TÜRK CUMHURİYETLERİNDEN TÜRKİYE’YE YÜKSEKÖĞRENİM AMACIYLA GELEN ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK VE SOSYAL
BEKLENTİLERİNİN KARŞILANMA DÜZEYİ
Mirgul Enterieva
YÜKSEK LİSANS TEZİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI EĞİTİM YÖNETİMİ VE DENETİMİ BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRK CUMHURİYETLERİNDEN TÜRKİYE’YE YÜKSEKÖĞRENİM AMACIYLA GELEN ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK VE SOSYAL
BEKLENTİLERİNİN KARŞILANMA DÜZEYİ
Mirgul Enterieva
YÜKSEK LİSANS TEZİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI EĞİTİM YÖNETİMİ VE DENETİMİ BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren ...(….) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN
Adı : Mirgul
Soyadı : ENTERİEVA
Bölümü : Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı
İmza : Teslim tarihi :
TEZİN
Türkçe Adı : Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyi
İngilizce Adı : The satisfaction level of Turkic Republics higher education students’ academic and social expectations in Turkey
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Mirgul ENTERİEVA
iii
Jüri onay sayfası
Mirgul ENTERİEVA tarafından hazırlanan “Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Doç. Dr. Ferudun SEZGİN
(Eğitim Bilimleri A.B.D., Gazi Üniversitesi) ………...
Başkan:
(Eğitim Bilimleri A.B.D., Gazi Üniversitesi) ………...
Üye:
(Eğitim Bilimleri A.B.D., Hacettepe Üniversitesi) ………...
Tez Savunma Tarihi: 08.07. 2015
Bu tezin Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalında Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü
iv
TEŞEKKÜR
Eğitimim sürecinde derslerde ve araştırmanın her aşamasında görüş, yardım ve güvenini
esirgemeyen ve her zaman yol gösteren değerli hocam ve tez danışmanım Sayın Doç. Dr. Ferudun SEZGİN’e ve tez danışmanımın belirlenmesinde önemli katkılarda
bulunan ve her zaman güvenen ve destek veren değerli hocam Sayın Prof. Dr. Temel ÇALIK’a en içten teşekkürlerimi sunuyorum.
Türkiye’ye gelerek yüksek lisansa başlamamda büyük katkıları olan, bu zorlu ve yoğun süreçte manevi ve maddi desteklerini esirgemeyen kıymetlilerim anneme ve babama teşekkür ederim.
Araştırma sürecinde yardımcı ve destekçi olan tüm arkadaşlara teşekkür ederim.
Araştırma için yaptığım görüşmelere değerli zamanlarını ayırarak katılan öğrencilere araştırmaya katkılarından dolayı teşekkür ederim.
v
TÜRK CUMHURİYETLERİNDEN TÜRKİYE’YE
YÜKSEKÖĞRENİM AMACIYLA GELEN ÖĞRENCİLERİN
AKADEMİK VE SOSYAL BEKLENTİLERİNİN KARŞILANMA
DÜZEYİ
Yüksek Lisans Tezi
Mirgul Enterieva
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Temmuz 2015
ÖZ
Bu araştırmanın amacı, Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyini belirlemektir. Çalışmada bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve bütünleşik çoklu durum deseni benimsenmiştir. Katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemi ve maksimum çeşitlilik tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Açık uçlu ve sondalarla desteklenmiş soruların bulunduğu görüşme formları yüz yüze görüşme şeklinde uygulanmıştır. Araştırmaya 39 öğrenci katılmıştır. Görüşmeler ses kaydı ya da not tutma şeklinde yapılmış görüşme verileri deşifre edilerek metin dosyası haline getirilmiştir. Elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırmanın sonuçları öğrencilerin tamamına yakınının, Türkiye’ye gelmeden önce nitelikli bir eğitim ve iyi bir meslek edinme beklentisi içinde olduklarını göstermiştir. Ayrıca, öğrencilerin yarıya yakını akademik ve kişisel özellikleri açısından nitelikli bir öğretim elemanı beklentisi içinde olmuştur. Öğrencilerin bir kısmı Türkiye’deki eğitimin Avrupa’ya açılan bir köprü olacağını ve kendileri için önemli bir fırsat yaratacağını düşünmektedir. Bununla birlikte, öğrencilerin bazıları eğitim içeriğinin farklı veya ağır olacağı veya bir farklılık göstermeyeceği beklentisine sahip olduklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin bir kısmı ise, hizmet sektörünün gelişmiş olacağını ve iyi şartlarda yurt hizmetlerinin sunulacağını beklediklerini dile getirmiştir. Bunun yanında, bazı öğrenciler kültürel zenginlik kazancakları beklentisine sahip olduklarını, az sayıda öğrenci ise, uluslararası öğrenciler ofisinin hizmet göstereceği, eğitimde İngilizce’nin de kullanılacağı beklentisine sahip olduklarını belirtmiştir.
Öğrenciler genel olarak eğitim dili, dersler, eğitim sistemi, öğretim elemanları, yerli öğrenciler, barınma yeri ve koşulları, bürokrasi, ikamet ve sağlık sigortası, burs kesilmesi, öğrenci seçme ve yerleştirme, kültürel farklılıklar gibi sorunlarla karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin bir kısmı, eğitimin daha da gelişmesi, öğrenci merkezli ve
vi
güncel eğitim ve eğitim içeriğinin sunulması, eğitimde İngilizcenin de kullanılması, eğitimde öğrencilerin katılımının sağlanması, bazı öğretim elemanlarının kendi yeterliklerini geliştirmesi, derslerde veya sınavlarda objektif değerlendirmenin yapılması, sınav sisteminin değişmesi, öğrencilerle öğretim elemanlarının beraber çalışabilecekleri projelerin düzenlenmesi, eğitim sürecinde bürokrasinin azaltılması, oriyantasyon programlarının düzenlenmesi, iyi ve etkili uygulamalardan örnek alınması, uluslararası öğrenci ofisi, rehberlik ve danışmanlık hizmetinin sunulması şeklinde özetlenebilecek önerilerde bulunmuştur. Bazı öğrenciler ise, ikamet ve sağlık sigortasıyla ilgili işlemlerin yabancı öğrencilere daha duyarlı düzenlenmesi, kendi imkanlarıyla eğitim gören uluslararası öğrencilere yurt sağlanması yönünde önerilerilerde bulunmuştur.
Öğrencilerin tamanına yakını, bağlı oldukları eğitim kurumlarındaki öğretim elemanlarını nitelik ve ilgi bakımından olumlu değerlendirmiştir. Öğrencilerden bir kısmı ise, akademik açıdan olumlu, ilgi gösterme açısından olumsuz yargılara sahip olduğunu ifade etmiştir. Bununla birlikte, öğrencilerin bir bölümü bazı öğretim elemanlarının tarafsız ve objektif davranma konusunda yeterince özenli olmadıklarını belirtmiştir. Öğrencilerin tamamına yakını bağlı olduğu eğitim kurumlarındaki yerli öğrenciler ile uyum düzeylerini olumlu olarak değerlendirmiştir. Öğrencilerin tamamına yakını, bağlı oldukları eğitim kurumlarında kendilerine yönelik sunulan eğitim destek hizmetini olumlu değerlendirmiştir. Bazı öğrenciler ise, sunulan eğitimi olumlu değerlendirmekle birlikte, bu hizmetin daha da gelişebileceğini belirtmektedirler. Bununla birlikte, öğrencilerin bir kısmı sunulan hizmette uluslararasılaşmanın yetersizliği, bazı görevli personelin kendileriyle ilgilenmedikleri ve yetersiz hizmet gösterdikleri ve öğretim üyelerinin derslerde veya sınavlarda dil veya anlatım bakımından anlayışsızlık göstermeleri sebebiyle sunulan hizmeti olumsuz değerlendirmiştir.
Öğrencilerin bir kısmı, uygulanmakta olan eğitim projesininin öğrencilere burs sağlıyor olması bakımından iyi bir proje olarak değerlendirmiştir. Ancak bazı öğrenciler projede yön değiştirmenin yaşandığını, projenin seçme ve yerleştirme sürecinde bazı değişiklikler yaşandığını belirtmektedirler. Bu bağlamda öğrenciler, projenin daha açık, şeffaf, net olmasını, iyi ve adil öğrenci seçiminin yapılmasını, özellikle dil bakımından Türkiye’de okuyabilecek kapasitede öğrencilerin seçilmesini önermektedirler. Öğrencilerin bir bölümü ise, öğrencilerin ülkelerinin ihtiyaçlarına göre seçilmesini ve daha çok öğrenciye imkan tanınmasını önermiştir.
