellikle nitel araĢtırma soruları oluĢturulurken her bir soru birer tema olarak kurgulanmıĢ ve verilerin analizi sırasında bu temalara yenileri eklenmiĢtir. Ayrıca, nitel araĢtırma formunun oluĢturulması ve kodlama iĢleminin gerçekleĢtirilmesinde yararlanılan kavramsal çerçeve detaylı bir Ģekilde araĢtırmanın ilgili bölümünde sunulmuĢtur.

AraĢtırmanın iç güvenirliğini artırmak amacıyla kullanılan diğer yöntem tutarlık incelemesidir. Buna göre, görüĢme formu oluĢturulurken ilgili alanyazından faydalanılmıĢ ve tüm sorular bu doğrultuda oluĢturulmuĢtur. Veri toplama sürecinde

araĢtırmaya katılan 3 yönetici, 15 öğretmen, 5 veli, 3 yardımcı personel ve 13 öğrenci olmak üzere toplam 39 katılımcıyla yüz yüze ve uzun süreli bir etkileĢim içinde görüĢme yapılmıĢ ve her bir katılımcıdan ayrı ayrı izin alınarak görüĢmeler ses kayıt cihazına kayıt edilmiĢtir.

AraĢtırmada ilgili alan yazından ve içerik analizlerinden yararlanarak araĢtırmanın analizi için kullanılacak tema ve kodlar oluĢturulmuĢtur. AraĢtırmacı, kayıtlarına tekrar tekrar dönüp kontrol ederek veri kaybı ya da tahrifatını önlemeye çalıĢmıĢtır.

Yıldırım ve ġimĢek’e (2011) göre nitel araĢtırmada dıĢ güvenirliğin sağlanması amacıyla alınacak önlemlerden biri veri toplama ve analiz yöntemleri ile ilgili ayrıntılı açıklamalara yer vermedir. Bu bağlamda, mevcut araĢtırmada görüĢmelerin nasıl yapıldığı, verilerin nasıl kaydedildiği, elde edilen verilerin nasıl analiz edildiği ve elde edilen sonuçların nasıl sunulduğu ile ilgili detaylı açıklamalara yer verilmiĢtir. Bunlara ek olarak, katılımcılarla yapılan görüĢmelerin büyük çoğunlukla gerekli izinler alınarak müdür yardımcısı odasında yalnızca katılımcı ve araĢtırmacının katılımıyla gerçekleĢtirildiği, bazı görüĢmelerde müdür yardımcısı odasının görüĢme yapmaya uygun olmaması sebebiyle, görüĢme yapmaya uygun boĢ bir sınıfın veya kütüphanenin kullanıldığı belirtilebilir.

BÖLÜM IV