‹flçi ile iflverenler aras›ndaki uyuflmazl›klar›n çö- zümünde ifl mahkemeleri görevlidir. Bu sebeple alt iflverenin ve iflçilerinin aras›ndaki davalarda ifl mahkemeleri görevlidir. Bu iflçilerin, davalar›n› ifl mahkemelerinde açabilmeleri için sadece as›l iflve- renden al›nan iflte çal›fl›p çal›flmad›klar›n›n bir öne- mi yoktur. ‹flçi ile alt iflveren aras›ndaki ifl huku- kundan do¤an bütün uyuflmazl›klara ifl mahkeme-
lerinde bak›lacakt›r56
.
Alt iflverenin sadece as›l iflverenden al›nan ifl- te çal›flan iflçilerine karfl› as›l iflverenler de müte- selsilen sorumlu tutuldu¤undan bu iflçiler, kendi iflverenleri olan alt iflverene karfl› ileri sürebile- cekleri taleplerini as›l iflverenlere karfl› da ileri sürebileceklerdir. ‹flçilerin açacaklar› bu davalara
da ifl mahkemelerinde bak›lacakt›r57
. Zira kanun koyucunun amac›, bu iflçilerin iflverenlerinden olan alacaklar›n› güvence alt›na alarak, iflçilerin haklar›na bir an önce kavuflmalar›n› sa¤lamak-
t›r58
. Öyle ise, alt iflverenin iflçileri ile as›l iflveren aras›ndaki uyuflmazl›klarda, ifl mahkemelerinin
MART ’08
S‹C‹L
görevli olmas›, ifl hukuku konusunda uzman bir mahkeme taraf›ndan davaya bak›ld›¤› için daha çabuk, ucuz ve kolay bir sonuca ulafl›lmas›n› sa¤- layacakt›r. Zira özel ifl mahkemelerinin kurulma- s›n›n amac›, iflçi ile iflveren aras›ndaki uyuflmaz- l›klar›n çözümünün ayr› bir uzmanl›¤› gerektir-
mesidir59
.
B. As›l ‹flveren ve Alt ‹flveren
Aras›ndaki Uyuflmazl›klarda Görevli
Mahkeme
As›l iflveren ve alt iflveren aras›ndaki iliflki belir- li bir sözleflmeye, genellikle de istisna akdi çeflitle- ri olmak üzere tafl›ma veya kira akdine dayanmak-
tad›r60
. Taraflar aras›ndaki bu sözleflme ile as›l iflve- ren ve alt iflverenin birbirlerine karfl› olan hak ve yükümlülükleri belirlenmektedir. Taraflardan biri- nin buna uymamas› da akde ayk›r›l›k teflkil eder ve di¤er taraf da bundan do¤an zararlar›n› genel hü-
kümler uyar›nca talep edebilir61
.
As›l iflveren ile alt iflveren aras›ndaki iliflki, akdi nitelikte oldu¤u için, bunlar aras›nda ‹fl Kanunu’na dayanan bir hak iddias› da söz konusu olmayacak- t›r. Her ikisi de iflveren oldu¤u için, aradaki iliflki- nin hizmet sözleflmesine dayanmas› da söz konu- su de¤ildir. ‹fl Mahkemeleri Kanunu’na göre, ancak hizmet akdi veya ‹fl Kanunu’na dayanan hak iddi- alar›n›n çözüm yeri ifl mahkemeleridir. Di¤er ka- nunlarda da aksine hüküm bulunmad›¤› için, as›l iflveren ile alt iflveren aras›ndaki uyuflmazl›klara ifl mahkemelerinde bak›lamayacakt›r. Bu uyuflmaz- l›klar, genel mahkemelerden birinin görev alan›na girecektir. Bunu da uyuflmazl›¤›n niteli¤i ve mikta-
r› belirleyecektir62
.
