A. Soruşturma Aşamasında Uzlaştırma
3. Uzlaştırmacı Atanmaksızın Uzlaştırmanın Yapılması
a. Tarafların Aralarında Anlaşarak Uzlaştıklarını Beyan Etmeleri
Ceza Muhakemesi Kanunu m. 253/16’ya göre; uzlaşma teklifi reddedilmesine rağmen, taraflar uzlaştıklarını gösteren belge ile en geç iddianamenin düzenlendiği
tarihe kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler. Bu belgeye uzlaşma belgesi adı verilir. Uzlaşma belgesinin de mümkün olduğu ölçüde Uzlaştırma Yönetmeliğinin ekinde yer alan uzlaştırma raporu örneğine uygun olarak doldurulması gerekir. Cumhuriyet savcısı uzlaşma belgesini inceleyerek, uzlaşmanın tarafların özgür iradelerine dayandığını, kararlaştırılan edimin hukuka uygun olduğunu tespit ederse, uzlaşma belgesini mühür ve imza altına alarak soruşturma dosyasına koyar (CMK m. 253/17).
CMK’nın madde metninde sadece tarafların uzlaşma teklifini reddettikten sonra aralarında uzlaşmaları hali belirtilmiştir. Oysa bunun dışında da tarafların aralarında uzlaşmalarına zemin hazırlayan durumlar olabilir. Taraflar henüz kendilerine uzlaşma teklifinde bulunulmadan aralarında anlaşarak uzlaşma belgesi düzenleyebilir ve Cumhuriyet savcısına ibraz edebilirler. Uzlaşma teklifi kabul edilip müzakereler başladıktan sonra, herhangi bir sebeple müzakereler sona erebilir ve uzlaşma sağlanamamış olabilir. Böyle bir durumda da sonradan taraflar aralarında uzlaşarak uzlaşma belgesi düzenleyebilirler. Kanun maddesinin dar yorumlanması halinde, işte bu gibi hallerde düzenlenen uzlaşma belgesinin geçersiz kabul edilmesi gibi bir anlam ortaya çıkabilir. Ancak kanımızca maddede geçen “uzlaşma teklifinin reddedilmesine rağmen” ibaresini geniş yorumlamak, bu gibi durumlarda da uzlaşma belgesini geçerli saymak gerekmektedir369. Nitekim Uzlaştırma Yönetmeliğinde, “uzlaştırmacı görevlendirilmeden önce veya uzlaşma belgesinin reddedilmesinden sonra” tarafların aralarında uzlaşarak uzlaşma belgesi düzenleyebilecekleri kabul edilmiştir (m. 22/1).
Uzlaştırma Yönetmeliği m. 22/1’de maddesinde uzlaştırmacı görevlendirilmeden önce ibaresi yer almaktadır. Buradan hareketle, uzlaştırmacının görevlendirilmesinden sonra tarafların kendi aralarında uzlaşma belgesi düzenleyemeyeceklerini kabul etmek gerekir. Bu gibi durumlarda uzlaşma uzlaştırmacı tarafından saptanmalı, uzlaştırmacı tarafların uzlaştıkları hususunda uzlaştırma raporu düzenlemelidir.
