Uzlaştırmacıya Cumhuriyet savcısı tarafından çalışma ve masraflarıyla orantılı bir ücret takdir edilerek ödenir. Uzlaştırmacı ücreti ve diğer uzlaştırma giderleri, yargılama giderlerinden sayılır. Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde bu giderler Devlet Hazinesi tarafından karşılanır (CMK m. 253/22)450.
Kanunda uzlaştırmacı ücretinin nasıl tespit edileceği belli olmakla birlikte uzlaştırma giderlerinin hangi unsurları kapsadığı konusunda açıklık yoktur451.
Uzlaştırmacı ücreti ile birlikte, uzlaştırma amacıyla yapılan tebligat giderleri, uzlaştırmacının bu amaçla yaptığı ulaşım masrafları, taraflara ulaşmak için yaptığı iletişim masrafları, zararın tespiti için bilirkişilik veya uzman mütalaası kurumlarından yararlanılmışsa bu kişinin ücreti gibi uzlaştırma amacıyla yapılan tüm masraflar uzlaştırma giderlerinden sayılmalıdır. CMK’nın 253/22. maddesindeki düzenlemeye göre uzlaştırmacı ücreti maktu değildir. Uzlaşma gerçekleşirse, soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında hâkim, uzlaştırmacının yaptığı çalışmalara, harcadığı emek ve mesaiye uygun olarak bir ücret takdir edecektir. Uzlaştırma kapsamındaki dosyaların kapsamı, taraf sayısı gibi hususlar birbirinden farklı olacağından uzlaştırmacının harcayacağı emek de farklı olabilecektir. Bu nedenle düzenleme isabetli olmuştur452.
Kanunda uzlaştırmacıya ödenecek ücret konusunda herhangi bir alt veya üst sınır öngörülmemiş olmasına rağmen453 Uzlaştırma Yönetmeliğinde, uzlaştırmacıya
449 ÇETİNTÜRK, Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, s. 533.
450 5560 sayılı Yasa ile yapılan değişiklikten önce, CMK m. 253/8 uyarınca uzlaştırmacı ücreti ve giderlerinin fail tarafından ödenmesi zorunluydu. Ücret ve giderler ödenmeden soruşturma veya kovuşturmanın sona erdirilmesi mümkün değildi. Uzlaştırmacı ücretinin nasıl belirleneceği de CMK’nın yürürlük ve uygulama şeklini gösteren 5320 sayılı Yasa’nın 13. maddesinda düzenlenmiş ve uzlaştırmacı ücretinin avukatlık ücret tarifesine göre belirlenmesi öngörülmüştü.
451 ÖZTÜRK’e göre, uzlaştırma işlemi için yapılan harçlar, davetiyeler, hakim ve Cumhuriyet savcısı denetiminde yapılan zorunlu yazışma giderleri, zarar gören vekil tutmuşsa buna ait vekalet ücreti, mağdurun uzlaşma nedeniyle yaptığı zorunlu giderler uzlaştırma giderlerinden sayılmalıdır: ÖZTÜRK, s. 176-177.
452 ÇETİNTÜRK, Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, s. 542.
453 ÖZEN’e göre, “En azından ücret, alt sınır olarak tarifede belirlenmeli, bunun üzerinde bir emek ve çalışma varsa, ödenecek ücret arttırılmalıydı.”, ÖZEN, Atilla, “Yeni Düzenlemeler Işığında
ödenecek ücretin, Ceza Muhakemesi Kanunu Gereğince Görevlendirilen Müdafi ve Vekillere Ödenecek Ücret Tarifesi’nde soruşturma aşaması için öngörülen miktarın iki katını geçemeyeceği belirtilmiştir. Ayrıca maddeye göre, uzlaştırmacı ücreti belirlenirken uzlaştırmacının taraflar arasındaki farklılıkları değerlendirmede ve tarafları uzlaştırmadaki becerisi, gösterdiği çaba, harcadığı emek ve mesai ile uyuşmazlığın kapsam ve niteliği gibi hususlar dikkate alınacaktır (Uzlaştırma Yönetmeliği m. 31/1)454.
