düzenleyen Sendikalar Kanunu’nun 4 maddesinin, Bakanl›¤a iﬂkolu

tespiti esnas›nda muvazaa tespiti

yapma yetkisi verdi¤i söylenemez.

as›l iﬂverenin iﬂyerinde görülmekte olan iﬂten ba¤›m- s›z olarak belirlenmesi gerekir. Gerçekten de bir iﬂ- veren taraf›ndan yürütülmekte iken yard›mc› iﬂ nite- li¤inde olan bir iﬂin, baﬂka bir iﬂverene verilmesi ha-

linde bu özelli¤ini kaybedece¤i aç›kt›r11

‹ﬂkolunun belirlenmesini düzenleyen Sendika- lar Kanunu’nun 4. maddesinin, Bakanl›¤a iﬂkolu tespiti esnas›nda muvazaa tespiti yapma yetkisi verdi¤i söylenemez. Söz konusu hüküm, Bakanl›- ¤a, sadece ve sadece, “bir iﬂyerinin girdi¤i iﬂkolu- nun tespiti” yetkisini tan›maktad›r. Bu yetkinin ise, bir iﬂyerinin dan›ﬂ›kl› iﬂleme dayan›p dayanmad›¤›- n› araﬂt›rmay› ve bunun sonuçlar›n› saptamay› içer- medi¤i aç›kt›r. Bu anlamda Bakanl›k, söz konusu iﬂkolu tespitleriyle yasayla verilen yetkisini aﬂar

görünmektedir12

. Kanaatimizce de bir iﬂkolu tespit karar›nda sadece bir iﬂveren ait iﬂyeri veya iﬂyerle- ri de¤erlendirilerek sonuca gidilmelidir. Alt iﬂveren için istenen iﬂkolu tespitlerinde de alt iﬂverenin o iﬂyerinde üretti¤i mal veya hizmet ile fiilen yapt›¤› iﬂ dikkate al›nmal›, muvazaa tespitine iliﬂkin ihti- laflar›n çözümü yarg›ya b›rak›lmal›d›r.

5. Yarg›tay’›n Vard›¤› Çözüm:

Yarg›tay’›n iﬂyerinde faaliyet gösteren taﬂeron firmalara ait iﬂyerleri ile ilgili olarak ayr› ayr› tespit yap›lmas› gerekti¤i yönündeki görüﬂüne kat›l›yo- ruz. Ancak kararda, bu iﬂyerlerine iliﬂkin ayr› ayr› tespit yap›lmas› gerekti¤i belirtildikten sonra bu iﬂ- verenlerin davada taraf olmad›klar› da belirtilmiﬂ- tir. Kanaatimizce iﬂkolu tespit davas›n›n taraflar› sadece tespite itiraz eden davac› ile tespitte bulu- nan Bakanl›k’tan ibaret de¤ildir. ‹ﬂkolu tespitine itiraz davas› sonucunda hukuki menfaati etkilene- cek ilgili taraflar›n da davaya dahil edilmesi gere- kir.

Somut olayda iﬂletmedeki taﬂeron firmalar, iﬂ- kolu tespit karar›na itiraz etmemiﬂ olsalar dahi, aç›lm›ﬂ olan iﬂkolu tespitine itiraz davas›n›n sonu- cu kendilerinin hukuki durumunu etkileyecektir. Nitekim yap›lan itiraz›n kabulü ile haklar›nda veril- miﬂ olan iﬂkolu tespit karar› iptal edilmiﬂtir. Hak- k›nda verilmiﬂ bir iﬂkolu tespit karar› olmayan as›l iﬂveren D... A.ﬁ.’nin, ilgililer kapsam›nda kabul edilip, kanaatimizce de isabetli bir biçimde dava- n›n taraf› olarak kabul edilirken, iﬂkolu tespit kara- r›nda ad› geçen taﬂeron firmalar›n davaya dahil edilmemesini yerinde bulmuyoruz.

