D. Türk Hukukunda Ötanazi
2) Suçun Unsurları
i. Maddi Unsurları
i) Fail
Kasten öldürme suçunun faili, herkes olabilir. TCK 81’de bir insanı öldüren kişiden söz edildiğinden dolayı suçun faili açısından herhangi bir özellik söz konusu
554 Mustafa Özen, Ceza Hukuku Özel Hükümler Temel Suç Tipleri, Adalet Yayınevi, Ankara, Kasım 2017, s.8.
555 Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.58;
Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.25-26; Zeki Hafızoğulları, Muharrem Özen, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Kişilere Karşı Suçlar, s.33-34; Nur Centel, Hamide Zafer, Özlem Çakmut, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar Cilt: I, s.23; Köksal Bayraktar v.d.,
“Özel Ceza Hukuku Cilt II, Kişilere Karşı Suçlar-1- (TCK m. 81-105), s.15; Gökhan Taneri, Gani Kamışlı, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, s.14; İsmail Ercan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.31-32; Mustafa Artuç, Kişilere Karşı Suçlar, s.6-7.
556 Hakan Hakeri, “Hasta Hakları ve Ceza Hukuku İlişkisi”, s.68; Doğan Soyaslan, “Hekimlerin Ceza Hukuku Yönünden Sorumluluğu’’, s.125.
olmamaktadır. Bu suç ancak bir kişi tarafından başka bir kişiye karşı işlenebilmektedir. Kişinin kendisine karşı insan öldürme suçunu işlemesi yani intihar, suç sayılmamaktadır.557
Aktif ötanazide fail, konusunda öğretide tam bir görüş birliği bulunmamaktadır. Genel görüş failin hekim olabileceği yönündedir.558 Ancak failin hekim veya hekim kontrolü altında diğer sağlık personeli kişiler olabileceği yönünde de görüşler bulunmaktadır.559 Ayrıca failin hekim dışı kişiler olabileceği yönünde de görüşler bulunmaktadır.560 Kanaatimizce aktif ötanazinin faili, hekim, diğer sağlık personeli veya hastanın yakınları dolayısıyla hasta kişi hariç herkes aktif ötanazinin faili olabilir.
ii) Mağdur
Kasten öldürme suçunun mağduru yaşamına son verilen kişidir. Herhangi bir kişi bu suçun mağduru olabilir. Suçun mağduru ve faili aynı kişi olamaz. Bundan dolayı kişinin kendi yaşamını son vermesi durumunda cezalandırılamaz.561 Failin öldürmeye ilişkin hareketleri esnasında mağdurun dünyaya gelmiş ve yaşıyor olması gerekmektedir.562 Öldürülenin yakınları ise mağdur değil, bu suçtan zarar gören kişiler olmaktadır. Suçun mağduru olmak bakımından, öldürme fiiline maruz kalan
557 Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.67;
Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.26; Nur Centel, Hamide Zafer, Özlem Çakmut, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar Cilt: I, s.24; Gökhan Taneri, Gani Kamışlı, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, s.15; İsmail Ercan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.32; Mustafa Özen, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.61; Mustafa Özen, Ceza Hukuku Özel Hükümler Temel Suç Tipleri, s.4; Veli Özer Özbek, Koray Doğan, Pınar Bacaksız, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.106.
558 Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.52; Doğan Soyaslan,
“Hekimlerin Ceza Hukuku Yönünden Sorumluluğu’’, s.125; Muharrem Özen, Meral Ekici Şahin,
“Ötanazi’’, s.18; Esra Alan Akcan, “Ötanazi”, s.6; Arın Namal, “Pro ve Contra Argümanlarla Etik Açıdan Ötanazi’’, s.12;
559 Aysun Altunkaş, “Ötanazinin Türleri ve Ötanazinin Türk Ceza Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi’’, s.62.
560 Hakan Hakeri, “Hasta Hakları ve Ceza Hukuku İlişkisi”, s.68; Yusuf Yaşar, Işıl Turan, “Alman, Avusturya ve İsviçre Yüksek Mahkeme Kararları Çerçevesinde Talep Üzerine Öldürme Suçu İle Ötanazi İlişkisi”, s.69; Özge Demirörs, Sevinç Arslan Hızal, “Türk Ceza Hukuku Açısından Ötanazi’’, s.1498.
