TARIMSAL ÜRÜNLER

TĠTRK. md. 1/-j ve Uygulama Yönetmeliğinin md. 11/1-i hükümleri gereğince tarımsal ürünler rehne konu edilebilir. Ancak Kanunda ve Yönetmelikte tarımsal ürün kavramında ne anlaĢılması gerektiği tanımlanmamıĢtır.

Bu konuya iliĢkin tanım, 5488 sayılı Tarım Kanununun 3/1-k maddesinde yer almaktadır. Bu maddeye göre ürün, bitkisel, hayvansal ve su ürünleri alanında elde edilen her çeĢit iĢlenmemiĢ ham ürünler ile bunların birinci derece iĢlenmesi ile elde edilmiĢ ürünleri ifade etmektedir.

Bu baĢlıkta öncelikle ürün senedine bağlı olan tarım ürünlerinin rehni ve bunun TĠTRK. hükümleri ile karĢılaĢtırılması daha sonra ise doğal ürünlerin rehne konu olup olamayacağı izah edilmeye çalıĢılmıĢtır.

B- Rehne Konu Olmaları

a- Ürün Senedine Bağlı Tarımsal Ürünlerin Rehni

5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununa316

göre tarım ürünleri ile ilgili ticaret lisanslı depolar aracılığı ile ve ürün senetleri kullanılmak sureti ile yapılabilmektedir. Kanunun 3/1-ı maddesine göre ürün senedi, ürünlerin

mülkiyetini temsil eden ve rehnini sağlayan, lisanslı depo iĢleticisince nama veya emre düzenlenmiĢ, güvence olarak verilebilen, ciro edilebilen veya edilemeyen ve Kanundaki düzenlemeler dıĢında TTK.’nda düzenlenen makbuz senedi hükümlerine tâbi olan kıymetli evraktır317_{. Dolayısıyla tarımsal ürünler için düzenlenecek ürün}

senedi tedavül niteliği olan bir senettir. Bu özelliğinden dolayı da temsil ettiği ürünlerin rehnedilmesi sureti ile finansman ihtiyacına cevap vermektedir. TĠTRK. yürürlüğe girmeden önce, tarımsal ürünlerin ticaretini yapan çiftçi ve üreticiler ürün senedi vasıtası ile tarımsal ürünler üzerinde rehin hakkı tesis edebiliyor idi. Bu kapsamda ürün sahibi, lisanslı depo iĢletmecisinden aldığı ürün senedini güvence göstererek depodaki ürünü rehnedip bankadan kredi alabilmektedir318

. Bu hali ile ürün senedinin rehni bir nevi teslimsiz taĢınır rehni türü olarak ortaya çıkmaktadır. Rehin veren ürünlerini lisanslı depoya tevdi ettikten sonra ayrıca bankaya teslim etmeksizin rehin hakkı tesis edilmektedir. Ancak bunun için ürün senedinin bankaya teslimi gerekir. Bunun yanında ürün senedi elektronik ortamda da düzenlenebilir (5300 sayılı Kanun md. 15/4). Bu halde, ürün senedinin de teslimine gerek olmaksızın rehin iĢlemi de elektronik ortamda kaydedilmektedir319

.

Ürün senedine bağlı olan tarımsal ürünlerin rehni konusunda hali hazırda TĠTRK. ile 5300 sayılı Kanundaki usuller çeliĢmiĢ durumdadır. Zira TĠTRK. ve Uygulama Yönetmeliği tarımsal ürünlerin rehnedilebileceğini belirtmek ile yetinmiĢ, konuya iliĢkin detay vermemiĢtir. Doktrinde tarımsal ürünlerin teslimi ve diğer konularda 5300 sayılı Kanunun uygulanmasına devam edilmek ile birlikte rehin sözleĢmesinin TĠTRK.’nda belirtilen usul ile yapılması gerektiği, aksi halde rehin sözleĢmesinin geçersiz olacağı ileri sürülmüĢtür320

. TĠTRK.’nun tarımsal ürünlerin rehni konusunda sonraki genel kanundur. Ancak yapısı itibari ile teslimsiz taĢınır

317

Ancak bu kanunda tarımsal ürün kavramı, 5488 sayılı Tarım Kanunundan farklı olarak, “depolanmaya uygun mahiyetteki hububat, bakliyat, pamuk, tütün, fındık, yağlı tohumlar, bitkisel

yağlar, şeker gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünleri” Ģeklinde tanımlanmıĢ ve

ağırlık bitkisel ürünlere verilmiĢtir.

