UFRS 9 FİNANSAL ARAÇLAR KAPSAMINDA YENİ DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ MODELİNİN BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLERİ

Giriş bölümünde de ifade edildiği gibi UFRS 9 Finansal Araçlar kapsamın-daki yeni değer düşüklüğü modeli banka ve diğer finansal kuruluşların kredi ala-caklarını hedeflemektedir. Ülkemizde ve UFRS’leri uygulayan diğer ülkelerde UFRS 9 Finansal Araçlar’ın efektif uygulama tarihi olan 1 Ocak 2018’den iti-baren özellikle bankalar yeni değer düşüklüğü modelini uygulamaya başlaya-caklardır. Bu yeni değer düşüklüğü modeli bankalarda, finansal ve operasyonel alanlarda köklü değişikliklere neden olacak ve bankalar söz konusu yeni modele geçiş sürecinde ciddi çaba ve maliyete katlanmak zorunda kalacaklardır (Deloit-te, Fifth Global IFRS Banking Survey, Finding your way, 2015). UFRS 9

Finan-sal Araçlar kapsamındaki yeni değer düşüklüğü modelinin bankacılık sektörüne olası önemli etkilerini aşağıdaki başlıklar altında sıralayabiliriz (SAS, Achieving Optimal IFRS 9 Compliance, 2016, s.2-4).

- Finansal etkiler: Değer düşüklüğü karşılıklarının tutarı önemli ölçüde artacaktır. Böylece, bankaların özkaynakları azalacak ve başta sermaye yeterlilik rasyosu olmak üzere önemli performans ölçütleri etkilenecektir.

Söz konusu gelişmelerin bankacılıktaki fiyatlamayı olumsuz yönde etki-lemesi beklenmektedir.

- Karşılık kapsamının genişlemesi: Yeni değer düşüklüğü modeli, beklenen kre-di zararlarının tüm finansal araçlar için ve her bir krekre-di bazında hesaplanması-nı ve her raporlama döneminde kredi koşullarındaki değişikliklere göre gün-cellenmesini gerektirmektedir. Yeni model daha fazla ve daha sık bir şekilde değer düşüklüğü karşılıklarının hesaplanmasını gerektirmektedir.

- Yeni bilgi gereksinimi: UFRS 9 bankacılıkta beklenen kredi zararının he-saplanması için gereken bilgi ihtiyacını önemli ölçüde artırmaktadır. Ban-kalar günlük olarak ve her kredi bazında beklenen kredi zararlarını tarihi ve geleceğe dönük tahmini bilgiyi de kullanarak hesaplamak durumdadır.

Bu hesaplama gereksinimi, bankaları sadece UFRS 9 dönüşümü için kul-lanılacak bir yazılım geliştirmeye zorunlu hale getirmektedir.

- Geleceğe dönük hesaplamalar: UFRS 9, beklenen kredi zararlarının he-saplanmasında kullanılan kredi risk modellerinin geleceğe dönük, krediye özgü, makroekonomik ve piyasaya özgü gelişmeleri dikkate almasını zo-runlu hale getirmiştir.

- Yeni kredi risk modellemesi: Bankalar, Basel kredi risk modellerine kı-yasla önemli ölçüde farklı olacak şekilde 12 aylık ve ömür boyu beklenen kredi zararları için ayrı kredi risk modelleri geliştirilmelidirler.

- Risk yönetimi ve finansal raporlama uyumluluğu: UFRS 9 kredi risk yö-netimi ve finansal raporlama olmak üzere iki temel unsurdan oluşan bir proje olarak düşünülmelidir. UFRS 9 uygulanmaya başladıktan sonra risk yönetimi tarafından ortaya çıkarılan kredi riskine ilişkin bilgi, finansal ra-porlara eşanlı olarak yansıyacaktır. Bu nedenle, UFRS 9 dönüşüm süre-cinde bankalarda kredi risk yönetimi ile finansal raporlama birimi birlikte hareket ederek birimler arası uyumlu bir sistem kurulması gereklidir.

- Denetime hazır kredi riski ve karşılık hesaplamaları: Bankaların hesap-ladıkları tüm değer düşüklüğü karşılıkları bağımsız denetim ve yasal

de-netime tabidir. Bu nedenle, bankalar yeni değer düşüklüğü modelinde beklenen kredi zararlarına ilişkin kullanılan tüm bilgi, varsayım ve he-saplamalara ilişkin yeterli kanıtı denetçiye sunmak ve bunları açıklamak zorundadırlar. Örneğin modeldeki aşamalar arası geçiş kriterleri, PD, LGD ve EAD hesaplamalarına ilişkin dokümantasyonun yeterli düzeyde hazırlanması gerekmektedir.