SONUÇ
‹flverenler, teknolojideki ilerlemeye ba¤l› olarak ortaya ç›kan yeni durumlara uyum sa¤lamak ve bunun ifl bölümü ve uzmanlaflmay› zorunlu k›lma- s› veya ekonomik nedenlerle, ifllerinin belirli bir bölümünü baflka iflverenlere yapt›rma yoluna git- mektedirler. Bu tip ifllerin genellikle geçici nitelik- te olmas› veya belirli bir sürenin kararlaflt›r›lm›fl ol- du¤u durumlarda sürenin bitmesi ile birlikte alt ifl- verenlerin baflka bir ifl için baflka yerlere gitmesi ve bu kiflilerin genellikle ekonomik bak›mdan za- y›f durumda olmalar› sebebiyle, baflka iflverenden
ald›klar› ifllerde çal›flt›rd›klar› iflçilerin bu iflveren- lerden olan alacaklar›n›n zaman›nda ödenememe- si veya ödenmemesi tehlikesi vard›r. Bu durumu göz önünde bulunduran kanun koyucu, iflçilerin kendi iflverenlerinden olan alaca¤›n› güvence alt›- na almak istemifltir. Bu sebeple alt iflverenin sade- ce as›l iflverenden ald›¤› ifllerde çal›flt›rd›¤› iflçilere karfl› as›l iflverenler de alt iflverenle birlikte sorum- lu tutulmufltur. As›l iflverenin alt iflverenin iflçileri- ne karfl› sorumlulu¤u müteselsil sorumluluk oldu- ¤u için, iflçiler, as›l iflveren veya alt iflverenden di- lediklerine baflvurabilirler.
‹fl Kanunu müteahhitlere her türlü yap›m ve onar›m ifllerini veren kamu iflverenlerine, müteah- hitlerin hakedifllerini ödemeden önce devrettikleri iflte çal›flan müteahhit veya tafleron iflçilerinden üc- reti ödenmeyenlerin bulunup bulunmad›¤›n› arafl- t›rma ödevi yüklemifltir. Ayr›ca kamu iflverenleri ücreti ödenmeyen iflçilerin ücretlerini tafleronlar›n hak edifllerinden kesme yetkisine de sahiptir. ‹fl Kanunu’nun 2. maddesi uyar›nca sorumluluk tafl›- yan as›l iflverenler de bu yetkiyi kullanabilecekler- dir. As›l iflverenler, alt iflverenlerden ücret bordro- lar›n› isteyerek, kendilerine karfl› müteselsilen so- rumlu oldu¤u iflçileri tespit edip, bu ücret miktar- lar›n› alt iflverenlerin hakedifllerinden kesebilecek- tir.
4857 say›l› ‹fl Kanunu ile as›l iflverenin iflçileri- nin alt iflveren taraf›ndan ifle al›narak çal›flt›r›lma- ya devam ettirilmesi sureti ile haklar›n›n k›s›tlana- mayaca¤› veya daha önce o iflyerinde çal›flan kim- se ile alt iflveren iliflkisinin kurulamayaca¤› dü- zenlenmifl, aksi durumda as›l iflveren – alt iflveren iliflkisinin muvazaal› iflleme dayanaca¤›n›n kabul edilece¤i ve alt iflverenin iflçilerinin bafltan itiba- ren as›l iflverenin iflçisi say›larak ifllem görece¤i düzenlenmifltir. ‹flletmenin ve iflin gere¤i ile tek- nolojik nedenler ile uzmanl›k gerektiren ifller d›- fl›nda as›l iflin bölünerek alt iflverene verilemeye- ce¤i de kanun ile düzenleme alt›na al›nm›flt›r. Ka- nun’daki bu düzenlemeler ümit verici olmakla birlikte son y›llarda giderek artan alt iflverenlik müessesesinin uzmanlaflmak sureti ile iflleri ko- laylaflt›rmaktan ziyade, iflyerindeki iflleri bölüp de¤iflik alt iflverenlere vererek, iflyerinin bütünlü- ¤ünü bozmak, sendikalaflmay› önlemek ve toplu ifl sözleflmesinden kurtulmak gayelerine hizmet etmesi engellenmelidir.
