Empati Eğitimi Programının Uygulanması

“Empati Eğitimi Programının” annelerin empati ve bağışlama düzeylerine etkisini incelemek amacıyla yapılan bu araştırmada gerekli uygulama izinleri alındıktan sonra çocuğu 10. ve 11. sınıfa devam eden annelere program içeriği hakkında bilgi verilmiş gönüllülük esasıyla farklı sosyo ekonomik düzey, yaş ve eğitim durumundan 23 anne böylece deney grubunu oluşturmuştur. Araştırmada kontrol grubu belirlenirken yine çocuğu 10.ve 11. sınıfa devam eden bu kez Random yoluyla 30 anne belirlenmiştir. Böylece deney grubunda yer alan anne sayısı 23 kontrol grubunda yer alan anne sayısı ise güvenirliğin artması açısından 30 olarak belirlenmiştir.

Ardından deney grubunu oluşturan annelere “Empati Ölçeği”, “Bağışlama Ölçeği” ve “Bağışlama Olasılığı Ölçeği” uygulanmıştır. Deney grubuna haftada iki gün 80 dakika süre ile toplam sekiz hafta Subayevleri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde “Empati Eğitimi Programı Programı” uygulanmıştır. Empati Eğitimi Programının bir örneği EK-1’de sunulmuştur.

Araştırma kapsamında deney grubuna Empati Eğitimi Programı uygulanırken, kontrol grubuna herhangi bir işlem yapılmamıştır. Program oturumları başlamadan ön-test ve deney grubunun uygulamaları bittikten sonra her iki gruba (son-test) ve oturumlar tamamlandıktan üç ay sonra (izleme testi) deney grubuna “Empati Ölçeği”, “Bağışlama Ölçeği” ve “Bağışlama Olasılığı Ölçeği” uygulanmıştır.

Bu araştırma kapsamında uygulanan “Empati Eğitimi Programı” araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Programın hazırlanmasına başlanmadan önce Türkçe ve yabancı literatür taraması yapılmıştır. Yurt dışında empati eğitimleri ve bağışlama-empati ilişkisine yönelik programlar araştırılmıştır.

Araştırmacı, hazırlanan programda bulunacak konuları belirleyebilmek için “Konu İhtiyacı Belirleme Formu” hazırlamıştır. Form, yapılan literatür taraması sonucunda belirlenen konular ile ilgili annelerin bilgilerini belirlemek amacıyla “hiç bilgim yok, az bilgim var,

kısmen bilgim var, bilgim var, çok bilgim var” şeklinde derecendirilmiştir. Konu ihtiyacı

belirleme formu, önyargıların nedenleri ve olası sonuçları, duyguları tanımak ve duygularla iletişim kurmak, kendini açma (kendini açmanın yararları, kendini açmanın uyun ölçütleri,

kendini açma yolları) empati kurmak (empatinin yararları, empatik iletişim, aile bireyleriyle empatik iletişim), kendini ifade etme biçimleri (ben dili-sen dili), dinleme biçimleri (etkin dinleme, edilgin dinleme), bağışlama (bağışlamanın yararları, bağışlama yolları),sözlü iletişim (ses tonu, ifade biçimleri, vurulamalar), sözsüz iletişim (beden dili ve önemi), Ayrıca formda annelerin farklı konu ihtiyacı olacağı düşünülerek önerilerini yazabilecekleri boş alan bırakılmıştır. Deney ve kontrol gruplarının belirlenmesinden sonra konu ihtiyacı belirleme formu toplam 53 anneye uygulanmıştır.

Uygulama sonucu veriler SPSS 21 paket programa girilip değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre annelerin tamamının yukarıda belirtilen konuların tümünde bilgiye ihtiyaçları olduğu belirlenmiştir. Öneri kısmında annelerin ergenlik dönemindeki sorunlarla başetme, çocuklarının ders çalışma problemlerine çözümler, okul başarısızlığı için alınabilecek tedbirler gibi konularda ihtiyaçları olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmacı bu ihtiyaçlar doğrultusunda empati eğitim programında ele alınacak konuların annelerin yaşantılarına dönük olarak ergen-anne ilişikisini temel alarak konuları belirlemiştir. Konular belirlendikten sonra yurt dışında etkili olan programlar ayrıntılı olarak incelenmiştir. Program için belirlenen konular çerçevesinde amaç ve kazanımlar Bloom’un taksonomisine uygun olarak oluşturulmuştur. Hazırlanan amaç ve kazanımlar alan uzmanı tarafından incelenmiş gerekli düzeltmeler yapılıp son haline getirilmiştir. Yapılan literatür taraması ve inceleme çalışmaları sonunda sekiz haftalık Empati Eğitim Programı hazırlanmıştır.

