Araştırmanın problemini oluşturan, “Farklı kültürlerde yaşayan ve eğitim alan öğrencilerin estetik beğeni düzeylerinde nasıl farklılıklar görülmektedir?” sorusuna yanıt aramak amacıyla anket hazırlanmıştır.
3.3.1. Anket Oluşturulması Süreci
Anket metoduyla veri toplama önceden belirlenmiş bir örneklem grubunun belirli bir yapıda oluşturulmuş sorulara karşılık vermesiyle veri elde etme metodudur. Anket metodu ile insanların tutumlarını, davranışlarını, duygularını, düşüncelerini, tercihlerini gibi birçok konudaki durumlarını ortaya çıkarılabilmektedir. Anket metodu nicel veriler sunar (Çepni, 2007:131). Araştırmada kullanılan anket üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm yaş, cinsiyet, okul, sınıf, kardeş sayısı, anne-baba öğrenim ve meslek durumları gibi öğrencilerin kişisel bilgilerini içermektedir. İkinci
bölüm ise, öğrencilerin okul dışındaki sosyal hayatları, sanatla ne kadar ilgilendikleri ve serbest çalışma zamanlarındaki ilgi ve alanları üzerine bilgi sahibi olmayı amaçlayan bir bölümdür. Bu bölüm sosyal birikimlerin estetik tercihleri ne kadar şekillendirdiği problemine ışık tutması anlamında önemlidir. Üçüncü bölüm, araştırmanın kültürel bağlamda estetik tercih oluşumu sürecine etkilerini araştırmaya yönelik bölümdür. Bu süre içerisinde anket soruları oluşturulmadan önce araştırma problemi, çözüm yolları, araştırılması gereken içerik çözümlenmiştir. Öncelikle araştırmanın konusu ile ilgili daha önceden yapılmış çalışmalar incelenmiştir. Estetik, tercih, estetik psikoloji ve algı gibi konular üzerinde araştırma yapılmış, makale ve tezler taranmıştır.
Bu aşamadan sonra tercihleri etkileyen ve kültürü oluşturan unsurlar şu şekilde maddeler halinde sunulmuştur:
Şekil-2: Kültürü Oluşturan Unsurlar
Eğitim İlkokul, Ortaokul, Lise, Üniversite… Ekonomik Sistem Teknoloji ve Çevresel Değişim
Kişisel, Sosyal Birikim Aile Yaşamı, Yaşam Tarzı, Eğilimler Din Hristiyanlık, İslamiyet, Yahudilik, Budizm…
Batıl inanç
Tarih
Dil İngilizce, Almanca, Türkçe…
Sanat ve Edebiyat Klasik Sanat, Barok, Modern Sanat, Postmodernizm Sanatçı, Sanat Eseri
Yönetim Şekli Demokrasi, Cumhuriyet, Monarşi vb. Mimari Gotik, İslami, Barok, Neoklasik, Modernist... Hukuk Sistemi
Psikoloji
Oluşturulan bu başlıklardan araştırmanın problemini kapsayan eğitim, din ve sosyal, kişisel birikimler maddelerine yönelik anket soruları hazırlanmasına ve
araştırmanın örneklemi üzerine kültürü oluşturan ve araştırma için en önemli üç başlığın bu gruplar üzerine etkisinin araştırılmasına karar verilmiştir.
