AYRILMA AKÇESİ

Ortaklıktan çıkarma sonucunda, ortak sıfatının sona ermesi bir yandan bu sıfata bağlı hak ve borçların sona ermesine, diğer yandan ayrılan ortağın ayrılma akçesinin ödenmesini talep hakkının doğmasına yol açar. Ayrılma akçesi, ortağın şirkete karşı kanuni bir talep hakkıdır. Ortak, ayrılma akçe-si isteme hakkından yoksun bırakılamaz. Ayrılma akçeakçe-si, şirketten ayrılan ortağa, şirket tarafından ödenen, ayrılan ortağın sahip olduğu esas sermaye paylarının ayrılma tarihindeki gerçek değerini karşılayan nakit ve/veya ayın bedeldir (Tekinalp, 2013, 497). Zira TTK’nın 641/I. maddesi, “Ortak şirket-ten ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini istem hakkını haizdir.” hükmünü havidir.

Ayrılma akçesinin hesaplanma ve ödenme şekli TTK’nın 641. ve 642.

maddelerinde detaylı bir şekilde düzenlenmiş ve ayrılma akçesinin ödenme-sinde “esas sermaye payının gerçek değerine uyması” şartı öngörülmüştür.

Esas sermaye payının “gerçek değerine uyan” ifadesinin anlamı ve gerçek değerin nasıl hesaplanacağı ve belirleneceği hükümde veya gerekçede açık-lanmamıştır. Hükmün gerekçesinde sadece ibarenin en azından bilanço

değe-rini ifade ettiği ve “gerçek değerine uyan” ifadesinin yorumunun öğreti ve yar-gı kararlarına bırakıldığı belirtilmiştir. Bu durumda payların gerçek değerinin hangi değeri ifade ettiği sorusunu cevaplandırmak gerekir. Payların gerçek de-ğerine uyan ayrılma akçesinin hesaplanabilmesi için, şirketin gerçek değerinin hesaplanması yani ortaklığın “yaşayan şirket değeri”nin, işletme finansmanı alanındaki ifade şekliyle “işleyen teşebbüs değeri”nin tespit edilmesi gerekir.

Gerçek değer tasfiye değerinden farklıdır. Ortağın çıkarılmasına karşın ortak-lık devam ettiği için ortaklığın tasfiye bilançosuna göre tespit edilen tasfiye de-ğeri, yaşayan şirket değerinden daha düşüktür. Bu sebeple çıkarma durumunda şirketin tasfiye değerini ortaya koyan tasfiye bilançosu değil, yaşayan şirket değerini gösteren özel bir bilançonun hazırlanması ve ortaklığın yaşayan şir-ket değerinin hesaplanması gerekir (Şahin, 2012, 856).

Şirketin ayrılma payını ödemede sıkıntıya düşmemesi için ayrılma akçesinin muaccelliyeti, TTK’nın 642. maddesinde özel olarak düzenlenmiştir. Kanun koyucu şirketin, dolayısıyla kalan ortakların da menfaatini gözeterek çıkarılan ortağın payının kullanılabilir kaynaklardan ödenmesini uygun bulmuştur.

Ortağa ayrılma akçesinin ödenmesinin sermayenin korunması ilkesine zarar vermemesi için anılan maddede ödeme bedelinin başlıca üç kaynaktan elde edilmesi öngörülmüştür. Buna göre ayrılma akçesi; şirket kullanılabilir bir özkaynak üzerinde tasarruf ediyorsa²⁰, ayrılan kişinin esas sermaye payları devredilebiliyorsa²¹ ve esas sermaye ilgili hükümlere göre azaltılmışsa ayrılma ile muaccel olur (TTK md. 642/I). Öte yandan, TTK’da, ayrılma akçesinin ödenmeyen kısmı için ortağın menfaati ile şirketin menfaati arasında bir denge de kurulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, anılan maddenin ikinci fıkrasında;

“Ayrılan ortağın ayrılma akçesinin ödenmeyen kısmı, şirkete karşı, bütün alacaklılardan sonra gelen bir alacak oluşturur. Bu husus yıllık raporda kullanılabilir özkaynak tutarının tespiti ile muaccel hâle gelir.” hükmüne yer verilmiştir. Böylece, ortak bir alacak hakkı elde ederek, şirket ise faiz işlememesi ve öz sermaye belirleninceye kadar herhangi bir ödeme yükümü altına konulmayarak korunmuştur.

