Temel Empati Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlama

Temel Empati Ölçeği Çeviri Çalışmaları: Jolliffe ve Farrington, (2006)’ın bilimsel ve akademik çevrede kabul gören ve bağışlama ölçeği ile ilişkilendirilebileceği düşünülen Temel Empati Becerileri Ölçeği kullanılmasına karar verilmiş ve ölçeğin kullanımı ve yetişkinler için Türkiye’de geçerlik güvenirlik çalışması için yasal gerekli işlemler takip edilmiş, gerekli kullanım izinleri alınmıştır. Daha sonra ölçeğin orijinal formunda yer alan maddeler İngilizce-Türkçe çevirisi iki dil uzmanı tarafından yapılmıştır. Türkçe çevirisi yapılan Ölçekteki maddeler bir alan uzmanı tarafından düzenlenmiş sonrasında başka bir dil uzmanı tarafından tekrar İngilizceye çevirisi yapılmıştır. Her iki çeviri birebir karşılaştırılarak anlam karşılığına bakılmış, İngilizce ve Türkçe formları arasında farklılık olmadığı belirlenmiştir, Türkçeye çevrilen ölçek Türk Dili Uzmanı tarafından incelenmiş ve uzman önerileri doğrultusunda yeniden düzenlenmiştir. Son olarak araştırmacı tarafından

envanterin İngilizce Türkçe karşılığı tekrar gözden geçirilmiş ve gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

II. Aşama:

Temel Empati Ölçeği ile İlgili Uzman Görüşü Alınması

Ölçekte yer alan ifadelerin Türk Kültürü için uygunluğu, ölçülmek istenilen özellikleri ölçmedeki yeterliliğini değerlendirmek için Çocuk Gelişimi ve Gelişim psikolojisi alanlarından toplam sekiz uzmanın ve bir uzman psikoloğun görüşünü almak amacıyla alan uzmanlarına “Uzman Değerlendirme Formu” gönderilmiştir. Ölçekteki maddelerin Türkçe'den İngilizceye çevirisinin orijinal İngilizcesine uygunluğu, hedef kitleye uygunluğu, maddenin envanteri temsil edip etmediği, Türkçe’ye uygunluğu “Uygun, Uygun Değil,” olarak değerlendirmeleri ve “Uygun değil” ise öneri ya da açıklama yazmaları beklenmiştir. Yazılan önerileri ve açıklamalar doğrultusunda ölçek maddelerine son şekli verilmiştir uzmanların hepsinden ölçeğe yönelik değerlendirmeler alınmış ve hiçbir uzman “uygun değildir” değerlendirmesi yapmadığı için ölçekteki hiçbir madde çıkarılmamıştır.

III. Aşama:

Temel Empati Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları

1.Ön Pilot Çalışması

Ölçeğin dil anlaşırlığını belirlemek ve dil geçerliğini yapmak amacıyla ön pilot çalışması yapılmıştır. Ölçek çocuğu 10. ve 11. sınıfa devam eden toplam 20 anneye uygulandıktan sonra ölçekteki maddelerin anlaşırlığı değerlendirilmiş gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

2. Pilot Çalışma

1. Uygulama süreci: Ölçeğin Türkçe’ye uyarlama çalışması kapsamına ergenlik döneminde çocuğu olan toplam 180 anne dâhil edilmiştir. Ölçek Subayevleri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde çocuğu olan annelere okulda yapılan veli toplantısında ulaşılarak uygulanmıştır. Çocuğu 9. 10. 11. ve 12. sınıfa devam eden annelerden gönüllü olanlara dağıtılmış gerekli açıklamalar araştırmacı tarafından yapılarak soruları yanıtlamaları istenmiştir. Veriler, araştırmacı tarafından uyarlaması yapılmak amacıyla “Temel Empati Ölçeği”nin Türkçe formu aracılığı ile toplanmıştır.

2. Veri Girişi: Ergenlik döneminde çocuğu olan annelerden alınan ölçekler, araştırmacı tarafından SPSS 15.0 istatistik programında veri girişi yapılmıştır.

