KONFEDERASYONLARI
Türkiye’de sendika özgürlü¤ünün do¤al bir sonucu olarak sendika çoklu¤u görül-mekte ve sendikalar aras›ndaki siyasi ve ideolojik görüfl farkl›l›¤› nedeniyle birden fazla iflçi ve memur sendikalar› konfederasyonu faaliyet göstermektedir. 2012 y›l›
itibar›yla Türkiye’de üç iflçi sendikalar› konfederasyonu (Türk-‹fl, D‹SK ve D‹SK) ve yedi memur sendikalar› konfederasyonu (KESK, Türkiye Kamu-Sen, Memur-Sen, BASK, Hak-Memur-Sen, Birleflik Kamu-‹fl ve DESK) faaliyet göstermektedir. Afla¤›da üç iflçi sendikalar› konfederasyonu ve en fazla üyeye sahip olan üç memur sendi-kalar› konfederasyonu (KESK, Türkiye Kamu-Sen ve Memur-Sen) hakk›nda k›sa bilgiler verilecektir (Uçkan, 2002, ss.87-119; Mahiro¤ullar›, 2011, ss.244-246).
• Türk-‹fl (1952). Türkiye’deki en eski ve en fazla üyeye sahip olan iflçi sen-dikalar› konfederasyonudur (Tablo 7.5). ITUC ve ETUC’a üye olan Türk-‹fl, Temmuz 2009 itibar›yla toplam 33 sendika ve 2.239.341 sendikal› iflçiyi temsil etmektedir. Türk-‹fl’e ba¤l› sendikalar›n hepsi toplu pazarl›k yetkisi için bir ön koflul olan %10 baraj›n› aflacak güce sahip bulunmaktad›r.
Türk-‹fl ana tüzü¤ünde 1973 y›l›nda yap›lan 9. Genel Kurula kadar yer alan ku-rulufl ve geliflme dönemlerinde benimsedi¤i partiler üstü politika ilkesine ve hâlen yer almakta olan partilere karfl› ba¤›ms›zl›k ilkesine ra¤men bir-kaç istisnai durum (özellikle darbe sonras› kurulan ANAP hükûmetine kar-fl› tak›nd›¤› tutum ve 1987 genel seçimlerinde ANAP’a oy verilmemesi için bafllatt›¤› kampanya) d›fl›nda kuruldu¤u y›ldan bu yana iktidarla iyi geçin-me politikas› yürüten bir konfederasyondur. 1971 y›l›nda tabandan gelen
178 Sendikac›l›k
Y›llar Toplam Kamu Görevlileri
Say›s›
Sendikal›
Kamu Görevlileri
Say›s›
Sendikalaflma Oran› (%)
Sendika Say›s›
Konfederasyon Say›s›
2004 1.564.577 787.882 50.35 47 5
2005 1.584.490 747.617 47.18 54 6
2006 1.568.324 779.399 49.70 61 6
2007 1.617.410 855.463 52.89 66 6
2008 1.691.299 930.397 55.01 74 7
2009 1.784.414 1.017.072 57 77 7
2010 1.767.737 1.023.362 57.89 90 8
2011 1.874.543 1.195.102 63.75 97 7
Tablo 7.4
2004-2011 Y›llar›
Aras› Kamu Görevlileri Sendikalar›n›n ve Üst Kurulufllar›n›n Geliflimi
Kaynak: http://www.
csgb.gov.tr/csgbPortal/
csgb.portal?page=sen dikauye internet sitesinde yer alan veriler derlenerek haz›rlanm›flt›r.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
6
sosyal demokrat hareket, Türk-‹fl’in bu politikas›na bir tepki olarak ortaya ç›km›flsa da bu hareket üst yönetim taraf›ndan bast›r›lm›flt›r. ‹zledi¤i bu po-litika ile Türk-‹fl, 12 Eylül 1980 askerî darbesinde faaliyeti durdurulmayan ve kapat›lmayan tek iflçi konfederasyonu olmufltur. Türk-‹fl izledi¤i iktidar-la iyi geçinme politikas› sonucunda a¤›rl›kl› oiktidar-larak kamu sektöründeki iflçi-leri örgütlemifltir.