Araştırma sonuçlarına bağlı olarak oriyantasyon programları düzenlenebilir. Yükseköğretim kurumlarında dinamik uluslararası öğrenciler ofisleriyle rehberlik ve danışmanlık hizmetleri sunulabilir. Bununla birlikte, öğretim yöntemleri ile öğrenci değerlendirme yöntemleri daha güncel hale getirilebilir. Mevcut müfredatların günümüz toplumun ve iş dünyasının gerektirdiği şekilde güncellenmesi yapılabilir. Yabancı öğrenciye yönelik yasal işlemler ve eğitim destek hizmetlerinde karşılaşılan bürokratik işlemler ile barınma koşulları uluslararasılaşmaya yönelik uluslararası öğrencilere duyarlı hale getirilebilir. Öğretim elemanlarıyla yerli öğrencilere ve bütün ilgili paydaşlara yönelik uluslararasılaşmayla ilgili farkındalık yaratılması konusunda düzenlemeler yapılabilir. Uluslararasılaşmaya yönelik düşünülen faaliyetler yükseköğretim kurumlarının stratejik planlarına dahil edilebilir ve bunların etkin şekilde uygulanması takip edilebilir.
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler: : Türk Cumhuriyetleri, uluslararası öğrenci, akademik ve sosyal beklenti Sayfa Adedi : xiv + 146
vii
THE SATISFACTION LEVEL OF TURKIC REPUBLICS HIGHER
EDUCATION STUDENTS’ ACADEMIC AND SOCIAL
EXPECTATIONS IN TURKEY
Master Thesis
Mirgul Enterieva
GAZİ UNIVERSITY
THE INSTITUTE OF EDUCATIONAL SCIENCES
July 2015
ABSTRACT
The aim of this study is to determine the satisfaction rate for academic and social expectations of the students who come from Turkic Republics and study in Turkey at post-graduate degrees. The qualitative research technique is used in the study in respect to this purpose, and the integrated multiple-situation pattern is adopted. In the determination of the participants, the method of purposeful sampling and the technique of variation are employed. Data of the research were gathered by means of semi-structured interview form which was developed by the researcher. Supported by open-ended questions and probes, the interview forms was applied as a face-to-face contact. A total of 39 students participated in the research. Interviews was turned into a text file by means of decoding of the interview data created by voice records and note taking. The obtained data was analyzed by the use of descriptive analysis method. The results of the research displayed that approximately all of the students had expected a qualified education and to find a good occupation. Besides, nearly half of the students expected a qualified instructor in terms of academic and personal features. Some of the students think the education in Turkey will be a bridge opening to Europe and create an important opportunity. Alongside with this, some of the students stated that the context of the education was expected to be different or difficult or not to show any difference. Some of the students expressed that they had expected the service sector would be developed and dormitory services would be provided under good conditions. Moreover, some students stated they had expected to gain cultural richness, and a small number of students stated they had expected the office of international students would serve and the language of English could be used in education, as well.
In general, students stated that they had problems such as education language, lessons, education system, instructors, local students, place and conditions of sheltering,
viii
bureaucracy, residence and health insurances, discontinue of the scholarship, student selection and placement, cultural differences. Some of the students made suggestions which can be summarized as the development of education, provision of a student-oriented and up-to-date education material, use of English as well in the education, achievement of the participation of the students in the lessons, some instructors’ improving their own competence, application of impartial evaluation in lessons and examinations, change of the examination system, organization of programs in which students and instructors can work together, organization of the orientation programs, taking example from good and effective implementations, the office of international students, provision of the guidance and consultancy service. Some students advised that the procedures about residence and health insurances should be regulated to be more responsive, and there should be a provision of dormitories to the international students studying with their own capacities.
Almost all of the students evaluated the instructors of the institutes of education, where they belong, to be positive in terms of qualification and interest. Some of the students stated that they had positive ideas from an academic perspective yet negative ideas in terms of attention. Besides, a part of the students stated that some instructors are not attentive enough to act impartially and objectively. Almost all of the students evaluated their adaptation rate with the local students at the institutes of education where they belong as positive. Almost all of the students evaluated the education support services provided to them at the institutes of education where they belong as positive. Some of the students stated this service can be improved more as well as evaluating it to be positive. Besides, a part of the students evaluated the service as negative due to the inadequacy in the internationalization of the service, some appointed personnel’s not showing any attention and providing inadequate service and some instructor’s not empathizing in terms of language and narration at the lessons. A part of the students evaluated the implemented project to be a good project since it provides scholarship to the students. But some of the students stated that some changes in direction and in the process of selection and placement of the project have been experienced.
In this matter, students suggested that the project should be more clear and transparent; a good and just selection of students should be done and students having a capacity to study in Turkey particularly in terms of language should be selected. Some of the students suggested that students should be selected with regard to the needs of the countries and more students should be given an opportunity. In respect to the results of the research, orientation programs can be organized. Guidance and consultancy services can be provided with the dynamic offices of international students. Also, the education methods as well as the student evaluation methods may be more up-to-date. Current curriculums can be updated with regard to the requirements of the contemporary society and business world. Legal procedures towards an international student and the bureaucratic procedures encountered in education as well as the sheltering conditions can be more responsive to students towards internationalization. Regulations can be executed on the issue of raising awareness about the internationalization towards instructors and students and all related partners. Considered activities towards internationalization can be included in the strategic plans of the post-graduate institutions and can be pursued to implement effectively.
Science Code :
Key Words : Turkic Republics, international student, academic and social expectation Page Number : xiv + 146
ix
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU...i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI...ii
JÜRİ ONAY SAYFASI...iii
TEŞEKKÜR...iv
ÖZ ... v
ABSTRACT ... ...vii
İÇİNDEKİLER ...ix
TABLOLAR LİSTESİ...xiii
SİMGE VE KISALTMALAR LİSTESİ ... xiv
BÖLÜM I ... 1
GİRİŞ...1
1.1. Problem Durumu ... 1
1.2. Araştırmanın Amacı ... 8
1.3. Araştırmanın Önemi ... 9
1.4. Varsayımlar ... 10
1.5. Sınırlılıklar ... 10
1.6. Tanımlar ... 11
x
BÖLÜM II ... 12
2.1. Yükseköğretimde Uluslararasılaşma ... 12
2.1.1. Yükseköğretimde ‘Öğrenci Hareketliliği’ ... 18
2.1.2. Türkiye’de Yükseköğretimde Öğrenci Hareketliliği ... 20
2.1.3. ‘Türkiye Bursları’ Eğitim Projesi ... 21
2.2. Bologna Süreci ... 23
2.2.1. Türkiye’de Bologna Süreci Uygulamaları ... 27
2.2.2. Türkiye’nin Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi... 28
2.3. Öğrencilerin Yükseköğretimden Beklentileri ... 29
2.4. Yükseköğretimin Fonksiyonları, Kazanımları ve Getirileri ... 32
