“tehzîbü’t-tehzib” min bidâye harfi’l-ğayn ilâ nihâyeti’l-kitâp. Bu çalışma, Atâullah b. Huleyf b. Ğiyâd Kuveykebî tarafından 2007 yılında el-Camia’tü’l-Ürdüniyye’de yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Giriş ve dört ana bölümden oluşmaktadır. Bu meyanda gaflet ve vehme delâlet eden kavramlara: ضقانت ،يرد ام ،نظ ،سبتلا ،نيب مهو ،كش لاب مهو وهو ،مهو ،لفغ =gaflet, vehim, şeksiz vehim, açık vehim, iltimas, zanneti, bilmedi, tenâkuz etti;
teferrüd ve şâzlığı gösteren هريغل هرأ مل، هل افلس رأ مل،بيرغ لقن ،ذش ،برغأ garipsedi, şâz etti, garip bir nakil, onun selefi yoktur ve başkasında bu bilgiyi görmedim gibi kavramları Tehzîbü’t-tehzîb kaynak gösterilerek sıralanmıştır.22 Birinci bölüm; râvînin şahsı ve doğum tarihine yönelik tenkidlerine ayrılmıştır. İkinci bölüm; rivâyet ilimlerine taalluk eden eleştirilere tahsis edilmiştir. Üçüncü bölüm; cerh ve ta’dil ile bağlantılı İbn Hacer’in teakkublara hasr edilmiştir. Bu tez kaynakça dâhil 201 sayfadan ibarettir.
39. Teakubâtü’l-hâfız İbn Hacer fî kitâbihi’l-isâbe ala’l-hâfız İbn ‘Âbdilberr fî kitabihi’l-‘istî’âb-min bidâye harfi’l-ğayn ilâ nihâyeti’l-kitâp-. Bu çalışma, İsa Musabbih Half el-Bevârîd tarafından 2007 yılında Ürdün Üniversitesinde yüksek lisans tezi olarak takdim edilmiştir. Birinci bölümde sahâbe ile ilgili te‘akkübler, isbât ve nefy açısından değerlendirilmiştir. İkinci bölümde sahâbe göndermelerine atıfta bulunulmuş, üçüncü bölümde de geniş bir şekilde bazı isimler araştırma konusu yapılmıştır. Dördüncü bölümde ise, farklı rivâyetlerle ilgili te‘akküblar mevzu bâhis kılınmıştır. Bu tez 153 sayfadan oluşmaktadır.
21 Hanînî, Muhammed Vecîh Muhammed, Tahrîcü’l-ehâdîs el-vâride fî kitâbih fethi’l-bârî şerh sahîhi’l-Buhârî min kitâbi’l-havf ilâ kitâb taksîri’s-salât, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Neccâh Üniversitesi, Usûlüddîn Fakültesi, Nablûs, Filistin, 2003, Mukaddime.
22 Kuveykebî, Atâullah b. Huleyf b. Ğiyâd, Teakkubâtü’l-hâfız İbn Hacer alâ gayrihi mine’l-ulemâ min hilâl kitâbih “tehzîbü’t-tehzib” min bidâye harfi’l-ğayn ilâ nihâyeti’l-kitâp, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), el-Câmiatü’l-Ürdüniyye, Ürdün, 2007, s. 18.
19 40. Teakkubâtü’l-hâfız İbn Hacer fî fethi’l-bârî ala’l-hâfız İbn ‘Abdilberr. Bu tez Fatma Ali Hasan el-Hatâvî tarafından 2008 yılında el-Câmiatü’l-Ürdüniye’de yüksek lisans tezi olarak takdim edilmiştir. İçerik olarak önceki çalışmaya çok benzeyen bu tez, 207 sayfadan ibarettir.
41. Teakkubâtü’l-Keşmirî fî kitâbih “feydu’l-bârî” ala’l-hâfız İbn Hacer fî kitâbih fethi’l-bârî. Bu tez, Nâsır b. Seyf Nâsır el-‘Azerî tarafından 2008 yılında Ürdün’de bulunan el-Câmiatü’l-Ürdüniyye’de yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Birinci bölüm, Keşmirî’nin (ö. 1875/1933) İbn Hacer’e ricâl noktasında yaptığı eleştirilere tahsis edilmiştir. İkinci bölümde, terâcim ve bab başlığı ile ilgili İbn Hacer’in açıklamalarına, teakküblerde bulunan Keşmirî’nin açıklamalarına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde de Keşmirî’nin rivâyet noktasında İbn Hacer’i tenkit ettiği açıklamalara yer verilmiştir. Son bölümde ise, Keşmirî’nin fıkhu’l-hadis ve şerh noktasında İbn Hacer’e yönelik yapmış olduğu tahkikata hasr edilmiştir. Sonuç kısmında ise Keşmirî’nin yaptığı te‘akkübatların istatiski verilere yer verilmiş, buna göre Keşmirî 82 yerde İbn Hacer’e tenkit yöneltirken isabet ettiği yer sayısı 23 olduğu tespit edilmiştir.23 Bu tez, 315 sayfadan ibarettir.