Şekil-3:Araştırma Örneklem Planı
Öğrenci Grubu (12–17 Yaş)
Türk Öğrenciler Alman Öğrenciler Almanya’da yaşayan Türk Öğrenciler
Kültür Din Eğitim
Kişisel-Sosyal Birikimler
Bu araştırmanın anketi iki doğru cevaplı, tek tercihli ve gerekçe sunma üzerine hazırlanmıştır (Ek-1). Anket, 15 sorudan oluşmaktadır. Her soruda bir Türk kültürünü yansıtan bir de Batı kültürünü yansıtan iki eser sunulmaktadır. Eserlerin sanatçıları ve yansıttıkları akım Ek-2’ de sunulmuştur. Öğrenciler bu eserlerden kendilerine yakın hissettikleri, beğendikleri eserden bir tanesini seçerek işaretlemişlerdir. Bu bölüm araştırmanın nicel boyutunu oluşturmaktadır. Ankette Türk ve Alman kültürünü yansıtan eserlerin olması ve seçilen eserlerin yapıldığı dönem, üslup, konu, renk, biçim gibi alanlarda benzer olmaları sağlanmaştır. Ayrıca öğrencinin sanatsal birikiminin ve aldığı sanat eğitiminin göz önünde bulundurulması da önemlidir. Bu nedenle Almanya’da Gymnasium okullarında 7, 8, 9, 10, 11 ve 12.sınıf sanat dersi ders planları ve Türkiye’de 7, 8, 9, 10, 11 ve 12.sınıf görsel sanatlar dersi ders planları incelenmiş, ünite, sanatçı, konu, sanat akımları, eser bağlamında ortak alanlar çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu alanlar belirlendikten sonra eserin konusu, bağlı bulunduğu üslup, yapıldığı dönemlere göre sanatçılar ve eserleri listesi oluşturulmuştur. Öğrenci tercihlerini etkileme olasılığını kaldırmak için sorularda seçilen iki eser arasında konu, biçim, üslup, renk bütünlüğü olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Aynı üniteye dahil olup konu, biçim ya da renk bütünlüğü olmayan eserler elenmiştir. Örneğin, manzara ya da peyzaj konu başlığı Almanya ve
Türkiye’de sanat dersi ders programlarında bulunmaktadır. Empresyonizm akımı ile anlatılan bu konuda en bilinen örnek Monet’dir. Monet’nin eserleri atölyelerin duvarlarında ders materyali olarak kullanılmaktadır. Türk sanatında bu akım ve konu içerisindeki örnekler arasında İbrahim Çallı dikkat çeker. Bu nedenle iki sanatçının eserlerinden renk yakınlığı olan eserler seçilmiş ve sunulmuştur. Her iki eser de renk, konu, biçim ve dönem açısından yakın olmasına rağmen bu eserlerde bulunan kültürel parçalarda farklılıklar bulunmaktadır. Araştırma anketinin diğer sorularında da bu durum dikkate alınmıştır.
Daha sonra öğrencilere her sorunun altında A ya da B resminden birini tercih etme nedenini üç madde ile açıklanması istenilen bir alan daha sunulmuştur. Burada öğrencilerin bilinçaltında olan şeyleri açığa çıkarmak ve beğenilerinin temeline inmeye çalışmak amaçlanmıştır. Bu nedenle öğrencilerin gerekçelerini, tek kelime değil de araştırmacının daha geniş yorumlar çıkarmasını sağlayacak cümleler halinde yazmaları istenmiştir. Bu cümleler içerik analizi yapılan araştırmanın nitel boyutunu oluşturmaktadır. Ankette oluşturulan tüm sorular Almanya’daki öğrenciler için Almanca, Türkiye’deki öğrenciler için Türkçe düzenlenmiştir.
Öğrencilerin estetik beğenileri arasındaki farkın belirlenmesi amacıyla hazırlanan anketin bu amacı gerçekleştirmeye uygun olup olmadığının değerlendirilmesi amacıyla uzman görüşüne başvurulmuştur. Bu amaçla uzman değerlendirme formu hazırlanmıştır (Ek-3). Bu forrm, anketin temelini oluşturan farklı kültürden iki eserin (A ve B) kültürel yansıtım derecelerini öğrenmeye yöneliktir. Uzman görüşü almak üzere plastik sanatlar alanında uzman dört kişiden, ankette kullanılan eserler hakkında konu, biçim, form, renk, motif, doku gibi durumları göz önünde bulundurarak A ve B resimlerini ait oldukları kültürü ne kadar yansıttıkları konusunda derecelendirme yaparak değerlendirme yapmaları istenmiştir. Formda değerlendirilmesi istenen resimler 1’den 5’e kadar sıralama ölçütü üzerinden değerlendirilmiştir. Uzmanlara “(1) Çok az”, “(2) Az”, “(3) Orta”, “(4) İyi”, “(5) Çok iyi” şeklinde beş seçenek sunulmuştur. Uzmanlar bu değerlendirmeyi hem A resmi için hem B resmi için yapmışlardır. Uzman görüşleri doğrultusunda uygulanan anket
sorularının araştırmanın amacı olan estetik beğeni arasındaki kültürel farkı belirlemeye uygun olduğu görüşü ortaya çıkmıştır.