Vergi Suçu ve Vergi Kabahati Kavramları ve Bunlara Uygulanacak Yaptırımların Amacı

En genel tanımı ile vergi kavramı 1924 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu8’nun 84’üncü maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre; “Vergi,

Devletin genel giderleri için, halkın pay vermesi demektir.”. Daha geniş bir

tanımıyla ise vergi kavramı, Devletin ya da vergilendirme yetkisini haiz kamu idarelerinin, yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerini yerine getirmek amacıyla kişilerden hukuki cebir altında, karşılıksız olarak ve iade edilmemek üzere aldıkları ekonomik değerlerdir9.

Devletlerin, üstlendikleri kamu hizmetlerini finanse etmek amacıyla zamanında ve hukuka uygun olarak tahakkuk ettirdikleri vergileri/kamu alacaklarını bazı kişiler gereği gibi yerine getirmemek; diğer bir ifade ile hiç

8 _{20.04.1924 tarih ve 491 sayılı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, (RG. 24.05.1924-71), (Düstur:}

T. 3, C. 5, s. 576 vd.).

9 _{Nadaroğlu, s.213; Turhan, s.27-27; Karakoç, Genel Vergi Hukuku, s.57; Şenyüz-Yüce-} Gerçek, s.84; Gerek-Aydın, s.24-25; Karakoç, Anayasal Vergilendirme İlkeleri, s.1259; Kaneti-Ekmekçi-Güneş-Kaşıkçı, s.327; benzer yönde tanımlar için bkz: Erginay, s.6.

Anayasa Mahkemesi ise vergi kavramı “kamu giderlerini karşılamak amacıyla yasalarla

gerçek ve tüzel kişilerden mali güçlerine göre istenen bir yükümlülüktür. Devlet bu yolla kamu giderlerini karşılamak için ya da mali politikasının gereği olarak piyasa ekonomisinden bütçeye gelir aktarmaktadır. Vergi belirli bir hizmetten doğrudan yararlanma karşılığı olmayıp tüm kamu hizmetleri için yapılan giderlere ortak katılma payıdır.” şeklinde tanımlamıştır. Any. M. 14.02.1991 gün ve E.1990/18, K.1991/4,

(R.G:08.05.1991-20865); Any. M. 28.09.1995 gün ve E.1995/24, K.1995/52, (R.G:11.06.1998-23369); Any. M. 16.09.1998 ve E.1997/62, K.1998/52, (R.G:20.10.2000/24206); Any. M. 12.05.2004 gün ve E.2003/106, K.2004/59, (R.G:03.11.2004-25632).

YÜHFD Cilt: XVII Sayı:1 (2020)

ödememek ya da az ödemek gayreti içerisine girmektedir10

. Devletlerin hukuka uygun olarak tahakkuk ettirdikleri vergileri hiç ödememek ya da mümkün olduğunca az ödemek gayreti içerisine giren ve/veya mali diğer yükümlülüklerine ya da vergi kanunlarına aykırı davranan; diğer bir deyişle yukarıdaki ilkelere uygun olarak düzenlenen mali mevzuata aykırı tutum sergileyen kişilere karşı öngörülen vergi suç ve kabahatleri ile yaptırımları11

vergi ceza hukukunun inceleme alanına girmektedir12_{. Dolayısıyla vergi suç}

ve kabahatleri ile bunlara uygulanan yaptırımların amacı, mali mevzuata aykırı davranılmaması amacıyla kişiler üzerinde önleyici ve caydırıcı bir etki oluşturmak ve ayrıca vergi alacaklarının zamanında ve en doğru şekilde tahsil edilmesini sağlamaktır13

.

Vergi hukuku, Devlet ile mükellef ve/veya sorumluların vergi ilişkilerinden doğan hak ve yükümlülüklerini saptayan, verginin doğru bir şekilde tahakkuk edilmesi ile tam olarak ödenmesine hizmet eden bir hukuk dalıdır. Vergiyi koyan devlet, vergi kaybına neden olan davranışlarla

10

Karakoç, Anayasal Vergilendirme İlkeleri, s.1259; İktisat teorilerinden biri olan Rasyonel Seçim Teorisine göre kişiler böyle bir davranışa kar maksimizasyonunu sağlama amacıyla yönelmektedirler. Saban, s.467; Geçer, Non Bis In Idem İlkesi, s.317;

Sarıcaoğlu, s.149.