D‹PNOTLAR
1 ÇENBERC‹, M., ‹fl Kanunu fierhi, 5.Bas›, Ankara 1984, s.109. 2 ELB‹R, H. K., ‹fl Hukuku, 9.Bas›, ‹stanbul 1997, s.35.
3 9.HD., 16.11.1971 T., 19927 E., 22661 K., TAfiKENT, S., ‹flverenin Yönetim Hakk›, ‹stanbul 1981, s.60, dn.4.
4 ‹ZVEREN, A., Sosyal Politika, ‹fl Hukuku ve Sosyal Sigortalar, Ankara 1966, s.72.
5 ATABEK, R., ‹fl Akdinin Feshi, ‹stanbul 1933, s.18. 6 ESENER, T., ‹fl Hukuku, 3. Bas›, Ankara 1978, s.69.
7 NARMANLIO⁄LU, Ü., ‹fl Hukuku Ferdi ‹fl ‹liflkileri I, 3.Bas›, ‹zmir 1998, s.112.
8 NARMANLIO⁄LU, s.113.
9 O⁄UZMAN, M. K., Borçlar Hukuku Dersleri, Cilt I, 4.Bas›, ‹stanbul 1987, s.38; TEK‹NAY/BURCUO⁄LU/ALTOP/AKMAN, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 6.Bas›, ‹stanbul 1988, s.65; TUNÇOMA⁄, K., Türk Borçlar Hukuku, Cilt I, Genel Hükümler, 6.Bas›, ‹stanbul 1976, s.183.
10 ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.148; RE‹SO⁄LU, S., Hizmet Akdi, Ankara 1968, s.3, 4.
11 ÇEL‹K, N., ‹fl Hukuku Dersleri, 10.Bas›, ‹stanbul 1990, s.49; EKONOM‹, M., ‹fl Hukuku, Cilt I, Ferdi ‹fl Hukuku, 3.Bas›, ‹stanbul 1984, s.53; NARMANLIO⁄LU, s.112, Ayr›ca Yarg›tay’›n da bu durumu destekler nitelikteki, iflçilerin iflyerine getirilip götürülmesini üstlenen kiflinin alt iflveren sayd›¤› karar› için bkz. Y.9.HD., 18.1.1989 T., 1988/10312 E., 1989/139 K., Tekstil ‹flveren Dergisi, fiubat 1989, s.15.
12 CANBOLAT, T., ‹fl Hukukunda As›l ‹flveren - Alt ‹flveren ‹liflkileri, ‹stanbul 1992, s.40.
13 CANBOLAT, s.64. 14 CANBOLAT, s.64.
15 Y.9.HD., 17.4.1973 T., 22740 E., 11506 K. (ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.151).
16 ÇEL‹K, ‹fl Hukuku, s.49; ESENER, s.78; EKONOM‹, ‹fl Hukuku, s.53; NARMANLIO⁄LU, s.115.
17 CANBOLAT, s.65.
18 Y.9.HD., 17.01.1994 T., 1994/64 E., 1994/52 K., Çal›flma Hayat› ‹le ‹lgili Yarg›tay Kararlar›, 1990-1995, Ankara 1996, s.13. 19 CANBOLAT, s.65.
20 Y.TD., 8.2.1954 T., E.8565, K.766 (ERMAN, S., ‹fl Davalar› ve Tatbikat›, Ankara 1956, s.56).
21 YELEKÇ‹, M./YELEKÇ‹, ‹., ‹fl Kanunu fierhi, Ankara 1996, s.37. 22 Y.9.HD., 17.04.1973 T., 2740 E., 11506 K. (ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu
fierhi, s.120).