Oturumlar

1 -Tanışma ve Programın Tanıtılması 2 -Gözlem ve değerlendirmeler

-Gözlem nedir?

-Değerlendirme nedir?

-Gözlem ve değerlendirmeler için örneklemeler 3 -Önyargı

-Önyargıların nedenleri -Önyargıların sonuçları 4 -Duygular

-Duygularla iletişim kurmak - Duygular Listesi

5 -Kendini açma

-Kendini açmanın uygun ölçütleri -Kendini açmanın önündeki engeller -Kendini açmanın önemi

6 -Güven duygusu

-Güvensizlik ve Güvensizliğin Nedenleri -Güven ve İlişkiler

7 -Dinleme ve dinlemenin önemi -Dinleme Türleri -Etkin dinleme 8 -İletişim -İletişim Biçimleri -Sözsüz İletişim -Beden Dili -Sözsüz İletişimin Unsurları -Sözsüz İletişimin Önemi

9 -Sözlü iletişimde önemli olan etmenler -Vurgulama

-Ses tonu

-Kendini ifade etme biçimleri -Sen dili

-Ben dili

10 -Gözlem, duygular ve ihtiyaçlar başlığında alınan tüm konuların gözden geçirilmesi -Empati nedir?

-Sempati nedir?

-Empati ve sempatinin ayrımı -Empatiyle ilgili kavramlar -Perspektif alma

-Benmerkezcilik -Hayali katılım -Kişisel gerilim

11 -Empatinin önündeki engeller -Empatik davranış nasıl gelişir? -Empati için gerekli unsurlar 12 -Empatinin Yararları

13 Empati ile ilgili kavramlar -Saygı

-Saydamlık -Diğerkamlık 14 -Bağışlama

-Bağışlama Süreci

-Bağışlama ve Empati İlişkisi -Bağışlamanın Empatiye Katkısı 15 -Empati Kurma

16 -Değerlendirme

Empati Eğitimi Programı haftalara göre şu şekilde uygulanmıştır:

06.05.2014. Birinci oturum (Tanışma ve programın tanıtımı):Program hakkında bilgi verilmiştir. Grup ile tanışma amaçlı çalışma, güven çalışmaları ve grup kurallarını oluşturma ve bireysel amaç belirleme ile ilgili çalışma yapılmıştır. Araştırmaya katılan annelerin beklentilerini farketmelerini sağlamak amacıyla “Neden Buradayım?” Formu doldurulmuştur.

08.05.2015. İkinci Oturum (Gözlem ve Değerlendirme): Bakış açısı farklılıklarını kabul etmek ve başkalarıyla kendi değerlendirmeleri arasındaki farkın görülmesini sağlamak ile ilgili olarak “Haksızlığa Uğrayan Kurdun Öyküsü”, “Mağduriyet Sandalyesi” ve “Çocukların Dünyası” isimli çalışmalar yapılmıştır.

13.05.2014. Üçüncü Oturum (Önyargılar): Önyargıların yaşamda yarattığı olumsuzluklara dikkat çekilmiş, tarafsız bakış açısı geliştirmenin önemine vurgu yapılmıştır. Önyargıların olası nedenlerini ve olası sonuçları ile ilgili olarak “Bir Liseli” isimli kısa film ile Susan Boyle İsimli Şarkıcının spot filmi izlenmiştir. Önyargılardan sıyrılmanın önemine işaret edilmiş bu kapsamda da“Fotoğraflar ve Gördüklerimiz” adlı bir çalışma yapılmıştır. 15.05.2014. Dördüncü Oturum (Duygular): “Duygular Adası” hikâyesi anlatılmış, “Unutulmaz Film Sahneleri” seyredilerek duyguların yaşamdaki önemi vurgulanmıştır. “Canlandır Bakalım!” ve “Önceki Duygu-Sonraki Duygu” oyunları ile duygular, duyguları tanımak, duyguları ifade etmek, duygularla iletişim kurmak konularında çalışmalar yapılmıştır.

20.05.2015. Beşinci Oturum (Kendini Açma): Kendini açmanın uygun ölçütleri ve kendini açmada genel teşkil edebilecek durumlarla ilgili olarak “Bir Sırrım Var” ve “Anlat Bakalım” isimli çalışmalar yapılmıştır. “Senin Pankartında Ne Yazıyor” isimli çalışma ile annelerin kendilerini uyun ölçütlerde açmalarına olanak verilmiştir.

