Türkiye’de Yükseköğretimde Öğrenci Hareketliliği

Türkiye yükseköğretimde uluslararasılaşma sürecine ilk başta üye olduğu Bologna Süreci kapsamında uyum sağlamaya çalışmaktadır. Türkiye’nin ülke içi ve dışı öğrenci hareketeliliği, uluslararası akademik değişimi sağlayan Mevlana Değişim Programı, ülke içi akademik hareketliliği sağlayan Farabi Değişim Proframı, Bologna süreci üye ülkelerinin akademik hareketliliğini sağlayan Erasmus Programı, uluslararası akademik hareketliliği sağlayan Fullbright ve diğer ilgili programlar aracılığı ile gerçekleşmektedir. İlgili programlar, Türkiye’nin küresel öğrenci hareketliliği sürecinde büyük katkılar sağlamaktadır. Bununla birlikte kendi imkanları ile eğitim görmeye giden öğrenciler de mevcuttur. İlgili programlar aracılığı ile Türkiye’nin akademisyen ve öğrencileri farklı ülkelerde eğitim ve tecrübe kazanma fırsatından faydalanmaktadırlar. Türkiye’nin dış politikası bağlamında Türkiye’ye daha çok Türk ve Akraba Toplulukları’ndan öğrenciler gelmektedir. Türkiye’ye Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrenci oranı her geçen yıl artış

21

göstermektedir. Türkiye’de en çok öğrencisi bulunan bağımsız Cumhuriyetler sırası ile Türkmenistan, Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan ve Özbekistan’dır (ÖSYM, 2015). Türkiye, lisans, yüksek lisans ve doktora yükseköğretimi için iki farklı yol ile uluslararası öğrenci kabul etmektedir. Bunlardan ilki daha önceleri YÖS [Yükseköğretim Sınavı] ile gelen öğrenciler olmuştur. YÖK öğrencilerin daha rahat Türkiye’ye gelerek eğitim görmeleri bakımından 21.01.2010 tarihli Genel Kurul Toplantısında YÖS’ün kaldırılmasına ilişkin karar almıştır. İlgili kararda öğrenci kabul kriterleri, öğrenci seçme hakkı ve süreci yükseköğretim kurumlarına bırakılmıştır (YÖK, 2015). Bu bağlamda Türkiye’ye eğitim görmeye gelen uluslararası öğrenciler, başta YÖK’ün belirlediği kendi imkanları ile öğrenim görmeye gelen öğrenciler ile ilgili esaslara dayanılarak ve üniversitelerin belirlediği kriterler ve şartlara göre gelebilmektedirler.

Uluslararası öğrencilerin eğitim amacıyla geldiği diğer bir proje ‘Türkiye Bursları’ eğitim programıdır. Türkiye’ye gelen yabancı öğrencilerin büyük bir kısmı Türkiye Bursları aracılığı ile gelmektedir.

2.1.3. ‘Türkiye Bursları’ Eğitim Projesi

Türkiye Bursları eğitim projesi, Türkiye’nin dış politikası bağlamında başta Büyük Öğrenci Projesi adı altında 1991 senesinde Türkiye ile Türk ve Akraba Devletleri ile imzalanan eğitim anlaşması ile başlamıştır. Büyük öğrenci Projesine 2012 senesinde ‘Türkiye Bursları’ adı verilmiştir. Türkiye Bursları eğitim projesi ilgili ülkeler arasındaki siyasi, kültürel, akrabalık ilişkiler bakımından bir köprü olarak değerlendirilmektedir. Türkiye’de eğitim görmeye seçilen öğrenciler ve öğrencilerin eğitimleri süresince ve mezuniyet sonrası her türlü esasların belirlenmesi YTB tarafından üstlenmektedir (Dışişleri Bakanlığı, 2015).

2014 yılında YÖK ve YTB arasında ‘Üniversitelerde Türkiye Bursları Koordinasyon Ofisleri Kurulması'na ilişkin protokol imzalanmıştır (YÖK, 2014). Koordinasyon Ofisleri’nin, öğrencilerin akademik ve sosyal anlamda karşılaştıkları sorunlar ile başvurabilecekleri merkez olmanın dışında, öğrenci, üniversite ve program arasında doğrudan iletişim kuralabilecek bir kurum olabileceği beklenir.

Türkiye Bursları’na akraba topluluklarından başvuru yapan öğrenciler kabul edilmektedir. T.C. vatandaşları kabul edilmemektedir. Türkiye Bursları’na başvurularda yaş sınırlaması

22

bulunmaktadır. Ona göre, lisans programına başvuracakların 01.01.1994, yüksek lisansa başvuracakların 01.01.1985, doktoraya başvuracakların 01.01.1980, araştırma başvurusu için 01.01.1970 veya daha sonrası doğumlu olmaları şartları aranmaktadır (YTB, 2015a). Türkiye Bursları’na lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde başvurulabilmektedir. Bununla birlikte lisans düzeyinde Branş Bursları hizmet vermektedir. Branş Bursları sağlık, ilahiyat ve Türk dili alanlarını kapsamaktadır. Bunun dışında üç kısa dönemli burs programı hizmete sunulmuştur: 1) Araştırma burs programı; tüm ülkelere açık olup, tez dönemindeki doktora öğrencileri veya doktorasını tamamlamış araştırmacılar için açıktır, 2) Başarı Burs programı; başarılı lisans ve lisansüstü öğrenciler için düzenlenen programdır, 3) Destek Burs Programı; başarılı ancak maddi imkanları kısıtlı lisans ve lisansüstü öğrenciler için düzenlenen programdır (YTB, 2015c).