2.5. İlgili Araştırmalar ... 41
BÖLÜM III ... 49
YÖNTEM... 49
3.1. Araştırmanın Modeli ... 49
3.2. Evren ve Örneklem ... 50
3.3. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi ... 51
3.4. Verilerin Analizi ... 53
BÖLÜM IV ... 55
BULGULAR VE YORUM ...55
4.1. Öğrencilerin Türkiye’ye Gelmeden Önce Türkiye’de Verilecek
Eğitim ile İlgili Sahip Oldukları Bilgilere İlişkin Bulgular ... 55
4.2. Öğrencilerin Türkiye’ye Gelmeden Önce Alacakları Eğitim ile
İlgili Akademik ve Sosyal Beklentilerine İlişkin Bulgular ... 61
xi
4.3. Öğrencilerin Türkiye’deki Eğitimleri Süresince Karşılaştıkları
Akademik ve Sosyal Problemlere İlişkin Bulgular ... 68
4.4. Öğrencilerin Türkiye’deki Eğitimleri Süresince Karşılaştıkları
Akademik ve Sosyal Problemlerin Sebeplerine İlişkin Bulgular ... 85
4.5. Öğrencilerin Türkiye’deki Eğitimleri Süresince Karşılaştıkları
Akademik ve Sosyal Problemleri Çözme Yollarına İlişkin Bulgular
... 92
4.6. Öğrencilerin Bağlı Oldukları Eğitim Kurumlarındaki Eğitim
Destek Hizmetlerinin Niteliğini Değerlendirmelerine İlişkin
Bulgular ... ....94
4.7. Öğrencilerin Bağlı Oldukları Eğitim Kurumlarındaki Öğretim
Elemanlarını Değerlendirmelerine İlişkin Bulgular ... 97
4.8. Öğrencilerin Bağlı Oldukları Eğitim Kurumlarındaki Yerli
Öğrenciler ile Uyum Düzeylerine İlişkin Bulgular ... 100
4.9. Öğrencilerin Aldıkları Eğitim ile İlgili Akademik ve Sosyal
Beklentilerine İlişkin Bulgular... 103
4.10. Öğrencilerin Uygulanmakta Olan Eğitim Projesi ve Aldıkları
Eğitim ile İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular ... 107
4.11. Öğrencilerin Aldıkları Eğitim ve Uygulanmakta Olan Eğitim
Projesinin Niteliğinin Artırılmasına Yönelik Önerilerine İlişkin
Bulgular ... 113
BÖLÜM V ... 121
SONUÇ VE ÖNERİLER ...121
5.1. Sonuçlar ... 121
5.2. Öneriler ... 125
KAYNAKÇA ... 127
xii
EKLER ... 139
Ek 1. Görüşme Sözleşme Formu... 140
Ek 2. Öğrenci Görüşme Formu... 141
xiii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. Katılımcıların Demografik Özellikleri ... 50 Tablo 2. Öğrencilerin Türkiye’ye Gelmeden Önce Türkiye’de Verilecek Eğitim ile İlgili Sahip Oldukları Bilgilere İlişkin Bulgular... 56 Tablo 3. Öğrencilerin Türkiye’ye Gelmeden Önce Alacakları Eğitim ile İlgili Akademik ve Sosyal Beklentilerine İlişkin Bulgular ... 61 Tablo 4. Öğrencilerin Türkiye’deki Eğitimleri Süresince Karşılaştıkları Akademik ve Sosyal Problemlere İlişkin Bulgular ... 69 Tablo 5. Öğrencilerin Türkiye’deki Eğitimleri Süresince Karşılaştıkları Akademik ve Sosyal Problemlerin Sebeplerine İlişkin Bulgular ... 86 Tablo 6. Öğrencilerin Türkiye’deki Eğitimleri Süresince Karşılaştıkları Akademik ve Sosyal Problemleri Çözme Yollarına İlişkin Bulgular ... 93 Tablo 7. Öğrencilerin Bağlı Oldukları Eğitim Kurumlarındaki Eğitim Destek Hizmetlerinin Niteliğini Değerlendirmelerine İlişkin Bulgular ... 94 Tablo 8. Öğrencilerin Bağlı Oldukları Eğitim Kurumlarındaki Öğretim Elemanlarını Değerlendirmelerine İlişkin Bulgular ... 97 Tablo 9. Öğrencilerin Bağlı Oldukları Eğitim Kurumlarındaki Yerli Öğrenciler ile Uyum Düzeylerine İlişkin Bulgular ... 100 Tablo 10. Öğrencilerin Aldıkları Eğitim ile İlgili Akademik ve Sosyal Beklentilerine İlişkin Bulgular ... 103 Tablo 11. Öğrencilerin Uygulanmakta Olan Eğitim Projesi ve Aldıkları Eğitim ile İlgili Görüşlerine İlişkin Bulgular ... 108 Tablo 12. Öğrencilerin Uygulanmakta Olan Eğitim Projesi ve Aldıkları Eğitim ile İlgili Önerilerine İlişkin Bulgular ... 114
xiv
SİMGE VE KISALTMALAR LİSTESİ
ABD Amerika Birleşik Devletleri Emniyet Ankara Emniyet Müdürlüğü
İkamet Yabancıların Türkiye’de Oturma İzni KTMÜ Kırgızistan-Türkiye ‘Manas’ Üniversitesi KYK Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu MEB Milli Eğitim Bakanlığı
ODTÜ Orta Doğu Teknik Üniversitesi
TÖMER Türkçe ve Yabancı Dil Uygulama ve Araştırma Merkezi SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı YÖK Yükseköğretim Kurulu
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
“Bugün Sovyetler Birliği dostumuzdur, komşumuzdur, müttefikimizdir. Bu dostluğa ihtiyacımız vardır. Fakat yakında ne olacağını kimse kestiremez. Tıpkı Osmanlı gibi, tıpkı Avusturya-Macaristan gibi parçalanabilir, ufalanabilir. Bugün elinde sımsıkı tuttuğu milletler avuçlarından kaçabilirler. Dünya yeni bir dengeye ulaşabilir. İşte o zaman Türkiye ne yapacağını bilmelidir. Bizim bu dostumuzun idaresinde dili bir, inancı bir, özü bir kardeşlerimiz vardır. Onlara sahip çıkmaya hazır olmalıyız. Hazır olmak yalnız o günü susup beklemek değildir. Hazırlanmak lazımdır. Milletler buna nasıl hazırlanır? Manevi köprüleri sağlam tutarak. Dil bir köprüdür; tarih bir köprüdür, inanç bir köprüdür. Köklerimize inmeli ve olayların böldüğü tarihimiz içinde bütünleşmeliyiz. Onların bize yaklaşmasını bekleyemeyiz. Bizim onlara yaklaşmamız gerekir.”
(Mustafa Kemal Atatürk, 29 Ekim 1933). Bu bölümde araştırma problemi, problem cümlesi ve alt problemler, varsayımlar, sınırlılıklar ve tanımlara yer verilmiştir.
1.1. Problem Durumu
Türkiye ile dil, din ve diğer kültürel unsurlar açısından birçok ortak yönü bulunan Orta Asya Bölgesi ülkelerinin bağımsızlıklarını kazanmaları, daha önceleri bu bölgelerle ilişkisi sınırlı olan Türkiye’nin ilgili bölgelerle siyasi, kültürel ve eğitim alanında karşılıklı ilişkiler başlatmasına neden olmuştur (Özkan, 2010; Tatlılıoğlu, 2011). Böylece, Türkiye 1992 yılı itibarıyla Orta Asya’ya yönelik kültürel dış politikasını ikili anlaşmalar ve hedef ülkelerde eğitim kurumları açarak güçlendirmeye başlamıştır (Ergin ve Türk, 2010). Türkiye’nin Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın Uzun Vadeli Gelişmenin Temel Amaçları ve Stratejisi 2001-2023 bölümünde “21. yüzyılda Orta Asya Bölgesi’nin stratejik ve ekonomik konumunun artacağı ve bunun Türkiye için ekonomik potansiyelini güçlendirecek önemli bir fırsat sunduğu, Türk Cumhuriyetleri ile olan yakın tarih ve kültürel bağların ise en büyük avantajlardan biri olduğu belirtilmiştir” (Kalkınma Bakanlığı, 2000). Aynı şekilde, Onuncu Kalkınma Planı’nda “Yükseköğretim kurumlarının
2
çeşitlendirileceği ve yükseköğretim sisteminin uluslararası öğrenciler ve öğretim üyeleri için çekim merkezi haline getirileceği ifade edilmiştir (Kalkınma Bakanlığı, 2013). Türk dış politikasındaki yukarıda bahsedilen yeni oluşumların içinde bölge ülkeleri ile kapsamlı bir kültürel ve eğitim iş birliği çalışması ve eğitim politikası, Türk dış politikasında önemli bir yer almıştır (Kavak ve Baskan, 2001). Bu bağlamda 1992 yılında başlayan “Büyük Öğrenci Projesi” ile “Hükümet Burs Programı” 2012 yılında “Türkiye Bursları” olarak adlandırılmış ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından uluslararası öğrencilere verilen burs programlarının genel adını ifade edecek şekilde düzenlenmiştir (Resmi Gazete, 2014). Türkiye’de burslu öğrenim gören uluslararası öğrenciler ile ilgili yasal düzenlemeler, 06.04.2010 tarih ve 27544 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi’nde yayımlanan 5978 sayılı T.C. Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı [YTB] Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümlerine dayanılarak yürütülmektedir. İlgili kanunun amacı, kanunun birinci maddesi’nin (b) bendinde belirtildiği gibi; ‘Soydaş ve akraba topluluklar ile sosyal, kültürel ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik faaliyetler yürütmek’, aynı maddenin (c) bendinde, ‘Avrupa Birliği çerçevesinde yürütülen projeler ile Yükseköğretim Kurulu (YÖK) ve üniversiteler hariç olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası anlaşmalar çerçevesinde gelen öğrencilerin, eğitimlerini başarılı bir şekilde sonuçlandırmaları için her türlü esası belirleyerek, ilgili kurumlar arasındaki koordinasyonu sağlamak’ şeklinde belirlenmiştir (Resmi Gazete, 2010). YTB’ye bağlı kurulan Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme Kurulu, YTB’nin belirleyeceği politikalara yardımcı olmak üzere oluşturulmuştur. Kurulun sekretarya işlerini Uluslararası Öğrenciler Daire Başkanlığı yürütmektedir. Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme Kurulu üyelerinin görevlerinden biri, görev alanı çerçevesinde burslu yabancı öğrencilerin sorunlarını tespit etmek ve çözüme yönelik çalışmaları diğer üyelerle paylaşmak olarak belirlenmiştir (Resmi Gazete, 2012).
