Tercih Edilen Meslek Gruplarına Göre İşgücünün Dağılımı

Emek piyasasının istihdam durumunu kadın ve erkek işgücü tarafından tercih edilen mesleklere göre incelemekte fayda vardır. Çünkü çağdaşlaşma/modernleşme sürecinde kadınların toplum ve çalışma hayatında görünürlüğünün artmasıyla birlikte yıllar içinde hem kadın istihdam oranı artmakta, hem de tercih edilen mesleklerde de bazı belirgin değişikler görülmektedir. Bu bağlamda eğitimli genç kadın işgücünün değişen talepleri doğrultusunda dinamik ve esnek aktif istihdam politika konseptlerinin oluşturulması gerekmektedir.

Türkiye genelinde değişik sektör ve meslek gruplarında toplam olarak 5.440 çeşit meslek bulunmaktadır. Bu mesleklerden 5.298’sinde erkekler; 3.761’inde ise kadınlar istihdam edilmektedir (İŞKUR, 2018:50).

Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere kadın işgücü tarafından en çok tercih edilen üç (3) meslek, sırasıyla “Temizlik Görevlisi”, “Satış Danışmanı” ve “Sekreter”dir. Erkekler arasında en yaygın olan ilk üç (3) meslek ise “Şoför - Yük Taşıma”, “İşletmeci” ve “Satış Danışmanı”dır. Toplam istihdamda en yaygın olan ilk üç (3) meslek ise “Satış Danışmanı”, “İşletmeci” ve “Şoför” mesleğidir.

Tablo 42:

Kadın ve Erkek İşgücü Açısından En Çok Tercih Edilen Meslekler

Kaynak: İŞKUR, 2018:50.

2.2.2.4. Sektörlere Ve İşyeri Büyüklüklerine Göre Açık Pozisyondaki İşler

Gerek kadın, gerekse erkek işgücü talebi, mevcut işyerlerinin açık pozisyondaki işler ile yakından ilgilidir. Emek piyasasında işyerlerinde ne kadar çok açık iş bulunursa o kadar kolay da iş arayan işgücüne iş bulmak da mümkündür. İŞKUR, açık iş kavramını, EUROSTAT’ın tanımından yola çıkarak, işveren tarafından hemen veya yakın gelecekte doldurulmak istenen ve işverenin işyeri dışından uygun bir adayın bulunması için, aktif adımları attığı yeni yaratılan, boş veya boşalacak iş” olarak tanımlamaktadır (İŞKUR, 2018:192).

Yapılan son işgücü piyasası araştırması sonucuna göre 469 bin 919 kişilik açık iş tespit edilmiştir. Bu açık işlerin %45,5’inde sadece erkek işgücü talebinin olduğu görülmektedir (İŞKUR, 2018:59).

Tablo 43:

Sektörlere ve İşyeri Büyüklüklerine Göre Açık İşi Olan İşyeri Oranı

Kaynak: İŞKUR, 2018:60.

Yukarıdaki tabloda çalıştırdığı işçi sayısına göre değişik büyüklükte olan işyerlerinin sektörel olarak açık iş oranları yer almaktadır. Bu tablodan da görüleceği üzere en çok açık işe sahip olan (dışarıdan en çok işgücü adayı arayan) sektör, %8,6 ile “Diğer Hizmet Faaliyetleri” sektörüdür. Bu sektörü sırasıyla “Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri”, “Kültür, Sanat Eğlence, Dinlence ve Spor”, “İdari ve Destek Hizmetleri Faaliyetleri” ve “Bilgi ve İletişim” sektörleri izlemektedir. Açık işe sahip işyeri oranı en düşük sektörler ise sırasıyla “Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi”, “İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri”, “ulaştırma ve depolama” sektörleridir. Bütün sektörler dikkate alındığında açık işi olan işyeri oranı genel itibariyle %4,2’dir.

