Türk modernleşmesinin Taşrada Basına Yansıması: Hüyük Örneği

Araştırmanın adını taşıyan bu başlık altında, Türk modernleşmesinin Hüyük basınında nasıl ve hangi ölçüde yer aldığına bakılmıştır. Bu bağlamda yukarıda ayrı ayrı tanımlanan ve Hüyük basını olarak adlandırılan dergi ve gazetelerde çıkan haberler, başta belirlenen amaç, önem, yöntem ve sınırlılıklar çerçevesinde incelenmiştir.

Çalışmanın başından beri hemen hemen her yönüyle irdelenen Türk modernleşmesi Hüyük basınına farklı şekillerde yansımıştır. İki asırlık bir geçmişe sahip olan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte başlayan dönemi de neredeyse bir asra yaklaşan Türk Modernleşmesinin basına yansıması tarihî sürecin çeşitli dönemlerinde de farklı olmuştur. Bu çerçevede Türk modernleşmesinin 1966–67 yıllarında bölgede yayımlanan Aktepe Çavuş Köyü dergisi’ne yansımasıyla 2004’te yayımlanmaya başlayan bölge basınına yansıması da farklı olmalıdır ve öyle de olmuştur. Yapılan incelemede bu fark görülmüş, Aktepe Çavuş Köyü dergisinde çıkan haber ve yazıların konuları ve içerik bakımından bölgede yayımlanan günümüz gazetelerindeki haberlerin içeriklerinden oldukça farklı olduğu tespit edilmiştir. Buradan hareketle araştırmanın öne sürdüğü tezin en iyi şekilde ortaya konabilmesi amacıyla, 1920–1950 dönemlerinde gerçekleştirilen modernleştirme hareketiyle ilintili olan ve 1967’de yayımlanan Aktepe Çavuş Köyü dergisi ile 1920–1950 dönemi modernleşme çabalarından oldukça farklı bir dönemde, günümüzde modernleşmenin taşra basınına yansıması arasındaki farklılaşmayı içeren günümüz Hüyük Basını birlikte incelenmiştir. Hüyük ve çevresinde yayımlanan dergi ve gazetelerin yayın süreçleri aşağıdaki (Tablo 1) gibidir.

Tablo 1: Dergi ve Gazetelerin Yayımlandığı Tarihler

Yayın Adı Yayınlandığı Tarih Kapandığı Tarih

Aktepe Çavuş Köyü Dergisi Kasım 1966 Ekim 1967

Hüyük Postası Gazetesi 23 Nisan 2004 ……….

İlkhaber Gazetesi 23 Temmuz 2004 5 Temmuz 2005

Hüyük Gündem Gazetesi 12 Kasım 2004 ……….

Bu bağlamda, “dünyevileşme”, “endüstrileşme”, “kentleşme”, “demokratikleşme” ve “modern insan” şeklinde belirlenen modernleşme unsurları çerçevesinde bir dergi (Aktepe Çavuş Köyü dergisi) ve üç gazete (Hüyük Gündem, Hüyük Postası ve İlkhaber gazeteleri) incelenmiştir.

Bu yayın organlarında çıkan haberler incelenirken, herhangi bir kurumsal ve ideolojik karşılaştırma yapılmayacağından dolayı birlikte incelenmiştir. Aynı şekilde nitelik olarak farklı olan dergi ve gazetelerde yayınlanan haberler incelenirken de haberlerin adetlerinde ve yayınlandıkları dönemde eşitlik göz önünde bulundurulmadan incelenmiştir. Burada

uygulanan tek sınırlama gazetelerin sadece 1. sayfasında er alan haberlerin incelenmiş olmasıdır. Böylelikle toplan 12 sayı yayımlanan Aktepe Çavuş Köyü dergisinin tamamı incelenirken, Hüyük Postası, Hüyük Gündem ve İlkhaber gazetelerinin, incelemenin yapılmaya başlandığı tarih itibariyle (Hüyük Postası’nın 180 sayısı, Hüyük Gündem’in 150 sayısı ve İlkhaber’in 44 sayısı) yayımlanmış olan nüshalarının tamamı incelenmiştir.

