Bölgesel düzeyde faaliyet gösteren uluslararas› sendikal örgütler, belirli bir bölge-deki sendikalar›n ortak ç›karlar›n› temsil etmek veya özel sorunlar›na bir bölgede-ki uluslararas› bir organ›n dikkatini çekmek, bir ideolojiyi yaymak gibi amaçlarla oluflturulmaktad›r. Bu örgütler, bir bölgenin tümünü veya bir bölümünü kapsa-maktad›r. Ulusal üst sendikal örgütleri kapsayan bölgesel sendikal örgütler aras›n-da Afrika Sendikalar Birli¤i Örgütü, Arap Sendikalar Konfederasyonu, Asya Sendi-kalar Birli¤i, Güney Pasifik ve Okyanus SendiSendi-kalar› Konseyi, Karayip ‹flçi Kongre-si, Kuzey Ülkeleri Sendikalar Konseyi ve Avrupa Sendikalar Konfederasyonu say›-labilir (Tokol, 1995, s.154). Ancak bu bölümde ülkemizdeki iflçi sendikalar› konfe-derasyonlar›n›n da üye olduklar› Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC) ay-r›nt›l› olarak incelenecektir.
Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC)
Genel Merkezi Brüksel’de olan ETUC 1973 y›l›nda, Avrupa ekonomik entegrasyonu sürecinde Avrupa’daki iflçilerin sosyal, ekonomik ve kültürel ç›karlar›n› temsil etmek ve gelifltirmek amac›yla kurulan uluslararas› bir sendikal örgüttür. ETUC, Avrupa Bir-li¤ine (AB) ve Avrupa Serbest Ticaret Birli¤i’ne (EFTA) üye ülkelerin, bunlar›n d›fl›n-da kalan Kuzey K›br›s ile Türkiye gibi ülkelerin ve di¤er Orta ve Do¤u Avrupa ülke-lerinin sendika merkezlerini kapsayan bir örgüttür (Ifl›kl›, 2003, s.152; Aker, 1996b, s.87). 2012 y›l› itibar›yla ETUC’a 36 Avrupa ülkesinden toplam 84 ulusal üst sendikal örgüt üye bulunmaktad›r. ETUC AB, Avrupa Konseyi ve EFTA taraf›ndan tan›nan ve Avrupa düzeyinde ulusal sendika merkezlerini temsil eden tek örgüttür (http://www.etuc.org/EN). ETUC’un kurulmas›yla Avrupa düzeyinde bir ör-gütlenme sa¤land›¤› gibi; ortak bir Av-rupa yap›lanmas› çerçevesinde farkl›
siyasal çizgilerdeki sendikal örgütlen-melerin birli¤i de sa¤lanm›flt›r (Ifl›kl›, 1990, s. 316).
Bat› Avrupa’daki üst sendikal ör-gütlerin büyük bir bölümü ETUC’a üyedir. Orta ve Do¤u Avrupa ülkele-rindeki de¤iflimle birlikte, bu ülkeler-deki üst sendikal örgütler de ETUC’a üye olmaya bafllam›flt›r. Böylelikle özellikle son on y›l içinde ETUC’un üye say›s› h›zla artm›flt›r. ETUC, ge-nellikle ITUC’a üye olan üst sendikal örgütleri üyeli¤e kabul etmektedir.
ETUC’a ayn› ülkeden birden fazla üst sendikal örgüt üye olabilmektedir (Tokol, 1995, ss.156-157). Nitekim Türkiye’deki iflçi sendikalar› konfederasyonlar›ndan TÜRK-‹fi, D‹SK ve HAK-‹fi ile memur sendikalar› konfederasyonlar›ndan KESK, ETUC’a üyedir.
Tek Avrupa pazar›, ekonomik ve parasal birlik gibi geliflmeleri içeren Avrupa entegrasyon süreci, Avrupa’daki sendikal hareketi de yak›ndan etkilemektedir. Bu süreçte Avrupa’daki sendikalar›n faaliyet alanlar›n› ulusal düzey ile s›n›rlamalar›
mümkün de¤ildir. Toplu pazarl›k güçlerini, ekonomik ve sosyal hayattaki
etkinlik-130 Sendikac›l›k
Avrupa’da ekonomik geliflmenin sosyal geliflmeyle birlikte sa¤lanmas›nda önemli bir rol oynayan ETUC, örgütsel ve finansal aç›dan tamamen ba¤›ms›z bir yap›ya sahiptir.