Uzlaştırmacı ücreti belirlendikten sonra ücretin kim tarafından ödeneceği uzlaşmanın gerçekleşip gerçekleşmediğine göre farklılık gösterecektir. Buna göre, uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde uzlaştırma ücreti ve giderleri Devlet Hazinesi üzerinde bırakılacaktır455. 5560 sayılı Yasa öncesi dönemde, uzlaşma teklifini kabul eden faile, uzlaştırmacı ücreti ve giderlerini avans olarak yatırdıktan sonra uzlaştırma müzakerelerinin başlayabileceği söyleniyordu456. Bu durum uzlaştırmanın yaygınlaşması konusunda ciddi bir engel oluşturmaktaydı. Bu nedenle düzenleme failin uzlaşmayı kabul etmesi konusunda önemli bir engeli kaldırmıştır.
Uzlaşmanın gerçekleşmemesi halinde ise uzlaştırmacı ücreti ve diğer uzlaştırma giderleri yargılama giderlerinden sayılır. Yargılama giderinin kapsamı CMK m. 324/1’de belirlenmiştir. Buna göre, harçlar ve tarifesine göre ödenmesi gereken avukatlık ücretleri ile soruşturma ve kovuşturma evrelerinde yargılamanın yürütülmesi amacıyla Devlet Hazinesinden yapılan her türlü harcamalar ve taraflarca yapılan ödemeler yargılama giderleridir. Uzlaştırmanın yargılama giderinden sayılmasının bir sonucu olarak kime yükletileceği kararda gösterilmelidir (CMK m. 324/2). Bu husus soruşturma veya kovuşturmanın durumuna göre belirlenir. Soruşturma aşamasında yapılan yargılama giderlerinin bir tarafa yükletilebilmesi için fail hakkında kamu davası açılması gerekmektedir. Dolayısıyla uzlaştırma işlemi olumsuz sonuçlanmakla birlikte,
Uzlaşma”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 81, S. 1, Y. 2007, s. 30.
454 ÇETİNTÜRK’e göre, Yönetmelikle uzlaştırmacı ücreti bakımından pek de yüksek sayılamayacak bir üst sınırın belirlenmesi isabetli olmamıştır., ÇETİNTÜRK, Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, s. 542.
455 MALKOÇ/YÜKSEKTEPE farklı görüştedir: “ Uzlaşma gerçekleşir ve kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilirse bu kararda uzlaştırma giderlerinin şüpheliden alınmasına kararda yer verilecektir.” (MALKOÇ/YÜKSEKTEPE, s. 1384.
456 TBB tarafından 5560 sayılı Yasa öncesi dönemde çıkarılan Uzlaşma Yönergesinin 9. maddesinde, uzlaştırma ücreti ve giderlerinin önceden peşin olarak baro hesabına depo edilmesinin öngörülmesi, yasal dayanağı olmadığı gerekçesiyle eleştirilmişti., AYDIN, Murat, Uzlaşma Kanayan Bir Yara mı, Kurtuluş Reçetesi mi?, (www.murataydin.name.tr; erişim tarihi: 25.04.2009)
soruşturma sonucunda kamu davasının açılmamasına karar verilecek olursa, uzlaştırma giderleri Devlet Hazinesi üzerinde bırakılacaktır. Buna karşılık uzlaştırma işlemi olumsuz sonuçlanır ve fail hakkında kamu davası açılır ise uzlaştırma giderlerinin akibeti verilecek karara göre değişir. Yargılama sonucunda failin beraatine karar verilirse uzlaştırma giderleri Devlet Hazinesi üzerinde bırakılır. Ancak CMK m. 327/1’de yer alan ve sanığın beraat etmesi halinde de kendi kusurundan kaynaklanan giderleri ödemesini öngören hüküm uyarınca beraat halinde dahi uzlaştırma giderlerinin faile yükletilmesi söz konusu olabilir457.
Fail hakkında, yargılama sonucunda mahkûmiyet, erteleme, hükmün açıklanmasının geri bırakılması gibi kararların verilmesi halinde ise uzlaştırma giderleri aynen diğer yargılama giderleri gibi faile yükletilir458.
V. UZLAŞTIRMANIN SONUÇLARI
A. Tarafların Uzlaşamamaları Halinde Doğan Sonuçlar