42. Tercîhâtü’l-hâfız İbn Hacer el-hadîsîye fî kitâbih fethi’l-bârî- min evvel kitâbi’l-merdâ ilâ kitâbi’r-rikâk. Bu çalışma Nâdiye bt. Abdurrahman tarafından 2015 yılında Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Da’ve ve Usûlüddin Fakültesi’nde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Tezin birinci bölümde İbn Hacer’in hayatı üç fâsılda incelenmiştir. İbn Hacer’in kitabına Fethu’l-bârî ismini vermesinde özgün olduğunun altı çizilmiş, İbn Recep el-Hanbelî’nin (ö.
795/1393) şerhindeki tesmiyesine İbn Hacer’in mütâli’ olmadığı ifade edilmiştir.24 İkinci bölümde ise Kitâbu’l-merdâ’dan Kitâbü’r-rikâk’a kadar var olan hadisler değerlendirilmiştir. Bu çalışma, kaynakça dâhil 699 sayfadır.
43. Tercîhâtü’l-hâfız İbn Hacer el-hadîsîye fî kitâbih fethi’l-bârî- min evveli’l-kitâp fardi’l-humus ilâ nihâye evveli’l-kitâp menâkibi’l-ensâr. Bu çalışma, Amile bt.
Muhammed tarafından 1436-2015 yılında Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Da’ve ve Usûlüddin Fakültesi’nde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Tezin
23 ‘Azerî, Nâsır b. Seyf Nâsır, Teakkubâtü’l-Keşmirî fî kitâbihi “Feydu’l-bârî” ala’l-hâfız İbn Hacer fî kitâbih fethi’l-bârî, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), el-Câmiatü’l-Ürdüniyye, Ürdün, 2008, s. 286.
24 ‘Asbelî, Nâdiye bt. Abdurrahman b. Abdullah, Tercîhâtü’l-hâfız İbn Hacer el-hadîsîyye fî kitâbihi fethi’l-bârî -min evveli’l-kitâbi’l-merdâ ilâ kitâbi’r-rikâk-, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ummü’l-Kurâ Üniversitesi, Da’ve ve Usûlüddîn Fakültesi, 2015, s. 79.
20 birinci bölümünde İbn Hacer’in yaşadığı asrın ilmî yapısına ve kitabı olan Fethu’l-bârî ile ilgili geniş malumat verilmiştir. İkinci bölümde ise, İbn Hacer’in Furudu’l-humus ile Menâkıbü’l-ensâr kitaplarında yer alan hadisler hakkında İbn Hacer’in yapmış olduğu tercihlere yer verilmiştir. Bu tez 640 sayfadan müteşekkildir.
44. Tercîhâtü’l-hâfız İbn Hacer el-hadîsîye fî kitâbih fethi’l-bârî min bab tezvîc es-seyyibât min kitâbi’n-nikâh ilâ nihâye kitâbi’l-eşribe. Bu çalışma, Hüdâ bt.
Abdurrahman es-Saidî tarafından 1435/2014 yılında Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Da’ve ve Usûlüddin Fakültesi’nde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Birinci bölüm üç fâsıldan ibaret olup, üçüncü fasıl İbn Hacer’in tercih metoduna ayrılmıştır. İkinci bölüm hadis usûlüne tealluk konulara tahsis edilmiş, bu konu sekiz fâsılda irdelenmiştir. Bu tez, 527 sayfadan oluşmaktadır.
45. Mertebetu’s-sadûk ‘inde İbn Hacer. Bu çalışma Munîr Farîc Aktîfân tarafından Filistin’in Gazze kentinde bulunan İslâm Üniversitesi Usûlüddin Fakültesi’nde 2009 yılında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır.
Mukaddimede İbn Hacer’in hayatı, cerh ve ta’dil ilminin doğuşu ve önemi açıklanmıştır. Birinci bölümde, Sadûk kavramı beş mebhâsta detaylı incelenmiştir. İkinci bölümde uygulamalı olarak bazı rivâyetler seçilmiştir. Bu çalışma kaynakça dâhil 433 sayfadan ibarettir.
46. Menhecü’l-hâfız İbn Hacer fî nakdi’l-esânîd dirâsetün tatbîkıye min hilâl kitâbi’t-telhîsi’l-habîr alâ ruvâti’l-kütübi’s-sitte. Bu çalışma, Sümeyha Hasan Aliyyü’l-Esved tarafından Gazze’deki İslâm Üniversitesi, Usûlüddin Fakültesi’nde 1999 yılında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Birinci bölümde nakd metodu, tenkit ilkeleri, isnâd ve metin tenkiti detaylı incelenmiştir. İkinci bölümde uygulamalı olarak bazı rivâyetler seçilmiştir. Bu çalışma kaynakça dâhil 409 sayfadan ibarettir.