b. Cumhuriyet Savcısı Tarafından Uzlaştırma İşleminin Bizzat Yürütülmesi
Tarafların uzlaşma teklifini kabul etmesi halinde Cumhuriyet savcısı uzlaştırmayı bizzat da gerçekleştirebilir (CMK m. 253/9). Bu hüküm uyarınca Cumhuriyet savcısı CMK’nın 253. maddesinde ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde düzenlendiği şekilde tarafları bizzat uzlaştırmaya çalışabilecektir. Cumhuriyet savcısının uzlaştırmayı bizzat gerçekleştirme yetkisine sahip olması; bağımsızlık ve tarafsızlığına gölge düşürebileceği370, tarafların hali hazırda soruşturmayı da yürütmekte olan Cumhuriyet savcısı önünde iradelerini özgürce ortaya koymaya çekinebilecekleri371, Cumhuriyet savcısının uzlaştırma için yeterli zamana ve bilgi birikimine sahip olmadığı372 gibi gerekçelerle eleştirilmektedir. Ancak özellikle, tarafların özür dileme gibi basit bir eylemle uzlaşmaya sıcak baktıkları durumlarda, uzlaştırmacı atanması usul ekonomisine uygun düşmeyecektir. Kaldı ki taraflar
370 İNCEOĞLU/KARAN’a göre, CMK’nın 253. maddesinin 8. fıkrası ile uzlaşma teklifinde bulunulması veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel değildir” şeklindeki düzenleme nedeniyle Cumhuriyet savcısı, uzlaştırmacı olarak görev yaptığı olaylarda bir yandan müzakerelerde tarafsız davranması gerekirken, öte yandan da delilleri toplaması ve koruma tedbirlerine başvurabilmesi gerekir. Bu iki husus, birbiri ile çelişkilidir. Delil toplayan ve koruma tedbirine başvuran bir Cumhuriyet savcısından, aynı zamanda uzlaşma müzakerelerini de tarafsız yürütebilmesini beklemek, işin doğasına aykırıdır., İNCEOĞLU/KARAN bu sorunun çözümü için, soruşturmayı yürüten cumhuriyet savcısı ile uzlaştırmayı yürüten cumhuriyet savcısının farklı kişiler olmasını, işbölümü kuralları kapsamında her adliyede sadece uzlaşmaya ilişkin işleri yürütecek, bazı hallerde uzlaştırmacı olarak görev yapacak bir cumhuriyet savcılığı makamı oluşturulmasını önermektedir., İNCEOĞLU/KARAN, s. 64; ÖZBEK’e göre, iddia görevini yerine getiren savcının uzlaştırıcı olması, uzlaştırma kurumunun yapısıyla bağdaşmaz. Her şeyden önce uzlaştırıcının bağımsız ve tarafsız olması şarttır. Oysa yürütmenin bir görevlisi olan savcının, uzlaştırıcı kadar bağımsız ve tarafsız olduğu söylenemez. Uzlaştırma müzakereleri gizli olarak yürütüldüğünden, uzlaştırma sırasında fail samimi davranarak bazı olayları veya suçu ikrar edebilir. Uzlaşmanın sağlanamaması ve kovuşturma aşamasına geçilmesi hâlinde, Cumhuriyet savcısının, huzurunda gerçekleşen uzlaştırma müzakerelerinde verilen bilgileri kovuşturma aşamasında kullanması mümkün olup, bu durum uzlaştırmanın amacıyla bağdaşmaz. Diğer taraftan, Cumhuriyet savcılarının uzlaştırıcılık yapmaları, üstlendikleri görevleriyle de bağdaşmaz. Cumhuriyet savcısının uzlaştırma müzakerelerine katılarak failin suça ilişkin açıklama ve hatta kabullerini öğrenmesi hâlinde, onun lehine delil toplaması, iddia makamı olarak olaya ışık tutması ve maddî gerçeği yansıtan bir hükmün elbirliğiyle verilmesi için gayret göstermesi tehlikeye girebilir., ÖZBEK, Ceza Muhakemesi Kanununda Yapılan…, s. 171-172.
371 ÖZBEK’e göre, Cumhuriyet savcısının uzlaştırma müzakerelerine katılması, başta fail olmak üzere tarafların, özgür iradeyle uzlaşmalarını, çeşitli teklifler ileri sürerek açıklamalarda bulunmalarını güçleştirir., ÖZBEK, Ceza Muhakemesi Kanununda Yapılan…, s. 172; aynı yönde bkz. SOYGÜT ARSLAN, s. 139.
372
ÇETİNTÜRK, Cumhuriyet savcısının uzlaştırmayı gerçekleştirmek için gerekli olan zamana ve uzaştırmacılık konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmadığını, özellikle CMK’nın yürürlüğe girmesinden sonra iş yükleri son derece ağırlaşan Cumhuriyet savcılarının bu işe zaman ayırmalarını ve emek vermelerini beklemenin mümkün olmadığını düşünmektedir., ÇETİNTÜRK, Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, s. 488-489.
