5. İBRA KARARININ ALINMASI
5.2 İBRA KARARINDA OY HAKKI
5.2.4 Tüzel Kişi Pay Sahiplerinin Temsilcilerinin İbrasında Oy Hakkı
Anonim ortaklıkta pay sahibi olan tüzel kişilerin yönetim kuruluna gönderdikleri temsilcilerinin ibrasında oy kullanabilip kullanamayacakları hususu doktrinde tartışmalıdır. Doktrinde tüzel kişinin, genel kurul ve yönetim kurulundaki temsilcisinin aynı kişi olması durumunda oy hakkı bulunmadığı konusunda görüş birliği bulunmasına
458 Kendi ibralarında oy kullanamayan yönetim kurulu üyelerinin, vekaleten başkalarına ait oyları
kullanmalarına bir engel bulunmamaktadır; Yarg. 11.HD. T.08.03.2011, E.2009/9025, K.2011/2462 (www.kazancı.com.tr, 17.05.2012, 14.47).
459 KENDİGELEN, YTTK, s.289; TEOMAN, Oy Hakkı, s.187.
460 ÇAMOĞLU, Hukuki Sorumluluk, s.232; PULAŞLI, Şerh2, s.1342; İMREGÜN, AO, s.138;
132
karşın461, iki kuruldaki temsilcilerin farklı kişiler olması durumunda tüzel kişi pay sahiplerinin, temsilcisinin ibrasında oy kullanıp kullanamayacağı hakkında iki görüş mevcuttur. Doktrindeki bazı yazarlar462, tüzel kişinin, yönetim kurulundaki temsilcisinin
ibrasında oy kullanabileceğini kabul etmektedirler. Tandoğan’a göre463, kural olarak tüzel kişinin temsilcisinin fiil ve işlemlerinden sorumlu olmadığını ancak bazı durumlarda MK. m.48/2, 818 sayılı BK. m.50/1 ve BK. m.55 (BK. m.61, m.62/1 ve BK. m.66) uyarınca temsilcisinin fiillerinden sorumlu tutulabilecekse de, ibra kararı pay sahibi ve alacaklıların dava haklarını kaldırmadığından ve tüzel kişiye bu nedenle açılan davada tüzel kişi ibranın söz konusu olduğunu def’i olarak ileri süremeyeceğinden, tüzel kişi ibra kararında oy hakkına sahiptir. Çamoğlu’na göre464, tüzel kişilerin anonim ortaklık yönetim kurullarındaki temsilcilerinin ibrasında oy kullanmalarına engel bir durum yoktur. Yazar bu görüşünü iki nedenle açıklamaktadır. Öncelikle temsilci ile tüzel kişi arasında organik bir ilişki mevcut değildir. Diğer bir anlatımla, temsilci tüzel kişinin organı niteliğine sahip değildir. Tüzel kişi kural olarak temsilcisinin işlemlerinden dolayı sorumlu değildir. Bu nedenle, temsilcisinin ibrasında tüzel kişinin genel kuruldaki oy gücünü kullanması menfaatler dengesi bakımından sorun çıkarmaz. İkinci olarak, ibra kararlarının sorumluluk davaları üzerindeki etkisinin çok fazla olmaması yazarı bu sonucu götüren nedenlerden diğeridir. Aytaç’a göre465, tüzel kişi ile anonim ortaklık yönetim kurulu üyesi olan temsilcisi arasında organsal bir bağlılık ve sorumluluk ilişkisi bulunmadığından, tüzel kişinin oy kullanmasında bir sorun yoktur. Buna ek olarak, yazara göre ibra kararı sadece ortaklığın dava açma hakkını ortadan kaldırdığı için temsilciyi seçtiren tüzel kişi oylamada onu kurtarmak için hareket etmiş
461 TEKİNALP, Ü., Anonim Ortaklıkların Yönetim Kurullarında Tüzel Kişilerin Temsili, Ankara 1965,
s.139, dn.3; ÇAMOĞLU, Hukuki Sorumluluk, s.237; TEOMAN, Oy Hakkından Yoksunluk, s.133; TANDOĞAN, H., Hükmi Şahısların Anonim Şirket İdare Meclisinde Temsili, Batider, C.I, S.1, Y.1961, s.32 vd.; AYTAÇ, İbra, s.131.