Resim 5.4
Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC)
Afla¤›da amblemi bulunan ETUC, Avrupa’daki iflçi haklar›n›n ve sendikal haklar›n korunmas› ve gelifltirilmesi amac›yla AB, EFTA ve Avrupa Konseyi düzeyinde lobi faaliyetlerinde bulunmaktad›r.
lerini koruyabilmeleri için sendikalar›n tek bir a¤›zdan seslerini duyurmalar› ve Av-rupa düzeyinde birlikte hareket etmeleri gerekmektedir (http://www.etuc.org/EN).
Bu amaca ulaflmada ise, ETUC önemli bir rol oynamaktad›r. ETUC, Avrupa’da eko-nomik bir birlik sa¤lan›rken, bu geliflmeye sosyal boyutun eklenmesi ve iflçilerin önceliklerinin dikkate al›nmas› için gayret göstermektedir. ETUC, kendisine üye olan üst sendikal örgütlerin güçlerini bir araya getirmekte ve uyumlaflt›rmaktad›r (Windmuller, Pursey ve Baker, 2007, ss.81-82).
ETUC Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Bakanlar Konseyinde ve ifl-çilerin do¤ru temsil edildi¤i Ekonomik ve Sosyal Komite’de iflçi taraf›n›n faaliyetle-rini koordine etmekte ve al›nacak her kararda iflçilerin birlikte hareket etmeleri için iflçi taraf›na gerekli bilgi ve uzman deste¤ini sa¤lamaktad›r (http://www.etuc.org/EN;
Tokol, 1995, s.157).
ETUC, ayn› zamanda Avrupa düzeyinde sosyal diyalogun sa¤lanmas›nda da büyük bir rol oynamakta ve iflveren taraf› ile birlikte, Avrupa düzeyinde bir endüs-tri iliflkileri sistemi oluflturmaya çal›flmaktad›r (http://www.etuc.org/EN). Ayr›ca ETUC, son zamanlarda iflveren konfederasyonlar›n›n Avrupa düzeyindeki uluslara-ras› örgütü olan BusinessEurope ile pazarl›klar yapmaya; hatta k›smi süreli çal›fl-ma, belirli süreli ifl sözleflmeleri ve özel istihdam bürolar› gibi baz› konularda söz-leflmeler imzalamaya bafllam›flt›r. ETUC’un son dönemlerde ilgilendi¤i konular ara-s›nda yüksek iflsizlik oranlar›, istihdam›n merkez al›nd›¤› ekonomi politikalar›, Sos-yal fiart, Maastricht Anlaflmas›, tek pazarda endüstriyel demokrasinin yayg›nlaflt›r›l-mas›, büyük çok uluslu flirketlerde Avrupa Çal›flma Konseylerinin oluflturulyayg›nlaflt›r›l-mas›, entegre enerji politikalar›n›n benimsenmesi, çal›flma ortam›n›n gelifltirilmesi ve ka-d›n iflgücü, genç iflgücü, göçmenler ve özürlü iflçiler gibi zay›f iflçi gruplar›n›n ko-runmas› yer almaktad›r (Windmuller, Pursey ve Baker, 2007, s.82).
Baz› faaliyetleri için Avrupa Komisyonundan para yard›m› alan ETUC; e¤itim ve araflt›rma için Avrupa Sendika Enstitüsü (ETUI), sosyal diyalogu güçlendirmek içinse Sosyal Geliflme Acentesi’ni kurmufltur. Ayr›ca ETUC, son birkaç y›ld›r Sosyal Avrupa amac›na ulaflmak ve AB Anlaflmas›’ndaki temel haklarla ilgili bölümü ge-lifltirmek için Avrupa çap›nda gösteriler düzenlemektedir. Kas›m 1997’de Lüksem-burg’da, Haziran 2000’de Lizbon’da, Aral›k 2000’de Nice’de ve 14-16 May›s 2009’da Berlin, Brüksel, Madrid ve Prag’da düzenlenen gösteriler buna örnek olarak veri-lebilir (http://www.etuc.org/EN).
