UYGULAMA 1. Örnek 1

1 Ocak 2011 tarihinde alınan, gerek VUK gerekse TMS açısından maliyet değeri 20.000 TL, hurda değeri 0,00 TL, faydalı kullanım süresi 4 yıl olan bir demirbaşın amortisman uygulaması, azalan bakiye yöntemiyle, aşağıdaki gibi olacaktır. Amortisman oranı için, i_a = 1 – (0/20.000)^(1/4) = 1 – 0,00 = %100.

Görüldüğü gibi, hurda değeri sıfır olan bir maddi duran varlığı azalan bakiye yöntemi ile itfa (amorti) etmek, pozitif bir sayıyı belirli bir oran üzerinden indirgeyerek sıfırlamayla aynı anlama geleceği için, mümkün değildir. VUK

uygulamasında olduğu gibi amortisman oranının normal amortisman oranı-nın iki katı olarak alınması durumunda ise aşağıdaki tablo ortaya çıkacaktır:

i_a = (¼) x 2 = %50 Yıl Amortismana

Tabi Tutar Oran Yıllık Amortisman Kalan Değer

1 20.000 0,50 10.000 10.000

2 10.000 0,50 5.000 5.000

3 5.000 0,50 2.500 2.500

4 2.500 1,00 2.500 0,00

Tablodan da izlenebileceği gibi, demirbaşın faydalı kullanım süresi sonun-da hursonun-da değerine (=0) eşitlenebilmesi için dördüncü yılsonun-da amortiman oaranı

%50’den %100’e çıkartılmıştır. Bu durumda ise ikinci ve üçüncü yılda bir ön-ceki yıla göre azalan amortsman gideri dördüncü yılda azalmamakta üçüncü yıl amortsman giderine eşitlenmektedir. Bu durum TMS uygulamasında tanımlanan azalan bakiye yöntemi ile bağdaşmaz. Dolayısıyla hurda değeri sıfır olan varlık-ların amortismanı için azalan bakiye yöntemi uygun değildir. Bunununla birlikte yukarıdaki örnek, VUK kapsamında doğru bir uygulamadır.

4.2. Örnek 2

Yukarıdaki ilk örnekte hurda değerin 1.000 TL olduğunu varsayarsak, TMS kapsamında amortisman uygulaması aşağıdaki gibi olacaktır:

i_a = 1 – (1.000/20.000)^(1/4) = 0,5271291955 Yıl Amortismana

Tabi Tutar Oran Yıllık Amortisman Kalan Değer

1 20.000 0,5271291955 10.543 9.457

2 9.457 0,5271291955 4.985 4.472

3 4.472 0,5271291955 2.357 2.115

4 2.115 0,5271291955 1.115 1.000

VUK ve TMS kapsamında yapılan amortisman hesaplamalarına ilişkin sonuç-lar aşağıda karşılaştırılmalı osonuç-larak verilmiştir:

Yıl TMS VUK Fark

1 10.543 10.000 543

2 4.985 5.000 -15

3 2.357 2.500 -143

4 1.115 2.500 -1.385

Toplam 19.000 20.000 -1.000

4.3. Örnek 3

1 Ekim tarihinde 2011 tarihinde alınan, gerek VUK gerekse TMS açısından maliyet değeri 140.000 TL, hurda değeri 20.000 TL, faydalı kullanım süresi beş yıl olan ve işletmede makam aracı olarak kullanılan bir binek otomobilin amortisman uygulaması, azalan bakiye yöntemiyle, TMS kapsamında aşağı-daki gibi olacaktır:

i_a = 1 – (20.000/140.000)^(1/5) = 0,32238909

Yıl w Oran Yıllık Amortisman Kalan Değer

1 140.000 0,32238909 45.134 94.866

2 94.866 0,32238909 30.584 64.282

3 64.282 0,32238909 20.724 43.558

4 43.558 0,32238909 14.043 29.515

5 29.515 0,32238909 9.515 20.000

Dönemler Yıllık

Amortisman Ay Sayısı Amortisman Gideri

45.134 cari yıl 3 11.284

Toplam 3 11.284

2.

Yıl 2012

45.134 önceki yıl 9 33.851

52.781

30.584 cari yıl 3 7.646

Toplam 12 41.497

3.

Yıl 2013

30.584 önceki yıl 9 22.937

80.899

20.724 cari yıl 3 5.181

Toplam 12 28.118

4.

Yıl 2014

20.724 önceki yıl 9 15.543

99.953

14.043 cari yıl 3 3.511

Toplam 12 19.054

5.

Yıl 2015

14.043 önceki yıl 9 10.531

112.863

9.515 cari yıl 3 2.379

Toplam 12 12.910

6.