Kendi imkanlarıyla yükseköğrenim gören uluslararası öğrenciler ile ilgili yasal düzenlemeler, YÖK’ün Yurtdışından Öğrenci Kabulüne İlişkin Esasları’na dayanılarak yürütülmektedir. Buna göre, yurtdışından öğrenci kontenjan belirleme önerisi ve kabul kriterleri üniversitelere bırakılmıştır. Eğitim ücreti Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmektedir (Resmi Gazete, 2012).
Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki eğitim anlaşmaları ile yürürlüğe giren eğitim projesinde bazı stratejik amaçlar belirlenmiştir. Buna göre, Türkiye Bursları’nın en önemli stratejik amacı, ilgili ülkeler arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkileri uluslararası öğrenciler
3
aracılığı ile güçlendirmektir. Bununla birlikte, Türkiye’nin kültür ve medeniyetinin küresel düzeyde paylaşılması ve nitelikli uluslararası öğrencilerle yükseköğretime katkı sağlanması hedeflenmektedir (Resmi Gazete, 2014).
Öğrencilerin, yükseköğretimden beklentileri genellikle, nitelikli bir eğitim alarak iyi bir meslek sahibi olmaktır (Krishnan ve Vrcelj, 2009; Macready ve Tucker, 2011; Mazzarol ve Soutar, 2002). Bununla birlikte öğrenciler yükseköğrenime başlarken, toplumda saygın bir statüyü ve özgüveni elde etmeyi beklemektedirler (Balcı, 2014). Başka bir ifadeyle, öğrenciler eğitime başlarken kişisel, entelektüel ve toplumsal gelişmeyi beklemektedirler (Krishnan ve Vrcelj, 2009; Şahin, Zoraloğlu ve Fırat, 2011). İnsanların, beklentilerinin gerçekleşmesi durumunda elde edebilecekleri faydaları öngörmeleri durumunda, daha fazla çaba gösterdikleri, Wroom’un 1964 yılında geliştirdiği Beklenti Terorisi ile ifade edilmektedir (Taşdemir, 2013). Beklenti, bireyin bir örgüte katılırken örgütten beklediği bir karşılıktır (Çulpan, 1978). Beklentilerin karşılanması, kişinin moralini etkiler, yüksek moral de başarıyı artırır (Tanrıöğen, 1995). Bireylerin yükseköğrenime başlamalarında bir takım beklentilerinin önemli yeri olduğu düşünülmektedir. Öğrenciler, üniversite eğitimine adım atarken nitelikli eğitim ve akademik kadro, bilimsel yayın ve araştırmalara ağırlık veren, ezberden uzak eğitim görmeyi beklemektedir (Gülcan, Kuştepeli ve Aldemir, 2002). Bu bağlamdaTürkiye’ye eğitim görmek amacıyla gelen öğrencilerin büyük bir kısmı daha kaliteli eğitim beklentisi içerisindedir (Can, 1996). Başka bir ifadeyle yurt dışından gelen öğrenciler Türkiye’de, bulundukları ülkelerden daha kaliteli bir yükseköğrenim eğitimi almayı talep etmektedirler.
Öğrencilerin lisansüstü eğitimden beklentileri akademik kariyer, uzmanlaşma, bilimsel araştırmalar yapabilmek şeklinde belirtilmektedir (Balcı, 2014). Lisansüstü eğitiminden beklenenler; nitelikli insan gücü yetiştirmek, bilim insanı yetiştirmek, eğitim ve iş kurumlarına uzman eleman yetiştirmek şeklinde sıralanabilir (Sezgin, 2002). Bu da, yükseköğretimde kaliteyi gerektirir. Nitelikli eğitim, öğrencinin gelecek mesleki hayatını yakından ilgilendirmektedir. Yüksek öğretimde kaliteyi, eğitim-öğretimin çıktısı bakımından öğrencinin belirlediği ifade edilebilir.
İlgili araştırmalara göre, Türk dünyasından gelen öğrencilerin eğitimden memnuniyeti arttıkça başarılarında da artış gösterdikleri tespit edilmiştir (Seçilmiş, Kılıçlar ve Sarı, 2012). Bayraktaroğlu ve Mustafayeva’nın (2009) araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’ye gelen öğrencilerin gördükleri eğitim, daha çok ezbere dayalı olup, öğrencilerin gelecekleri için endişelenmelerine sebep olmuştur. Buradan, öğrencilerin akademik ve sosyal
4
beklentilerinin yeterince karşılanmadığı düşünülebilir. Bu bağlamda kuramsal bilginin uygulama ile ilişkilendirilmesinin önemi artmaktadır (Sezgin, Kavgacı ve Kılınç, 2011). Öğrencilerin beklentileri belirlenmeden uygun kişisel ve mesleki gelişim sağlanamaz. Bu bağlamda öğrencilerin beklentilerinin belirlenmesi ve eğitimin bu doğrultuda düzenlenmesi önem taşımaktadır (Tuncer, 2011). Öğrencilerin mevcut beklentilerinin yeterince karşılanması için neler yapılabileceğinin bilinmesi öğrencilerin başarılarının artırılması bakımından önemli görülmektedir.
Barut, Gökalp, Akdenk ve Nazarov’un (2012) araştırma sonuçları, öğretim programlarının Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin kişisel mutluluklarını ve bilgi ihtiyaçlarını karşılamadığını ifade etmektedir. Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrenciler üzerindeki araştırmalar, öğrencilerin psikolojik sorunları, başarı durumları, ekonomik sorunları, barınma sorunları ve uyum sorunları üzerinde daha çok yoğunlaşmıştır (Allaberdiyev, 2007; Çöllü ve Öztürk, 2009; Kavak ve Baskan, 2001; Kıroğlu, Kesten ve Elma, 2010). Otrar, Ekşi, Dilmaç ve Şirin (2002) Türkiye’de öğrenim gören Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin stres kaynakları ve ruh sağlıkları üzerine araştırma yapmıştır. Çalışma sonucunda, gelecek kaygısı ve ekonomik sorunların öğrencilerde en çok rastlanan stres kaynakları olduğu tespit edilmiştir. Bununla beraber, arkadaşlık ilişkilerinin, dil sorununun, okul sorunlarının, idari ve akademik personel ile olan sorunların, duygusal ilişkilerin, barınma sorunlarının stres yaratan diğer kaynaklar olduğu belirtilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından Türkiye’de öğrenim gören uluslararası öğrencilerin ihtiyaçları ve zorlandıkları konular üzerine araştırma yapılmıştır. Araştırmanın neticesinde, öğrencilerin karşılaştıkları sorunlar olarak yurt koşulları, beslenme, sosyal yaşam, bunun yanında burs yetersizliği ve diğer benzer konular yer almıştır (MEB, 2001).
YÖK, yükseköğrenim üzerine yaptığı araştırmada, Türk ve Akraba Topluluklarından gelen öğrencilerin başarı oranları üzerine dikkat çekmiştir. Buna göre, başarı oranının, iyi bir öğrenci seçimine bağlı olduğu kanısına varılmıştır (YÖK, 2000). Yapılan araştırmalara göre, öğrenci seçiminde ülkenin eğitim alt yapısı yeterince incelenmemekte ve bu durum öğrenci için sorunlar yarattığı gibi Türk dili ve burs yetersizliğinin öğrencinin eğitimini olumsuz yönde etkilediği tespit edilmiştir (Özkan, 2003; YÖK, 2000).
SETA, Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrenciler üzerinde gerçekleştirdiği araştırmada, öğrencilerin dil yetersizliğinden kaynaklanan derslerde zorlanma, öğretim elemanlarının olumsuz davranış ve değerlendirmeleri, barınma ve ekonomik sorunlar, eğitimin yorumdan çok ezbere dayalı olması, öğrencilerin sorununu çözme sürecinde ilgili kurumlar arasındaki
5
eşgüdüm eksikliği gibi sorunları tespit etmiştir (Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı [SETA], 2012). Bir diğer araştırmaya göre, öğrencilerin eğitim-öğretimde en çok karşılaştıkları sorunların, eğitim sistemindeki farklılık, öğretim elemanları ile iletişim kurma ve yurt yaşantısından kaynaklanan sorunlar olduğu belirlenmiştir (Özçetin, 2013). Seçilmiş ve diğerlerinin (2012) Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin memnuniyet algılarıyla başarı ilişkisi konulu araştırma sonucuna göre, öğrencilerin eğitim-öğretimin yürütülmesi ve değerlendirilmesi memnuniyet algıları ile başarıları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Başka bir ifadeyle, öğrencilerin beklentileri gerçekleştiği durumda, memnuniyet duygularının arttığı ve bu durumun başarıyı artırdığı ifade edebilir.