23 Y.10.HD., 21.02.1978 T., 1101 E., 1219 K. (ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.120, 121).
24 Y.9.HD., 18.01.1989 T., 988/10312 E., 989/139 K., Tekstil ‹flveren Dergisi, Nisan 1989, s.15, 16.
25 EYRENC‹, Ö., ‹fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Yarg›tay’›n ‹fl Hukukuna ‹liflkin Kararlar›n›n De¤erlendirilmesi 1994, Tebli¤ ve Genel Görüflmeler, ‹stanbul 1996, s.6; O⁄UZMAN, M. K., Yarg›tay’›n 1988 Y›l› ‹fl Hukukuna ‹liflkin Kararlar›n›n De¤erlendirilmesi Semineri, ‹stanbul 1990, s.66; CANBOLAT, s.20, 21; EKONOM‹, M., “As›l ‹flveren-Alt ‹flveren ‹liflkileri ve Uygulamada Karfl›lafl›lan Sorunlar”, Tekstil
‹flveren Dergisi, Eylül 1991, s.7; NARMANLIO⁄LU, s.117. 26 Y.9.HD., 28.05.1996 T., 1995/37441 E., 1996/11953 K.,
EKONOM‹, M., Yarg›tay’›n ‹fl Hukukuna ‹liflkin 1996 Y›l› Emsal Kararlar›, Ankara 1998, s.8.
27 EYRENC‹, s.7; ELB‹R, H. K., “As›l ‹flveren-Alt ‹flveren (Müteahhit- Tafleron) Kavramlar› Hakk›nda Baz› Düflünceler”, ‹HD, Cilt I, Say› 1, Ocak - Mart 1991, s.14, 15; CANBOLAT, s.29, 30; GÜZEL, A., “Alt ‹flveren (Tafleron) Uygulamas›n›n Endüstri ‹liflkileri Sistemine Etkileri”, Çimento ‹flveren Dergisi, Eylül 1993, s.6, 7. 28 ÇEL‹K, N., Arac› ‹flveren ‹flçisinin As›l ‹flverenle Yap›lan Toplu ‹fl Sözleflmesinden Yararlanmas›, ‹HU, 1988-1989,TSGLK.9, No.4, s.3 (Naklen CANBOLAT, s.71).
29 KUTAL, M., “Türk ‹fl Hukuku Aç›s›ndan Alt ‹flveren ve Sorunlar›”, K‹PLAS 1990 Sonbahar E¤itim Program›nda Sunulan Tebli¤; s.6 (Naklen, CANBOLAT, s.68, dn.216).
30 CANBOLAT, s.69.
31 O⁄UZMAN, M. K., Hukuki Yönden ‹flçi ‹flveren ‹liflkileri, ‹stanbul 1975, s.12; ELB‹R, As›l ‹flveren-Alt ‹flveren, s.11. 32 ÇEL‹K, ‹fl Hukuku, s.3.
33 CANBOLAT, s.70.
34 SAYMEN, F., Türk ‹fl Hukuku, ‹stanbul 1954, s.196. 35 ÇEL‹K, ‹fl Hukuku, s.49;
36 ÇEL‹K, ‹fl Hukuku, s.49; ESENER, s.79; EKONOM‹, ‹fl Hukuku, s.54; TUNÇOMA⁄, K., ‹fl Hukuku, Cilt I, 2.Bas›, ‹stanbul 1981, s.65; ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.149.
37 ESENER, s.79; ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.149, 150.
38 O⁄UZMAN, M. K., Borçlar Hukuku Dersleri, Cilt II, ‹stanbul 1991, s. 331.
39 ÇEL‹K, ‹fl Hukuku, s.49; ESENER, s.79; ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.150.