11 _{Erginay, s.15; Kızılot-Taş, 11; Doktrinde vergi kabahatleri farklı isimlerle ifade}

edilebilmektedir. Örneğin; Erman vergi cezasını gerektiren fiil deyimini kullanmıştır.

Erman, Vergi Suçları, s.2. Öncel-Kumurulu-Çağan vergi kabahatleri deyimi yerine mali

nitelikli suçlar deyimini kabul etmektedir. Öncel-Kumrulu-Çağan-Göker, s.227. Mutluer- Kuzeyli ve Edizdoğan-Taş-Çelikkaya ise idari vergi suçu deyimini tercih etmektedir.

Mutluer-Kuzeyli, s.24; Edizdoğan-Taş-Çelikkaya, s.78; ayrıca bkz: Mutluer, Vergi

Genel Hukuku, s.223.

12 _{Erginay, s.15; Öncel-Kumrulu-Çağan-Göker, s.225; Kırbaş, s.166; Saban, s.467;} Karakoç, Genel Vergi Hukuku, s.387; Sarıcaoğlu, s.150. Vergi bir miktar paranın

kişilerden alınarak Devlete geçirilmesi olması nedeniyle Devlet ile mükellefler arasında kanundan doğan bir borç-alacak ilişkisi oluşturmaktadır. Bu ilişki mükelleflerce uyulması gereken birçok emir ve yasakları içermekte olup, bu emir ve yasaklara aykırı hareket edilmesi halinde ortaya çıkan suç ve kabahatler Vergi Ceza Hukuku’nun inceleme alanına girmektedir. Şenyüz-Yüce-Gerçek, s.252. Doktrinde bir görüşe gergi suç ve kabahatleri, Vergi Hukuku’nun bir parçası olarak kabul edilmesi gerekmekte olup, bu suç ve kabahatleri kapsayacak şekilde vergi ceza hukukundan söz etmek isabetli bulunmamaktadır. Donay, s.39. Bu görüşün eleştirisi için bkz: Karakoç, Türk Vergi Ceza Hukuku Üzerine Bir Değerlendirme, s.4; ayrıca bkz: Erman, Vergi Suçları, s.4.

13 _{Waline, s.391; Öncel-Kumrulu-Çağan-Göker, s.225; Karakoç, Genel Vergi Hukuku,}

s.387; Candan, Vergi Suçları ve Cezaları, s.80-81. Vergi suç ve kabahatleri ile amaçlanan, bireylerin mali mevzuata uygun davrandığı takdirde katlanacağı mali külfetle, aykırı davranması halinde karşılaşabileceği yaptırımları karşılaştırıp; aykırı davrandığı durumda daha ağır bir külfete tabi olacağını anlayarak kanunlara uygun davranmasını seçmektir.

mücadele etmek amacıyla çeşitli düzenlemeler yapmakta ve bu davranışları cezalandırma yoluna gitmektedir. Bu davranışların bazıları vergi kaybına neden olma ya da vergi mevzuatında öngörülen usullere uymama şeklinde iken; bazıları ise aynı zamanda kamu düzenini bozmaktadır14. Dolayısıyla bu davranışların cezalandırılmasındaki amaç yalnızca kamu gelirinden mahrum kalan kamu idaresinin kaybının telafi edilmesi olmayıp, aynı zamanda kamu düzeninin sağlanmasıdır15_{. Bu bağlamda vergi cezalarını}

gerektiren fiiller vergi ödevlilerinin vergi kanunlarında belirtilen usul, şekil, görev ve/veya ödeve ilişkin hükümlerine ceza ve/veya yaptırımı gerektirecek şekilde aykırı hareket edilmesi hali olup, bu fiiller iki başlık altında incelenebilmektedir; vergi suçları16

ve vergi kabahatleri17.