Türkiye’de yükseköğrenim gören öğrencilerin eğitimlerinden sonra ülkelerindeki sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel durumlarını tespit etmeyi amaçlayan bir diğer araştırmada, öğrencileri seçerken ülkenin hangi alanda işgücüne ihtiyaç duyduğu konusunun sağlıklı araştırılmadığı sonucuna ulaşılmıştır (Beşirli, 2010). Kavak ve Baskan’a (2001) göre de, öğrencilerin yerleştirildikleri program ile öğrenci niteliği arasındaki tutarsızlık başarısızlıklara neden olmuş, seçme ve yerleştirme sisteminde objektif seçim konusunda güçlükler yaşanmış, projenin yürütülmesinde kurumlar arası eşgüdüm eksikliğinin olduğu tespit edilmiştir.
Beltekin ve Radmard’ın (2013) araştırma sonucuna göre, öğrencilerin öğretim elemanları ile eğitim-öğretimin niteliği konusunda bazı olumsuz yargılara sahip oldukları tespit edilmiştir. Gökalp’ın (2012) araştırmasına göre, uygulanan dersler amaçlarına, yaşama uygun, kalıcı öğrenmeyi sağlayacak şekilde işlenmemiş, bununla birlikte öğretim elemanları programların etkili kullanılması bakımından yeterince gayret harcamamışlardır. Çağlar (1999) öğrencilerin, öğretim elemanların ilgisizliği, kitap yetersizliği, uyum sorunları, Türk dili yetersizliği, ekonomik sıkıntılar gibi sorunların, öğrencinin başarısızlığına sebep olduğunu tespit etmiştir.
Uluslararası öğrenciler, eğitim görmek istedikleri ülkeyi tercih ederken en çok gideceği ülkede eğitimin niteliği, alacakları eğitimin ve diplomanın uluslararası geçerliliği, dil, genel yaşam maliyeti, öğrencilere öğrenim sürecinde ve mezuniyet sonrasında sağlanan istihdam olanakları, vize işlemlerinin kolaylığı ve burs olanaklarına göre seçim yaparlar (SETA, 2012). Yurtdışında eğitim alma prestiji, ülkesine göre daha nitelikli eğitim alma fırsatı, farklı eğitim-öğretim tecrübesi kazanma gibi durumlar da yurtdışı eğitim seçiminde etkili olmaktadır (West, 2000).
6
İlgili araştırmalara göre, Türk ve Akraba Topluluklarından gelenöğrencilerin Türkiye’yi tercih etmelerinde öncelikli neden olarak nitelikli eğitim alma fırsatı ifade edilmektedir. Bununla birlikte, öğrencilerin önemli bir bölümü üniversitelerde verilen eğitimi yetersiz bulmaktadır (Çağlar, 1999). Öğrencilere göre, görülen dersler güncel ve yaşama uygun işlenmemiş, nitelikli öğretim elemanları yetiştirmek için yeterli bulunmamış ve kalıcı bilgi sağlayacak şekilde düzenlenmemiştir (Gökalp, 2012).
Yabancı öğrencilere uygulanan programlarda karşılaşılan en önemli sorunlardan biri, öğrencilerin amaç ve beklentilerinin yeterince dikkate alınmamasıdır (Can, 1996). Öğrencilere uygulanan öğrenci seçme sisteminde, hedef ülkelerin eğitim altyapısının ve insan gücünün gereksinim duyulan alanlara göre yeterince araştırılmadığı (Özkan, 2003), sağlıklı bir seçimin yapılmadığı ve bu durumun mezunların farklı alanlarda çalışmalarına neden olduğu belirtilmektedir (Beşirli, 2010). Bununla beraber, tanıtımdan kaynaklanan bilgi eksikliği, öğrencilerin bölümlerini bilinçsizce tercih etmelerine yol açmış ve öğrencilerin bilgi düzeyi ile yerleştirildikleri program arasındaki uyumsuzluk, öğrencilerin ülkelerine geri dönmelerine sebep olmuştur (SETA, 2012). Ülkeler arasındaki eğitim sisteminin farklılığı, rehberlik ve uyum programlarının yetersizliği ve burs yetersizliğinden kaynaklanan ekonomik sorunlar karşılaşılan diğer sorunlardandır (Tutar, 2002). Bununla birlikte, öğrenci seçiminde objektifliğin yetersizliği, eşgüdüm eksikliği öğrencilerin başarısız olmalarının diğer sebepleridir (Kavak ve Baskan, 2001).
SETA’nın (2012) araştırma sonuçlarına göre, Türk ve Akraba Topluluklarından gelen bazı öğrencilerin barınma, eğitim sistemi ve kültür ile ilgili beklentileri gerçekleşmemiştir. Türk Cumhuriyetleri ve Akraba Topluluklarından gelen öğrencilere göre, öğretim programları öğrencilerin bilgi ihtiyacını karşılar nitelikte düzenlenmemiş, öğretim elemanları programların etkili uygulanmasına yönelik yeterli çabayı göstermemiş, öğrenci değerlendirmesi objektif uygulanmamış, öğretim programları öğrencilerin akademik beklentilerini yeterince karşılar nitelikte düzenlenmemiştir (Barut vd., 2012). Öğretim elemanları öğrencilerde ilgi, yardım, iletişim, yeterli eğitim materyali ve öğretim yöntemlerini kullanma, tarafsız değerlendirme konularında olumsuz izlenim bırakmıştır. Mesleki gelişim ile eğitim niteliği konularında da öğrencilerde olumsuz düşünceler oluşturmuştur (Beltekin ve Radmard, 2013).
Eğitim-öğretim programlarının öğrencinin gerek duyduğu bilgiyi verecek şekilde düzenlenmesinin bir ihtiyaç haline geldiğini yukarıda bahsedilen araştırmalara dayanarak ifade etmek mümkündür. Eğitimde beklenen sonuca ulaşabilmek için öğrenci memnuniyeti
7
önemli görünmektedir. Öğrencilerin eğitim sürecinden memnuniyet derecesi yükseldikçe, akademik başarılarında da yükseliş olduğu ilgili araştırmalar ile tespit edilmiştir (Seçilmiş, Kılıçlar ve Sarı, 2012).
Öğrencinin başarılı olabilmesi için, eğitim-öğretim sürecinin yanında, sosyal aktivitenin de önemli bir rol oynadığı tartışılmaz bir durumdur. Konuyla ilgili olarak Türkiye’ye eğitim görmeye gelen Orta Asyalı öğrencilerin sosyal anlamda en çok zorluk çektikleri sorunlardan biri ilk başta kaldıkları mekan ile ilgilidir (Özçetin, 2013). Türkiye Bursları Programı, öğrencilere barınmak için devlet yurtlarını sunmaktadır. Ancak, devlet yurtlarında bir odaya çok sayıda öğrenci yerleştirilmektedir. Bu durum öğrencilerin yaşam doyumlarını düşürmekte, sosyal ve akademik yaşamlarında başarısız olmalarına neden olmuştur (Allaberdiyev, 2007; Çöllü ve Öztürk, 2009). Konu ile ilgili araştırmalara göre, evde kalan öğrencilerin yaşam doyumları, yurtlarda kalan öğrencilere göre daha yüksek bulunmuştur (Özgür, Babacan Gümüş ve Durdu, 2010). Öğrencilerin, sosyal anlamda zorluk çektikleri konulardan bir diğeri Türk dilidir. Öğrencilerin kendilerini yanlış ifade etme olasılığı ve düşüncesinden dolayı sosyal ve akademik yaşamlarında başarısızlığa uğradıkları görülmüştür (Allaberdiyev, 2007; Çöllü ve Öztürk, 2009).
Alanyazın incelendiğinde, öğrencilerin çeşitli akademik ve sosyal sorunlar ile karşılaştıkları görülmektedir. Farklı araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalarda, ilgili sorunların sebepleri belirlenmiş, çözüme yönelik öneriler de sunulmuştur. Bu çalışmada, öğrencilerin akademik ve sosyal beklentileri ile bunların karşılanma düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Başka bir ifadeyle, öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin belirlenmesinin yanında bu beklentilerinin karşılanma düzeyi üzerinde durulmuştur. Konu ile ilgili daha derin, ayrıntılı bilgiye ulaşılması, yükseköğretim kurumları için eğitimde karşılaşılan eksiklikleri tamamlamaya ve öğrencilerin beklentilerine yönelik eğitimin yeniden düzenlenmesi, uygulanmakta olan eğitim projesinin öğrencilerin beklentilerine yönelik faaliyetini devam ettirmesi, bununla birlikte Türkiye ileTürk Cumhuriyetlerinin eğitim ilişkileri bakımından da önemli olacağı düşünülmektedir.
Bu çalışmada, ilgili sorunlardan yola çıkılarak öğrencilerin mesleki karyerini doğrudan ilgilendiren akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyi, Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi’ne (TYYÇ) göre belirlenmeye çalışılmıştır. Mesleki hayattaki başarı, büyük ölçüde nitelikli eğitim ile yakından ilgilidir. Öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyinin belirlenmesi hem öğrenci hem de yükseköğretim
8
kurumlarının daha etkili bir eğitim-öğretim gerçekleştirmesi, Türkiye Bursları Programı’nın daha etkili uygulanması bakımından önem taşımaktadır.