3.Temel Empati Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Bulguları

Ölçeğin 2 faktör ve 20 maddelik yapısının doğrulanıp doğrulanmadığını değerlendirmek amacıyla DFA uygulanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi (DFA), pek çok gözlenebilir değişkenin oluşturduğu faktörlerden (gizil değişkenlerden) oluşan faktöryel bir modelin gerçek verilerle ne derece uyum gösterdiğini değerlendirmeyi amaçlar. İncelenecek model, ampirik bir çalışmanın verileri kullanılarak belirlenmiş ya da belirli bir kurama dayandırılarak kurgulanmış bir yapıyı tanımlayabilir (Sümer, 2000). Çalışmada yapı geçerliğini araştırmak amacıyla doğrulayıcı faktör analizinden yararlanılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi bir tür hipotez testidir. Bu hipotezler; araştırmacının kuramsal bilgilere göre belirlediği gözlem değişkenlerinin gizli faktörlerle ve gizli faktörlerin de kendi aralarındaki ilişkilerini kanıtlamaktadır (Şencan, 2005, s.85). DFA’da modelin geçerliliğini değerlendirmek için çok sayıda uyum indeksi kullanılmaktadır. Bunlar içinde en sık kullanılanları (Cole, 1987; Sümer, 2000); Ki-Kare Uyum Testi (Chi-Square Goodness, χ2_),

Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü (Root Mean Square Error of Approximation, RMSEA), Karşılaştırmalı Uyum İndeksi (Comparative Fıt Index, CFI), Normlaştırılmamış Uyum İndeksi (Non-Normed Fit Index, NNFI), Normlaştırılmış Uyum İndeksi (Normed Fit Index, NFI), İyilik Uyum İndeksi (Goodness of Fit Index, GFI).Ölçek modelinde gözlenen değerlerin Χ2/d<3; 0<RMSEA<0.05; 0.97≤NNFI≤1; 0.97≤CFI≤1; 0.95≤GFI≤1 ve0.95≤NFI≤1aralıklarında olması mükemmel uyumu; 4<Χ2/d<5; 0,05<RMSEA<0.08; 0.95≤NNFI≤0.97; 0.95≤CFI≤0.97; 0.90≤GFI≤0.95 ve 0.90≤NFI≤0.95 ise kabul edilebilir uyumu göstermektedir (Kline, 2005; Sümer, 2000).

Uygulanan ilk DFA’da istatistiksel olarak anlamlı olmayan t değerine sahip maddeler incelenmiştir. Bu incelemeye göre 2, 4 ve 6 numaralı maddelerin t değer, 05 düzeyinde anlamlı değildir. Bu nedenle bu maddeler çıkartılarak analiz tekrar edilmiştir.

Yapılan ikinci DFA analizi sonucunda ise 15 numaralı maddenin t değerinin anlamlı olmadığı görülmektedir. Bu nedenle bu madde de çıkartılarak analiz tekrar edilmiştir. Yapılan üçüncü DFA analizinde ise tüm maddelerin anlamlı olduğu görülmektedir. Elde edilen path diyagramı Şekil 1’de belirtilmiştir.

Uyum indeksleri χ2=346.46, X2/sd= 3.36, CFI=0.83, NNFI=0.80, AGFI=0.78 (orijinal ölçeğin 0.74) ve GFI=0.83 (orijinal ölçeğin 0.81) olarak bulunmuştur. Ölçeğin faktöryel yapısını gösteren modelin gözlenen değişkenleriyle faktörleri arasındaki ilişkiyi gösteren katsayılar incelendiğinde, özellikle X2_{/sduyum indeksinin yeterli düzeyde olduğu sonucuna}

belirlenen 2 faktörlü yapısının bazı maddelerin çıkartılması ile birlikte toplanan verilerle genel olarak uyum sağladığına karar verilmiştir.

Şekil 1. Temel Empati Ölçeği Path Diagramı

Şekil 1. incelendiğinde, son hali verilen ölçeğin 16 madde ve 2 faktörden oluştuğu görülmektedir. Birinci faktör olan “bilişsel” faktörünün 3, 9, 10, 12, 14, 16, 19 ve 20.; “duyuşsal” faktörünün ise 1, 5, 7, 8, 11, 13, 17 ve 18. maddelerinden oluştuğu belirlenmiştir. Maddelere ait regresyon değerleri ve t değerlerine Tablo 3’te yer verilmiştir.

Tablo 3. DFA’ya ait Regresyon ve T Değerleri

Maddeler

Regresyon değerleri t değerleri

M1 0.24 3.10 M3 0.53 7.61 M5 0.45 5.99 M7 0.61 8.36 M8 0.60 8.29 M9 0.55 7.85 M10 0.49 6.93 M11 0.37 4.80 M12 0.43 6.02 M13 0.44 5.83 M14 0.67 9.89 M16 0.76 11.76 M17 0.34 4.45 M18 0.58 7.94 M19 0.32 4.38 M20 0.36 4.94

Tablo 3 incelendiğinde, elde edilen regresyon katsayılarının ve t değerlerinin anlamlı olduğu ve modelin doğrulandığı belirlenmiştir.