Azınlığın Özel Denetçi Atanmasını Talep Etme Hakkı

6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu, azınlığa, mahkemeden “özel denetçi atanmasını talep” konusunda bir önemli hak daha tanımaktadır. Özel denetçi atanması talebi, pay sahibinin bilgi alma veya inceleme hakkını kullanmasına ilişkin olarak tanınmış olumlu nitelikte bir azınlık hakkıdır. Her bir pay sahibine tanınan bu bireysel hakkın kullanımı, bazı şartlara bağlanmıştır538. Gerçekten bir defa bu hak yalnızca “belirli” yani somutlaştırılmış birtakım olayların açıklığa kavuşturulması amacı ile kullanılabilir. Yine pay sahibi söz konusu hakka ancak diğer pay sahipliği haklarının, bu arada özellikle oy ve dava haklarının kullanılabilmesi açısından gerekli olduğu durumda başvurabilir539. Zira YTTK. m.438 uyarınca, bir pay sahibinin, pay sahipliği haklarının kullanılabilmesi bakımından gerekli olduğu takdirde ve bilgi alma veya inceleme hakkı daha önce kullanılmış ise belirli olayların özel bir denetimle ortaya çıkarılmasını genel kuruldan isteyebilir. Genel kurul istemi onaylarsa, ortaklık veya her bir pay sahibi otuz gün içinde, ortaklık merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden özel bir denetçi atanmasını isteyebilir.

Bu talebin genel kurulda kabul edilmemesi durumunda, sermayenin en az onda birini, halka açık anonim ortaklıklarda yirmide birini oluşturan pay sahipleri veya payların itibari değeri toplamı en az birmilyon Türk Lirası olan pay sahipleri üç ay içinde ortaklık merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi

538 _{6762 sayılı TTK uyarınca, bu hakkın kullanılabilmesi bakımından yüzde 10’u oluşturan azınlık pay}

sahiplerinin, bu paylara genel kurul toplantısının en az altı ay öncesinden sahip olması gerekir. Bunun yanı sıra araştırılması istenen olay ya da yolsuzluk genel kurul toplantısından en çok iki yıl önce meydana gelmiş olmalı ve konu itibariyle kuruluş ya da yönetim işlemlerine yönelik veya kanun ya da sözleşme hükümlerinin ağır ihlali iddiasına ya da bilançonun gerçekliğinin araştırılmasına ilişkin olmalıdır. Genel kurulun azınlık talebini kabul etme yükümlülüğü bulunmamakta, talep genel kurulca reddedilirse azınlık ancak mahkemeye başvurabilmektedir. Bunun için, azınlığın hisse senetlerini bankaya yatırması zorunludur. Öte yandan 6102 sayılı yeni kanunun “özel denetim isteme hakkı” başlıklı m.438-444 düzenlemelerinde, TTK. kapsamında öngörülen bu olumlu nitelikte azınlık hakkı, pay sahibinin bireysel olarak başvurabileceği bir hukuki yol olarak düzenlenmiştir.

158

atanmasını isteyebilir540 (YTTK. m.439/1). Bilgi alma veya inceleme hakkını kullanmış pay sahibi ile özel denetim isteyen pay sahibinin aynı kişi ya da kişiler olması zorunlu değildir541_{. Fakat konu aynı olmak zorundadır.}

Özel denetçi isteminin kötüye kullanılması ve ortaklığa zarar vermesi tehlikesinin azaltılması bakımından, pay sahibinin bu öneriyi yapabilmesi yukarıda açıkladığımız üzere birtakım şartlara bağlanmıştır. Özellikle özel denetim talep edilen konuda, genel kurulda bilgi alma veya inceleme hakkının daha önce kullanılmış olması gerekir. Bu şartın gerçekleşmiş olması genel kurul tutanağı ile ispat edilir (m.422). Bu ön şart özel denetimi bilgi alma hakkına bağlamaktadır. Yine bu ön şart, bilgi vermenin geçiştirilerek yapılmasını da engelleme amacına yöneliktir.

Söz konusu düzenlemede azınlık kavramı, anonim ortaklığın halka açık olup olmamasına göre farklı tanımlanmıştır. Yine sermayesi çok büyük miktarda olan ortaklıklarda, düzenlemede yer alan yüzdelere erişilmesi zor olabileceğinden parasal olarak sabit miktarda paya sahip olunması durumu da öngörülmüştür.

Azınlığın özel denetçi atanması talebinin görüşülmesi ve karar bağlanabilmesi için, genel kurul gündeminde bu konuda özel bir madde bulunması zorunlu değildir. Zira bu durum YTTK. m.438/1 düzenlemesinde açık bir biçimde belirtildiği gibi, her pay sahibi “belirli olayların özel denetimle açıklığa kavuşturulmasını, gündemde yer almasa bile genel kuruldan isteyebilir.” Bu düzenleme gündeme bağlılık ilkesinin istisnalarından bir tanesidir542_.

Mahkeme, dilekçe sahiplerinin, kurucuların veya ortaklık organlarının, kanunu ya da esas sözleşmeyi ihlal ederek, ortaklığı veya pay sahiplerini zarar uğrattıklarını, ikna edici bir biçimde ortaya koymaları durumunda özel denetçi atar (YTTK. m.439/2).

540 _{Genel kurulun özel denetim istemini reddetmesi halinde hangi süre içerisinde mahkemeye}

başvurulabileceği konusu 6762 sayılı TTK.’da düzenlenmemiştir.