İlgili araştırmaların ve Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki imzalanan protokoller ile Türkiye’nin belirli uzun ve kısa vadeli kalkınma planlarının incelenmesi sonucu, ilgili ülkeler arasındaki eğitim iş birliğine dayanarak eğitim faaliyetine başlayan burs programlarının kuruluş amacı, ilgili ülkeler arasındaki siyasi, soydaş ve kültürel bağları güçlendirmektir. Bu bağlamda uygulanan eğitim programlarının kültürel ağırlıklı düzenlendiği ifade edilebilir. Konu ile ilgili yerli ve yabancı öğrenciler üzerinde yapılan araştırmalara bakıldığında, yaşanılan sorunlar benzer şekil almaktadır. Bu bağlamda, Türkiye’nin kendi yükseköğretim sistemi ve örgütsel yapısında da bazı aksaklıklar ve sorunların da bulunduğu söylenebilir. Türk Cumhuriyetleri ve Akraba Topluluklarından gelen öğrencilerin akademik, sosyal, psikolojik bazı sorunlar ile karşılaştıkları görülmektedir. Bu bağlamda bu tür sorunların azaltılması ve programların öğrenci merkezli bir anlayışa dayalı olarak hazırlanması önemli görülmektedir. Öğrencilerin ihtiyaç ve beklentilerine duyarlı şekilde hazırlanan, uygulanan ve denetlenen bir program sayesinde akademik ve sosyal boyutları güçlü ve daha amaca dönük bir süreç sağlanabilir. Bu bağlamda, konuyla ilgili olarak öğrencilerin özellikle akademik ve sosyal beklenti ve gereksinimlerinin ne derece karşılandığı konusunda derinlemesine ve sorunu kendi sosyal gerçekliği içinde irdeleyen çalışmalara ihtiyaç duyulduğu belirtilebilir. Bu bağlamda bu çalışmanın ayrıntılı olarak akademik ve sosyal gereksinimlerin karşılanma düzeyini ele alması ve geleceğe yönelik bulguların elde edilmesi ile birlikte ilgili kurumlara ve alanyazına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bununla birlikte, ilgili tarafların hizmet kalitesinin artırılması ve YÖK ile MEB’in konu üzerinde çözüme yönelik strateji ve uygulamalar geliştirmesine katkı sağlayacak bulgular sunabileceği düşünülmektedir.
1.2. Araştırmanın Amacı
Öğrencilerin yükseköğretim alanındaki yeterliklerine göre akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyinin belirlenmesi bu öğrencilerin mesleki hayatta daha başarılı olmaları bakımından önem taşımaktadır. Bu bağlamda bu araştırmada, Türkiye’de yükseköğrenim gören Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
9
1. Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen öğrenciler ne tür akademik ve sosyal problemler yaşamaktadırlar?
2. Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen öğrencilerin bu sorunların sebeplerine ilişkin görüşleri nelerdir?
3. Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen öğrenciler sorunların çözümünde ne tür mekanizma ya da yaklaşımlar kullanmaktadırlar? 4. Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen
öğrencilerin akademik ve sosyal beklentileri nelerdir?
5. Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye yükseköğrenim amacıyla gelen öğrencilerin sunulan eğitim destek hizmetlerinin niteliğinin artırılmasına yönelik önerileri nelerdir?
1.3. Araştırmanın Önemi
Beklentiler insanların hayatlarını önemli ölçüde etkiler. Beklentilerin gerçekleşmesi, insanların motivasyonunu, başarılarını ve yaşam doyumlarını arttırır, aksi takdirde hayal kırıklıkları yaşanır, bireyin motivasyon ve yaşam doyumunun yitirilmesine sebep oluşturabilir (Uras ve Kunt, 2006; Yıldırım, 2007). Bu bağlamda, öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanmasının, öğrencinin yaşam doyumunu ve bununla birlikte başarısını da artırdığı ifade edilebilir.
Farklı bir ülkeye yükseköğrenim görmek üzere gelen öğrencilerin bir takım beklentileri vardır. Bireyin eğitim sonrası mesleki hayatında başarılı olabilmesi için aldığı eğitimin ihtiyaçlarına ve görüşlerine uygun olması gerekir. Üniversite çıktısı olarak değerlendirilen öğrencilerin beklentilerinin karşılanma düzeyi, öğrencilerin üniversite eğitimine yönelik doyum düzeylerine göre ölçülebilir. Bu bağlamda, öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeylerinin belirlenmesi öğrencilerin yaşadıkları akademik ve sosyal sorunların daha iyi anlaşılmasına ya da çözümüne yönelik daha kapsamlı ve geniş bilgi verebileceği düşünülmüştür. Bu çalışma, Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri arasında ikili anlaşmalar ile yürürlüğe giren eğitim faaliyetlerinin, başka bir ifadeyle Türkiye için Türkiye Bursları programı’nın daha etkili kullanılması ve yükseköğretim kurumları için eğitimin öğrencilerden gelen geri bildirimlere yönelik yeniden düzenlenmesi ve istenilen sonuçların alınması bakımından; Türk Cumhuriyetleri için istenilen insan gücünün temin edilmesi ve en önemlisi öğrencilerin beklentilerinin karşılanması bakımından önemli
10
görülmektedir. İlgili araştırma ile öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyinin belirlenmesi düşünülmüştür. Öğrencilerin akademik ve sosyal beklentileri ile bunların karşılanma düzeyinin belirlenmesiyle, YÖK ve MEB için öğrencilerin fikir ve görüşleri ile desteklenen konuyla ilgili derin ve açıklayıcı bilgiler sunabileceği düşünülmektedir. Bunun yanında ilgili sorunlar ve bunların çözüm yollarına yönelik bulguların elde edilmesi beklenmektedir. Son olarak araştırmanın konuyla ilgili kapsamlı bir kuramsal çerçeve sağlaması ile alanyazına katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.
1.4. Varsayımlar
1. Araştırmaya katılan öğrencilerin akademik ve sosyal beklenti kavramları ve kapsamı ile ilgili gerekli bilgi ve donanıma sahip oldukları,
2. Araştırmaya katılan öğrencilerin akademik ve sosyal beklentileri ile ilgili düşüncelerini doğru bir şekilde betimledikleri,
3. Araştırmaya katılan öğrencilerin görüşleri doğrultusunda elde edilen bulguların öğrencilerin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyini belirleyeceği, 4. Sunulan eğitim hizmetlerinin niteliğinin araştırmaya katılan öğrencilerin görüşleri
neticesinde elde edilen bulgular ile iyileştirmeye yönelik yeniden düzenlenebileceği varsayılmaktadır.
1.5. Sınırlılıklar
1. Araştırma Türk Cumhuriyetlerinden yükseköğrenim amacıyla gelen öğrenciler ile sınırlıdır,
2. Araştırma Ankara ili Gazi Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) yükseköğrenim programlarına kayıtlı öğrenciler ilesınırlı tutulmuştur.
3. Araştırma 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Türkiye’de herhangi bir yükseköğrenim programına kayıtlı öğrenciler ilesınırlı tutulmuştur.
4. Araştırmada Özbekistan’dan yeterli sayıda öğrenciye ulaşılamaması ve araştırmaya sadece bir öğrencinin bu ülkeden katılması bir sınırlılık olarak gösterilebilir.
11 1.6. Tanımlar
Türk Cumhuriyetleri: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan.
Beklenti: Bireyin belli bir çabayı gösterdikten sonra istediği sonucu elde edebileceğine yönelik inanç (Yıldırım, 2007).
Yükseköğrenim: Bu çalışmada lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyindeki eğitimi ifade eder.
Uluslararası öğrenci: Bu çalışmada Türkiye Bursları Programı kapsamında ve kendi imkanlarıyla burssuz olarak Türkiye’de bulunan yükseköğretim öğrencilerini tanımlar.
12
BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde araştırmaya ilişkin temel kavramların açıklanmasına ve ilgili araştırmalara yer verilmiştir.
2.1. Yükseköğretimde Uluslararasılaşma
21. yüzyıldaki teknoloji, ulaşım, bilim ve ekonomide meydana gelen büyük gelişmeler günümüzde en çok sözü edilen ‘küreselleşme’ kavramı ile yakından ilgilidir. Küreselleşme, dünya ülkelerinin ekonomi, siyaset ve kültürünü doğrudan etkileyerek akademik çalışmalarda en çok üzerinde durulan bir olgu haline gelmiştir. Genel anlamda küreselleşme süreci özellikle 1980-1990 yıllarından itibaren etksini göstermeye başlayan ve bütün dünyayı etkisi altına alan özellikle siyaset, ekonomi ve eğitim alanında meydana gelen büyük bir değişim ve dönüşüm süreci olarak nitelendirilmektedir.
