Dr. Savena BORISOVA, Yeni Bulgaristan Üniversitesi
Sofistike Yetişkin Öğrenme Destekçisi (SYÖD) kavramı, sadece etkili Yetişkin Öğrenme Destekçisinin (YÖD) farklı rol ve özelliklerini vurgulayan bütüncül bir yaklaşım değildir. Aynı zamanda, kişiliğinin sanatsal becerilerinin ve tekniklerinin markalaştırılmaya değer bir bağ-daştırmasıdır. “EASY Eğitim Kavramının” geliştirilmesi sırasında şanslı düşünce doğmuştur ve on katılımcı ile pilot uygulaması yapılırken açıklığa kavuşturulmuştur.
İç kurumsal ihtiyaçlar (insan kaynakları ve mali kaynaklar), ekonomik ve siyasal faktörler gibi dış etkenler – azınlıkların ve göçmenlerin sosyal içermesi ve demografik düşüş iklimi- ve emeklilik sistemi değişiklikleri gibi yetişkin öğrenmesinin önündeki yeni zorlukları ve genişle-tilmiş rolleri ortaya çıkarmanın önemli olduğu düşünülmektedir. Bu eğilimlere nasıl cevap veri-lecek? Yetişkin Öğrenme Destekçisinin yenilikçi karma öğrenme çözümlerindeki Çekirdek Kritik Yetenekleri yeterli mi? Bu sorulara cevap aramak amacıyla, Sofistike Yetişkin Öğrenme Destekçisini (SYÖD) en iyi ortaya koyan beş açıklayıcı üzerinde odaklanacağız.
Şekil 1: Sofistike Yetişkin Öğrenme Destekçisinin hazine çantasındaki birbirleri ile bağlantılı ve birbirlerine bağlı 8 değerli yetenek
Üretici – SYÖD, hedeflenen grupların yeri ve ihtiyaç analizleri sebebiyle, kitle garantili ucuz üretim sürecinin tüm sorumluluğunu taşır. Öğrenme ortamlarının iş planı, görev tanımları, zaman çizelgeleri, etkili bilgilendirme yolları, eğitim araçlarının tasarımının bitirilmesi, fon ya-ratma ve bütçe yönetimi bakımlarından planlanmasından başlayarak, işverenler ile çalışanlar arasındaki sınır çizgisi üzerinde çalışan irtibat sorumlusudur. Çeşitli görevler ve durumlar için semiyotik düşünme gereklidir. “Semiyotik yöntemlerle düşünmek, birçok farklı şekilde düşün-mek anlamına gelir” [B. Bogdanov, 2006, s. 7-8].
Müfredat içeriğinin kalitesi bakımından başarı faktörlerinin ve iyi uygulama noktaları üzerin-de odaklanan yüksek didaktik yetenekler sağlanmalıdır. Güvenlik önlemleri ve temel hukuki sorunlar ile ilgili iyi bir temel üzerine oturtulmuş bilgi gereklidir.
Üretici
Manipulatör
Kültür Diplomati
Sahne yöneticisi Işaret Bilimci
Eglence Lideri
Yaratici
Avrupa Yetişkin Öğrenme Eylem Planı [COM(2007)558 final] kapsamında örgün ve informal öğrenmenin değerlendirilmesine ve tanınmasına yönelik ulusal hükümet yaklaşımları hak-kında bilgi sahibi olmak, öğrenenlerin öğrenme sonuçlarını işgücü piyasasına aktarmalarına yardımcı olmak açısından önemlidir. Ancak, işgücü hareketliliğini arttırmak için, SALS yaygın ve informal öğrenme yoluyla edinilen niteliklerin uygunluğunun Avrupa Nitelikler Çerçevesinin 5. – 8. düzeyleri ile açıklanabileceğinin farkındadır [Yaşam Boyu Öğrenme için Avrupa Nitelik-ler Çerçevesinin Açıklanması (2008), s. 9-10].
Araştırmacı –SALS’ın yetişkin öğrenme kimliklerini ve öğrenme ihtiyaçlarını araştırması beklenmektedir. Hedef grupları analiz etmek için sosyolojik araçlardan yararlanacağı varsayı-lır. Öğrenme sürecinin bir tür sosyal kurum olduğu varsayımı, ona tüm öğrenenlerin görüş ve deneyimlerine saygı gösterilmesi amacıyla duruma hâkim olmak için yeterince esnek olan bir sosyal ve pratik psikolog rolünü yükler. Buradaki incelik sadece çatışma çözme yeteneğinde değil aynı zamanda önleme becerilerinde gizlidir.