14 _{Kırbaş, s.166; Demirbaş, s.55; Mutluer, Vergi Genel Hukuku, s.223; Kızılot-Taş,}

s.114; Şenyüz-Yüce-Gerçek, s.252; Şenyüz, s.49; Taşdelen, Vergi Kabahatleri, s.10;

Sarıcaoğlu, s.150; Yıldırım, s.156; Mutluer-Kuzeyli, s.23.

15 _{Kırbaş, s.166; Saban, s.468; Karakoç, Genel Vergi Hukuku, s.387; Donay, s.12;} Edizdoğan-Taş-Çelikkaya, s.9; Kızılot-Taş, s.114; Şenyüz-Yüce-Gerçek, s.252; Taşdelen, Vergi Kabahatleri, s.10; Karakoç, Vergi Ceza Hukuku, s.45; Yıldırım, s.156; Mutluer-Kuzeyli, s.23. “Maddi ve şekli vergi ödevlerinin hukuka uygun olarak tam ve zamanında yerine getirilmesine yönelik olarak kurulan sistemin asli amacı da kamu yararıdır. Zira vergi Anayasal bir ödev olup, vergi geliri ile kamusal giderlerin finansmanı ile özelde hazine yararı korunuyor görünmekte ise de, genelde kamu yararının korunması söz konusudur. Kanaatimizce, herkesin mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlü olduğu ve bu yükümlülüğün yerine getirilmesini teminen maddi ve şekli ödevler yüklendiği bir vergi sisteminde, öngörülen yaptırımların, vergi ödevlilerine yükümlülüklerini yerine getirmeyi hatırlatma, tazminle idari düzeni koruma amaç ve niteliğinde olduğunu ileri sürmek, vergi ödevini ve vergi sistemini hafif almak anlamına gelecektir. Vergi ödevinin yerine getirilmesinin sağlanması amacı kamu yararıdır, öngörülen yaptırımlar da toplum düzenini korumak için bastırma amacıyla öngörülmüş olup, yükümlülük hatırlatmak çok daha fazladır.” Karaçoban Güneş, s.90.

16 _{Vergi suçlarının tanımı konusunda görüş birliği bulunmamaktadır. Doktrinde bizim de}

kabul ettiğimiz görüşe göre vergi suçu sadece adli suç kavramıyla ele alındığı gibi; vergi kabahatlerini de kapsayacak bir şekilde de değerlendirilebilmektedir. Bu bağlamda Erman devletin gelir kaynaklarına yönelen tüm fiilleri vergi suçu olarak kabul etmekte ve bunlara teknik ceza hukuku anlamında suç vasfı yüklemektedir. Ardından bu suçları, ceza mahkemelerince yargılanan fiiller ile vergi cezalarını gerektiren fiiller olarak iki sınıf altında toplamaktadır. Erman, Vergi Suçları, s.2-3. Mutluer de vergi suçu kavramını hem ceza hukuku anlamında suç kabul edilen vergi suçlarını hem de vergi kabahatleri kapsayacak şekilde tanımlamaktadır. Mutluer, Vergi Genel Hukuku, s.223; Mutluer-

Kuzeyli, s.24. Ancak kanaatimizce vergi suçu, vergi mükellefi ve sorumluları ile bunlarla

hukuki ilişki içerisinde bulunan üçüncü kişiler tarafından vergi kanunlarına aykırı olarak işlenen, devleti vergi kaybı tehlikesine uğratan, kamu düzenini bozan, ceza mahkemeleri tarafından yaptırım uygulanan tipe uygun fiiller olarak tanımlanabilmektedir. Benzer yönde görüşler için bkz: Baykara, s.254, Karakoç, Türk Vergi Ceza Hukuku Üzerine Bir

YÜHFD Cilt: XVII Sayı:1 (2020)

2. Türk Vergi Mevzuatında Yer Alan Vergi Suç ve Kabahatlerinin