Küreselleşme kavramı için genel kabul görmüş bir tanım bulunmamaktadır (Bayar, 2008). Küreselleşme, küresel ağı, küresel turizmi, popüler kültürü çağrıştırmaktadır (Scott, 2000). Birçok araştırmada küreselleşmenin ülkelerin ekonomilerinin birbirlerine bağımlı hale gelmesi olarak belirtilmektedir. Koçdemir’in (2000) belirttiğine göre, küreselleşme süreci sermaye, yönetim, istihdam, doğal kaynaklar ve organizasyonun uluslararasılaştığı ve karşılıklı bağımlılık haline geldiği ekonomik ve siyasal yapılanmadır. Küreselleşme, ülkeler arasındaki ilişkilerin yaygınlaşması ve gelişmesi, ideolojik ayrımlara dayalı ideolojik kutuplaşmaların çözülmesi, farklı kültürlerin, inanç ve beklentilerin daha iyi
13
tanınması, ancak birbirleriyle bağlantılı olguları içerdiği, bir anlamda maddi ve manevi değerlerin çerçevesinde oluşmuş birikimlerin ulusal sınırları aşarak dünya çapında yayılması olarak tanımlanmaktadır (DPT, 1995).
Literatürde küreselleşme kavramının en çok ‘uluslararsılaşma’ kavramı ile birlikte kullanıldığı görülmektedir. Küreselleşme toplumun ekonomik, siyasi boyutlarını daha çok ilgilendirirken, uluslararasılaşma süreci daha çok eğitim alanı ile ilgilidir. Yükseköğretimde uluslararasılaşma, küreselleşmenin yükseköğretime yansımasıdır. Scott’a (2000) göre uluslararasılaşma, eski sömürge ve büyük güçlerin halen can çekiştiği diplomatik değişimler dünyasını, uluslararası şirketleri çağrıştırmaktadır.
Scott (2000) uluslararasılaşma sürecinin özellikle Soğuk Savaş sonrası, ülkelerin stratejik ilişkilerinde devam ettiğini ve buna yükseköğretimin de dahil olduğunu belirtmektedir. Uluslararası öğrenciler, akademik değişim programları ve farklı ülkelerdeki yükseköğretim kurumlarının iş birlikleri ülkeler arası ilişkileri önemli biçimde değiştirmiştir. Bununla birlikte uluslararasılaşma, ülkelerin tarihi ve kültürel özelliklerinin de etkisiyle siyasi bir boyut kazanmıştır.
Knight (1997), uluslararasılaşmanın etki oranını, katılımcı ülkenin dünya ve küresel ekonomideki pozisyonuna bağlı olduğunu belirtmektedir. Burada yükseköğretimde uluslararasılaşma, yükseköğretimde öğrenci hareketliliği süreçlerinde ilk sıralarda gelen lider ülkeler Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve yükseköğretimde uluslararasılaşmayı, yükseköğretimde öğrenci hareketliliği süreçlerini geniş coğrafyada yürüten Avrupa Birliği ülkeleridir. İlgili ülkeler dünyadaki en zengin ekonomiye sahip ülkeler olmalarının yanında, küreselleşme süreci ile dünyanın ortak diline dönüşen ingiliz dilinin taşıyıcılarıdır. Gelişmekte olan ülkeler ise, yurtdışına öğrenci ve akademisyen göndererek veya farklı formlarla yükseköğretimde uluslararasılaşmaya katılmaktadırlar. Bununla ilgili Murphy (2007) uluslararsılaşmanın gelişmekte olan ülkeler için bir risk yarattığını ifade etmektedir. Bu risk, gelişmekte olan ülkelerin entelektüel potansiyelini kaybetmesi, yerli yükseköğretim kurumlarının ise değeri düşük kurumlara dönüşmesi şeklinde ifade edilmektedir. Küreselleşmenin etkisi kaçınılmazdır ve bu sürece seyirci olarak da kalınamaz. Küreselleşmenin olumlu ve olumsuz etkileri ile beraber zarar görmeden bu süreçten nasıl fayda edinebileceği üzerinde durulması gerekli görülmektedir (Çalık ve Sezgin, 2005).
Uluslararasılaşma süreci ile ilgili alanyazın incelendiğinde, yükseköğretimde uluslararasılaşma için en çok ‘eğitim-öğretimde, akademik araştırmalarda uluslararası bir
14
ortam yaratmak’ ifadesi belirtilmektedir. Yükseköğretimde uluslararasılaşma, bilim ve dil öğrenimini, eğitim müfredatlarının içerik bakımından uluslararasılaşmasını ifade eder (Altbach ve Kinght, 2007). Yükseköğretimde uluslararasılaşma, öğrencileri farklı ülke ve farklı kültür insanları ile ilişki kurmaya ve bir arada çalışmaya hazırlamaktır (Paige, 2005). Yükseköğretimde uluslararasılaşma, giderek önemi artan, zor ve karmaşık bir süreçtir (Knight, 2004). Yükseköğretimde uluslararasılaşma, üniversitelerin öğrenme ve öğretme süreçlerini, araştırma faaliyetleri ve topluma hizmet boyutlarını kapsar (Knight, 1999). Uluslararasılaşma birçok faaliyet ve süreçleri içermektedir: öğrenci ve öğretim elemanların ulus ötesi akademik hareketliliği, müfredatların uluslararasılaşması, enstitüler arası eğitim ve araştırma iş birliği süreçleri (Van Vught, Vander Vende ve Westerhejden, 2002).
Knight ve Altbach (2007) uluslararasılaşmanın dört kaynağından bahsetmektedirler: 1) Geleneksel uluslararasılaşma; birçok yükseköğretim kurumunun, öğrencileri için uluslararası perspektifleri açmak ve müfredatlarını geliştirmek amacıyla uluslararası programlara katılması, yurtdışı eğitim inisiyatiflerini kullanması ve gelen uluslararası öğrencilere sponsorluk yapması şeklinde açıklanabilir. Geleneksel uluslararsılaşma, üniversitenin prestiji ve rekabet edebilirliğini ve de startejik alyansını geliştirmek için yapılan bir stratejidir. 2) Avrupa’nın uluslararasılaşma süreci; Avrupa ülkeleri ekonomik ve siyasi entegrasyona geçmenin bir parçası olarak akademik uluslararasılaşmaya aktif katılım sağlamaktadırlar. Bu bağlamda büyük öğrenci kitlesinin ülkeleri dışında eğitim almalarına imkan sağlayan ERASMUS programı ilk sırada gelmektedir. Bunun yanında Avrupa ülkelerinin eğitim sistemlerini birbirlerine yakınlaştıran Bologna Süreci gelmektedir. Avrupa’nın uluslararasılaşma süreci daha çok Avrupa Birliği üyesi ülkelerine yönelik yapılmış bir faaliyettir. Ancak, günümüzde bu süreçten Avrupa Birliği dışında ülkeler de faydalanmaktadırlar. 3) Gelişmekte olan ülkelerin uluslararsılaşması; gelişmekte olan ülkeler öğrencilerinin kapasitelerini ve kültürlerini geliştimek, prestij yakalamak ve para kazanmak amacıyla uluslararası öğrenci çekmeye çalışan ülkelerdir. 4) Kişisel uluslararasılaşma; daha çok kendi imkanları ile eğitim gören kişileri ifade etmektedir. Yükseköğretimin uluslararasılaşmasının siyasi, akademik, kültürel ve ekonomik gerekçeleri bulunmaktadır (Knight, 1997; Qiang, 2003). Uluslararasılaşmanın temel nedenleri, siyasi, ekonomik, akademik, sosyo-kültürel gruplara ayrılmaktadır (Knight ve Wit, 1995). İnsan kaynaklarının geliştirilmesi, ticaret, ulus kurma ve sosyo-kültürel gelişme, kültürel kimlikleme, bilinçli vatandaşlar yetiştirme, milli güvenlik, teknolojik destek, barış ve karşılıklı anlaşmalar, ekonomik büyüme ve akademik yeterlikler kazanma
15
uluslararasılaşmanın diğer sebepleri olarak sıralanmaktadır (Knight, 1999). Uluslararası iş birliği anlaşmaları, akademik hareketlilik, uluslararası eğitim programları, teknoloji ve ekonomideki gelişmeler, uluslararası müfredat çalışmaları, kültürel değerler, tarihi ve siyasi boyutlar uluslararasılaşmanın en önemli sebepleridir. Genel olarak uluslararasılaşmanın temel nedenleri önemine göre bazı konularda toplanmaktadır: öğrenci ve öğretim elemanlarının akademik hareketliliği ve ilgili akademik değişim programları, uluslararası öğretim ve araştırma iş birliği, akademik standartlar ve nitelik, araştırma projeleri, müfredat geliştirmeleri, uluslararası ve kültürlerarası anlayışın geliştirilmesi, enstitülerin profil oluşturmaları ve promosyonları, entegrasyon ve bölgesel konular, uluslararası öğrenci sayısının artırılması ve gelecek kuşağı çeşitli alanlara yöneltmek (Zolfaghari, Sabran ve Zolfaghari, 2009).