541 _{PULAŞLI, Şerh2, s.1424.}

542 _{TEOMAN, Ö., Anonim Ortaklıkta Azınlığın Genel Kuruldan Özel Denetçi Seçilmesini İsteme Hakkı}

ve Gündeme Bağlılık İlkesi, İktisat ve Maliye Dergisi, C.27, S.2, 1980, s.72 vd.; Aksi kabul edildiği takdirde, bu hak işleyemez veya gerektiği gibi koruma sağlayamaz, POROY(Tekinalp/Çamoğlu), Ortaklıklar, s.401, N.757c; Bu şekilde, hakkın kullanılmasının önündeki en önemli engellerden biri kaldırılmıştır; KENDİGELEN, YTTK, s.293.

159

Azınlığın özel denetçi atanmasını talep etmesi durumunda atanmaya ilişkin nedenlerin mahkeme huzurunda kesin bir biçimde ispatı gerekli değildir. Ancak yeterli delil ve emarelerin bulunmaması durumunda, özel denetçi atanması talebi reddedilir. Diğer bir anlatımla, iddiaların varlığının kesin bir şekilde ispatlanması, esas olarak özel denetçi raporunun sonucunda mümkün olacağından, azınlık mahkemeye sunduğu delil ve emarelerle, yolsuzluk ya da aykırılık iddiasının doğruluğunu muhtemel gösterebilirse, özel denetçi atanma talebinin kabul edilmesi gerekir543. Mahkeme, ortaklığı ve istem sahiplerini dinledikten sonra karar verir (YTTK. m.440/1). Mahkeme istemi yerinde görürse, istem çerçevesinde inceleme konusunu belirleyerek bir veya birden fazla bağımsız uzmanı görevlendirir. Mahkemenin kararı kesindir.

6102 sayılı YTTK. m.444/1 gereği, mahkeme, özel denetçi atanmasını kabul etmiş ise, ortaklık tarafından ödenmesi gereken avansı ve giderleri de belirtir. Özel hal ve şartların gerekli göstermesi durumunda giderler kısmen ya da tamamen istem sahiplerine yükletilebilir. Genel kurul özel denetçinin atanmasına karar vermişse giderler ortaklığa ait olur (YTTK. m.444/2). Yeni düzenlemede, davanın kabul edilmesi durumunda, pay sahiplerinin sahip oldukları pay senetlerini bir bankaya rehin olarak tevdi etmeleri hükmüne yer verilmemiştir544.

İbra kararı ile ilgili olarak yukarıda açıklamış olduğumuz azınlık haklarının yanı sıra, 6762 sayılı TTK. m.356/2 düzenlemesinde, azınlığa denetçilere şikayet hakkı tanınmıştı. Buna ek olarak, denetçilere başvuran azınlık pay sahiplerinin, sahip oldukları pay senetlerini bir bankaya rehin olarak yatırmaları ve bu senetlerin ilk genel kurul toplantısına kadar bankada kalacağı da öngörülmüştü (6762 sayılı TTK. m.356/3). Fakat söz konusu düzenlemeler azınlığa pratik bir önem sağlamadığı ileri sürülerek

543 _{İMREGÜN, AO, s.253; ÇELİK, s.179; MOROĞLU, E., Anonim Ortaklıkta Özel Denetçi, İHFM,}

C.XLII, S.1-4, İstanbul 1977, s.16.

544 _{Öncelikle davacının hisse oranı, genel kurul toplantı tarihinden en az 6 ay önceden beri ortaklık}

sermayesinin 1/10 hissesine sahip olup olmadığı belirlenmelidir. Ortaklığın basılmış pay senedi olmadığı için davacının payı milli bir bankaya yatıramaması durumunda MK. m.955 vd. maddelerinde belirtilen şekilde payın tevdii veya rehni hususunsa davacıya süre verilmelidir. Bkz. Yarg. 11.HD. T.18.04.2011, E.2009/11789, K.2011/4558 (www.kazancı.com.tr, 17.05.2012, 11.49)

160

eleştirilmekteydi545. Bunun nedeni, 6762 sayılı TTK. m.356/1 düzenlemesinin, denetçilere müracaat hakkını münferit olarak her pay sahibine tanımış olmasıydı. Buna ek olarak, yeni düzenleme de pay sahiplerinin “bilgi alma ve inceleme hakkı” (m.437) eski kanuna oranla daha etkili ve kapsamlı olarak düzenlenmiş ve ayrıca belirli olayların özel bir denetimle açıklığa kavuşturulması imkanı da tanınmıştır. Bu sebeplerden dolayı azınlığın denetçilere şikayet hakkı yasal bir hak olmaktan çıkarılmıştır.

545 _{6762 sayılı TTK. m.356/2 uyarınca, azınlık belirli konularda şikayette bulunursa, denetçiler bu}

şikayetleri incelemek ve varacakları sonucu yıllık raporlarında belirtmek ve “zaruri ve müstacel haller varsa” genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırmak zorundadırlar. Denetçilere başvuran azınlık sahip olduğu payları bir bankaya rehin olarak yatırır ve bu senetler genel kurulun ilk toplantısına kadar bankada kalır. Bu hükümler azınlık bakımından özel bir imkan tanımamaktadır; POROY(Tekinalp/Çamoğlu), Ortaklıklar, s.401, N.757d; PULAŞLI, Şerh2, s.1426.

161