‹ﬂletmede as›l iﬂveren olarak bulunan D.... A.ﬁ.’ye ait iﬂlerin bir k›sm›n›n çeﬂitli alt iﬂverenlere devredildi¤i anlaﬂ›lmaktad›r. ‹ﬂkolu tespiti de D.... A.ﬁ.’ye ait iﬂyerindeki taﬂeron firmalar için talep edilmiﬂtir. Tespite itiraz eden D.... A.ﬁ.’ye ait iﬂye- ri ile ilgili olarak iﬂkolu tespiti talebinde bulunul- mad›¤› gibi, iﬂkolu tespit karar›nda da as›l iﬂvere- ne ait iﬂletmenin hangi iﬂkolunda yer ald›¤› belir- tilmemiﬂtir. Hal böyle iken yüksek mahkeme tara- f›ndan, hakk›nda iﬂkolu tespiti talebinde bulunul- mam›ﬂ ve iﬂkolu tespit karar› verilmemiﬂ as›l iﬂve- rene ait iﬂletmenin hangi iﬂkolunda yer ald›¤› kara- r›n hüküm k›sm›nda belirlenmiﬂtir. D.... A.ﬁ.’nin iti- raz› taﬂeron firmalara iliﬂkin iﬂkolu tespitine yöne- liktir. Yarg›tay karar›ndan ve Bakanl›¤›n iﬂkolu tes- pitinden anlaﬂ›ld›¤› kadar›yla as›l iﬂverene ait iﬂlet- menin hangi iﬂkolunda yer ald›¤›na iliﬂkin bir ihti- laf mevcut de¤ildir. Bu nedenle Yarg›tay’›n hüküm k›sm›nda vard›¤› sonucun D.... A.ﬁ.’ye iliﬂkin k›s- m›na kat›lam›yoruz.

C. SONUÇ

Kanaatimizce ayn› iﬂyeri s›n›rlar› içerisindeki birden fazla iﬂverene ait iﬂyerleri için iﬂkolu tespi- ti talebinde bulunulmas› ve bu talebin yerine geti- rilerek ayn› iﬂkolu tespit karar›nda bu iﬂverenlere ait iﬂyerlerine iliﬂkin iﬂkolu tespit karar› verilmesi Sendikalar Kanunu’nda iﬂkolunun belirlenmesine iliﬂkin öngörülen usule ayk›r›d›r. Sendikalar Kanu- nu’nun, “Bir iﬂyerinin girdi¤i iﬂkolunun tespiti...” ﬂeklinde baﬂlayan 4. maddesindeki düzenlemesin- de, kan›m›zca kastedilen ayn› iﬂverene ait iﬂyerine iliﬂkin iﬂkolu tespiti yap›lmas›d›r. Yine bu düzenle- menin sonucu olarak farkl› iﬂverenlere ait her bir iﬂyeri için ayr› iﬂkolu tespiti yap›lmas› gerekmekte- dir. Ayn› iﬂverene ait birden fazla iﬂyerine iliﬂkin iﬂkolu tespitlerinin birlikte yap›laca¤› ﬂüphe götür- mez.

Bir iﬂyerinde faaliyette bulunan birden fazla ta- ﬂeron, müteahhit veya alt iﬂveren gibi iﬂverenlerin hangi iﬂkolunda yer ald›¤›n›n ayn› iﬂkolu tespit ka- rar›nda belirlenmesi iﬂkolunun belirlenmesi için mevzuat›m›zda öngörülen usule ayk›r›d›r. Bu tür durumlarda iﬂkolu tespiti talebinde bulunan taraf›n bu iﬂverenlere ait iﬂyerleri için ayr› ayr› iﬂkolu tes- piti talebinde bulunmas› sa¤lanmal› ya da iﬂkolu tespiti istenen iﬂyerlerine iliﬂkin birbirinden ba¤›m- s›z iﬂkolu tespiti kararlar› verilmelidir. Bir iﬂkolu