• D‹SK (1967). D‹SK, program› Marksist bir çizgide olan Türkiye ‹flçi Partisi (T‹P) ile dolayl› da olsa bir ifl birli¤i sonucunda kurulmufltur. Türk-‹fl’in iz-ledi¤i pragmatik ve partiler-üstü politika ilkesine bir tepki olarak
Türk-‹fl’ten kopan sendikalar taraf›ndan kurulan D‹SK, demokratik kitle ve s›n›f sendikac›l›¤›n› benimsemifltir. ITUC ve ETUC’a üye olan D‹SK, Temmuz 2009 itibar›yla toplam 17 sendika ve 426.232 sendikal› iflçiyi temsil etmek-tedir. ‹flçilerin kendi partileri içinde görev almalar›n›, kendi partilerinin ik-tidara gelmesi için mücadele vermelerini savunan D‹SK, iflçi s›n›f›n›n eko-nomik mücadelesinin yan›nda siyasal ve ideolojik aç›dan da mücadele et-mesine inanmaktad›r. Nitekim D‹SK, 1971 y›l›nda T‹P’in kapat›lmas›na ka-dar T‹P’i desteklemifl, sonras›nda ise 1980 y›l›na kaka-dar seçimlerde CHP’yi desteklemifltir. Dolay›s›yla özellikle 1980 öncesi dönemde D‹SK’in siyasi kimli¤i sendikal kimli¤inin önünde yer alm›flt›r. 12 Eylül 1980 askerî darbe-si ile birlikte D‹SK’in öncelikle faaliyetleri durdurulmufl, sonras›nda da ka-pat›lm›flt›r. 1991 y›l›nda Türk Ceza Kanunu’nda yap›lan bir de¤ifliklikle bir-likte D‹SK 1992 y›l›nda tekrar faaliyete geçmifltir. Ancak 12 y›l boyunca ka-pal› kalan D‹SK, önemli bir güç kayb›na u¤ram›flt›r. Günümüzde ise D‹SK siyasi yelpazenin solunda yer almaya devam etmekle birlikte tek bir siyasi partiye angaje olmufl de¤ildir. D‹SK özellikle özel sektörde faaliyet göste-ren iflyerlerinde örgütlenmektedir.
• Hak-‹fl (1976). ‹slami ak›mlar›n ve partilerin iflçi hareketi içindeki uzant›s›
olarak kurulmufltur. Millî Selamet Partisi (MSP) önderli¤inde kurulan Hak-‹fl, 1980 y›l›na kadar özellikle MSP’nin etkili oldu¤u bakanl›klara ba¤l› kamu kurulufllar›nda örgütlenerek güç kazanm›flt›r. ITUC ve ETUC’a üye olan Hak-‹fl, Temmuz 2009 itibar›yla toplam 7 sendika ve 431.550 sendikal› iflçi-yi temsil etmektedir. Hak-‹fl s›n›f sendikac›l›¤›n› reddederek iflçi ve iflveren aras›nda denge sa¤lamaya ve ifl birli¤ini gelifltirmeye yönelik bir l›k anlay›fl›n› benimsemifltir. Efl deyiflle Hak-‹fl, salt ücret ve s›n›f sendikac›-l›¤› yerine, menfaat paralelli¤ine dayanan dayan›flmac› ve iflbirlikçi bir dikac›l›k anlay›fl›n› öngörmektedir. 1980 öncesi dönemde dar bir ‹slami sen-dikac›l›k anlay›fl›n› benimseyen Hak-‹fl, 1980 sonras› dönemde de radikal ol-mamakla birlikte muhafazakâr siyasi kimli¤ini korumaya devam etmektedir.
1980 sonras›nda bir dönem Anavatan Partisi (ANAP) ile ve Refah Partisi (RP) ile yak›n iliflkiler kuran Hak-‹fl’in günümüzde de Adalet ve Kalk›nma Partisi (AKP) ile yak›n bir iliflki içinde bulunmaktad›r. Hak-‹fl, a¤›rl›kl› olarak kamu sektöründe örgütlü bulunmaktad›r.
Türk-‹fl, D‹SK ve Hak-‹fl’in http://www.turkis.org.tr, http://www.disk.org.tr ve http://www.
hakis.org.tr adreslerinden konfederasyonlar hakk›nda ayr›nt›l› bilgiye ve güncel haberle-re ulaflabilirsiniz.
179
7. Ünite - Türkiye’de Sendikac›l›k
Türkiye’de en fazla üyeye sahip olan iflçi
konfederasyonu Türk-‹fl iken, en fazla üyeye sahip olan memur konfederasyonu Memur-Sen’dir.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
1970 y›l›nda Milliyetçi Hareket Partisi taraf›nda kurulan M‹SK, emek-sermaye çat›flmas›na karfl› ç›kan, iflçi ve iflvereni birbirini tamamlayan ulusal üretimin iki unsuru olarak kabul eden bir konfederasyondur. 2004 y›l›nda infisah eden M‹SK, özellikle 1980 öncesi dö-nemde Milliyetçi Cephe hükümeti içinde yer alan MHP’nin etkili oldu¤u bakanl›klara ba¤-l› kamu kurulufllar›nda örgütlenerek güç kazanm›flt›r.
