Kentleşme: Modernleşmenin Göstergesi

Modernleşmenin önemli özelliklerinden biri olan kentleşme, Türk modernleşmesinde “taşra insanının bilinçlendirilmesi ve kalkınmada, dolayısıyla kentleşmede etkin görev alması şeklindeki düşünce” olarak karşımıza çıkar. Osmanlı’da ve Cumhuriyet’in kurulduğu dönemlerde nehir ve önemli yol kenarlarında kurulmuş olan (Faroghi, 2006: 23) Anadolu/taşra şehirleri, tarımsal üretime dayalı yerleşim yerleriydi. Durumu büyük bir köy ya da ondan biraz daha iyi (Faroghi, 2006: 52) olan bu yerleşim yerleri, savaş yıllarında göç

vermiş ya da oldukça yoksullaşmış ve küçülmüştür. Böyle bir coğrafya üzerinde kurulan Cumhuriyetle birlikte, bütün ülkeyle birlikte yerleşim yerlerinin de kalkındırılması en öncelikli projelerden olmuştur.

İşte bu çerçevede geliştirilen projelerle, öncelikle yeni başkent Ankara olmak üzere Türkiye’nin hemen bütün kentlerinde yoğun biçimde kalkınma projeleri başlatılmıştır. Bu çerçevede başkent Ankara’da çok sayıda kamu yapısı inşa edilmiş, yeni yol ve bulvarlar açılmış, sosyal yaşam mekânları kurgulanmış ve toplu konut uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Taşradaki şehirler, yeniden hazırlanan imar planları, yeni yapılan karayolları ve demiryolları ve köprüleri ile birer kent hüviyetine kavuşturulmuşlar; böylece kent sınırları genişlerken, taşra sınırları da kasaba ve köylere doğu daralmaya başlamıştır ancak bu çalışmalar Anadolu’da bulunan birkaç en büyük kentle sınırlı kalmıştır.

Bununla birlikte Türk modernleşme ideolojisinin taşraya/köylere ve köylüye özel bir ilgisi vardır. Bu ilgi nedeniyle, yöntem olarak tartışmalı da olsa, ketlerde var olan modernlik sembollerini köylere götürmeyi önemli bir görev olarak kabul etmiştir. Köy Enstitüleri ve Halk Evleri bu görev bilincinin ürünüdürler. Ayrıca, yol, su, okul, dükkân, posta, dispanser, kreş, doktor ve akla gelebilecek daha ne varsa köylere götürmek için çalışılmıştır. Ancak bu konuda önemli adımlar atılmışsa da “Kıyafet Modernleşmesi” şeklindeki bir tanımın abartı sayılmayacağı Türk modernleşmesi, şehirden köye götüreceği medeniyet sembollerini uzun vadede giyim-kuşam seviyesine indirmiştir. Her ne kadar başarıya ulaşmamış olsa da bu konuda yapılan çalışmalar azımsanamayacak kadar fazladır.

Bir taşra bölgesi olarak Hüyük ve çevresinde bu konudaki ilk hamle, Konya’dan gelen (1942) yetkililerin, bölge için neler yapılabileceğini araştırması sonucu yapılan bir ilkokuldur (Çavuş Köyü Bölge İlkokulu). Bunun dışında Türk modernleşmesi bağlamında bölgede bir gelişme yoktur ve bölge kendi halinde gelişimini sürdürmektedir. Ancak taşra insanın kalkınmaya katkı sağlamak üzere bilinçlendirilmesi ve bu konuda gerçekleştirilen eğitim hamleleri sonuç vermiş, bu çerçevede bölgede açılan ilkokuldan mezun olan öğrenciler zamanla Aktepe Çavuş Köyü dergisini çıkarmışlardır. Türk modernleşme projesi sayesinde oluşan bu bilinçle kalkınma, bölgenin geliştirilmesi ve güzelleştirilmesi gibi amaçlarla Aktepe Çavuş Köyü dergisi çıkarılmıştır.

Dergide, kentleşme ile ilgili değinilebilecek tek yazı, derginin 5. sayısında ”Aktepe” imzasıyla yer alan “Köyden Kente” başlıklı giriş yazısıdır (Aktepe Çavuş Köyü,1967: 5/1). Ana fikir olarak köylülerin bir bir tarlalarını satıp kente yerleşme arzuları eleştirilmekte; bu göçün sonunun iyi olmayacağı telkin edilmektedir. İlk görünüşte, kent hayatının köy hayatına göre daha kolay göründüğü fakat uzun vadede kentte geçinmenin çok zor olacağı ifade edilen yazıda, bu duruma engel olmak için olanakların sonuna kadar kullanılıp köylüleri içinde

bulunduğu kötü hayattan kurtarmak ve arzu edilen refah seviyesine çıkarmak gerektiği belirtilmektedir.

Bunun dışında dergide, bölge ile ilgili ne bir yerleşim/imar planı vardır ne de bahsedilen okul dışında bir bina vardır. Türk modernleşmesinin etkisi, henüz fiil/eylem düzeyine gelmemiş, bilinç düzeyinde kalmıştır.