Daha iyi bir anlama ortamının oluşturulabilmesi amacıyla, grubun yorumlama stratejilerinin her birinin ele alınabilmesi için, öğrenenlerin farklı bilişsel tarzlarının tanımlanması gerekir.
Semiyo-bilişsel yaklaşımın faydalarının gösterimi ve doğrulanması için, bakınız (Umiker-Se-beok 1992).
Müze ziyaretçilerinin algılarının incelenmesi ve bir müzedeki Yetişkin Öğrenme Ortamının ana şekli olarak düşünülen serginin öğrenme etkilerini değerlendirmek için kullanılır.
Uzun Görüşme yönteminin (McCracken, Grant 1988) kullanımına ilişkin deneyimler; Likert öl-çeğine dayalı anket geliştirme becerileri ve alınan verileri işlemek ve uygun sonuçlara varmak için faktör analizi yöntemini kullanma becerisi oldukça önemlidir.
Manipülatör – Burada Josef Kirschner’e (1995) göre gerçek anlamda manipülasyon amaçla-nır. Maslow’un motivasyon teorisine (1943) göre, örgün öğrenme, yetkinlik, statü ve tanınma ihtiyaçlarının yer aldığı “eksiklik ihtiyaçlarının “öz saygı” dördüncü seviyesine konumlandı-rılabilir. Ancak informal öğrenme bu piramitte konumlandırılamaz, çünkü informal öğrenme piramidin beş düzeyinin hepsinde mevcuttur. Bu, SYÖD’ın farklı yetişkin öğrenen hedef gruplarının renkli ihtiyaçlarına cevap verebilmek için içsel ve dışsal motivasyona yönelik çeşitli teknikler hakkında bilgi sahibi olması gerektiği anlamına gelir. Bir öğrenme grubunun beklentilerini ve ihtiyaçlarını ortaya çıkarmaya yönelik bir yöntem uygulaması beklenir. Gerek-li motivasyon araçlarını uygulayabilmesi için yeterGerek-li iletişim becerilerine ihtiyaç duyulur, ancak bunların her ikisinin de mevcudiyeti saygılı manipülatörü en iyi şekilde oluşturur. Dolayısıyla, SYÖD’ın hem sözel hem de sözel olmayan iletişimin tüm yönleri hakkında ve global motivas-yon teorileri ve uygulamaları hakkında uzmanlık bilgisine sahip olması gerekir.
Yaratıcı – Yetenek Laboratuarı kurucusu - Eğitim araçlarının tasarımında teknoloji potansi-yelinin araştırılması ve bununla beraber SYÖD’ın yaratıcı düşünmesi öğrencinin öğrenmesi
yetişkin eğitiminin ruhunda zorunlu bir unsurdur. Öğrenme ortamı geliştirildikten, senaryo yazıldıktan ve roller dağıtıldıktan sonra, SYÖD’ın öğrenme sürecini ilginç bir şekilde hızlan-dırabilmesi için yöntemler ve araçlar dağarcığını genişletmesi gerekir. Uygun metaforların ve analojilerin kullanımı ve sözel olmayan mesajların yorumlanması teşvik edilir. Deneyimli bir öğreticinin yenilikçi seçenekler, sözel teknikler ve sanatsal çözümler uygulaması gerekir.
Güçlü öğretim sonuçlarına giden yolu, öğretim yöntemlerinin sistematik olarak yenilenmesine yönelik hayal gücü ve yeni özgün fikirler çizer. Gelenekselciliğin ötesine geçebilmek için, yap-boz, çizimler, haritalar, kartlar, kutular, şekiller, rol oyunları ve sanatsal uğraşlar oluşturma bakımlarından çeşitli sözel olmayan yardımlar için bir yetenek laboratuarı oluşturulmalıdır.