47. Telhîsü’l-habîr fî tahrîc ehâdîsi’r-Râfi’î el-kebîr li-bn Hacer el-Askalânî. Bu tez, Hamûd Muhammed el-Hamûd tarafından Dımaşk Üniversitesi Şeria Fakültesi’nde 1430/ 2009 yılında hazırlanan doktora çalışmasıdır. Bu tez, iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, nazari çalışmaya ayrılmıştır. İkinci bölüm tahkikli metne ayrılmıştır. Bu çalışma 399 sayfadan ibarettir.
48. Telhîsu’l-habîr li’l-hâfız İbn Hacer el-Askalânî min şurûti’s-salât ilâ ahir kitâbi’s-salât. Bu çalışma, Muhammed Diyâa Zeytûnî tarafından Dımaşk
21 Üniversitesi Şeria Fakültesi’nde 2009 yılında yüksek lisans tezi olarak takdim edilmiştir. Birinci bölümde salât kavramın çerçevesi çizilmiştir. İkinci bölümde İbn Hacer’in adı geçen kitâpta benimsediği metodu ele alınmıştır.
Üçüncü bölümde ise namazın şartlarından başlanılarak Kitâbu’s-salât’ın sonuna kadar yer alan hadisler değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Bu çalışma, 325 sayfadan müteşekkildir.
49. Telhîsü’l-habîr li’l-hâfız İbn Hacer el-Askalânî min evveli’l-kitâp ilâ bâb süneni’l-vudû’. Bu tez, Esma Mustafa el-Buğâ tarafından Dımaşk Üniversitesi Şeria Fakültesi’nde 2007 yılında yüksek lisans tezi olarak takdim edilmiştir.
Bu tez, giriş ve iki ana bölümden oluşup, 309 sayfadan müteşekkıldir.
50. Hayâtü’l-ilmiyye fi’l-Kahire fi’l-karni’s-sâmini’l-hicriyî min hilâl el-kitâb’ti't-tarihiyye li-İbn Hacer el-Askalânî. Bu tez, Hamûd Abdullah Yahya Ahnûmî tarafından Yemen’in San‘a kentinde bulunan San‘a Üniversitesi, el-Âdâp ve’l-Ulûmi’l-İnsâniyye Fakültesi’nde 2014 yılında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Birinci bölümde Mısır, Kahire ve İslâm Tarihi ile alakalı malumât verilmiştir. İkinci bölümde Kahire’de ilmî hayat birçok yönden değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Üçüncü bölümde İbn Hacer’in tarih ilmine olan katkısı çok yönden ele alınmıştır. Bu tez, kaynakça ile birlikte 584 sayfadan oluşmaktadır.
51. Mustalalah“Makbûl” ‘inde İbn Hacer ve tatbîkâtuh ala’r-ruvât mine’t-tabakateyn es-sâniye ve’s-sâlise fî kutubi’s-süneni’l-erb’a. Bu tez Muhammed Ragip el-Ciytân tarafından Filistin’de bulunan Neccâh Üniversitesi, ed-Dirâsâtü’l-‘Ulyâ Fakültesi’nde 2010 yılında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Bu çalışmada araştırmacı, sadûk kavramı Takrîbi’t-tehzib’i esas alarak incelemiştir. Bu ıstılahın İbn Hacer’e özgü olduğu vurgulanmıştır. Tabaka kavramının da İbn Hacer’e özgü olduğu ifade edilmiştir: رجح نبا ظفاحلاب صاخ وه "ةقبط" حلطصم/ “tabaka” ıstılâh Hâfız İbn Hacer’e özgüdür.25 Birinci bölümde râvînin şartları bu şartlardan yola çıkarak makbûl râvîde olması gereken üç şart; az hadis rivâyet etmesi, hadisin terkine yol açacak bir unsur barındırmaması ve mutâbî’nin olmasıdır.26 İkinci bölümde
25 Ciytân, Muhammed Râgip, Mustalalahu “makbul” ‘inde İbn Hacer ve tatbîkâtuh ala’r-ruvât mine’t-tabakateyn es-sâniye ve’s-sâlise fî kütübi’s-süneni’l-erbaa‘, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Neccâh Üniversitesi, ed-Dirâsâtü’l-‘Ulyâ Fakültesi, Nâblus, Filistin, 2010, s. 7.
26 İbn Hacer, Takrîbü’t-tehzîb, (thk. Muhammed Avvâme), Dâru’r-Reşîd, Suriye, 1406/1986, s. 74.
22 ise ikinci ve üçüncü tabakada kutubi arbea’da yer alan mervîyâtlar irdelenmiştir. Bu tez toplam 296 sayfadan oluşmaktadır.