‹flçi konfederasyonlar› ile siyasi partiler aras›ndaki iliflkileri göz önüne alarak 1980 önce-si dönemi, sendikac›l›k ve önce-siyaset aras›ndaki iliflki modelleri aç›s›ndan de¤erlendiriniz.
• Kamu Emekçileri Sendikalar› Konfederasyonu - KESK (1995). D‹SK’te
oldu-¤u gibi KESK de kitle ve s›n›f sendikac›l›¤› anlay›fl›na sahiptir. KESK, tüm ça-l›flanlar›n ve örgütlerinin siyaset yapma hakk›n› ve siyasal örgütlenme öz-gürlü¤ünü savunmakla birlikte; siyasi parti, kurum ve kurulufllardan örgüt-sel olarak ba¤›ms›zd›r. KESK’in Özgürlük ve Dayan›flma Partisi (ÖDP) ve Bar›fl ve Demokrasi Partisi (BDP) gibi siyasi yelpazenin solunda yer alan çe-flitli siyasi partilerle iliflkileri bulunmaktad›r. ITUC ve ETUC’a üye olan KESK, y›llar itibar›yla güç kaybetmifltir; Temmuz 2011 itibar›yla toplam 11 sendika ve 232.083 sendikal› memuru temsil etmektedir.
• Türkiye Kamu-Sen (1992). Genel olarak milliyetçi bir sendikac›l›k anlay›fl›-n› benimsemifltir ve MHP ile yak›n bir iliflki içindedir. 2009 y›l›na kadar en fazla üyeye sahip olan Türkiye Kamu-Sen, Temmuz 2011 itibar›yla 11 sen-dika ve 394.497 sensen-dikal› memuru temsil etmektedir.
• Memur-Sen (1992). Hak-‹fl’te oldu¤u gibi muhafazakâr/‹slami bir sendika-c›l›k anlay›fl›na sahiptir. Son y›llarda iktidarla olan yak›n iliflkisinin bir so-nucu olarak günümüzde en fazla üyeye sahip olan memur konfederasyo-nudur. Memur-Sen’in 2003 y›l›nda %12,44 olan üyelik pay› 2011 y›l›na ge-lindi¤inde %43,12’ye kadar ç›km›flt›r. Temmuz 2011 itibar›yla 11 sendika ve 515.378 sendikal› memuru temsil etmektedir. Memur-Sen ile iktidar partisi aras›ndaki yak›n iliflkinin en son örne¤i olarak 2012 y›l›nda Memur-Sen ta-raf›ndan düzenlenen 1 May›s kutlamalar›na Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Ba-kan›n›n kat›l›m› gösterilebilir. 2012 y›l›nda 1 May›s, iflçi ve memur konfede-rasyonlar› taraf›ndan farkl› mekânlarda ve alternatif organizasyonlarla kut-lanm›flt›r. 1977 y›l›ndan beri ilk kez bir Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Baka-n›n›n kat›l›m›yla 1 May›s kutlanm›flt›r. Ancak Bakan›n alternatif çeflitli
kut-180 Sendikac›l›k
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Y›llar Türk-‹fl D‹SK Hak-‹fl M‹SK Di¤er* Ba¤›ms›z
1985 74.14 - 7.06 - 7.64 11.16
1988 75.02 - 8.11 - 5.20 11.67
1991 78.62 - 11.72 - - 9.66
1994 74.39 12.66 10.72 0.23 - 2
1997 73.80 11.72 12.10 0.07 - 2.31
2000 72.50 12.73 11.50 0.15 - 3.12
2003 71.33 13.81 11.39 0.14 - 3.31
2009 69.27 13.06 13.34 - - 4.33
*Tasfiye olan sendikalar
lamalar aras›nda Memur-Sen’in organizasyonuna kat›l›m›, söz konusu kon-federasyon ile iktidar partisi aras›ndaki iliflkinin düzeyini göstermesi aç›s›n-dan anlaml›d›r.
KESK, Türkiye Kamu-Sen ve Memur-Sen’in http://www.kesk.org.tr, http://www.kamu-sen.org.tr ve http://www.memurhttp://www.kamu-sen.org.tr adreslerinden konfederasyonlar hakk›nda ay-r›nt›l› bilgiye ve güncel haberlere ulaflabilirsiniz.