Bu çerçevede yapılan incelemede, söz konusu dergi ve gazetelerde, modernleşme unsurlarının herhangi bir kategorisine giren toplan haber sayısı 367’dir (Tablo 1). Bu haberlerin 49’u Aktepe Çavuş Köyü dergisinde, 121’i Hüyük Postası gazetesinde, 128’i Hüyük Gündem gazetesinde ve 84’ü İlkhaber gazetesinde yer almaktadır.

Tablo 2: İncelenen Haberlerin Gazete ve Dergilere Göre Dağılımı Gazete Adı

Aktepe Dergisi Hüyük Postası Hüyük Gündem İlkhaber Toplam

49 121 128 84 367

Modernleşme unsurlarını içeren haberler ise her bir gazete de farklı oranlarda yer almıştır. Ancak incelemede, hangi gazetenin hangi tür habere ne kadar yer verdiği ve aralarında karşılaştırma amaçlanmadığından dolayı dikkat edilecek nokta rakamlar arasındaki farklar değil, Türk modernleşmesinin taşrada basına ne ölçüde ve hangi yönleriyle basına yansıdığıdır. İncelenen süreçte dergi ve gazetelerde hem Hüyük ve çevresiyle, hem de modernleşme unsurlarını içeren haberler tespit edilmek istenmiş ve inceleme sonucu aşağıda (Tablo 3) gösterilmiştir.

Tablo 3: Haberlerin Modernleşme Unsurlarına Göre Dergi ve Gazetelerdeki Dağılımı

Gazete ve Dergi Adı Modernleşme

Unsurları

Aktepe Dergisi Hüyük Postası Hüyük Gündem İlkhaber Toplam Dünyevileşme 21 11 15 7 53 Endüstrileşme 18 63 70 37 188 Kentleşme 1 36 24 23 84 Demokratikleşme 9 11 19 17 56 Toplam 49 120 128 84 367

Tabloda görüldüğü üzere, Türk modernleşmesinin etkisini henüz yitirmediği 1960- 70’li yıllarda en çok haber (21) ve yazı sekülerleşme konusunda yer alırken 2000’li yıllarda bu konuda ki haberlerin sayısı oldukça düşüktür. Yine 1960-70’li yıllarda yüksek (18) olan endüstrileşme ile ilgili haberlerin sayısı 2000’li yıllarda da en yüksek (170) seviyededir. 1960-70’li yıllarda kentleşme ile ilgili haberlerin sayısı oldukça düşüktür (1). O dönemde büyük çoğunluğu köy ya da köye yakın yerleşim yeri ve hemen hemen tamamı tarım ve hayvancılık ile uğraşan insanlardan oluşan Hüyük ve çevresinde kentleşme konusunda basına yansıyan haberlerin düşük olması beklenen bir sonuçtur. Bu konuda 2000’li yıllarda basına yansıyan haberlerin oranı ise oldukça fazladır (83). Modernleşme unsuru olarak demokratikleşme konusunda Hüyük basınına yansıyan haberlerin sayısı ise, hem 1960-70’li yıllarda (9) hem de günümüzde (47), en çok üzerinde durulan konulardan biri olmasına rağmen, düşüktür.

Araştırmanın belirlenen çerçevesi dâhilinde Hüyük basını taranmış ve modernleşme unsurlarını içeren haberlerin tespiti yapılarak yukarıda tablolarla ortaya konulmuştur. Tespit edilen haberlerin sayıca fazlalığı nedeniyle başlıklar halinde burada listelenmesi mümkün olmamış, bu nedenle söz konusu haberlerin sayılarının tablolarda gösterimi eterli bulunmuştur. Hüyük ve çevresi ile sınırlandırılan bölgedeki dergi ve gazete haberlerinin kaynaklarının aynı olması nedeniyle benzer içeriklere sahip olduğu gözlendiğinden, bir sonraki başlık altında dergi ve gazetelerin veriş şekillerine göre değil, kaynağın aktardığı bilgiler üzerinden yorumlanacaktır. Dolayısıyla bilgi olarak başvurulan haberlerin metin içinde anlatılması ile yetinilmiş, haberler ayrıca metin içinde listelenmemiştir.