40 “Daval›lar aras›nda imzalanm›fl bulunan teknik flartnamenin 6 ve 7. maddelerinde her türlü sorumlulu¤un ifli yapan firmaya ait olaca¤› kararlaflt›r›lm›fl ise de bu hükümler davac›y› ba¤lamaz. Ancak daval›lar aras›ndaki iç iliflkisini ilgilendirir. Esasen ‹fl Kanunumuzun az önce an›lan hükmü kamu düzenine iliflkin olup iflçi aleyhine de¤ifltirilmesi mümkün de¤ildir.” Y.9.HD., 18.3.1988, E.517, K.3080, Tekstil ‹flveren Dergisi, Eylül 1988, s.19.
41 ‹ZVEREN, A., ‹fl Hukuku (I, II, III), Ankara 1974, s.86.
42 Y.9.HD., 22.12.1970 T., E.9832, K.14538, fiAFAK, C./ÇALIK, fi./YALÇINER, A., Soru ve Yan›tlarla ‹fl Yasas› Uygulamas›, ‹stanbul 1983, s.40.
43 ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.150; CANBOLAT, s.72. 44 ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.149, 150; CANBOLAT, s.72. 45 CANBOLAT, s.73; O⁄UZMAN, Cilt II, s.333.
46 CANBOLAT, s.73.
47 fiAFAK/ÇALIK/YALÇINER, s.40. 48 CANBOLAT, s.74.
49 Y.9.HD., 18.03.1988 T., 1988/517 E., 1988/3080 K. (CANBOLAT, s.75, dn.236).
50 fiAFAK /ÇALIK/YALÇINER, s.40.
51 Y.9.HD., 11.04.1995 T., 1995/946 E., 1995/12377 K., Çal›flma Hayat› ‹le ‹lgili Yarg›tay Kararlar›, 1990-1995, Ankara 1996, s. 19. 52 CANBOLAT, s.74.
MART ’08
S‹C‹L
53 CANBOLAT, s.74.54 9.HD., 02.07.1998 T., 1998/8607 E., 1998/11121 K. (EKONOM‹, Yarg›tay’›n ‹fl Hukukuna ‹liflkin 1998 Y›l› Emsal Kararlar›, Ankara 2000, s.81).
55 ÇENBERC‹, ‹fl Kanunu fierhi, s.120, 121; ÇEL‹K, ‹fl Hukuku, s.49; ESENER, s.79, 80; CANBOLAT, s.75.
56 CANBOLAT, s.77.
57 NARMANLIO⁄LU, s.117; CANBOLAT, s.77.
58 ÇENBERC‹, M., ‹fl Mahkemeleri Kanunu fierhi, Ankara 1969, s.1. 59 CANBOLAT, s.77.
60 ÇEL‹K, ‹fl Hukuku, s.49; EKONOM‹, ‹fl Hukuku, s.53; NARMANLIO⁄LU, s.112.
61 CANBOLAT, s.78.
62 CANBOLAT, s.78; NARMANLIO⁄LU, s. 117. KAYNAKÇA
• ATABEK, R., ‹fl Akdinin Feshi, ‹stanbul 1933.
• CANBOLAT, T., Türk ‹fl Hukukunda As›l ‹flveren - Alt ‹flveren ‹liflkileri, ‹stanbul 1992.
• ÇEL‹K, N., ‹fl Hukuku Dersleri, 10. Bas›, ‹stanbul 1990 (‹fl Hukuku). • ÇEL‹K, N., Arac› ‹flveren ‹flçisinin As›l ‹flverenle Yap›lan T‹S’den
Yararlanmas›, ‹HU, 1988-1989, TSGLK.9, No.4.
• ÇENBERC‹, M., ‹fl Kanunu fierhi, 5.Bas›, Ankara 1984 (‹fl Kanunu fierhi).
• ÇENBERC‹, M., ‹fl Mahkemeleri Kanunu fierhi, Ankara 1969. • EKONOM‹, M., ‹fl Hukuku, Cilt I, Ferdi ‹fl Hukuku, 3.Bas›,
‹stanbul 1984 (‹fl Hukuku).