462TANDOĞAN, Hükmi Şahısların Temsili, s.32 vd.; ÇAMOĞLU, Hukuki Sorumluluk, s.236; ÇELİK,
s.145; AYTAÇ, İbra, s.130-131.
463 TANDOĞAN, Hükmi Şahısların Temsili, ss.32-34. 464 ÇAMOĞLU, Hukuki Sorumluluk, s.236-237. 465 AYTAÇ, İbra, s.130-131.
133
olsa bile, takip imkanı ortadan kalkmış değildir. Diğer bir görüş ise466, tüzel kişinin, temsilcinin ibrasında oy kullanamayacağı yönündedir. Bu konuda Tekinalp467, tüzel kişinin yönetim kurulundaki temsilcisinin ibrasında oy kullanmasının kendi ibrasında oy kullanmak anlamını ifade ettiğini ve bu durumun TTK. m.374 (YTTK. m.436) düzenlemesine aykırı olduğunu belirtmektedir. Temsilcisi aracılığı ile yönetime katılan tüzel kişi, MK. m.50/2 gereği temsilcisinin eylem ve işlemlerinden sorumlu olacağı için ibra aynı zamanda tüzel kişinin de sorumluluğunun kaldırılması anlamını ifade eder. Kendi kendisini sorumluluktan kurtarma imkanının tanınması mümkün olmadığından tüzel kişi temsilcisinin ibrasında oy kullanamaz. Helvacı468, organ sorumluluğu görüşü
doğrultusunda tüzel kişinin oy kullanamayacağı görüşündedir. Zira Domaniç de469, yönetim kurulunda gerçek kişi ile temsil edilen tüzel kişilerin temsilcilerinin sorumluluğuna katıldıkları için oy yasağına tabi oldukları görüşündedir. Kanaatimizce de 6762 sayılı TTK. sistemine göre, tüzel kişi, temsilcisinin işlem ve faaliyetlerinden sorumlu tutulmasa bile tüzel kişi ile temsilcisinin çıkarları aynı doğrultuda olacağından temsilcisinin ibrasında oy kullanamaz. Zira tüzel kişiliğin temsilci atamasının nedeni, yönetime katılmak470 ve temsilcisi ve genel kurulda sahip olduğu oy gücü ile yönetime bir anlamda hakim olmaktır. Buna ek olarak, oydan yoksunluk hallerinin bir tanesini teşkil eden YTTK. m.436/2 hükmüne göre, yönetimde görevli imza yetkisini haiz kişiler bile yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmelerinde kendilerine ait paylardan doğan oy hakkını kullanamazlar. Nitekim söz konusu kişilerin oy hakları, anonim ortaklıkların yönetimine hakim olmak isteyen ve bu nedenle gerçek kişi pay sahiplerine oranla çok daha yüksek miktarda sermayeden pay alan bir özel hukuk tüzel kişi pay sahibinin sahip olduğu oy hakkından çok daha etkisiz olacaktır. Öte yandan, söz konusu özel hukuk
466TEKİNALP, Tüzel Kişilerin Temsili, s.138-139; HELVACI, Hukuki Sorumluluk, s.141;
TEKİNALP(Poroy/Çamoğlu), Ortaklıklar, s.515, N.992a; KORKUT, s.194-195; Pulaşlı’ya göre, ibra edilecek yönetim kurulu üyesi, temsilcisi olduğu tüzel kişide hakim pay sahibi konumunda ise tüzel kişi ibra oylamasında oy kullanamaz. Eğer hakim pay sahibi değilse, tüzel kişinin ibra oylamasında oy kullanmasının herhangi bir sakıncası yoktur, bkz. PULAŞLI, Şerh2, s.1340.