ETUC’da siyasi konular genellikle ikincil bir öneme sahiptir. Ancak örgüt siya-si özgürlük, demokrasiya-si, insan haklar› ve sendikal haklar, siya-silahs›zlanma konular›na aç›k destek vermektedir (Windmuller, Pursey ve Baker, 2007, s.82).
Metal, maden, tar›m ve iletiflim gibi belirli iflkollar›ndaki ulusal sendikalar› Av-rupa düzeyinde temsil eden ve ETUC’a ba¤l› olan 12 Sendika Federasyonu faaliyet göstermektedir. Sendika Federasyonlar›, Avrupa kurumlar›nda etkin birer bask›
grubu olarak lobi faaliyetlerinde bulunmakta ve sektörel düzeyde sosyal diyalogun sa¤lanmas›nda önemli rol oynamaktad›r. Ancak son y›llarda Avrupa Çal›flma Kon-seylerinin say›s› h›zla artmakla birlikte Sendika Federasyonlar› taraf›ndan yürütü-len kapsaml› toplu pazarl›klar görülmemektedir. Sendika Federasyonlar›, ETUC ve GUF’lar ile iliflki içindedir.
ETUC ve ETUC’a ba¤l› olan Sendika Federasyonlar›’n›n yap› ve faaliyetleri ile ilgili ayr›nt›-l› bilgi için http://www.etuc.org ve http://etuc.org/a/17 ‹nternet adreslerine bakabilirsiniz.
ETUC’a ba¤l› olan Sendika Federasyonlar› hangi iflkollar›nda faaliyet göstermektedir ve Fe-derasyonlara Türkiye’den hangi sendikalar üyedir?
131
5. Ünite - Sendikal Örgütlenme Modelleri
ETUC’a ba¤l› olarak faaliyet gösteren ve Avrupa’da belirli iflkollar›ndaki sendikalar›
örgütleyen 12 Sendika Federasyonu bulunmaktad›r.S O R U
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
132 Sendikac›l›k
Taban örgütlenme modellerini aç›klamak Sendikal kademelenmenin en alt düzeyindeki ta-ban örgütlenme modelleri; meslek sendikalar›, iflkolu (sanayi) sendikalar›, genel sendikalar ve iflyeri (iflletme) sendikalar›d›r.
• Tarihsel olarak ilk ortaya ç›kan taban örgütlen-me modeli olan örgütlen-meslek sendikalar›, yaln›zca be-lirli bir zanaate veya mesle¤e ait nitelikleri olan iflçileri üyeli¤e kabul eden iflçi sendikalar›d›r. 19.
yy’da nispeten az say›da ancak yüksek vas›fl› ifl-çilere dayanan baz› sanayilerde ortaya ç›kan mes-lek sendikalar›, sendikal hareketin belkemi¤ini oluflturmufltur. Günümüzde sanayileflmenin h›z kazanmas›na ra¤men meslek sendikalar›, özel-likle ABD ve ‹ngiltere’de görülen bir örgütlenme modelidir.
• ‹flkolu (sanayi) sendikalar›, meslek ve vas›f ay-r›m›nda bulunmadan bir iflkolundaki tüm iflçile-ri bir araya getirmektedir. 20. yy’›n bafl›ndan iti-baren makineleflmenin ve kitle üretimin h›z ka-zanmas›na paralel olarak özellikle sanayileflmifl ülkelerde geliflme imkân› bulan iflkolu sendika-lar›, proloter iflçi dayan›flmas›n›n gerçeklefltiril-mesi gibi ideolojik amaçlarla desteklenmifller-dir. Günümüzde iflkolu sendikalar›, özellikle Ba-t› Avrupa’da hâkim olan bir taban örgütlenme modelidir.
• Herkes için sendika slogan›yla ortaya ç›kan ge-nel sendikalar, iflçilerin mesleklerini ve çal›flt›k-lar› sanayi kolçal›flt›k-lar›n› dikkate almaks›z›n örgütle-nen sendika modelidir. Genel sendikalar, de¤i-flik iflyerlerinde, de¤ide¤i-flik ifllerde ve farkl› iflkolla-r›nda çal›flsalar da iflçilerin ç›karlar›n›n ortak ol-du¤unu savunan sosyalist ak›mlar›n etkisiyle
do-¤an ve bu nedenle sosyalist amaçlar içeren ilk sendikal örgütlenme modelidir. Son y›llarda hiz-metler sektörünün geliflmesi ve beyaz yakal› ifl-çilerin say›s›n›n artmas›yla birlikte, meslekler aras›ndaki keskin ayr›mlar ortadan kalkmaya bafllam›flt›r. Bunun sonucunda meslek sendika-lar›n› geleneksel olarak güçlü oldu¤u ülkelerde, genel sendikalara do¤ru bir kay›fl yaflanmaya bafllam›flt›r.