• EKONOM‹, M., “As›l ‹flveren Alt ‹flveren ‹liflkileri ve Uygulamada Karfl›lafl›lan Sorunlar”, Tekstil ‹flveren Dergisi, Eylül 1991. • EKONOM‹, M., Yarg›tay’›n ‹fl Hukukuna ‹liflkin 1996 Y›l› Emsal
Kararlar›, Ankara 1998.
• EKONOM‹, M., Yarg›tay’›n ‹fl Hukukuna ‹liflkin 1998 Y›l› Emsal Kararlar›, Ankara 2000.
• ELB‹R, H. K., ‹fl Hukuku, 9.Bas›, ‹stanbul 1997.
• ELB‹R, H. K., “As›l ‹flveren - Alt ‹flveren (Müteahhit - Tafleron) Kavramlar› Hakk›nda Baz› Düflünceler”, ‹HD, Cilt I, Say› 1, Ocak-Mart 1991 (As›l ‹flveren-Alt ‹flveren).
• ERMAN, S., ‹fl Davalar› ve Tatbikat›, Ankara 1956. • ESENER, T., ‹fl Hukuku, 3.Bas›, Ankara 1978.
• EYRENC‹, Ö., ‹fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Yarg›tay’›n ‹fl Hukukuna ‹liflkin Kararlar›n›n De¤erlendirilmesi 1994, Tebli¤ ve Genel Görüflmeler, ‹stanbul 1996.
• GÜZEL, A., “Alt ‹flveren (Tafleron) Uygulamas›n›n Endüstri ‹liflkileri Sistemine Etkileri”, Çimento ‹flveren Dergisi, Eylül 1993. • ‹ZVEREN, A., Sosyal Politika, ‹fl Hukuku ve Sosyal Sigortalar,
Ankara 1966.
• ‹ZVEREN, A:, ‹fl Hukuku (I, II, III), Ankara 1974.
• KUTAL, M., “Türk ‹fl Hukuku Aç›s›ndan Alt ‹flveren ve Sorunlar›”, K‹PLAS 1990 Sonbahar E¤itim Program›nda Sunulan Tebli¤. • NARMANLIO⁄LU, Ü., ‹fl Hukuku Ferdi ‹fl ‹liflkileri I, 3.Bas›, ‹zmir
1998.
• O⁄UZMAN, M. K., Borçlar Hukuku Dersleri, Cilt I, 4.Bas›, ‹stanbul 1987.
• O⁄UZMAN; Hukuki Yönden ‹flçi ‹flveren ‹liflkileri, ‹stanbul 1975. • O⁄UZMAN, M. K., Yarg›tay’›n 1988 Y›l› ‹fl Hukukuna ‹liflkin
Kararlar›n›n De¤erlendirilmesi Semineri, ‹stanbul 1990. • O⁄UZMAN, M. K., Borçlar Hukuku Dersleri, Cilt II, ‹stanbul
1991 (C.II).
• RE‹SO⁄LU, S., Hizmet Akdi, Ankara 1968. • SAYMEN, F., Türk ‹fl Hukuku, ‹stanbul 1954.
• fiAFAK, C./ÇALIK, fi./YALÇINER, A., Soru ve Yan›tlarla ‹fl Yasas› Uygulamas›, ‹stanbul 1983.
• TAfiKENT, S., ‹flverenin Yönetim Hakk›, ‹stanbul 1981.
• TEK‹NAY/BURCUO⁄LU/ALTOP; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 6.Bas›, ‹stanbul 1988.
• TUNÇOMA⁄, K., Türk Borçlar Hukuku, Cilt I, Genel Hükümler, 6.Bas›, ‹stanbul 1976.
• TUNÇOMA⁄, K., ‹fl Hukuku, Cilt I, 2.Bas›, ‹stanbul 1981. • YELEKÇ‹, M./YELEKÇ‹, ‹., ‹fl Kanunu fierhi, Ankara 1996. MART ’08