Cumhuriyet savcısının huzurunda uzlaşma teklifi esnasında herhangi bir edim belirlemeden de uzlaşmak isteyebilirler. Böyle bir durumda uzlaştırmacının atanmasına gerek olmaksızın uzlaşmanın gerçekleştirilebilmesi gerekir. Bu nedenle Cumhuriyet savcısının uzlaştırmayı bizzat gerçekleştirme yetkisinin mevzuatta kalması gerektiği kanaatindeyiz. Ancak Cumhuriyet savcısının sadece, özür dileme, pişmanlığını bildirme, çok küçük ve peşin maddi bir edim gibi basit bir şekilde uzlaşılabilecek, müzakere yapılmasını gerektirmeyecek uyuşmazlıklarla sınırlı olarak bu yetkiyi kullanması daha uygun olacaktır373.
4. Uzlaştırmacı Aracılığıyla Uzlaştırmanın Yapılması a. Uzlaştırmacının Atanması ve Nitelikleri
Uzlaştırmacı, taraflar arasındaki müzakereleri yöneten, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından görevlendirilen hukuk öğrenimi görmüş kişiyi veya Cumhuriyet savcısı ya da mahkemenin isteği üzerine baro tarafından görevlendirilen avukatı ifade etmektedir (Uzlaştırma Yönetmeliği m. 4/ç). 5560 sayılı Yasa ile getirilen değişikliklerden önce uzlaştırmacılık sadece avukatlar tarafından yapılabiliyordu. Doktrinde bu husus eleştiri konusu yapılarak öğretim üyesi, emekli hâkim ve savcılar ile diğer hukukçuların da uzlaştırmacı olarak görev yapabilmesi gerektiği savunulmuştu374. Mevcut sistemde, tarafların uzlaşma teklifini kabul etmeleri halinde Cumhuriyet savcısı uzlaştırmayı kendisi gerçekleştirmeyecekse, barodan uzlaştırmacı avukat görevlendirilmesini isteyebileceği gibi hukuk öğrenimi görmüş kişiler arasından da uzlaştırmacı görevlendirebilir (CMK m. 253/9, Uzlaştırma Yönetmeliği m. 13/1). Hukuk öğrenimi kişiler arasından seçilecek uzlaştırmacılar, ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılığı tarafından Yönetmeliğin 15. maddesindeki şarları taşıyan müracaatçılardan oluşturulan listede adı bulunanlar arasından seçilir375. Bu listelerde adı yazılı bulunanlar ülke çapında uzlaştırma görevi alabilirler (Uzlaştırma Yönetmeliği m. 15/2). Uyuşmazlığın niteliğine göre birden çok uzlaştırmacının görevlendirilmesi mümkündür (Uzlaştırma Yönetmeliği m.13/3).
373 Nitekim uygulamada Cumhuriyet savcılarının uzlaştırma müzakeresi yapmadıkları, genellikle, müzakere gerektirmeyen basit anlaşmazlıklarda bu yetkinin kullanıldığı yönünde bkz. Çalıştay Raporu, s. 7.
374 SOYSAL, s. 228.
375 Ancak zorunluluk halinde listede ismi bulunmayıp, 15. maddedeki şartları taşıyan kişilerin de uzlaştırmacı olarak görevlendirilmesi mümkündür (Uzlaştırma Yönetmeliği md. 15/11).