Knight (1997) uluslararasılaşmayı teşvik eden temel unsurları dört grupta toplamaktadır: siyasi, sosyo-kültürel, ekonomik ve akademik. Siyasi boyut barışı, milli güvenliği ve istikrarı ifade etmektedir ve uluslararasılaşmanın ideolojik etkileri olarak değerlendirilmektedir. Akademik boyut, eğitim ve araştırmada uluslararası standartlara ulaşmayı hedeflemektedir. Kültürel-sosyal boyut, küreselleşmenin homojenik etkisini ifade ederek bir ulusun kültürü ile diline saygı duyulması gerektiğini, homojenik ortam yaratmayı ifade etmektedir. Son olarak uluslararasılaşmayı teşvik eden unsur ekonomik boyuttur. Ekonomik boyut, ilk başta uluslararası yeterliklere sahip insan kaynağını geliştirmeyi, ikincisi yükseköğretim kurumlarının uluslararasılaşma yolu ile ekonomik gelir elde etmelerini ifade etmektedir. Uluslararasılaşmanın gerekçelerinden siaysi, akademik, sosyo-kültürel boyutlar ‘iş birliği’ni ifade ederken, uluslararasılaşmanın ekenomik boyutu ‘rekabet’ kavramı ile yakından ilgilidir ve daha çok büyük ekonomileri ifade ettiği belirtilebilir. Uluslararasılaşmanın ekonomik boyutunun düzeyi ev sahipliği yapan ülkelere, ülkelerin izlediği uluslararsılaşma politikalarına veya belirli bir ülkenin dünyadaki siyasi, ekonomik konumuna göre ülkeden ülkeye değişmektedir.
Çetinsaya (2014) Türkiye’nin uluslararasılaşmasında amaçlanan hedefi, uluslararasılaşmanın gelecekte merkezi bir konuma gelmesini sağlayacak mekanizmalar üretmek, uluslararasılaşmayı Türkiye’nin dünyadaki rolüne, dış politikası ve ekonomik hedeflerine uyumlu bir konuma getirmek, uluslararasılaşmanın ülke sınırları içinde kurumsallaşmasını sağlayarak kurumsallaşma eksikliğini kapatmak ve dünyada markalaşması için gerekli olan önlemleri almak ve konu üzerinde bütün paydaşlar ile entegre bir şekilde yürütebilmek şeklinde belirtmektedir. Bununla birlikte, Türkiye’nin
16
uluslararasılaşma politikasını, stratejik konumu ve küresel hedefleri bağlamında yürütmesi gerektiği, sadece Türk ve Akraba Toplulukları ile değil, diğer ülkeler ile de geliştirmesi, böylece çok boyutlu uluslararası politika izlemesi gerektiği de belirtilmektedir.
Khalid Pervaiz ve Azad’a (2007) göre, uluslararasılaşmanın ön koşulları, yükseköğretim kurumu tarafından geliştirilen uluslararasılaşma stratejileri, misyon, vizyon, temel değerler ve göstermeyi amaçladıkları hizmetlerdir. Uluslararasılaşma için iyi bir stratejik plana olan ihtiyaç, uluslararası eğitimin enstitüleştirilmesi, profesyonel uluslararası eğitim birimleri ile profesyonel personelin hizmeti, uluslararası müfredatların düzenlenmesi, uluslararası öğrenci ve akademisyen hareketliliği, yurtdışı eğitim projeleri, uluslararası etkinliklerde üniversitelerin katılımı, kampüs içi ve kampüs dışı eğitim programlarının düzenlenmesi uluslararasılaşma sürecinin yüksek performansa ulaşması bakımından önemli görülmektedir (Paige, 2005). Qiang (2003) uluslararasılaşmanın başarılı gerçekleşmesi için, uluslararasılaşmanın üniversitenin kültür, strateji, planlama ve organizasyon süreçlerine dahil edilmesi gerektiğini belirtmektedir. Yükseköğretim kurumlarının uluslararasılaşma yolunda, derslerin uluslararasılaşmaya eğilimli yeniden modellenmesi ve kültürlere daha duyarlı olmalarında fakültenin akademik personeline destek ve yardım edilmesi gerektiği ifade edilmektedir.
ABD’de uluslararasılaşma süreci, üniveristelerin stratejik planlarına dahil edilmiştir. Üniversitelerin uluslararası öğrencilere sunduğu hizmetin niteliği öğrencilerin sunulan akademik ve idari hizmetten memnuniyet derecesi ile ilgilidir. Uluslararasılaşmaya bağlı olarak ABD’de uluslararası öğrenciler için ‘oriyantasyon programları’ hizmet vermektedir ve aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır (Ocak, 2009):
Öğrenci gelmeden önce vize, oturma izni, kalacak yer bakımından destek, havaalanı karşılaması, kampüs turu vb. sağlanmaktadır.
Uluslararası öğrenciler için eğitim alma ile ilgili spesifik bilgiler içeren özel tasarlanmış web siteleri hizmet sunmaktadır.
Uluslararası öğrencilere özellikle tatil günleri için aile bulma programı faaliyet göstermektedir. Bu program öğrencilerin ev özlemini giderebilmeleri için tasarlanmış programdır.
Uluslararası öğrencilerin işlemleri ile ilgili tecrübeye sahip personel bulunduran öğrenci işleri dairesi hizmet vermektedir.
Yerel ve yabancı öğrencilerin tanışmaları, farklı kültür bilincini tanımaları amacıyla düzenlenen uluslararası öğrenci etkinlikleri düzenlenmektedir.
17
Öğrenci kulüpleri tarafından haftalık veya aylık olarak düzenlenen kültürel etkinlikler, şehir gezileri vb. düzenlenmektedir.
Uluslararası öğrenciler ile birlikte ülke özlemlerini azaltabileceği düşünülerek öğle yemekleri düzenlenmektedir.
Tatil veya akademik eğitim amaçlı yaz programları düzenlenmektedir.
İngilizce’nin geliştirilmesi, bununla birlikte Amerikan kültürünü tanıtmak amacıyla ve benzer durumu taşıyan uluslararası öğrencilerin birbirlerini daha yakından tanımaları amacıyla İngiliz dili ve Amerikan kültürü tanıtım programları gerçekleştirilmektedir.
Ağ kurma faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Burada, öğrencilerin siyasi ve iş liderleri ile tanışması sağlanmaktadır. Bunun yanında, eğitim görmeye gelen uluslararası öğrenciler için ekonomik desteğe ihtiyaç duyan öğrencileri burs programlarına yönlendirme vb. konuları içeren rehberlik hizmetleri de sunulmaktadır.
Alanyazın incelendiğinde, yukarıda sıralanan düzenlemelerin Türkiye’deki bir uluslararası öğrencinin en ihtiyaç duyduğu ve yetersiz bulunan konular olduğu ifade edilebilir. ABD’de uygulanan yukarıdaki ‘oriyantasyon programı’ Türkiye’ye gelecek uluslararası öğrenciler için bir ‘örnek strateji’ olabilir. Görüldüğü gibi, ABD yabancı öğrencilerin ilgili ihtiyaçlarını bilinçli bir şekilde karşılamaktadır. Uluslararasılaşmada devlet tarafından destek gören ilgili ABD yükseköğretim ve benzeri kurumlar uluslararası öğrencilerin gelmesine büyük bir istek göstermektedirler ve hem akademik hem de sosyal bakımdan ciddi destek sağlamaktadırlar.
Türkiye’de oriyantasyon programlarının önemi, devletin yükseköğretim stratejisinde de belirtilerek çözülmesi gereken bir eksiklik olarak görülmektedir. Öğrencinin üniversitedeki ilk günlerinden başlayan oriyantasyon programları öğrencinin diğer öğrenciler ile tanışmasını, yeni geldiği kuruma uyum sürecini kolaylaştıracağı belirtilmektedir (YÖK, 2007). İlgili önerilen oriyantasyon programlarının, oriyantasyon ve uyum sürecine en çok ihtiyaç duyan uluslararası öğrencilere yönelik uygulanması, üniversitenin başarılı uluslararasılaşması, uluslararası prestij kazanması, öğrencilerde eğitim ile ilgili olumlu izlenim bırakması, mezuniyet sonrası ilişkilerin devam edilmesi, üniversitenin daha çok uluslararası öğrenci çekebilmesi bakımından önemli olduğu ifade edilebilir.