• ‹flyeri (‹flletme) sendikalar›, örgütlenme ve faali-yet alan›n›n bir iflverene ait iflyeri veya iflletme ile s›n›rl› kald›¤› örgütlenme modelidir. ‹flgücünün
parçal› bir niteli¤e sahip oldu¤u ve birkaç büyük iflletmede yo¤unlaflt›¤› ekonomilerde temel ta-ban örgütlenme modeli olan iflyeri sendikalar›, iflçi hareketinin ulusal düzeyde örgütlenmesinin iflçilerin siyasal radikalleflmesine ve çat›flmac›
sendikac›l›¤a yol açmas›ndan kayg›lanan hükü-metler ve iflverenler taraf›ndan da teflvik edilen bir örgütlenme modelidir. Endüstri iliflkileri siste-minin özelliklerinden dolay› iflyeri sendikalar›n›n yayg›n olarak görüldü¤ü ülke Japonya’d›r.
Üst örgütlenme modellerini tan›mlamak ve üst örgütlenme modellerine niçin ihtiyaç
duyuldu-¤unu aç›klamak
Üst sendikal örgütler kapsama alanlar›na göre sendika birlikleri, federasyonlar ve konfederas-yonlar olmak üzere üçe ayr›lmaktad›r:
• Sendika birlikleri, belirli bir bölgede farkl› iflkol-lar›nda faaliyet gösteren sendikalar› bir araya ge-tiren yatay ve yerel üst örgütlenme modelidir.
• Federasyonlar, bir bölge veya ülke çap›nda ayn›
iflkolunda faaliyet gösteren sendikalar›n bir ara-ya gelmesiyle oluflan üst örgütlenme modelidir.
• Konfederasyonlar, yerel düzeyde de¤il; ulusal düzeyde farkl› iflkollar›nda faaliyet gösteren sen-dikalar› bir araya getiren ve merkezî nitelikli bir üst örgütlenme modelidir.
Üst örgütlenme modellerine, iflçi s›n›f› içinde da-yan›flmay› artt›rmak, sendikalar›n baz› genel amaç-lar ve ortak politikaamaç-lar izlemesini sa¤lamak, sendi-kalar›n faaliyetlerini koordine etmek ekonomik ve siyasal aç›dan zay›f ve ço¤u kez bölünmüfl bir iflçi hareketini toparlamak ve k›smen de olsa bir-li¤in sa¤lanmas› için ihtiyaç duyulmaktad›r.
Dünya çap›nda ve bölgesel düzeyde faaliyet gös-teren uluslararas› sendikal örgütleri aç›klamak Dünya çap›nda faaliyet gösteren iki tane ulusla-raras› sendikal örgüt vard›r. Bunlar; Uluslaulusla-raras›
Sendika Konfederasyonu (ITUC) ile Dünya Sen-dikalar Federasyonu (WFTU)’dur. Bölgesel dü-zeyde faaliyet gösteren uluslararas› sendikal ör-gütlerin bafll›calar› ise, Avrupa Sendikalar Konfe-derasyonu (ETUC), Afrika Sendikalar Birli¤i Ör-gütü (OATUU), Güney Pasifik ve Okyanus Sen-dikalar Birli¤i (SPOCTU), Karayip ‹flçi Kongresi
Özet
N
A M A Ç1N
A M A Ç2N
A M A Ç3133
5. Ünite - Sendikal Örgütlenme Modelleri
(CCL) ve Arap Sendikalar Konfederasyonu (ICA-TU)’dur.