Cumhuriyet savcısı bir avukatın uzlaştırmacı olarak görevlendirilmesi yolunu tercih ederse baro uzlaştırmacı avukat görevlendirecektir. Ancak Cumhuriyet savcısı hukuk öğrenimi görmüş bir kimsenin uzlaştırmacı olarak görev yapması yolunu da tercih edebilir. Yönetmeliğin 15. maddesinin 1. fıkrasında hukuk öğrenimi görmüş uzlaştırmacının hangi niteliklere sahip olması gerektiği düzenlenmiştir. Uzlaştırmacı olarak görev yapabilmek için; hukuk fakültelerinden mezun olmak, hukuk veya hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat ve maliye alanında en az dört yıl yüksek öğrenim yapmak, hukuk dalında yüksek lisans veya doktora yapmak, baroya kayıtlı olmamak ve maddede ismen sayılan suçlardan hükümlü olmamak gibi şartlar öngörülmüştür. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, 15.05.2008 tarih, 2008/463 itiraz sayılı kararı ile; CMK m. 253/9’da açıkça, uzlaştırmacının hukuk öğrenimi görmüş, yani hukuk fakültesinden mezun olmuş kişiler arasından da görevlendirilebileceğinin belirtildiği, dolayısıyla Yönetmeliğin, hukuk veya hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat ve maliye alanında en az dört yıl yüksek öğrenim yapmak, şartını öngören 15/1-b bendi ile, hukuk dalında yüksek lisans veya doktora yapmak şartını öngören 15/1-c bendinin yasaya aykırı olduğu gerekçeleriyle yürütülmesini durdurmuştur376. Bu karar nedeniyle şu an için uzlaştırmacı olarak avukatların dışında sadece hukuk fakültesi mezunları görevlendirilebilir. Noterler, emekli hâkim ve savcılar, hukuk fakültesi mezunu olup başka mesleklerde çalışanlar uzlaştırmacılık yapabilirler. Kanımızca DİDK’nun bu kararı yasanın lafzına uygundur. Uzlaştırmacının sadece hukuk fakültesi mezunlarıyla sınırlandırılması doktrinde eleştiri konusu yapılmaktadır. Bazı yazarlar uzlaştırmanın hukukçu tek bir kişi yerine içinde psikoloğun da bulunduğu bir uzlaştırma kurulu tarafından yapılması gerektiğini savunurken377, bazı yazarlar da hukuk öğrenimi
376 DİDK’nun kararının gerekçesi şöyledir: “5271 sayılı Yasa'nın 253. maddesinin 9. fıkrasında duraksamaya yer bırakmayacak açıklıkta, uzlaştırmacının, hukuk öğrenimi görmüş dolayısıyla hukuk fakültesinden mezun olmuş kişiler arasından da görevlendirilebileceğinin belirtilmiş olması karşısında, Yönetmeliğin 15. maddesinin, hukuk fakültelerinden mezun olanlar dışında, hukuk veya hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat ve maliye alanlarında en az dört yıllık yüksek öğrenim yapanlar ile hukuk dalında yüksek lisans ya da doktora yapmış olanların "uzlaştırmacı" olarak görevlendirilmesine olanak tanıyan (b) ve (c) bentlerinin de Yasa'ya aykırı olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.” (www.cigm.adalet.gov.tr/Duyuru/2008.htm). 377 ÖZBEK, V.Ö’ye göre, “Burada anahtar sözcük uzlaşmadır. Tüm bu maddi ve manevi edimlerin fail
ve mağdurun ya da temsilcilerinin bir araya gelmesi ile kararlaştırılacağı ortadadır. Bu ise uzlaştırıcılar bakımından profesyonel bir anlayış ve yaklaşımı gerektirir. Yeni CMK bu konuda uzlaştırıcı olarak avukatların görevlendirileceğinden söz etmekle kanımızca uzlaştırma kurumuna darbe indirmiştir. Zira avukat uzlaştırıcı olma niteliğine sahip değildir. Avukatlık mesleğinin amacı
görmüş kişilerin dışında toplumun diğer kesimlerinden kişilerin de uzlaştırmacı olarak görevlendirilebilmesi gerektiğini savunmaktadır378. Kanımızca da birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de özellikle psikolog, sosyal hizmet uzmanı, rehberlik uzmanı gibi meslek grupları mensuplarının da uzlaştırmacı olabilmeleri için bir an önce yasal düzenleme yapmak gerekmektedir. Çünkü uzlaştırma görevi hukuk bilgisi gerektirmekle birlikte ondan çok daha fazla insan ilişkileri, müzakere yapma teknikleri, uyuşmazlık çözüm yeteneği gibi değişik konularda bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Hukuk