Türkiye Bursları, gelen öğrencilere eğitim düzeylerine göre farklılık gösteren aylık burs vermektedir. Bununla birlikte devlet yurtlarında ücretsiz barınma, öğrenim harcı, sağlık sigortası, bir senelik Türkçe eğitimi, Türkiye’ye geliş ve mezun olduklarından sonra ülkelerine dönüş uçak biletlerini karşılamaktadır. Öğrencilerin bursluluk mevzuatı Türkiye Cumhuriyeti Tarafından Verilen Yükseköğretim Bursları ile İlgili Yönergeye dayanmaktadır. Öğrenciler öğrenim sürecinde belirli bir akademik not ortalamasına sahip olmaları zorunludur. Belirlenen akademik not ortalamasını tutturamayan öğrencinin bursu kesilmektedir. Öğrenci burslarının kesilmesi ile ilgili ayrıntılı bilgiler Türkiye Bursları Bursluluk İşlemleri Rehberi’nde açıklanmaktadır.

Türkiye Bursları’nın tanıtım süreci öğrenciler ile birebir görüşebilmek amacıyla ilgili ülkelere düzenlenen çalışma ziyaretlerinin gerçekleşmesi ile Türkiye Bursları tanıtım ekibi tarafından yapılmaktadır. Türkiye Bursları Programı tanıtım faaliyetlerinin temel hedefi uluslararası nitelikli öğrencilerin Türkiye’de eğitim görmelerini teşvik etmektir. Bunun yanında Türk yükseköğretiminin uluslararasılaşmasına katkı sağlamak şeklinde belirtilmektedir (Resmi Gazete, 2014). Tanıtım konusu ile ilgili olarak, Türkiye Bursları’nın resmi internet sayfasında Türkçe, Rusça, İngilizce, Arapça, Datça, Fransızca ve İspanyolca dillerinde tanıtım materyalleri bulunmaktadır (YTB, 2015d).

Türkiye Bursları Programı’na başvuru süreci iki aşamada gerçekleşmektedir: 1) Başvuruya uygunluk ve akademik başarının değerlendirilmesi, 2) Mülakat süreci. Başvurular internet (turkiyebursları.gov.tr) üzerinden yapılarak mülakat süreci ise birebir öğrenci ile görüşülerek veya ağ üzerinden görüşmelerin sağlanması ile gerçekleştirilmektedir. Başvuruda bulunan öğrenci belirli bir akademik kriterlere sahip olması gerekmektedir.

23

Bunlardan diploma notu, genel not ortalaması, üniversite giriş sınavı notu (varsa), bitirme sınavı notu (varsa) uluslararası sınav notu (varsa) ve diğerleri öğrenciyi değerlendirme sürecinde veya öğrencinin seçilmesinde etkili olmaktadır. Başarı kriterleri lisans eğitimi için %70, yüksek lisans ve doktora eğitimi için %75, sağlık bilimleri için %90 olarak belirlenmiştir. Akademik olarak yeterli bulunan adaylar mülakata davet edilmektedirler. Mülakattan başarılı olan öğrenciler burs hakkı kazanmaktadırlar (YTB, 2015b).

Türkiye Bursları eğitim programı, özellikle son senelerde Türkiye’de eğitim almak isteyen dünyanın her ucundan öğrencilerin tercih ettiği bir proje olarak gözükmektedir. Bu bağlamda Türkiye Bursları’nın kendini başarılı bir şekilde tanıttığı ifade edilebilir. Yurtdışı eğitim tanıtımı sürecinde genel anlamda üniversite ve eğitim, mezuniyet sonrası istihdam olanakları ile ilgili bilgiler verilir. Uluslararası eğitimde tanıtım süreci üniversite adayı için anahtar bir rol oynamaktadır. Tanıtım sürecinde öğrenciye doğru veya eksiksiz bilgilerin verilmesinin önemli olduğu belirtilmektedir (Tekelioğlu, Başer, Örtlek ve Aydınlı, 2012). Doğru veya kusursuz, gerçekçi tanıtım, üniversite prestiji ve öğrencinin başarılı akademik ve sosyal hayat sürdürmesi bakımından önemlidir.

Alanyazın incelendiğinde, yükseköğretimde uluslararasılaşma sürecinde Türk üniversitelerinin tanıtım faaliyetleri yeterli görülmemektedir (Levent ve Karaevli, 2013). Tanıtım faaliyetlerinin yetersizliği uluslararası eğitim politikası bakımından önemli bir eksiklik olarak değerlendirilmektedir (Özoğlu, Gür ve Coşkun, 2012). Bu bağlamda tanıtım faaliyetlerinin yaygınlaştırılması veya artırılması uluslararasılaşma bakımından önemli görülmektedir (Levent ve Karaevli, 2013).