• 2006 y›l›nda Uluslararas› Hür ‹flçi Sendikalar›
Konfederasyonu (ICFTU) ile Dünya ‹fl Konfede-rasyonu’nun (WCL) birleflmesiyle kurulan Ulus-lararas› Sendika Konfederasyonu (ITUC), en faz-la üyeye sahip ofaz-lan ve üyelerinin büyük k›sm›
sanayileflmifl ülkelerin ulusal sendika merkezle-rinden oluflan Dünyan›n en güçlü uluslararas›
sendikal örgütüdür. Farkl› ideolojilere ve siyasi görüfllere sahip olan üst sendikal örgütlerin üye oldu¤u ITUC, insan haklar›, sendikal haklar, dün-ya bar›fl›, sosdün-yal adalet, ulusal ve uluslararas› dü-zeyde adil gelir da¤›l›m› gibi tüm üyeler taraf›n-dan kabul edilebilecek genel amaçlar benimse-mifltir. ITUC, ulusal iflkolu sendikalar›n› dünya çap›nda örgütleyen Global Sendika Federasyon-lar› (GUF) ile devaml› bir iliflki içindedir ancak bu iliflki organik olmay›p, genel ç›kar birli¤i çer-çevesinde ve karfl›l›kl› iflbirli¤i esas›na dayan-maktad›r. ITUC’a Türkiye’den TÜRK-‹fi, D‹SK, HAK-‹fi ve KESK üye bulunmaktad›r.
• Eski Sovyet Blo¤u’nun uluslararas› sendikal ör-gütü olarak karakterize edilen Dünya Sendika-lar Federasyonu (WFTU), Sovyet Blo¤u’nun
da-¤›lmas›yla birlikte h›zla üye kaybetmeye baflla-m›flt›r. WFTU’nun en önemli amac› tüm dünya-daki insanlar›n çal›flma ve yaflam koflullar›n› ge-lifltirmektir. Bu amaca ise iflçi s›n›f› içinde birli¤i sa¤layarak, az geliflmifl ülkelerdeki sendikalara yard›m ederek, savafla karfl› ç›karak ve faflizme karfl› mücadele vererek ulafl›laca¤›na inanmakta-d›r. WFTU’ya ba¤›ml› örgütler olarak faaliyet gös-teren ve ulusal iflkolu sendikalar›n› dünya çap›n-da örgütleyen Uluslararas› Sendika Enternasyo-nelleri’nin (TUI) ise, kendi tüzükleri bulunmas›-na ra¤men politika ve faaliyetleri WFTU taraf›n-dan belirlenmektedir. WFTU’ya Türkiye’den üye olan bir konfederasyon bulunmamaktad›r.
• Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC), Av-rupa ekonomik entegrasyonu sürecinde Avru-pa’daki iflçilerin sosyal, ekonomik ve kültürel ç›-karlar›n› temsil etmek ve gelifltirmek amac›yla kurulan uluslararas› bir sendikal örgüttür. Bat›
Avrupa’daki üst sendikal örgütlerin büyük bir bölümünün üye oldu¤u ETUC, Do¤u Blo¤u’nun çözülmesiyle birlikte Orta ve Do¤u Avrupa’dan da yeni üyeler kazanarak üye say›s›n› artt›rm›flt›r.
ETUC, Avrupa’da ekonomik bir birlik
sa¤lan›r-ken, bu geliflmeye sosyal boyutun eklenmesi ve iflçilerin önceliklerinin dikkate al›nmas› için bü-yük bir çaba göstermektedir. ETUC Avrupa Ko-misyonu, Avrupa Parlamentosu ve Bakanlar Kon-seyi’nde iflçileri do¤rudan temsil ederek ve istih-dam, sosyal ifller ve makro ekonomi politikalar›
gibi çeflitli alanlarda Avrupa’daki yetkili mercile-re dan›flma hizmeti vemercile-remercile-rek, Avrupa düzeyinde politikalar›n belirlenmesi ve yasama sürecine et-ki etmektedir. ETUC’un yan› s›ra Avrupa çap›nda belirli baz› iflkollar›nda ETUC’a ba¤l› olarak faali-yet gösteren 12 Sendika Federasyonu bulunmak-tad›r. Türkiye’den TÜRK-‹fi, D‹SK, HAK-‹fi ve KESK üye bulunmaktad›r.
