HAYVANLAR

TĠTRK. md. 5/1-d ve Uygulama Yönetmeliği md. 11/1-j maddesine göre hayvanlar üzerinde TĠTRK. kapsamında rehin hakkı tesis edilebileceği düzenlenmiĢtir. Öte yandan TMK. md. 940 hükmünde de hayvan rehnine iliĢkin düzenlemeler yer almaktadır. Burada öncelikle hayvan rehninin TMK. düzenlemesindeki durumu, daha sonra TĠTRK. düzenlemesindeki durumu incelenmiĢtir.

B- Rehne Konu Olmaları

a- Türk Medeni Kanununa Göre Hayvan Rehni

TMK. md. 940/1 hükmüne göre; yetkili makamlarca izin verilen kuruluĢlar ile kooperatiflerin alacaklarının teminat altına alınması için, zilyetlik devredilmeden de, icra dairesinde tutulacak özel sicile kaydedilmek suretiyle hayvanlar üzerinde rehin hakkı tesis edilebilir. Kanunda bu kapsamda kurulacak rehin haklarına iliĢkin sicilin tüzükte düzenleneceği belirtilmiĢtir. Bu kapsamda Hayvan Rehni Tüzüğü351

yürürlüğe girmiĢtir. Tüzüğe göre sicil icra dairesi nezdinde tutulur (md. 4). Ayrıca TMK.’nda da belirtildiği Ģekilde bu kapsamda rehin hakkı tesis edilmesi izne tabi tutulmuĢ ve iznin valiliklerce verileceği düzenlenmiĢtir (md. 2/1). Ġzin almak sureti ile hayvanlar üzerinde rehin hakkı tesis edebilecek kuruluĢlar ise T.C Ziraat Bankası ve kooperatifler ile özel kanunları veya Türk Ticaret Kanunu gereğince tüzel kiĢiliği haiz bir itibar müessesesi olarak kurulmuĢ olan sermaye Ģirketleri Ģeklinde düzenlenmiĢtir (md. 2/1).

TMK. md. 940 ve Tüzük hükümlerinden açıkça anlaĢıldığı üzere, bu kapsamda kurulan rehin hakkının temel özelliği teslim bağlı olmayan rehin olmasıdır. Buna göre rehin hakkına konu edilen hayvanların zilyetliğinin alacaklıya devri gerekmez. Rehnedilecek hayvanların sicile yazılması sureti ile rehin hakkı kurulmuĢ olur. Sicile

yapılan tescil menfi etkiye sahiptir. Buna göre hayvan rehninin kurulması tescile bağlıdır352_{. Ancak hayvan rehni siciline güven korunmamıĢtır}353

.

Zilyetliğin devri Ģartı olmaksızın hayvanlar üzerinde rehin hakkı tesis edilmesi sadece belirli kiĢilere tanınmıĢ bir haktır. Buna göre Hayvan Rehni Tüzüğünün md. 2/1 hükmünde sayılanlardan baĢka kiĢilerin teslimsiz hayvan rehni kurabilmesi mümkün değildir. Açıkçası tüzüğün düzenlemesinden teslimsiz hayvan rehninin de (TĠTRK.’nun amacına benzer olarak) kredi sağlama amacı ile kurulabileceği anlaĢılmaktadır354

.

Rehin hakkına konu olabilecek hayvanların hangileri olduğu konusunda ise her ne kadar TMK.’nda ve Tüzükte doğrudan doğruya hayvandan bahsedilmiĢ ise de doktrinde mehaz Ġsviçre Medeni Kanununda olduğu gibi hayvan kavramından “çiftlik ve sürü hayvanlarının” anlaĢılması gerektiği, bunlar dıĢında kalan hayvanlar üzerinde teslimsiz hayvan rehni kurulamayacağı görüĢü ağırlıklı olarak kabul edilmektedir355.