Açık işlerle ilgili daha detaylı analiz yapılabilmesi için, açık işlerin büyüklüklerine göre işyerleri arasındaki oransal dağılımına baktıktan sonra sayısal büyüklüğün de incelenmesi gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda sektörlere ve işyeri büyüklüklerine göre açık iş sayıları yer almaktadır. Gerek işyeri büyüklükleri dağılımında, gerekse de genel dağılımda en çok açık işe sahip ilk üç sektör sırasıyla; “İmalat” (182 bin), “Toptan ve Perakende Ticaret” (yaklaşık olarak 86 bin) ve “Konaklama ve Yiyecek Hizmeti

Faaliyetleri” (yaklaşık olarak 48 bin) sektörleridir. Diğer bir ifadeyle toplamda her 4 açık işten 3 tanesi bu üç sektörde temerküz etmiş olduğunu söyleyebiliriz.

Tablo 44:

Sektörlere ve İşyeri Büyüklüklerine Göre Açık İş Sayısı

Kaynak: İŞKUR, 2018:58.

Açık iş sayısı en düşük olan 3 sektör ise sırasıyla; “Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı” (840), “Su Temini; Kanalizasyon ve Atık Yönetimi” 1.160), ve “Madencilik ve Taş Ocakçılığı” (1.551) sektörleridir. Bütün sektörlerde yer alan işyerlerinde açık olan iş sayısı genel toplam olarak 470 bin civarındadır.

2.2.2.5. Açık İşlerde Kadın ve Erkek İşgücüne Göre Talep Edilen Eğitim Düzeyi

Aşağıdaki tabloda işyeri büyüklüklerine göre işverenlerin ihtiyaç duyduğu açık işlerde yer alacak işgücü seçiminde cinsiyet ve eğitim düzeyi tercihleri yer almaktadır. Bu tablodan da görüleceği üzere 2018’de tespit edilen 470 bin civarındaki açık iş için en

fazla talep edilen eğitim düzeyi, tüm işyeri büyüklüklerinde “Herhangi bir eğitim düzeyi aramıyorum” olmuştur. Bir başka ifadeyle açık işlerin tamamında işverenler, yüksek oranda adayların eğitim düzeyi ile ilgili olarak bir şart aramamaktadır. Hem kadın, hem de erkeklerde toplamda benzer oranlarda herhangi bir eğitime ihtiyaç duyulmadığı görülmektedir. Bu oranın nispeten yüksek çıkması, emek piyasasında en fazla sayıda istihdam edilen meslekler ile açık iş oranının en yüksek olduğu mesleklerin örtüşmesini de desteklemektedir.

Tablo 45:

Açık İşlerde İşyeri Büyüklüğüne Göre Talep Edilen Cinsiyet ve Eğitim Düzeyi (%)

Açık işlerde tercih edilen eğitim düzeyinde her üç büyüklükteki işyerlerinde de ikinci sırada “Lise Altı” eğitime sahip kişiler yer almaktadır. Üçüncü sırada ise %17’lik bir oranda “Genel Lise” eğitim seviyesi bulunmaktadır.

Açık işlerde yüksek eğitimli (Meslek Yüksekokulu + Lisans + Lisans Üstü) bireylerin tercih edilme oranı ise işyeri büyüklüklerine göre toplamda %8,5 ile %13,6 arasında değişmektedir. Yüksek eğitimli işgücü tercihlerinde kadın işgücü ile erkek işgücü arasında dikkat çekici bir fark bulunmaktadır. Yüksek eğitimli kadın işgücü tercihi işyeri büyüklüğüne göre %10 ile %12,7 arasında değişirken erkeklerde bu oran %2,5 ile %8,2 arasında değişmektedir. Bu sonuç, emek piyasasındaki kadın işgücünün eğitim seviyesi arttığında işgücüne katılım ve istihdam oranındaki artışını destekler niteliktedir. Şirket büyüklükleri arttıkça yüksek eğitimli bireylerin tercih edilme oranlarının da arttığı görülmektedir. Farklı işyerleri büyüklüklerinde eğitim düzeyine göre açık işlerde kadınların ve erkeklerin en çok tercih edildiği eğitim seviyesi “Lise Altı” olarak belirlenmiştir.