öğrenimi görmüş olmak bu konularda yetenek sahibi olmak için tek başına yeterli değildir. Toplumun her kesiminde yukarıda bahsedilen konularda yetenekli insanlar bulunabilir. Bu kişilerin yeteneklerinden faydalanmak, onları da uzlaştırmacı olarak görevlendirebilmek gerekir. Nitekim Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin 1999 tarihli R (99) 19 sayılı Tavsiye Kararında da uzlaştırmacıların toplumun her kesiminden, mahalli kültüre ve toplumsal değerlere hakim kişiler arasından seçilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Uzlaştırma Yönetmeliğinin 13. maddesinin 2. fıkrasında, tarafların avukat veya hukuk öğrenimi görmüş bir kişi üzerinde anlaşmaları halinde, bu kişinin de uzlaştırmacı
bu değildir. Avukat ancak bu konuda bir eğitim almakla uzlaştırıcı olabilir…Kanımızca bu durum, bu şekliyle hakim, savcı ve avukatların sırtına yeni bir yük getirmek dışında bir işe yaramayacaktır. Burada asıl amacın muhakemeyi klasik ceza muhakemesi dışına itmek olduğu gözden uzak tutulmuştur…Burada karıştırılan husus, ceza hukuku alanında uzlaşmanın diğer hukuk dallarında olduğu gibi alacaklı borçlu uzlaşmasından çok farklı olmasıdır. Bu anlamda özellikle suç mağdurlarının psikolojisi düşünülmelidir. Bu nedenle uzlaştırma kurullarının oluşturulması ve bu kurullarda psikologlara da yer verilmesi büyük önem taşımaktadır. Aksi halde uzlaştırma kurumundan amaca uygun şekilde yararlanılması mümkün olmayacaktır.”, ÇETİNTÜRK, Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, s. 495.
378 ÇETİNTÜRK’e göre, “Bu çerçevede uzlaştırma görevine, münhasıran hukuk öğrenimi görmüş kişilerin yapacağı bir iş olarak bakılmasından vazgeçilmelidir. Bu bakış açısı uzlaştırmacı olabilecek kişileri çok daraltmaktadır. Onarıcı adalet bağlamında uzlaştırmaya bakıldığında, uzlaştırmacı toplumu temsil etmektedir. Bu nedenle mümkün olduğu kadar gerekli yeterliliklere sahip olmak koşuluyla toplumdan herkesin uzlaştırmacı olmasına imkân sağlanmalıdır. Bu durum toplumun adalet sürecine katılımını ve sorumluluk üstlenmesini sağlayarak, suçla mücadelede toplumun barındırdığı potansiyelin harekete geçmesine katkı sağlayabilecektir. Elbette hukuk öğrenimi almış kişiler de uzlaştırmacı olarak çalışabilirler. Ancak bunun dışındaki meslek mensupları da hatta üniversite eğitimi görmemiş toplumun saydığı ve sevdiği kişiler de başarıyla uzlaştırmacı olarak çalışabilirler. Bu potansiyelden yararlanılmaması ise ceza adalet sisteminin kaybı olacaktır. ” ÇETİNTÜRK, Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, s. 495; SOYGÜT ARSLAN ise, uzlaştırmacının hukukçu olmayan kişlerden de seçilebilmesinin çeşitli açılardan faydalı olabileceğini düşünmekle birlikte, uzlaşmanın ülkemizde yeni bir kurum olması, halktan kişilerin uzlaştırma görevini yürütebilmesi için yeterli koşulların henüz oluşmamış olması nedeniyle en azından uygulama yerleşene kadar uzlaştırmanın hukukçular tarafından yürütülmesinin daha uygun olacağını düşünmektedir., SOYGÜT ARSLAN, s. 148.
olarak tercih edilebileceği öngörülmüştü379 (Uzlaştırma Yönetmeliği m. 13/2). Tarafların anlaştığı avukatın soruşturmanın yapıldığı yer barosuna kayıtlı olmasının şart olmadığı, böyle bir durumda görevlendirmenin avukatın bağlı olduğu baro tarafından yapılacağı düzenlenmişti (m. 14/2). Ancak DİDK, yukarıda belirtilen kararında, bu düzenlemeleri de yasaya aykırı bularak yürütülmesini durdurmuştur380. Dolayısıyla şu an için tarafların aralarında anlaşarak bir uzlaştırmacı seçmeleri mümkün değildir. Uzlaştırmacı Cumhuriyet savcısının talebi üzerine soruşturmanın yapıldığı yer barosu tarafından görevlendirilecek veya Cumhuriyet savcısı, ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılığında hukuk öğrenimi görmüş kişilerden oluşturulan listeden bir kimseyi uzlaştırmacı olarak görevlendirecektir.