467 TEKİNALP, Tüzel Kişilerin Temsili, s.138-139. 468 HELVACI, Hukuki Sorumluluk, s.141.
469 DOMANİÇ, AŞ, s.541.
134
tüzel kişisinin oyları ibra sonucunu değiştirecek ölçüde etkili olabilir471. Bu nedenle, özel hukuk tüzel kişileri temsilcilerinin ibra oylamasında oy hakkından yoksundurlar. 6102 sayılı yeni kanunun 359. maddesinin ikinci fıkrasına göre472, bir tüzel kişi yönetim
kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişi de tescil ve ilan olunur; ayrıca, tescil ve ilanın yapılmış olduğu, ortaklığın internet sitesinde hemen açıklanır. Tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişi toplantılara katılıp oy kullanabilir. Görüldüğü gibi, yeni düzenleme ile yönetim kurulu üyeliği sıfatı tüzel kişiye tanınmıştır473. Söz konusu düzenlemeye göre, tüzel kişilerin yönetim kurulu üyeliğine seçilmeleri durumunda, tüzel kişiler adına yönetim kurulunda hareket edecek olan gerçek kişilerin dışında farklı bir kimsenin toplantıya katılması ve oy kullanması söz konusu olamaz. Bu anlamda, vekaleten oy kullanma hakkı yönetim kurulu üyeliğine seçilen tüzel kişiler bakımından sınırlandırılmıştır. Bu yönde bir düzenlemenin amacı, büyük bir ihtimalle, tüzel kişiler bakımından söz konusu olabilecek oy yasaklarının ihlal edilmesinin önlenmek istenmesidir474.
Konuyu kamu tüzel kişileri bakımından incelediğimizde, kamu tüzel kişisi, pay sahibi durumunda ise temsilcisinin ibrasında oy kullanmasının mümkün olmadığı görüşü çoğunlukla kabul edilmektedir475. Bunun nedeni ise YTTK. m.334/3’e göre, kamu tüzel kişilerinin yönetim kurulundaki temsilcileri, genel kurul tarafından seçilen üyelerin hak
471 Tüzel kişinin çoğu zaman, genel kurulda yüksek oranda oya sahip olduğu hususunda bkz. TEKİNALP,
Tüzel Kişilerin Temsili, s.27.
472 Tüzel kişilerin anonim ortaklık yönetim kurullarında birden çok üye ile temsil edilip edilemeyeceği
sorunu dolaylı olarak ve soruya olumsuz şekilde yanıt vermek suretiyle çözülmüştür; bkz. KENDİGELEN, YTTK, s.212.
473 Yeni düzenleme ile tüzel kişilerin de yönetim kuruluna üye seçilebilmelerine imkan verilmiş ve bu
şekilde limited ortaklıklara ilişkin YTTK. m.623/2 düzenlemesi ile uyum sağlanmıştır.
474 ÇELİK, s.145, dn.143.
475 TEKİNALP, Tüzel Kişilerin Temsili, s.138-139, dn.3; ÇELİK, s.153; ŞAHİN, s.145; DOMANİÇ, AŞ,
s.541; Aytaç’a göre, kamu tüzel kişisinin kendi temsilcisinin ibrasında oy kullanmaması gerekir. Ancak ibranın sorumluluk davalarına sınırlı etkisi ve kamu tüzel kişi temsilcisinin, diğer tüzel kişi temsilcilerinden ayrı bir işleme tabi tutulmaması gerekçesi ile de lege ferenda tüzel kişiye ibrada oy hakkı tanınması düşünülebilir; bu görüş için bkz. AYTAÇ, İbra, s.131; Aksi görüş için bkz. TANDOĞAN, Hükmi Şahısların Temsili, s.32 vd.
135
ve görevlerini haizdir. Kamu tüzel kişileri, ortaklık yönetim kurulundaki temsilcilerinin bu sıfatla işledikleri fiiller ve yaptıkları işlemler nedeniyle ortaklığa ve onun alacaklıları ile pay sahiplerine karşı sorumludur. Zira kamu tüzel kişisinin kendi kendini sorumluluktan aklaması kabul edilemez.