Kanunda ve tüzükte sayılan kiĢilerden baĢka kiĢilerin yahut rehin sözleĢmesinin tarafları bu neviden kiĢiler olsa da çiftlik ve sürü hayvanları dıĢındaki hayvanların teslimsiz hayvan rehni imkânından faydalanmaları mümkün değildir356

. Ancak bu kiĢilerin teslime bağlı olarak genel hükümlere göre rehin hakkı tesis edebileceği de tabiidir.

b- TĠTRK.’na Göre Hayvan Rehni

TĠTRK. kapsamında kurulacak rehin hakkına hayvanların konu edilmesinde göze çarpan ilk husus Kanun ile Yönetmeliğin, söz konusu düzenlemede farklı terminoloji kullanmasıdır. TĠTRK. md. 5/1-d hükmünde rehne konu edilecek taĢınır varlık “hayvan” olarak belirtilmiĢken Uygulama Yönetmeliğinin 11/1-j maddesinde bu kavram “ticari değeri olan her türlü hayvan” olarak tanımlanmıĢtır. Bu noktada, TĠTRK. kapsamında kurulacak hayvan rehinlerinin TMK. kapsamında kurulacak

352

ErtaĢ (Tescilli Rehin), sy. 1162.

353

ErtaĢ, (Tescilli Rehin), s. 1162.

354

Akipek / Akıntürk, sy. 853.

355 _{Oğuzman / Seliçi / Oktay Özdemir, sy. 1013; Akipek / Akıntürk, sy. 851; ErtaĢ, (Tescilli}

Rehin), s. 1162.

356

teslimsiz hayvan rehinlerine hâkim olan görüĢe paralel olarak her türlü hayvan üzerinde değil; fakat sadece ticari değeri bulunan hayvanlar üzerinde kurulacağı düĢüncesinin benimsendiği kabul edilebilir. Bu görüĢün kabulü TĠTRK.’nun genel amacı ile de uyumludur. Ancak buna rağmen söz konusu düzenlemenin Kanunda yer almazken Yönetmelik ile düzenlenmesi eleĢtiriye açık olup ivedilikle TĠTRK.’nda bu yönde bir değiĢiklik yapılması önerilebilir.

TĠTRK. md. 8/3 hükmüne göre diğer kanunlar uyarınca bir sicile tescili zorunlu olan taĢınır rehinlerinin TĠTRK. kapsamında kurulamayacağına iliĢkin hüküm karĢısında TMK. gereğince kuruĢlan teslimsiz taĢınır rehinlerinin TĠTRK. kapsamı dıĢında kaldığını belirtmek gerekir. Gerçekten de Hayvan Rehni Tüzüğüne göre hayvan rehni özel siciline yapılacak kurucu mahiyetteki tescil iĢlemi vasıtasıyla kurulabilmektedir (md. 2/1).

Yukarıda da belirtildiği üzere TMK. gereğince teslimsiz hayvan rehni ancak belirli alacaklılar tarafından izin almak sureti ile kurulabilmektedir. Dolayısıyla Hayvan Rehni Tüzüğünün 2/1. maddesinde belirtilen alacaklılar lehine TĠTRK. kapsamında rehin hakkı tesis edilemez. Ancak Ģunu da belirtmek gerekir ki Hayvan Rehni Tüzüğünde belirtilen rehin alacaklıları ile TĠTRK. kapsamında kurulacak rehin haklarındaki alacaklılar benzerlik gösterebilir. Söz gelimi kredi kuruluĢları her iki rehin düzenlemesi bakımından da alacaklı durumunda olabilir. O halde denilebilir ki TĠTRK. md. 3 hükmünde belirtilen alacaklılardan yetkili makamlarca izin verilen kuruluĢlar ve kooperatiflerin dıĢında kalanlar lehine alacaklı olarak TĠTRK. kapsamında rehin hakkı tesis edilebilir357

.

TĠTRK.’nun yürürlüğe girmesi ile hayvan rehni konusunda üç ihtimalli bir durum ortaya çıkmıĢtır. Buna göre hayvanlar üzerinde, TMK.’nun genel taĢınır rehni hükümlerine göre teslimli hayvan rehni, TMK. md. 940 hükmü gereği teslimsiz hayvan rehni ve TĠTRK. kapsamında tesis edilen teslimsiz hayvan rehni kurulabilecektir. Teslime bağlı hayvan rehni bir yana teslimsiz hayvan rehninde ortaya çıkan bu ikiliğin ortadan kaldırılması ve bu türden rehnin sadece TĠTRK.

kapsamında kurulması günün ihtiyaçlarına ve kanun koyucunun daha güncel olan iradesine uygunluğu bakımından faydalı olacağı düĢünülmektedir358

.