Kültür Diplomatı – Öğrenme ortamının sunulduğu bölgeden çok kültürlü grupların çekile-bilmesi, geliştirilmesi ve tutulması için en iyi tasarımın bulunabilmesi amacıyla kültürel çalış-malar dili kullanılır. Öğrenen grubu içindeki kültürel farklılıkların yönetilebilmesi için, kültürel çeşitlilik ve kültürel çoğulculuk bilgisi ve anlayışında yeterlilik oldukça önemlidir. Temsil edilen kurumun ve bölgenin Avrupalılık boyutları hakkında farkındalık, öğrenme mekânının bir
“Avrupa öğrenme odasına” dönüştürülebilmesi için vazgeçilmezdir. Kültür diplomasisi yetkin-liğinin eşsiz rolü, öğrenme sürecinde karşılıklı anlayışı ve kültürler arası diyalogu geliştirmek ve gerektirdiğinde bir barış gücü olarak hizmet vermektir. SYÖD öğrenme ortamında bir gayrı resmi kültür diplomatı olarak görev yapar. Dolayısıyla, örneğin son zamanlarda yaygın olarak kullanılan Norveç Çeşitlilik Buzkıranı psikolojik testinde olduğu gibi, buz kırma, ısındırma ve interaktif oyunlar için yenilikçi modern yöntemler ve teknikler konusundaki bilgi ve deneyimle-rini güncellemesi gerekir (1). Bu, eğitim veya seminer başlamadan önce kolay uygulama ve anlayışı sağlamayı amaçlamaktadır ve çeşitliliğin yönetilmesine yardımcı olmaktadır, Myers Briggs’in daha olumlu bir alternatifi olarak görülmektedir.
Sahne Yöneticisi – Öğrenme sürecinin bir sanat olduğu şüphe götürmez bir gerçektir ve sonuçta daha iyi bir anlama için sanatsal tekniklerin kullanılması tavsiye edilir. Dolayısıy-la, öğrenme ortamı seyircisiz bir sahnedir, çünkü tüm katılımcılar sahnedeki oyunculardır.
SYÖD’ın sorumlulukları ortama dayalı olarak değişiklik gösterir. Bir yönetmen olarak eğitim sahnesindeki tonu ayarlar. Öğrenen ekibindeki bir iletişim sorumlusu olarak, görevi olumlu davranışlara bağlılığı devam ettirmek ve öğrenme sürecinin kalitesini korumak için yapımcı-nın görüşlerini ve sanatsal tercihlerini uygulamaktır. Eğitim oyunu başladıktan sonra, SYÖD görevlerin planlanan Öğrenme ortamının programına göre akışını gözetmelidir. Gerekli ekip-manlar sağlanmadan saygılı sonuçların alınabileceği üretken ve problem çözücü bir ortamın oluşturulması mümkün değildir. Bu da eğitim sağlayıcısının ilave bir sorumluluğu olarak görülmektedir.
İlgili eğitim performansının tamamlanması, nelerin söylendiğinin ve nelerin anlaşıldığının özetlenmesi ve kazanılan deneyimlerin gelecekteki çalışmalar için nasıl yararlı olacağı ile ilgili sonuçlar çıkarılması anlamına gelir.
Eğlence Lideri – Yetişkin öğrenme sürecinin bilgi aktarmanın ötesinde bir olgu olduğu yö-nündeki algılamalar, interaktif yaratıcı eğitim faaliyetlerinin uyarılmasına ve bunların eğlendiri-ci bir şekilde gerçekleştirilmesine yönelik uygulamaların yeniden düşünülmesini
gerektirir. Eğitim konularının öğrenenin gerçek yaşam senaryosu ile ilişkisi, oyunlardan, rol oyunlarından ve zeki mizah duygusuna sahip canlandırmalardan yararlanarak daha eğlenceli bir şekilde sunulmalıdır. Eleştirel düşünmeyi teşvik etmek ve beyin fırtınası yoluyla problem çözümlerine yönelik fikir beyanlarını başlatmak, soru sorma yeterliliği için oldukça önemli ola-rak görülür -ancak eğlenceyi davet eden bir şekilde. İyi bir dinleyici olan ve birlikte çalışırken öğrenenlerin bireysel becerilerine ve motivasyonlarına saygı gösteren Yetişkin Destekçisi, görülmeye değer bir liderlik tarzıdır. Uygulamaya dayalı eğitimlerde onları uygun problem çö-zümlerine ikna edici ve yumuşak bir şekilde yönlendirir. En iyi iletişim hâkimiyeti, bunları etkin bir şekilde kullanabilenler için yetki ve güçtür. Daha iyi anlayış, sözel iletişim yoluyla bilgilerin sadece %7’sinin alınabildiği akılda tutularak muhatabın dilinden konuşmak anlamına gelir.
Dolayısıyla, eğitim görevlerinin başarılabilmesi ve kazan-kazan yaklaşımı ile en yüksek öğ-renme sonuçlarına ulaşılabilmesi için, sözel ve sözel olmayan ifadede mükemmeliyet gerekir.