Yıl 2016

9.515 önceki yıl 9 7.137

120.000

Tabi Tutar Oran Yıllık

Amortisman Kalan Değer

1 140.000 0,40 56.000 84.000

2 84.000 0,40 33.600 50.400

3 50.400 0,40 20.160 30.240

4 30.240 0,40 12.096 18.144

5 18.144 0,40 18.144 0,00

Dönemler Yıllık

Amortisman Ay sayısı Amortisman Gideri

Birikmiş Amortisman

1. Yıl 2011 56.000 3 14.000 14.000

2. Yıl 2012 50.400 12 50.400 64.400

3. Yıl 2013 30.240 12 30.240 94.640

4. Yıl 2014 18.144 12 18.144 112.784

5. Yıl 2015 27.216 9 27.216 140.000

TMS ve VUK kapsamında azalan bakiye yöntemi kullanılarak yapılan amortisman hesaplamalarının karşılaştırması aşağıda verilmiştir:

Azalan

140.000 11.284 41.497 28.118 19.054 12.910 7.137 120.000 20.000

VUK uygula-ması

140.000 14.000 50.400 30.240 18.144 27.216 0,00 140.000 0,00

4. SONUÇ

TMS uygulamasında kabul edilen amortisman yöntemlerinden biri olan azalan bakiyeler yöntemi (declining depreciation) daha önce de belirtildiği gibi, amortismana tabi tutarın hesaplanmasında varlığın hurda değerini dikka-te almaz. Bu yöndikka-temde itfaya doğrudan maddi duran varlığın maliyet değeri üzerinden başlanır. Faydalı kullanım süresince varlığın kalan maliyet değeri her yıl azalan tutarlarda eritilerek hurda değerine kadar indirilir ve amortis-man uygulamasına son verilir. Hurda değerinin sıfır olduğu durumlarda azalan bakiye yönteminin tercih edilmesi halinde işlemin doğal olarak maliyet de-ğerinin sıfırlanmasına kadar devam etmesi gerekecektir. Ancak bilindiği gibi pozitif bir tutar olan maliyet değerinin, kalan net tutarları üzerinden belirli bir orandan itfa edilerek sıfırlanması, sonsuz sürede dahi, matematiksel olarak mümkün değildir. İtfada ise sonsuz değil, faydalı kullanım süresi gibi sınırlı bir süre söz konusudur. Sonuç itibariyle, bir varlığın amortismana tabi tutarının yararlı ömür süresine sistematik olarak dağıtmak işlevini üstlenen amortisman uygulaması, azalan bakiye yöntemi kullanıdığında, bu işlevini ancak hurda

değeri sıfırdan büyük olan maddi duran varlıklarda yerine getirebilecektir.

Dolayısıyla, hurda değeri (muhasebe tahminini) sıfır olarak tahmin eden ve bu madddi duran varlık için amortisman yöntemini (muhasebe politikasını) azalan bakiye yöntemi olarak belirleyen bir yönetim “ varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının beklenen tüketim biçimini en çok yansıtan yöntemi seçme” ilkesine aykırı hareket etmiş olur.

VUK uygulamasında “azalan bakiyeler usulü” adı altında uygulanabilir amortisman yöntemlerinden biri olarak tanımlanan yöntem esas itibari ile

“çifte azalan bakiye (double declining balance)” olarak adlandırabileceği-miz bir tür hızlandırılmış amortisman (accelerated depreciation) yöntemidir (Lerner, 2004, s. 120). Hızlandırılmış amortisman (accelerated depreciation) normal amortisman yöntemine göre hesaplanan amortisman oranının özel bir katsayı ile (hızlandırıcı-özel oran/specific rate-accelerator) çarpılması ve bu-lunan bu yeni oranın dönemler itibari ile itfa edilememiş (kalan) maliyet tu-tarlarına uygulanması esasına dayanır. Genellikle 1,5 (%150) veya 2 (%200 - double declining deprecation method) gibi katsayı/özel oranların kullanıldığı söz konusu yöntem Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulamaya, gelir ver-gisi kanunundaki düzenleme ile birlikte 1954 yılında girmiştir (Carmichael, Whittington, & Grham, 2007, s. 708). Ülkemizde de katsayı VUK aracılığı ile %200 (2) olarak tespit edilmiştir. Bütün bunlar göstemektedir ki hızlandı-rılmış amortisman yöntemi daha ziyade teşvik politikaları kapsamında vergi amaçlı düzenlemelerin bir ürünüdür.

VUK kapsamında uygulanacak hızlandırılmış amortisman için hesapla-nan amortisman oranı kullanılarak amortismana tabi varlığın maliyet değe-rini faydalı kullanım süresi sonunda hurda değerine veya sıfıra eşitlemesi matematik olarak mümkün değildir. Dolayısıyla bu oran TMS uygulamasın-da dikkate alınabilecek bir oran değildir. Azalan bakiyeler yönteminde kul-lanılmak üzere, her varlığın maliyet değerini faydalı kullanım süresi sonu itibariyle o varlığın sıfırdan büyük olan hurda değerine eşitleyecek bir amor-tisman oranı hesaplanmalıdır.

KAYNAKÇA

Bragg, S. M. (2002). Accounting Reference Desktop. New York: John Wiley & Sons, Inc.

Carmichael, D. R., Whittington, R. 0., and Grham, L. (2007).

Accoun-tants’ Handbook (Cilt 1). New York: John Wiley&Sons, Inc.

Erdoğan, N., Lazol, İ., Ergün, Ü., ve Köse , T. (2012). Genel Muhasebe.

Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2595.

Lerner, J. J. (2004). Book Keeping and Accounting. New York: Mc. Graw Hill.

T.C. Yasalar (10.01.1961). 213 sayılı Vergi Usul Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (10705 sayılı)

ANONİM İLE LİMİTED ŞİRKETİ TASFİYE ETMEMENİN