561 Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.67;
Necati Meran, Kişilere Karşı Suçlar, s.31-32; Veli Özer Özbek, Koray Doğan, Pınar Bacaksız, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.106.
562 Nur Centel, Hamide Zafer, Özlem Çakmut, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar Cilt: I, s.24-26; Mustafa Artuç, Kişilere Karşı Suçlar, s.6-7; Gökhan Taneri, Gani Kamışlı, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, s.16; İsmail Ercan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.33.
kişinin yaşının, ırkının, cinsiyetinin, sosyal statüsünün ve dini gibi unsurların bir önemi bulunmamaktadır.563
Aktif ötanazide mağdur ise, tedavisi mümkün olmayan bir hastalık nedeniyle ağır ağrılar çeken hastadır.564 Kasten öldürme suçunun mağduru herhangi bir kişi olabilirken, aktif ötanazide ise tıbbın bugünkü imkânları ile iyileşemeyecek durumda olan acı ve ızdıraplar nedeniyle ağır ağrılar çeken hastalardır. Dolayısıyla sağlıklı kişiler aktif ötanazinin mağduru olamazlar.
iii) Suçun Konusu
Kasten öldürmenin konusunu başka bir insanın yaşamı oluşturmaktadır.
Bundan dolayı öldürmeye yönelik fiilin canlı insan vücudu üzerinde icrası gerekmektedir. İnsan yaşamının başlamadığı ya da sona erdiği durumlarda bu suç işlenemez. Bu nedenle ana rahmindeki cenin ya da fiilden önce yaşamayan bir insan bu suçun konusunu oluşturmamaktadır.565
Aktif ötanazinin konusunu, iyileşemeyecek durumda olan hasta bir insanın yaşamı oluşturmaktadır.566 Kasten adam öldürme ve aktif ötanazinin konusunu canlı insanın yaşamı oluşturmaktadır.
iv) Hareket
Hareket; “insan tarafından iradi olarak gerçekleştirilen icrai ya da ihmali davranışın dış dünyaya yansıması’’ olarak tanımlanmaktadır.567 Kasten öldürme suçu, serbest hareketli bir suçtur.568 Suçun hareket unsurunu, insan yaşamını ortadan
563 Köksal Bayraktar v.d., “Özel Ceza Hukuku Cilt II, Kişilere Karşı Suçlar-1- (TCK m. 81-105), s.16; Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.27.
564 Bilal Kılınç, Mukayeseli Hukukta Ötanaziye İlişkin Yaklaşımlar ve Hukukumuzda Ötanazinin Yeri Sorunu, s.140.
565 Sinan Sakin, Ceza Hukuku Genel Hükümler Özel Hükümler Ceza Muhakemesi Hukuku, s.323;
Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.67-68; Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.27.
566 Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.52; Muharrem Özen, Meral Ekici Şahin, “Ötanazi’’, s.18.
567 Veli Özer Özbek, Koray Doğan, Pınar Bacaksız, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.164.
568 Mustafa Özen, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.64; Mustafa Özen, Ceza Hukuku Özel Hükümler Temel Suç Tipleri, s.4; Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A.
Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.61; Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.30; Zeki Hafızoğulları, Muharrem Özen, Türk Ceza Hukuku Özel
kaldırmaya yönelik herhangi bir davranış oluşturmaktadır.569 Kasten öldürme, icrai hareketle (m.81) işlenebilmektedir. Ayrıca hareketin nitelikli haller içerisinde işlenmesi durumunda TCK 82. madde hükümleri uygulanabilmektedir. Suçun ihmali hareketle işlenen şekli ise ayrı bir madde de düzenlenmiştir (m.83). Ceza normunda hareketin şekli yer almamaktadır. Bu nedenle hareket, tabanca veya bıçakla, zehir ya da kimyasal madde kullanarak veya neticeyi oluşturabilecek herhangi bir araçla işlenebilmektedir.570
Aktif ötanazide öldürme, yalnızca icrai hareketle işlenebilmektedir.571 Örneğin öldürücü bir ilacın enjektörle hastanın vücuduna doğrudan enjekte edilmesi yoluyla ya da hastanın serumu içerisine verilmesi durumunda icrai hareketle bu suç işlenmiş olmaktadır.572
v) Netice
Kasten öldürme neticeli bir suçtur. Suçun meydana gelebilmesi için bir insanın öldürülmesi gerekmektedir.573 Ölüm insan yaşamının sona ermesidir.574 Buradaki ölüm olayının doğal yoldan olması gerekmektedir. Ölüm karinesini doğuran gaiplik Hükümler Kişilere Karşı Suçlar, s.36; Köksal Bayraktar v.d., “Özel Ceza Hukuku Cilt II, Kişilere Karşı Suçlar-1- (TCK m. 81-105), s.23; Gökhan Taneri, Gani Kamışlı, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, s.18; İsmail Ercan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.34; Mustafa Artuç, Kişilere Karşı Suçlar, s.12; Veli Özer Özbek, Koray Doğan, Pınar Bacaksız, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.106; Sinan Sakin, Ceza Hukuku Genel Hükümler Özel Hükümler Ceza Muhakemesi Hukuku, s.325.