İşaret Bilimci – Eğer SYÖD Yetişkin Öğrenme Desteğine ilişkin 21. yüzyıl paradigmasını temsil etmeyi amaçlıyorsa, öğretim yöntemlerinin geliştirilmesinde semiyotik kuramın uygu-lanmasına ilişkin yeni felsefeyi yansıtması gerekir. İşaretler kuramı ile ilgili derin bilgiye sahip olunması, öğreniciler grubunun farklı bilişsel tarzlarının yönetilmesi için bir dizi kritik yöntem sağlar. Öğrenenlerin öğrenme kapasitelerinin arttırılmasına yönelik kilit adımlardan birisi, her türlü algıyı geliştirmelerine yardımcı olmaktır. İşaretlerin ve simgelerin birbirleri ile ilişkili ve birbirlerine bağlı anlamlarını ve rollerini inceleyen bilim, gündelik yaşamımızın bir parçasını oluşturmaktadır. Gündelik yaşamda bu hem öğrenenler hem de yetişkin öğrenme destekçileri tarafından bilinçsiz olarak kullanılmaktadır. Dolayısıyla, eğitim yöntemlerinin kapsamını ve etkilerini genişletmek için sözel ve sözel olmayan iletişimin semiyotik doğasını araştırmak çok önemlidir. Bu şekilde, problem çözmeye dayalı öğretim yaklaşımları edimbilimin kullanımına yardımcı olabilir. Daha iyi anlayışın sağlanması ve karışıklıkların önlenmesi için, anlambilim üzerinde odaklanılmalıdır. Çalışma yapısının geliştirilmesi ve evrilmesi, sözdizimin bir konu-sudur. SYÖD bunların üçünü becerili bir şekilde kullanır ve en iyi eğitim sonuçlarına ulaşır.
Son Sözler
Yukarıda kısaca açıklanan roller, Yaşam Boyu Öğrenme Kavramının gücünü gösteren yeni bir tür Yetişkin Öğrenme Destekçisini tasvir etmeyi amaçlamaktadır. Sofistike Yetişkin Öğ-renme Destekçileri, Avrupa’nın yaşlanan toplumunda büyüme ve yeni işler için en değerli ve kilit unsurlardan birisidir. Avrupa 2020 Stratejisinin başarılabilmesi için, eğitim ve öğretim ölçütlerine büyük katkı sağlamaları beklenmektedir. Dolayısıyla, yetişkin öğrenme destekçi-sinin genişletilmiş nüfuzu ve yeni işlevleri ile ilgili yetkinliklerin yeniden düşünülmesi önemli bir gerekliliktir. Disiplinler arası bilgiye sahip olunması ve kültürel çalışmalardan, medyadan, sosyolojiden, semiyotik kuramlardan, yönetim bilimlerinden, psikolojiden ve yeni tür davranış ve tutumlardan eklektik alıntıları kullanma becerisinin sergilenmesi çok önemlidir. Önerilen araştırmalardan ve görevlerden bazılarının ilgili konu alanlarındaki uzmanlara verilebileceğini savunmak mümkündür ve bu doğru bir yaklaşım olacaktır. Ancak verileri analiz edebilmek ve öğrenme sürecinde uygun şekilde uygulayabilmek için, SALS’ın ilgili alan hakkında yeterli bilgiye sahip olması gerekir.
Sofistikasyon standardı, ulusal ve Avrupa düzeyinde yetişkin eğitim ağlarına üyelik ön koşu-lunu gerektirir. Yeni tür SALS’ın geliştirilmesi, kavram ve yaklaşımların andragoji sistemine katkı için bir lüks değil bir gerekliliktir ve yetişkin eğitiminin kalıcı ruhu için bir zorunluluktur.
Kaynakça:
Ekelund, B. & Langvik, E. Diversity Icebreaker. How to manage Diversity Process. Oslo: Human Factors Publishing, 2008
Explaining the European Qualification Framework for Lifelong Learning, Luxembourg, Office for Official Publication of the European Communities, 2008, 9-10 p
Bogdanov, Bogdan. In the rose garden. Lectures and speeches Part 2 - 2003 – 2006, Sofia, Planeta3, 2006 Kirsc-hner, Josef. Manipulation, but true, Sofia, Kibea, 1995
Maslow, A.H. A Theory of Human Motivation. Psychological Review 50(4) (1943):370-96 McCracken, Grant (1988). The Long Interview. Newbury Park, CA: Sage
Paul Jay Edelson, Creativity and Adult Education, New Directions for Adult and Continuing Education, no.81, San Francisco, Jossey-Bass Publishers, Spring1999, 3-12p
Umiker-Sebeok, J. (1992). Meaning construction in a cultural gallery: A sociosemiotic study of consumption experiences in a museum. Advances in Consumer Research XIX: 46-55.