134 Sendikac›l›k
1. Tarihsel olarak ilk ortaya ç›kan taban sendikal ör-gütlenme modeli afla¤›dakilerden hangisidir?
a. ‹flkolu sendikalar›
b. ‹flyeri sendikalar›
c. Meslek Sendikalar›
d. Genel Sendikalar e. ‹flletme sendikalar›
2. ‘Herkes için sendika’ slogan›yla ortaya ç›kan taban sendikal örgütlenme modeli afla¤›dakilerden hangisidir?
a. Genel Sendikalar b. ‹flyeri Sendikalar›
c. ‹flkolu Sendikalar›
d. Meslek Sendikalar›
e. ‹flletme Sendikalar›
3. Bir bölge veya ülke çap›nda ayn› iflkolundaki kalar›n bir araya gelmesiyle meydana gelen üst sendi-kal örgüte ne ad verilir?
a. Genel sendikalar b. Konfederasyonlar c. ‹flkolu sendikalar›
d. Federasyonlar e. Sendika birlikleri
4. Türkiye’de 1980 sonras› yasal olan üst örgütlenme modeli afla¤›dakilerden hangisidir?
5. Dünya çap›nda faaliyet gösteren ve ulusal sendika merkezlerini kapsayan en güçlü uluslararas› sendikal örgüt afla¤›dakilerden hangisidir?
a. ITUC (Uluslararas› Sendika Konfederasyonu) b. WFTU (Dünya Sendikalar Federasyonu) c. ETUC (Avrupa Sendikalar Konfederasyonu) d. WCL (Dünya ‹fl Konfederasyonu)
e. ICFTU (Uluslararas› Hür ‹flçi Sendikalar› Konfe-derasyonu)
6. Afla¤›dakilerden hangisi eski Sovyet Blo¤u’nun ulus-lararas› sendikal örgütü olarak nitelendirilmektedir?
a. ITUC (Uluslararas› Sendika Konfederasyonu) b. WFTU (Dünya Sendikalar Federasyonu) c. ETUC (Avrupa Sendikalar Konfederasyonu) d. WCL (Dünya ‹fl Konfederasyonu)
e. ICFTU (Uluslararas› Hür ‹flçi Sendikalar› Konfe-derasyonu)
7. Global sendika federasyonlar› ile çokuluslu flirketler aras›nda imzalanan ve taraf flirketin temel uluslararas›
çal›flma normlar›na uygun hareket etmesini sa¤layan uluslararas› anlaflmalara ne ad verilir?
a. ILO sözleflmesi b. Çokuluslu anlaflma c. Küresel çerçeve anlaflma d. Federasyon anlaflmas›
e. Çal›flma normlar› anlaflmas›
8. Uluslararas› Sendika Enternasyonelleri (TUI) afla¤›-daki uluslararas› sendikal örgütlerden hangisine ba¤›m-l› olarak faaliyet göstermektedir?
a. ITUC (Uluslararas› Sendika Konfederasyonu) b. ICFTU (Uluslararas› Hür ‹flçi Sendikalar›
Konfe-derasyonu)
c. ETUC (Avrupa Sendikalar Konfederasyonu) d. WCL (Dünya ‹fl Konfederasyonu)
e. WFTU (Dünya Sendikalar Federasyonu) 9. Afla¤›daki konfederasyonlardan hangisi Avrupa Sen-dikalar Konfederasyonuna (ETUC) üye de¤ildir?
a. HAK-‹fi b. D‹SK c. KESK d. Memur-Sen e. TÜRK-‹fi
10.Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC) ile ilgi-li afla¤›daki ifadelerden hangisi yanl›flt›r?
a. ETUC yaln›zca AB üyesi ülkelerden üye kabul etmektedir.
b. ETUC, genellikle ITUC’a üye olan üst sendikal örgütleri üyeli¤e kabul etmektedir.
c. ETUC, Avrupa düzeyinde sosyal diyalogun sa¤-lanmas›nda da büyük bir rol oynamaktad›r.
d. ETUC’a ba¤l› 12 Sendika Federasyonu faaliyet göstermektedir.
e. ETUC, Avrupa düzeyinde BusinessEurope ile toplu pazarl›k görüflmeleri yapmaktad›r.
Kendimizi S›nayal›m
135
5. Ünite - Sendikal Örgütlenme Modelleri
Tuluhan Tekelio¤lu 24 Eylül 2011 AMACIMIZ, TÜM OYUNCULAR ‹Ç‹N SOSYAL GÜVENCE!