22.05.2014. Altıncı Oturum (Güven Duygusu): Güven duygusunun ilişkilerdeki ve iletişimdeki önemiyle ilgili “Yalan Söyleme” konulu sokak röportaları izlenmiştir. Güvenin ilişkilerdeki rolüne ilişkin ise “Hacı Yatmaz” ve“Kayıp Mazeret Dilekçesi” isimli çalışmalar yapılmıştır.

27.05.2014. Yedinci Oturum (Dinleme): Dinlemenin duymaktan farklı bir anlam taşıdığına işaret edilmiştir. Özellikle etkin dinleme yolları ve etkin dinlemenin önemiyle ilgili “Çocukları Dinleyip Anlamak” adlı kısa film izlenmiş ve annelerin dinleme biçimlerindeki doğru ve yanlışlıkları fark etmeleri için “Bazı Anlar Var ki..” isimli çalışmalar yapılmıştır. 29.05.2014. Sekizinci Oturum (Sözsüz İletişim) Sözsüz iletişimin önemine değinilerek “Gülümsemek Neleri Değiştirir?” isimli kısa film izlenmiştir. Sözsüz iletişim, beden dili, sözsüz iletişimin unsurları, sözsüz iletişimin önemi ile ilgili olarak “Anlatacaklarım Var” “Kilitli Kale” isimli çalışmalar yapılmıştır.

03.06.2014. Dokuzuncu Oturum (Sözlü İletişim): Sözlü iletişimde önemli olan etmenler, vurgulama, ses tonu, kendini ifade etme biçimleri ve sen dili ve ben dili konulariyla ilgili olarak ben dili-sen dili” spot filmi izlenmiş, “Ne Dersin” isimli çalışma yapılmıştır.

05.06.2014. Onuncu Oturum (Empati): Gözlem, duygular ve ihtiyaçlar başlığında alınan tüm konular gözden geçirilmiştir. Empati, sempati, empati ve sempatinin ayrımı, empatiyle ilgili kavramlar, perspektif alma, benmerkezcilik, hayali katılım, kişisel gerilim konularında bilgi sunumu yapılmış. “Hayali Aile Fotoğrafı” ve “Merhaba Ben Kalem!” etkinlikleri uygulanmıştır.

10.06.2014. Onbirinci Oturum (Empati): Empatinin önündeki engeller, empatik davranış geliştirme, empati için gerekli unsurlar konularında bilgi sunumu yapılmıştır. “Sen Olsaydın” isimli kısa film izlenmiş, “Anne Ben Sınıfta Kaldım!” ve “Beni Anlıyor musun?” isimli etkinlikler uygulanmıştır.

12.06.2014. Onikinci Oturum (Empati): Empatik bakış açısına dikkat çekmek amacıyla “Beyaz Çamaşırlar” isimli film izlenmiş, empatinin yararları konusuna ilişkin “Ben Sen Olsaydım Eğer…” isimli etkinlik yapılmıştır.

17.06.2014. Onüçüncü Oturum (Empatiyle İlişkili Kavramlar): Empati ile ilgili kavramlar olan; saygı, saydamlık ve diğerkâmlık kavramlarına değinilmiştir. “Baba Bu Ne?” ve “Saygı Duyma(ma)k” isimli kısa filmler izlenmiştir. “Kore-Türkiye Maçında Saygı ve İçtenlik”, “Kızımın Yerinde” isimli etkinlikler yapılmıştır.

19.06.2014. Ondördüncü Oturum (Empati ve Bağışlama) Bağışlama, bağışlama süreci, bağışlama ve empati ilişkisi ve bağışlamanın empatiye katkısı ile ilgili bilgi sunumunun yanısıra “Darağacında Af” “Neden Yükün Bu Kadar Fazla?” ve “Bağışlamadım Çünkü…” isimli etkinlikler yapılmıştır. Ayrıca “Bağışlama Hakkında Araştırmalar” konulu spot film izlenmiştir.

24.06.2014. Onbeşinci Oturum (Empati Kurma): Aşamalı empati sınıflaması ve empati kurma konusunda bilgi sunumunun ardından “Çarşı Empati Kurdu”, isimli spot film izlenmiş “Aslında Biz…” isimli etkinlik yapılmıştır.

02.07.2014.Onaltıncı Oturum (Programın Değerlendirilmesi): “Aklımızda Kalanlar” isimli etkinlikle programa katılan annelerle tüm oturumlar gözden geçirilmiştir. Birinci oturumda dağıtılan “Neden Buradayım” formları annelere dağıtılarak programın onlara katkıları konusunda fikirleri alınmıştır. Programa katılan annelere katılım belgesi verilmiştir. Empati Eğitim Programı uygulanmasına ait bazı fotoğraflar aşağıda sunulmuştur.

Şekil 4. “Kayıp Dilekçe” İsimli Etkinlikten