Uzlaştırmacıların görevlerini tam olarak yapabilmeleri ve tarafların uzlaştırılmasında başarı sağlayabilmeleri için, kişiler arasında iletişim kurma, her tür durumda sağlıklı karar alabilme gibi konularda yetenekli olması gerekir. Ancak en önemlisi taraflarla nasıl iletişim kuracağı, müzakereleri nasıl yürüteceği, taraflar arasındaki uyuşmazlığın analizi gibi konularda eğitimli olması gerekmektedir. Bu konularda yeterli eğitimi olmayan bir kişinin tarafların uzlaştırılmasında başarılı olması zordur. Nitekim R (99) 19 sayılı Tavsiye kararında; uzlaştırmacıların görevlerine başlamadan önce başlangıç eğitimi almaları, bu eğitimin, yüksek seviyede bir yeterlilik sağlamayı amaçlaması, uyuşmazlık çözüm hünerlerini, mağdurlarla ve faillerle birlikte çalışmanın gerektirdiği özellikleri ve ceza adaleti sisteminin temel bilgilerini kapsaması gerektiği vurgulanmıştır. Sonuç olarak uzlaştırmacının sahip olması gereken en önemli niteliklerden biri uzlaştırma konusunda eğitimli olmasıdır. Nitekim Avrupanın neredeyse tümünde, uzlaştırmacı olarak seçilen kişiler öncelikle bu konuda eğitimden geçirilmektedir381. Bizim sistemimizde uzlaştırmacıların eğitimine ilişkin olarak
379 ÖZBEK, Uzlaştırıcının görevlendirilmesinde, öncelikle tarafların üzerinde anlaştığı bir kişinin tercih edilmesi gerektiğini savunuyordu., ÖZBEK, Ceza Muhakemesi Kanununda Yapılan…, s. 170.
380 DİDK’nun gerekçesinin ilgili bölümü şöyledir: “Yönetmeliğin, Cumhuriyet savcısı veya mahkemenin görevlendirme yetkisiyle çelişki yaratacak biçimde ve uzlaştırma kurumunun niteliğine aykırı olarak, uzlaştırmacının görevlendirilmesinde tarafların üzerinde anlaştıkları bir avukat ya da hukuk öğrenimi görmüş kişinin tercih edilebileceği yolundaki 13. maddesinin 2. fıkrası… ve tarafların üzerinde anlaştığı avukatın soruşturmanın yapıldığı yer barosuna kayıtlı olmasının gerekmediği, bu durumda görevlendirmenin avukatın bağlı bulunduğu baro tarafından yapılacağı yolundaki 14. maddesinin 2. fıkrasında hukuka ve Yasa'ya uyarlık bulunmamaktadır.” (www.cigm.adalet.gov.tr/Duyuru/2008.htm).
381 Avrupa ülkelerinde uzlaştırmacıların eğitimi konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. CORONAS, s. 173 vd.
Uzlaştırma Yönetmeliğinin 30. maddesinde düzenleme yer almaktadır. Buna göre, uzlaştırmacı olarak görev yapacak kişilerin göreve başlamadan önce ve görev süresince bu alanda eğitim almalarının sağlanacağı (m. 30/1), uzlaştırmanın hukuki nitelik ve sonuçları, uygulama alanları, iletişim esasları, müzakere teknik ve yönetimi, uyuşmazlık analizi, uzlaşmaya tabi suçlar, etik kurallar, uzlaştırma raporunun düzenlenmesi gibi konularda uzlaştırmacılara eğitim verileceği (m. 30/3) belirtilmiştir. Uzlaştırmacı olarak görevlendirilecek avukatların eğitimi, uymakla yükümlü oldukları etik kurallar ve standartların ise TBB tarafından değerlendirileceği ifade edilmiştir. Ancak 5560 sayılı Yasa değişikliklerinden önce uzlaşmanın uygulanmasına ilişkin olarak yönerge yayımlayan TBB, 5560 sayılı Yasa değişiklikleri sonrasında bu güne kadar herhangi bir ilke veya standart belirlememiş olup bu konuda boşluk bulunmaktadır382.