Tiryakisi oldu¤umuz diziler ekranda hoflça vakit geçir-tiyor, ancak ekran arkas›nda ciddi sorunlar yaflayan oyuncular “Art›k yeter,” dedi ve örgütlenmeye karar verdi. Say›lar› bine yaklaflan örgütlü oyuncular, ilk yö-netim kurulunu geçti¤imiz günlerde toplad› ve baflkan-lar›n› seçti. Sahne Perde Ekran Mikrofon Oyuncular›
Sendikas› Baflkan› Memet Ali Alabora “Hiçbirimiz sen-dikac› olmak için yola ç›kmad›k. Daha iyi oynayabil-mek için yola ç›kt›k. Ancak daha iyi oynayabilmemiz için de çal›flma koflullar›m›z›n medeni bir flekilde sa¤-lanmas›n› istiyoruz,” diyor. ‘fiimdi baflrol dayan›flman›n’
slogan›yla meslektafllar›na “Gelin, örgütlenelim,” ça¤r›-s› yapan Oyuncular Sendikaça¤r›-s›’n›n yönetim kurulu üye-leri aras›nda fiebnem Sönmez, Meltem Cumbul, Timu-çin Esen gibi ünlü oyuncular var. “Sektörün sermayesi-nin büyüdü¤ü kadar eme¤i de büyürse sanat daha ka-liteli hale gelir,” diyen sendikac›lar, meslektafllar›n›n özlük haklar›n› elde edebilmesi için kollar› s›vad›.
(...)
- Oyuncular Sendikas› kurarak Türkiye’yi oyuncu-lar sendikas› olmayan dünyadaki dört ülkenin ara-s›ndan ç›karm›fl oldunuz. Tebrikler
-Dünyada oyunculuk sendikalar› 100 y›ldan beri var.
Biz Ortado¤ulu bir ülke olarak kalm›fl›z. Art›k b›çak ke-mi¤e dayanm›flt›. ‹ki arkadafl›m›z geçen sene çal›flma koflullar›n›n a¤›rl›¤›na dayanamayarak vefat etti. Acil bir flekilde 12 ülkenin tüzü¤ünü inceledik. Fransa Oyuncu-lar Sendikas›’n›n genel baflkan›n› davet ettik. Burada onunla bir workshop gerçeklefltirdik, Alman sendikac›-larla sekiz saat süren video konferans yapt›k, pek çok sendikayla yaz›flt›k. Bu sendikalar›n birikimlerinden de faydalanarak alt› ayl›k bir çal›flma sonucunda tüzü¤ü-müzü oluflturduk.
- Sendika baflkan› seçildiniz mi yoksa atand›n›z m›?
Biz seçildik. Demokrasinin ifllemesine çok özen göster-dik. Yedi kifli sendika kurmaya yeterli. Biz sendikay› 63 kifliyle kurduk. Sendikam›z›n ad› Sahne Perde Ekran Mikrofon Oyuncular› Sendikas›. Mikrofon oyuncular›, dublaj sanatç›lar› ya da radyo tiyatrosu yapanlard›r.
Es-kiden daha fazla radyo tiyatrosu vard›, flimdi daha
yo-¤un olarak dublaj sanatç›lar› var.
- Set iflçileri ve kameramanlar?
-Hay›r, bu sendika her alanda faaliyet gösteren oyuncu-lar›n sendikas›. Dansç›lar ve operac›lar da dahil. Sektö-rün her alan›nda problem var, sadece televizyon ve si-nemada de¤il. Sahne, perde, ekran, mikrofon hepsinde sorun var. Televizyon ve sinema art›k 1 milyar dolara yaklaflan bir sektör oldu¤u için oradaki sorunlar çok daha fazla görünür halde. Oysa ayn› derecede tiyatroda da, di¤er sahne sanatlar› alan›nda da problem var. Bu problemler o kadar yak›c› olmaya bafllam›flt› ki, bu sen-dikan›n kurulmas› flartt›.
ÜYE SAYIMIZ 500’Ü AfiTI
- Oyuncular›n en hayati dertleri nedir flu an?
-Sosyal güvenlik sorunu! Oyuncular›n ba¤l› çal›flanlar olmamalar›. Oyuncular asl›nda SSK’l› olmas› gereken ba¤l› çal›flanlar. Belli bir yerde, belli bir ifli, belli bir ki-flinin direktifleriyle yapan kiflidir ba¤l› çal›flan. Fakat bu zamana kadar oyuncular ya serbest meslek makbuzuy-la çal›flmak durumunda b›rak›lm›flmakbuzuy-lar ya da kay›t d›fl› ça-l›flt›r›lm›fllar.
