Hareketin Niteliğine Göre Ötanazi

a. Aktif Ötanazi

Kişinin hayatının bir başkası tarafından dışarıdan yapılacak aktif bir hareketle sona erdirilmesine aktif ötanazi denir. Fakat bu dışarıdan yapılacak müdahalenin bir

392 Kutay Akpir, Yoğun Bakım Hastalarında Hasta Desteği ve Devamı İle İlgili Kararın Verilmesi.

Medikal Etik, (Doğum, Ölüm Süreçleri ve Yaşamın Anlamı), Yüce Yayım, İstanbul, 2001, s.28-34.

393 Sibel İnceoğlu, Ölme Hakkı, Ötanazi, s.130.

394 Ömür Elçioğlu, Tarık Gündüz, Nedime Köşgeroğlu, “Tıp, Hukuk ve Etik Açıdan Euthanasia”

s.64-70.

395 Fatma Öz, “Ötanazi”, s.40-47.

396 Yalım Dikmen, Yoğun Bakımda Hastadan Desteği Çekme ve Etik, Ötanazi. Medikal Etik, (Doğum, Ölüm Süreçleri ve Yaşamın Anlamı,) Yüce Yayım, İstanbul, 2001, s.35-41.

397 Mehmet Emin Artuk, Hukukçu Gözü ile Ötanazi. Medikal Etik, (Doğum, Ölüm Süreçleri ve Yaşamın Anlamı), s.42-60.

hekim tarafından ve iyileşmesi mümkün olmayan bir hastaya yapılması gerekmektedir. Aynı zamanda o hastanın talebi üzerine bu işlem yapılmalıdır.³⁹⁸ Aktif ötanazide hareketin niteliği de önem arz etmektedir. Bu hareket ceza hukuku kapsamında silahla ateş etmek veya bıçaklamak şeklinde yapılan bir hareket olmamalıdır. Hareketin hekimlik faaliyetleri sırasında gerçekleştirilebilecek bir hareket olması gerekir.³⁹⁹. Örneğin hastada ölüm sonucu doğuracak ilacın hastaya zerk edilmesi, hastaya kardiyak arrest yapacak ilacın verilmesi, yüksek dozda morfin veya potasyum klorid verilmesi⁴⁰⁰ ya da hastanın bağlı olduğu cihazın fişinin çekilmesi durumlarıdır.⁴⁰¹

Aktif ötanazinin hekim ya da bunun dışında başka biri tarafından da yapılabileceği şeklinde görüş de bulunmaktadır.⁴⁰²

Aktif Ötanazinin söz konusu olabilmesi için;

● “Hareketin üzerinde düşünülmüş, tasarlanmış ve kasıtlı olması,

● Ölüme sebebiyet verecek söz konusu hareket gerçekleştirilmemiş olsaydı yaşamın bir süre daha devam edebilecek olması,

● Hastanın kendi haline bırakılması halinde ölümüne kadar (bedensel veya ruhsal) acı ve ağrı çekecek olması’’ unsurlarının bir arada bulunması gerekmektedir.⁴⁰³

398 Mehmet Emin Artuk, Caner Yenidünya, Ötanazi, Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, İzmir, 2001, s.301; Muharrem Özen, Meral Ekici Şahin, “Ötanazi’’, s.18; Arın Namal, “Pro ve Contra Argümanlarla Etik Açıdan Ötanazi’’, III. Ulusal Sağlık Hukuku “Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı Ötanazi’’ Sempozyumu, Editörler: Hamide Tacir, Aysun Altunkaş, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Ocak 2017, s.12.

399 Sibel İnceoğlu, Ölme Hakkı, Ötanazi, s.135.

400 Kudret Güven, Kişilik Hakları ve Ötanazi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2000, s.15.

401 Aysun Altunkaş, “Ötanazinin Türleri ve Ötanazinin Türk Ceza Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi’’, III. Ulusal Sağlık Hukuku “Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı Ötanazi’’

Sempozyumu, Editörler: Hamide Tacir, Aysun Altunkaş, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Ocak 2017, s.65; Esra Alan Akcan, “Ötanazi”, s.6.