MART ’08

S‹C‹L

tespit karar›ndan, tespitin hangi iﬂverene ait iﬂyeri veya iﬂyerleri için istenmiﬂ oldu¤u aç›kça anlaﬂ›l- mal›d›r. Bu nedenle yüksek mahkemenin, iﬂletme- de faaliyet gösteren di¤er iﬂverenlerin iﬂyerleri ile ilgili olarak ayr› ayr› tespit yap›lmas› gerekti¤i yö- nündeki görüﬂüne kat›l›yoruz.

Yukar›da da izah edilmeye çal›ﬂ›ld›¤› üzere iﬂ- kolu tespiti talep etme hakk›na sahip olan ilgililer kavram› oldukça geniﬂ kapsaml›d›r. ‹ﬂyerinin yer ald›¤› iﬂkolunun belirlenmesinden hukuki menfaa- ti etkilenen tüm taraflar iﬂkolu tespiti talebinde bu- lunabilirler. ‹ncelememize konu olayda, as›l iﬂve- ren konumundaki D.... A.ﬁ. de iﬂletmedeki taﬂeron firmalara ait iﬂkolu tespitine itirazda bulunmuﬂtur. Bununla birlikte iﬂkolu tespitine itiraz davas›ndan etkilenecek olan taraflar›n yarg›lamaya dahil edil- memesi kanaatimizce yerinde olmam›ﬂt›r. ‹ﬂkolu tespitini isteyen iﬂçi sendikas›n›n yan› s›ra, hakk›n- da iﬂkolu tespit karar› verilmiﬂ bulunan iﬂverenle- rin de bu davaya dahil edilmesi gerekirdi. ‹ﬂkolu tespitine itiraz etmeyerek, tespiti kabul etmiﬂ bulu- nan ilgililerin de, iﬂkolu tespitine itiraz davas›n›n taraf› olmalar› gerekti¤i kanaatindeyiz.

‹ﬂkolu tespitine karﬂ› yap›lan itiraz›n kabulü, Bakanl›k taraf›ndan verilen iﬂkolu tespitine yönelik idari iﬂleminin ortadan kald›r›lmas› sonucunu do- ¤urur. ‹ptal edilen iﬂkolu tespit karar› yerine mah- keme karar› geçer. Bu nedenle kararda tespit ko- nu iﬂyerlerinin hangi iﬂkolunda yer ald›¤›n›n da belirtilmesi gerekir. Yüksek Mahkemenin, tespite konu iﬂyeri veya iﬂyerlerinin hangi iﬂkoluna girdi- ¤inin belirlenmesi davac›lar taraf›ndan talep edil- memiﬂ olsa dahi, iﬂkolu tespit karar›n›n iptali du- rumunda tespite konu iﬂyeri veya iﬂyerlerinin gir- di¤i iﬂkolunun gerekçesi de kararda belirtilmek su- retiyle tespit edilmesinin gerekti¤i yönündeki gö- rüﬂüne kat›l›yoruz. Gerçekten de iﬂkolu tespitine itiraz›n kabulü halinde iﬂkolu tespit karar›n›n ipta- li ile yetinilmemeli, itiraza konu iﬂyeri veya iﬂyer- lerinin hangi iﬂkolunda yer ald›¤› da belirtilmelidir.