4. SONUÇ

Bu çalışmada UFRS 9 Finansal Araçlar kapsamında yeni değer düşük-lüğü modeli ve beklenen kredi zararlarının hesaplanmasına ilişkin detaylar açıklanmış ve yeni modelin bankacılık sektörü üzerindeki olası önemli etki-leri tartışılmıştır. UFRS 9 bankacılık sektöründe özellikle kredi risk yönetimi ve finansal raporlama alanlarında köklü değişiklikler getirmektedir. UFRS 9 sürecinde ilk olarak kredi risk yönetimine ilişkin içsel kredi derecelendir-me sistemleri aracılığıyla geleceğe dönük bilgileri de yansıtacak şekilde PD, LGD ve EAD parametrelerine ilişkin modellerin kurulması gerekmektedir.

İkinci aşamada, finansal raporlama amacıyla kredi risk modellerinden elde edilen bilgilerle değer düşüklüğü karşılıklarının hesaplanması gerekmek-tedir. Bu aşamada, yine finansal raporlama amacıyla aşamalar arası geçiş kuralları, iskontolama ve faiz tahakkuku kuralları tanımlanmalıdır. Geçiş sürecine yardımcı olmak üzere UFRS 9 ile uyumlu bir şekilde bankacılık sektöründe uluslararası gözetim otoritesi olan BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası) tarafından bankaların beklenen kredi zararlarını nasıl muhasebeleş-tireceklerine ilişkin bir rehber yayınlanmıştır (BIS, Guidance on accounting for expected credit losses, 2015). Türkiye’de de BDDK tarafından UFRS 9 ile uyumlu “Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşı-lıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” taslağı yayınlanmıştır (BDDK, 2016).

KAYNAKÇA

BDDK, Kredilerin Sınıflandırılması ve Bunlar İçin Ayrılacak Kar-şılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Taslağı,( 2016) [http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Mevzuat/Duzenleme_Taslaklari/

14936karsilik_yonetmeligi_taslagi.pdf]

BIS, Guidance on accounting for expected credit losses, (2015). [Çev-rimiçi Erişim: http://www.bis.org/bcbs/publ/d311.pdf]

Bolgün, Evren ve Akçay, Barış (2009). Risk Yönetimi, İstanbul: Scala Ya-yıncılık.

Cuthbertson, Keith ve Nitzsche, Dirk (2001). Financial Engineering, England: John Wiley & Sons.

Deloitte, Fifth Global IFRS Banking Survey, Finding your way, 2015.

[Çevrimiçi Erişim: http://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/global/

Documents/Financial-Services/gx-fsi-fifth-banking-ifrs-survey-full.pdf]

E&Y, Applying IFRS, Impairment of financial instruments under IFRS 9, 2014. [Çevrimiçi Erişim: http://www.ey.com/Publication/vwLU- Assets/Applying_IFRS:_Impairment_of_financial_instruments_under_IFR-S_9/$FILE/Apply-FI-Dec2014.pdf]

IASB, IFRS 9 Financial Instruments (replacement of IAS 39) [Çev-rimiçi Erişim: http://www.ifrs.org/current-projects/iasb-projects/financial-ins-truments-a-replacement-of-ias-39-financial-instruments-recognitio/Pages/

financial-instruments-replacement-of-ias-39.aspx]

IASB, IFRS 9 Financial Instruments, 2016.

IASB, IFRS 9 Financial Instruments, Project Summary, 2014. [Çev-rimiçi Erişim: http://www.ifrs.org/current-projects/iasb-projects/financial-ins- truments-a-replacement-of-ias-39-financial-instruments-recognitio/docu-ments/ifrs-9-project-summary-july-2014.pdf]

KGK, TFRS 9 Finansal Araçlar, Taslak Metin, 2016, [Çevrimiçi Erişim:

http://kgk.gov.tr/contents/files/Pdf/TFRS_9_taslak.pdf]

KPMG, IFRS 9 Content, Challenges and Tools, 2015. [Çevrimiçi Eri-şim: https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/konferanssunumlari/1128/Istan-bul-IFRS9-BAT-final-20150225.pdf]

SAS, Achieving Optimal IFRS 9 Compliance, 2016. [Çevrimiçi Erişim:

http://www.sas.com/en_us/whitepapers/optimal-ifrs9-compliance-107752.

html]

İŞLETME BÜTÇELERİ VE KONTROL