569 İsmail Ercan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.34.
570 Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.61;
Veli Özer Özbek, Koray Doğan, Pınar Bacaksız, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.110;
572 Doğan Soyaslan, “Hekimlerin Ceza Hukuku Yönünden Sorumluluğu’’, s.125.
573 Mustafa Özen, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.64; Mustafa Özen, Ceza Hukuku Özel Hükümler Temel Suç Tipleri, s.5; Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A.
Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.61; Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.33; Zeki Hafızoğulları, Muharrem Özen, Türk Ceza Hukuku Özel
gibi kişinin hukuken ölmüş sayılma durumunda bu suçun neticesinin gerçekleştiği kabul edilemez. 575
Aktif ötanazi de bir insanın öldürülmesi gerekmektedir.576 Fakat aktif ötanazide bu ölüm olayı doğal yollardan meydana gelmemektedir. İnsanın yaşamına son verilmesi olayı ilaç verilmesi veya yaşamsal bulguların bağlı bulunduğu tıbbi araç ve gereçlerin fişinin çekilmesi gibi yollarla meydana gelmektedir.
vi) Nedensellik Bağı
Kasten öldürme suçunun meydana gelebilmesi için ölüm neticesi ile failin fiili arasında nedensellik bağının kurulması gerekmektedir. Hareket ile netice arasında nedensellik bağı bulunmaması durumunda sorumluluk söz konusu olmamaktadır.
Sorumluluğun esasını hareket ile netice arasındaki nedensellik bağı oluşturmaktadır.
Ölüme failin hareketi neden olmalıdır.577
Aktif ötanazinin oluşabilmesi için hareket ile ölüm neticesi arasında nedensellik bağının kurulması gerekmektedir.578
ii. Manevi Unsur
Kasten öldürme suçunun manevi unsuru kasttır. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve isteyerek gerçekleştirilmesidir. Yaptığı hareketin bir insanı öldürebileceğini öngörmesine rağmen, hareketini icra eden kişi kasten hareket etmiş olmaktadır.579
575 Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.33.
576 Bilal Kılınç, Mukayeseli Hukukta Ötanaziye İlişkin Yaklaşımlar ve Hukukumuzda Ötanazinin Yeri Sorunu, s.134-135; Doğan Soyaslan, “Hekimlerin Ceza Hukuku Yönünden Sorumluluğu’’, s.125.
577 Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A. Caner Yenidünya, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.64;
Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.34; Gökhan Taneri, Gani Kamışlı, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, s.19; Mustafa Artuç, Kişilere Karşı Suçlar, s.13.
578 Nur Centel, Hamide Zafer, Özlem Çakmut, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar Cilt: I, s.29-30.
579 Köksal Bayraktar v.d., “Özel Ceza Hukuku Cilt II, Kişilere Karşı Suçlar-1- (TCK m. 81-105), s.33; Mustafa Artuç, Kişilere Karşı Suçlar, s.15; Mahmut Koca, İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.41; Sinan Sakin, Ceza Hukuku Genel Hükümler Özel Hükümler Ceza Muhakemesi Hukuku, s.327.
Aktif ötanazide manevi unsur kasttır. Hastanın bilinçli talebi üzerine ağrılarını dindirmek amacıyla bir insanın kasten öldürülmesidir.580 Hekim burada hastanın ölümünü bilerek ya da isteyerek gerçekleştirdiğinden dolayı hekimin kastı söz konusu olmaktadır.581