- Oyunculu¤un tan›m› yok mu bizim hukukumuzda?
-Oyunculu¤un tan›m› mevzuatta yok. Olmad›¤› için de zorlan›yoruz. En yak›c› problemimiz, ba¤l› çal›flan ol-may›fl›m›z. ‹kincisi, öncelikle sinema ve televizyon sek-töründe gerek mesai saati, gerek hijyen, gerek yemek saati ile her türlü çal›flma koflulunun çok kötü olmas›.
Oyuncular›n ço¤unlukla ücretlerini alamamalar› ya da ücret konusunda bir standardizasyon olmamas› da bü-yük problem. Oyuncular›n sosyal güvencesi yok. Nas›l gazetecilikte ba¤l› bulundu¤unuz gazete olarak bir mu-habirin ya da foto¤rafç›n›n sosyal güvencesini kendisi-nin yapmas›n› beklemiyorsan›z, bizim sektörde de böy-le olmal›.
(...)
- Sendika baflkan› demek, a¤›r sorumluluk demek.
Gönüllü mü baflkan oldunuz? Yoksa zorunlu mu kald›n›z?
-Biz S‹NESEN’de örgütlüydük. Arkadafllar›m›z, bir oyun-cular sendikas› ihtiyac› ile iki y›l önce toplanmaya baflla-m›fllar. 2010 yaz›nda bana ‘Böyle bir fikrimiz var,’ dedi-ler. 20 kifli har›l har›l çal›flmaya bafllad›k. Sendikay› kur-duk, yönetim kurulunda arkadafllar benim baflkan olma-m› istedi. Üç y›l boyunca görevime devam edece¤im.
Yaflam›n ‹çinden
“
136 Sendikac›l›k
- Örgütlenmeye ilgi nas›l oyunculardan?
-Ak›n ak›n geliyorlar. Bir kere birini sendikadan ç›kar-mak ya da sendikal› olmas›n› engellemek anayasal bir suçtur. Anayasal bir hakt›r örgütlenme. Dolay›s›yla art›k öyle bir Türkiye’de olmad›¤›m›z› hayal etmek istiyo-rum. Bizim sektörümüzün böyle bir sektör olmayaca¤›-n› düflünüyorum. Profesyonel çal›flanlar›m›z›n yaolmayaca¤›-n›nda 40 oyuncu da gönüllü olarak flu an sendikada mesai ya-p›yor. Aram›zda güçlü bir dayan›flma olursa, önemli bir bask› grubu olabiliriz. Bu tamamen bizim kendi daya-n›flmam›zla ilgili. fiimdi baflrol, dayan›flman›n! Bunu ka-muya da söylüyoruz, bizi izleyenlere de. Hep birlikte sorular›m›za yan›t bulmak, sektörü düzeltmek için ko-nuflaca¤›z. Birlikte nas›l hareket edebiliriz, bu sektörün çal›flma hayat›n› nas›l daha iyi hale getirebiliriz diye ko-nuflaca¤›z. Sektörün sermayesinin büyüdü¤ü kadar eme¤i de büyürse, sanat daha kaliteli hale gelir. Hiçbi-rimiz sendikac› olmak için yola ç›kmad›k. Daha iyi oy-nayabilmek için yola ç›kt›k.
(...)
2006 y›l›nda Dünya ‹fl Konfederasyonu ile birleflip Ulus-lararas› Sendika Konfederasyonu’nu oluflturuncaya ka-dar en büyük uluslararas› sendikal örgüt olan Uluslara-ras› Hür ‹flçi Sendikalar› Konfederasyonu (ICFTU) ile Türkiye’deki iflçi konfederasyonlar› aras›ndaki iliflkileri
2006 y›l›nda Dünya ‹fl Konfederasyonu ile birleflip Ulus-lararas› Sendika Konfederasyonu’nu oluflturuncaya ka-dar en büyük uluslararas› sendikal örgüt olan Uluslara-ras› Hür ‹flçi Sendikalar› Konfederasyonu (ICFTU) ile Türkiye’deki iflçi konfederasyonlar› aras›ndaki iliflkileri