402 Bilal Kılınç, Mukayeseli Hukukta Ötanaziye İlişkin Yaklaşımlar ve Hukukumuzda Ötanazinin Yeri Sorunu, s.34.

403 Hamide Tacir, Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı, s.265.

Aktif ötanazi, dini, ahlaki, etik argümanların çatışmasına neden olur. Çünkü bu durumda hastada, başkalarının yardımıyla kendi hayatını sona erdirmek için ölümcül bir madde kullanılmaktadır.⁴⁰⁴

Ötanaziye izin veren ülkelerin yasaları üzerinde yapılan bir çalışma, pasif ötanaziye toleranslı ve izin verilebilir hale getirilirken, aktif ötanazinin sadece çok az ülkede yasallaştırıldığını ortaya koymaktadır.⁴⁰⁵

b. Pasif Ötanazi

Pasif ötanazi; “uygulanabilecek yaşamı uzatıcı girişimleri yapmamak, hastanın içinde bulunduğu durumun doğal seyrine bırakılması” olarak tanımlanmaktadır⁴⁰⁶. Pasif ötanazi, aktif ötanazide olduğu gibi herhangi bir aktif hareketin varlığında ortaya çıkmaz. Pasif ötanazi aksine hareketsiz kalınması nedeniyle uygulanabilecek bir ötanazi çeşididir. Buna göre hekimin hastaya uygulaması gereken tedaviyi uygulamaması sonucunda ölümün gerçekleşmesidir. Pasif ötanazide icrai bir davranış söz konusu olmayıp ihmali bir davranışla ölüme sebebiyet verilmektedir.⁴⁰⁷ Kısacası hasta ölüme terk edilmektedir.⁴⁰⁸ Bu uygulama, kişinin isteğine bağlı olarak yapılır; dolayısıyla “kişi özerkliği’’nin, yani “kişinin kendi geleceğini tayin hakkı’’nın bir uzantısı olmaktadır.⁴⁰⁹

404 Y. Razmetaeva, Sydorenko O. “Euthanasia in The Digital Age: Medical and Legal İssues and Challenges.’’, Georgian Medical (2020): 175.

405 Divyanshi Dwivedi, Dipesh Ranjan Das. “Revisiting Euthanasia: A Comparative Analysis.’’, Journal of Xi'an University of Architecture & Technology. Volume XII, Issue II, (2020): 2920-2923.

406 Yasemin Yalım, “Ötanazi”, Uluslararası Türk-Amerikan Tıp Hukuku ve Etiği Sempozyumu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Eylül 2014, s.254; Arın Namal, “Türk Tıp Etiği Çevrelerinde Ötanazi Tartışmaları- Neden Henüz Küçük Bir Alev?’’, Hukuk ve Etik Boyutuyla Ötanazi, s.77; Sinem Kaptanoğlu, Tıbbi Müdahalede Etik ve Hukuki İkilemler İle Çözüm Yolları, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Tıp Hukuku Anabilim Dalı Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Şubat 2020, s.88; Erol Kuyurtar, “Aktif ve Pasif Ötanazi Ayrımı Ahlaksal Bir Ayrım Mıdır?’’, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:17, Bahar 2014, s.48.

407 Bahri Öztürk, Hasta Hakları ve Ötanazi, Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, İzmir, 2001, s.573-590; Aysun Altunkaş, “Ötanazinin Türleri ve Ötanazinin Türk Ceza Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi’’, s.65; Orhan Doğuş Yılmaz, “Ötenazi Kavramının Teleolojik, Deontolojik ve Meta-Etik Teoriler Bağlamında Karşılaştırmalı Analizi’’, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, Cilt 8 Sayı 2, 2019, s.131.

408 Bilal Kılınç, Mukayeseli Hukukta Ötanaziye İlişkin Yaklaşımlar ve Hukukumuzda Ötanazinin Yeri Sorunu, s.35.

409 Ünal Er, Sağlık Hukuku, s.134.

Hastanın hekimden ölürken kendisini rahat bırakmasını istemesi ve kendisine müdahale edilmemesini talep etmesi, bu anlamda hastayı tedavi etmekle yükümlü hekimin bu duruma saygı göstermesi beklenir⁴¹⁰. Kişinin vücut bütünlüğünün ve kendi geleceğini belirleme hakkının ihlal edilmesi hiçbir mesleki görev veya ödev düşüncesi ile bağdaştırılamaz. Hekimin, hastanın tedaviyi reddeden açık irade beyanına rağmen, bu iradeyi hiçe sayıp kendiliğinden tedaviye devam etmesi cezai sorumluluğu gerektirir. Fakat bunu yaparken hastanın tam olarak aydınlatılmış ve kendisine oluşabilecek riskler konusunda bilgi verilmiş olması gerekir.

Pasif ötanazi, hayatı uzatmak için olağanüstü yaşam sürdürücü önlemlerin bırakılması veya kullanılmaması anlamına gelen bir ihmal eylemidir. “Ölüme izin vermek”, hayati fonksiyonları desteklemeden ya da sürdürmeden, vücutta devam eden bir çöküş sürecine yol vermek anlamına gelir. Hastaya verilen bir besleme tüpünün kesilmesi ya da ömrü uzatan bir operasyonun gerçekleştirilmemesi gibi metodlarla uygulanır.⁴¹¹