Bakanl›¤›n iﬂkolu tespit kararlar›nda zaman za- man rastlad›¤›m›z muvazaa tespitine yönelik ifade- lere iliﬂkin dikkat çeken ortak görüﬂ, incelememi- ze konu Yarg›tay ve yerel mahkeme kararlar›nda yer bulmuﬂtur. Yerel mahkeme Bakanl›¤›n iﬂkolu tespit karar›nda muvazaal› iﬂlem olarak tespit yet- kisinin bulunmad›¤› ve yarg›lama s›ras›nda bu id- dian›n ispatlanamad›¤› gerekçeleriyle iﬂkolu tespi-

tine itiraz› kabul etmiﬂtir. Yarg›tay da yerel mahke- menin Bakanl›¤›n as›l iﬂveren - alt iﬂveren iliﬂkisin- de muvazaal› iﬂlemleri tespit edip buna göre iﬂko- lu tespiti yapmas›n›n yasa ve içtihatlara ayk›r› ol- du¤una iliﬂkin karar›n›n yerinde oldu¤u sonucuna varm›ﬂt›r. ‹ﬂkolunun belirlenmesini düzenleyen Sendikalar Kanunu’nun 4. maddesinde ve iﬂyerinin girdi¤i iﬂkolunun belirlenmesini düzenleyen ‹ﬂkol- lar› Tüzü¤ü’nün 4. maddesinde Bakanl›¤a bu yön- de tan›nm›ﬂ yetki bulunmad›¤› aç›kt›r. Bir iﬂyerin- de faaliyette bulunan alt iﬂverenin hangi iﬂkolunda yer ald›¤›n›n tespiti talep edildi¤inde, o iﬂyerinde alt iﬂveren taraf›ndan fiilen üretilen mal veya hiz- met incelenerek, ‹ﬂkollar› Tüzü¤ü’nde tan›mlanm›ﬂ iﬂlerden hangisinin yap›ld›¤›n›n belirlenmesi ge- rekti¤i kanaatindeyiz.

Kanunla tan›m› yap›lm›ﬂ hukuki bir iliﬂkinin, yasal düzenlemeye ayk›r› olup olmad›¤›n›n tespiti konusunda yetkili olan makam yarg›d›r. Nitekim yüksek mahkeme de bu hususun yetkili ve görev- li mahkemelerce belirlenmesi gerekti¤ini sarih bir biçimde vurgulam›ﬂt›r. Bu nedenle incelememize esas kararda Yarg›tay’›n, Bakanl›¤›n muvazaa tes- piti yapma yetkisinin bulunmad›¤› yönündeki gö- rüﬂünü isabetli buluyoruz.

D‹PNOTLAR

1 30.06.2006 T., 2006/50 No’lu ‹ﬂkolu Tespit Karar›, 12.07.2006 T. ve 26226 S. R.G.

2 Bkz. 17.12.2004 T. ve 2004/66 No’lu ‹ﬂkolu Tespit Karar›, 25.12.2004 T. ve 25681 S. R.G.

3 DO⁄AN, ‹lhan, Toplu ‹ﬂ Hukukumuzda ‹ﬂkolu Tespiti Üzerine, S‹C‹L ‹ﬂ Hukuku Dergisi, 2007/6, ‹stanbul 2007, 132.

4 KILIÇO⁄LU, Mustafa, Sendikalar Hukuku ve Toplu ‹ﬂ Uyuﬂmazl›klar›, Ankara 1999, 71.

5 Yarg›tay 9. H.D., 02.04.1996 T., 1996/6998 E., 1996/9487 K. 6 Yarg›tay 9. H.D., 09.07.1997 T., 1997/11575 E., 1997/13557 K. 7 Yarg›tay 9. H.D., 13.06.2002 T., 2002/10822 E., 2002/9701 K. 8 Bkz. 2006/36 No’lu ‹ﬂkolu Tespit Karar›, 16.06.2006 T., 26200 S.

R.G.

9 Bkz. 2003/14 No’lu ‹ﬂkolu Tespit Karar›, 08.08.2003 T., 25193 S. R.G.

10 Bu konuda farkl› görüﬂ için bkz. CENTEL, Tankut, Alt ‹ﬂverenlere Ait ‹ﬂkolu Tespitleri, T‹SK Akademi Dergisi, 2006/II.

11 DO⁄AN, a.g.m., 136. 12 CENTEL, a.g.m., 11.

Belgede Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı (sayfa 117-120)