b. Uzlaştırmacının Yetki ve Yükümlülükleri
Uzlaştırmacı bir avukat ise, baro tarafından görevlendirilmekle, Cumhuriyet başsavcılıklarında oluşturulan listede yer alıp hukuk öğrenimi görmüş başka bir kimse ise, Cumhuriyet savcısı tarafından görevlendirilmekle uzlaştırmacı sıfatını kazanır. Bu aşamadan sonra uzlaştırmacı Cumhuriyet savcısından soruşturma dosyasındaki belgelerin birer örneğini isteyebilir (Uzlaştırma Yönetmeliği m. 16/1). Burada soruşturmanın gizliliği ilkesinin zarar görmesine izin verilmemesi için dikkatli olunmalı, soruşturma dosyasında yer almakla birlikte uzlaştırma konusu suçla bir ilgisi bulunmayan belge suretleri uzlaştırmacıya verilmemelidir383. Uzlaştırmacıya hangi belgelerin, hangi tarihte verildiği bir tutanakla tespit edilir. Uzlaştırma süresi de uzlaştırmacının belge suretlerini teslim aldığı andan itibaren başlar. Uzlaştırmacı dosyadan belge örnekleri aldıktan sonra taraflarla görüşerek müzakere gününü ve yöntemini belirler. Son olarak uzlaştırma müzakerelerini yönetme yetkisi de uzlaştırmacıya aittir.
Uzlaştırmacının sahip olduğu yetkilerin dışında uymak zorunda olduğu yükümlülükler de bulunmaktadır. Bu yükümlülüklerin neler olduğu Uzlaştırma
382 İNCEOĞLU/KARAN, s. 62; 5560 sayılı Yasa değişiklikleri öncesine ilişkin TBB’nin çıkardığı Uzlaşmanın Uygulanması Hakkında Yönerge için bkz. YENİSEY, Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaşma, s. 7-10.
Yönetmeliğinin 28. maddesinde düzenlenmiştir384. Her şeyden önce uzlaştırmacı görevini yaparken bağımsız ve tarafsız hareket etmelidir (m. 28/1). Müzakereler esnasında tarafların eşit hak ve fırsatlara sahip olmasına özen göstermeli, her iki tarafa da eşit şekilde yaklaşmalıdır. Masumiyet karinesinin bir gereği olarak fail hakkında ön yargılı olmamalıdır. Taraflardan biriyle arasında kişisel ilişki olan veya uyuşmazlıkla bağlantısı olan bir kişi o uyuşmazlıkla ilgili olarak uzlaştırmacılık görevi yapmamalıdır385. Bu kapsamda CMK m. 253/10’da, hâkimin davaya bakamayacağı haller ile reddi sebeplerinin, uzlaştırmacı görevlendirilmesi ile ilgili olarak göz önünde bulundurulacağı belirtilmiştir. Hemen belirtelim ki Uzlaştırma Yönetmeliği m. 13/4’te hâkimin davaya bakamayacağı haller veya red sebeplerinin bulunması halinde uzlaştırmacının durumu Cumhuriyet savcısına bildireceği, ancak tarafların rıza göstermesi halinde uzlaştırma görevini yapabileceği düzenlenmişti. Tarafların rızası halinde uzlaştırmacının görev yapabilmesi eleştiri konusu yapılmıştı386. Nitekim DİDK, yukarıda da belirtilen 15.05.2008 tarih, 2008/463 itiraz sayılı kararı ile bu fıkranın yürütülmesinin durdurulmasına karar vermiştir387. Dolayısıyla şu anda, uzlaştırmacının tarafsızlığına gölge düşürecek hallerin varlığı halinde tarafların rızasıyla uzlaştırmacının görevine devam etmesi söz onusu olamaz. Son olarak tarafsızlık ilkesinin doğal bir