318

MemiĢ, Salih / Keskin, H. Dilara: Tarımsal Mamullerde Lisanslı Depoculuk Sisteminin Rolü, Yönetim ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Cilt: 22, Yıl: 2015, sy. 630.

319 _{Ġlter Yurtoğlu, Bihter: Ürün Senedinin Tarım Sektörünün Finansmanındaki Rolü, Yüksek Lisans}

Tezi, Ankara, 2015, sy. 98,

<http://acikerisim.baskent.edu.tr:8080/bitstream/handle/11727/2322/10079833.pdf?sequence=1&isAll owed=y >, EriĢim Tarihi, 03/06/2018.

rehnine yeni bir sistem getirme çabası içerisinde olduğu düĢünüldüğünde bu görüĢ kanaatimizce de isabetlidir. Ancak uygulamadaki tereddütleri gidermek adına TĠTRK. veya Uygulama Yönetmeliğine tarımsal ürünlerin rehni konusunda düzenlemeler eklenmesi yerinde olur.

Ürün senedine bağlı olmayan diğer tarımsal ürünlerin rehni konusunda TĠTRK. hükümlerinin uygulanacağında ise herhangi bir duraksama yoktur.

b- Doğal Ürünlerin Rehni

TMK. 685/2. maddesine göre, doğal ürünler, dönemsel olarak elde edilen doğal ürünlerdir. Bu kapsamda örneğin, ineğin sütü, ağaçların meyvesi, tarladaki mahsul doğal ürünlerdir. Doğal ürünler, TMK. md. 684 hükmündeki Ģartları taĢıdığına bakılmaksızın, asıl eĢyadan ayrılana kadar kanun gereği asıl eĢyanın bütünleyici parçasıdır (TMK. md. 685/2). Dolayısıyla asıl eĢyadan ayrılmadığı sürece doğal ürünler ayrı bir ayni hakka ve bu arada rehin hakkına konu olamazlar. Zira TĠTRK. md. 6/1 hükmü gereğince de kurulan rehin hakkı, taĢınır varlığın bütünleyici parçalarına da etkili olur.

Bu konu hakkında tekrara düĢmemek için yukarıda çok yıllık ürün veren ağaçların rehne konu olması ile ilgili olarak yaptığımız açıklamaları atıf yapıyoruz321

. Ancak çok yıllık ağaçlarda ortaya çıkan durum tarımsal ürünler bakımından ortaya çıkamaz. Çok yıllık ağaçların arazi üzerinde sabit iken TĠTRK. kapsamında rehne konu edilmesi mümkündür. Ancak doğal ürünler asıl eĢyadan ayrılmadığı sürece bağımsız olarak rehne konu edilemez. Doğal ürünlerin hasat veya baĢka bir Ģekilde bağımsız bir varlık kazanması durumunda TĠTRK. md. 5/1-j kapsamında rehne konu edilmesi söz konusu olabilir322_{. Zaten bu ihtimalde de doğal ürünler, asıl}

eĢyadan ayrıldıkları için, artık bütünleyici parça niteliğinde olmaz ve bağımsız bir eĢya olarak rehne konu edilebilir.

321 _{Bkz: 2. BÖLÜM – VII – 2 – B: Bütünleyici Parçanın Ayrı Bir Hukuki ĠĢleme konu Olmaması}

Kuralının Ġstisnasını TeĢkil Etmesi.

4- FĠKRĠ VE SINAÎ MÜLKĠYETE KONU HAKLAR