20 Hukukun genel ilkeleri ayrılma akçesinin ayrılma ile muaccel olmasını gerekli kılar; bu kural burada da geçerlidir. Ancak anılan kural şirketin “kullanabilir öz sermayesi” varsa uygulanır. Bu da somut olayın özelliklerine bağlıdır. “Kullanılabilir öz sermaye” şirketin serbest yani bir amaca bağlanmamış yedekleri ve zararları dikkate alınarak belirlenir. Öz sermaye ayrılma payının ödenmesine yetmiyorsa esas sermayeden ödenmesi gereken miktar belirlenir. Bu miktar esas sermayenin azaltılması yolu ile serbest hâle gelir. (Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı:96)

21 Ayrılma akçesinin muaccel olabilmesi için ortağın ayrılabilmesi gerekir. Ortak ayrılamıyorsa, genel kurul gerekli onayı vermemişse ayrılma akçesi de muaccel olmaz.

1

2

1 2

5. SONUÇ

6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre limited şirket ortakları, “şirket sözleşmesinde öngörülen sebeplerle ortaklıktan çıkarma” ve “mahkeme ka-rarıyla haklı sebebe dayanılarak ortaklıktan çıkarma” olmak üzere iki şekilde ortaklıktan çıkarılabilir.

Ortakların mahkeme kararıyla ortaklıktan çıkarılabilmesi için üç şartın birlikte sağlanması gerekir. Bu şartlar; haklı sebeplerin varlığı, şirket genel kurulunun bu yönde karar alması ve açılan davada mahkemenin çıkarma ta-lebini uygun bulmasıdır. TTK’da ortaklıktan çıkarmada hangi hallerin “haklı sebep” olarak kabul edileceği açıklanmamıştır. Ancak bahsi geçen konuya ilişkin uygulama, anılan Kanunda haklı sebeple ilgili düzenlemelerin yer al-dığı hükümler de dikkate alınarak öğreti ve yargı kararları ile şekillenecektir.

Mahkemeden haklı sebeple çıkarma talebinde bulunulabilmesi için genel kurulun bu yönde karar alması zorunludur. Genel kurul böyle bir karar alma-dıkça ortaklıktan çıkarma davası açılamaz; açılsa dahi mahkeme tarafından bu dava reddedilir. Genel kurulun söz konusu kararı, temsil edilen oyların en az üçte ikisi ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunlu-ğu ile alması gerekir. Genel kurul kararı sonrasında şirket tarafından, şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinde ortaklıktan çıkarma davası açılır. Söz konusu davayı açma yetkisi şirket tüzel kişiliğine ait olup, şirket ortakları, alacaklıları veya diğer üçüncü kişiler doğrudan bu davayı açamazlar. Mahkemenin, şirketin talebini uygun bularak ortağın çıkarılma-sına karar vermesi halinde çıkarma işlemi, bu yoldaki kararın kesinleştiği tarihten başlayarak geleceğe etkili hukuki sonuçlarını doğurur. Kararın ke-sinleşmesiyle birlikte, ilgili ortağın ortaklık sıfatı ve buna bağlı olarak hak ve yükümlülükleri sona erer.

Limited şirketten çıkartılan ortak, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini isteme hakkını haizdir. Ayrılma akçesi, şirketten ay-rılan ortağa, şirket tarafından ödenen, ayay-rılan ortağın sahip olduğu esas ser-maye paylarının ayrılma tarihindeki gerçek değerini karşılayan nakit ve/veya ayın bedeldir. Şirketin gerçek değeri ise ortaklığın “yaşayan şirket değeri”

üzerinde hesaplanması gerektiği öğretide kabul edilmektedir.

KAYNAKÇA

Beşok, Başak (2010). Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Limited Ortaklıkta Ortağın Ortaklıktan Çıkması ve

Çıkarılması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul, Kadir Has Üniversitesi

Dirikkan, Hanife Öztürk (2005). Limited Şirket Ortağının Ayrılması ve Ayrılma Payı. Ankara : Yetkin Yayınları,.

Gözüyeşil, Fevzi Fırat (2012), Limited Şirketlerde Ortağın Çıkması ve Çıkarılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara, Gazi Üniversitesi

Özcan, Zekai (Eylül 2014).” Limited Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma ve Çı-karılma” Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, 129 (2014)

Şahin, Ayşe (2012).” Limited Şirkette Ortağın Ortaklıktan Çıkması ve Çıkarılması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Sayı, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununu Beklerken 10-11-12 Mayıs 2012 Sempozyum, C.18, S.2.

T.C. Yasalar (14.02.2011). 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara:

Resmi Gazete (27846 sayılı).

Tekinalp, Ünal (2013). Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku. İstanbul : Vedat Kitapçılık

Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı:96.

Yavuz, Mustafa (Mart 2009) “Limited Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarma”

Yaklaşım, 195 (2009).

KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEMEK TEKRAR