Günümüz Hüyük basınında ise, endüstrileşme ile beraber en çok haber kentleşme konusunda yayınlanmıştır. Haberlerden, asfaltlama, şehirlerarası ve şehir içi yol çalışmaları ve genişletmeleri, gölet inşaatları, sulama kuyuları, alt ve üst yapı çalışmaları, imar faaliyetleri, elektrik ve telefon şebekesi, resmi ve özel yeni hizmet binaları, kasaba ve köylerde sürekli artan park inşaatları gibi birçok alanda hızlı bir kentleşme sürecinin yaşandığı anlaşılmaktadır. Bu konuda öne çıkan haberler şöyledir: [(“Köşk Kasabası Kanalizasyon Alt Yapı Çalışmalarına Başladı”, Hüyük Postası, 11.06.2004; “Kıreli Kasabası Şehirleşme Yolunda Hızla İlerliyor” Hüyük Postası, 11.06.2004; “Hüyük’e Soğuk Hava Deposu ve Kapalı Spor Salonu Kazandırılacak” Hüyük Postası, 25.06.2004; “Tarihi İpek Yolu 2004 Yatırım Planına Alındı” Hüyük Postası, 23.07.2004; “İlmen Modern Görünüm Kazanıyor”, Hüyük Postası, 20.08.2004 ; “Ev Kiraları El Yakıyor”, Hüyük Postası, 03.09.2004; “Yol Çalışmaları Tam Gaz”, Hüyük Postası, 17.09.2004; “Akdağ Yolu Ulaşıma Açıldı”, Hüyük Postası, 12.11.2004; İmrenler’e Gölet”, Hüyük Postası, 26.11.2004; “Elektrik Şebekeleri Yenilendi”, Hüyük Postası, 17.05.2005; “Modern Hükümet Konağı”, Hüyük Postası, 30.05.2006; “Lojman Sıkıntısı Çözülecek”, Hüyük Postası, 13.06.2006; “Hüyük Belediyesi Kreş Açıyor”, Hüyük Postası, 15.08.2006; “Tolca’ya Park Açılıyor”, Hüyük Postası, 28.11.2006; “Hüyük Işıklandırılıyor”, Hüyük Postası, 25.09.2007); (“Hüyük Esnafı MOBESE Sistemi İstiyor”, Hüyük Gündem, 26.11.2004; Mutlu’ya Örnek Park”, Hüyük Gündem, 03.12.2004; “Hal Binası Yapılıyor”, Hüyük Gündem, 17.12.2004; “İmrenler’de Toplu Konut Hamlesi”, Hüyük Gündem, 25.02.2005; Selki Şantiyeye Döndü”, Hüyük Gündem, 05.05.2006) ve (Hüyük’ün Çehresi Değişiyor”, İlkhaber, 11.10.2004)].

Yukarıda bahsedilenler başta olmak üzere her üç gazetede onlarca haberde, Hüyük, kasabaları ve köylerinin hızla geliştiği konu edilmiştir. Genel olarak bütün haberlerin kaynağı Hüyük ve haberlerde de adları geçen kasaba belediye başkanlarıdır ve onların umut yüklü siyasi demeçleri yer almaktadır. Haberlere yansıyan bilgilere göre, kendisine bağlı 11 kasaba belediyesi ve 9 köyü bulunan Hüyük Belediyesi’nin öncülüğünde ve kendisinin verdiği desteklerle, bölgede hızlı bir şehirleşme hamlesi başlatılmış görünmektedir. En başta genişletilen ve asfaltlatılan yollar olmak üzere yeni yapılan parklar, yenilenen elektrik ve su şebekeleri, yeni inşa edilen kanalizasyon sistemleri ve diğer alt ve üst yapı çalışmaları; Hüyük merkezde yapılan Hükümet Konağı, Spor Kompleksi ve Hal Binası, 2000’li yılların ardından bölgenin kabuk değiştirmekte olduğunun açık bir göstergesidir.

Bölge ile ilgili bir haber farklı özellikleriyle dikkat çekmektedir: Hüyük Postası’nın 20. sayısında yer alan “Ev kiraları el yakıyor” başlıklı haber diğerlerinden farklı olarak kentlere özgü bir problemi ortaya koymaktadır. Bölge hızla büyümektedir. Haberde, Hüyük’te ev sayısının az olduğu ve inşaat sektörünün hızlı olmaması nedeniyle ev sıkıntısının olduğu bildiriliyor. Askerlik Şubesi dışında bütün resmi kurumlara sahip olan Hüyük’e dışarıdan gelen memur ve işçi kesimin konut sorunu yaşadığı, bu sorunun çözümü için de ilçede bir “Toplu Konut” projesinin gerçekleştirileceği açıklanıyor. Gazetelere yansıyan diğer haberlere göre ise, Hüyük Belediyesi başta olmak üzere, İmrenler, Selki, Çavuş ve Kıreli olmak üzere toplam beş belediyenin Toplu Konut projesi başlattığı görülmektedir.

Sonuç olarak denilebilir ki, belki de Türk modernleşmesi projesi çerçevesinde kasaba ve köylerle ilgili olarak hedeflenen kalkındırma projesi ancak 2000’li yıllardan sonra gerçekleşebilmiştir. Elbette bu gelişme çağımızın ihtiyaçlarından kaynaklanmakla beraber Cumhuriyet’le birlikte belirlenen “Belediyecilik” temelleri üzerinde gerçekleşmiş bulunmaktadır.