Silistre, Karasu, Pazarcık Muhasaraları ve Kozluca Mağlubiyeti

yeniden başladı. Eflak ve Boğdan’da yaklaşık 30 bin Rus askeri mevcuttu. Osmanlı devlet yönetimi Anadolu ve Rumeli’den bir kez daha asker topladı. Rusların 14 bin asker ile Rusçuk’a yaptıkları saldırı, başarıyla bertaraf edildi. Ancak tehlike devam ediyordu. Çünkü Ruslar, Silistre ve Hırsova arasındaki Balya Boğazı’ndan Tuna’yı aşmıştı. Bütün ağırlıklarını Eflak, Boğdan ve Tuna sahilindeki Balya’ya yığan düşmanın amacı, Silistre’yi işgal etmekti. Şumnu’da bulunan Osmanlı askerleri, Silistre’ye sevk edildi. Silistre’de etkin olan kuvvetler, Osmanlı askerleri tarafından bölgeden çıkarıldı ve Balya’daki ağırlıklara el konuldu. Silistre’nin karşısında bulunan Tutrakan’ı istila

511 _{Ahmed Resmî Efendi, Hulâsatü’l-İʻtibâr, s. 86.}

512 _{Ahmed Resmi Efendi, Tatarlar’ı şöyle betimlemektedir: Mürûr-ı zamânla Tatar, talkan ve boza yerine}

berc ü afyon ile çay ve kahve içmeğe alışıp tenbel ve tiryâki olarak Tatara külli zaʻaf … Ahmed Resmî Efendi, Hulâsatü’l-İʻtibâr, s. 48-49.

513 _{Siz Cengiz sülalesinden müstakil bir hanlık iken bir müddetten beri Osmanlı Devleti’nin hükmü}

altındasınız. Hakkınızda türlü türlü hakaret icra ve adeta kendi valileri gibi hanları azl ve tayin ediyorlar. Eğer bizimle beraber hareket ederseniz eski istiklalinizi almağı taahhüd ederiz. İ. H. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c. IV/I, s. 406.

514 _{İ. H. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c. IV/I, s. 406-410; O. Köse, 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması, s.} 63-70.

eden Ruslar, Kaynarca’da galip geldi. Bu esnada Akdeniz’den Rus donanmasının hezimet haberleri gelince, ordunun morali kısmen düzeldi515_.

Kaynarca mağlubiyetinin ardından Hırsova da elden çıktı. Hırsova aracılığı ile Tuna’yı geçen Rus ordusu, Babadağı’ndan Karasu’ya geçti. Karasu’da karşılaşan güçlerden, Osmanlı askerinin nizamının olmayışı ve savaş boyunca meydana gelen firar hareketlerinin devamı516, yine Rusya’nın galip gelmesine yaradı. Bazı ileri gelenlerin Ruslara esir düşmesiyle kalan kuvvetler, Pazarcık’a çekildi. Ruslar, gelmeden Pazarcık boşaltıldı ve bütün halkı Varna’nın yanında Balkan eteklerindeki kasaba ve köylere gönderildi. Osmanlı ordusu takviye edildi. Kısa süre sonra Ruslar, Pazarcık’ı da istila ettiler. Kaçmaya çalışan siviller vahşice katledildi. Şumnu’da toplanan savaş meclisi, dağılan Osmanlı askerinin toplattırılıp, Pazarcık’ın istiladan kurtarılmasına yönelik kararlar almıştı. Nitekim bu karar tatbik edildi ve Pazarcık’taki savaş ağırlıkları, Osmanlı’ya terk edilmek suretiyle, bölge muhasaradan kurtuldu. Akabinde muhasara altına alınan Vidin, yine Silistre ve Rusçuk’ta da Osmanlı ordusu başarı sağladı517 _ve

Rus ordusu, kış şartlarıyla çarpışmalara ara verdi 3 Aralık 1773 tarihinde tabyalarına geri döndü518_.

25 Mayıs 1774’te Muhsinzâde başkanlığında yapılan toplantıda, barışı sağlayacak son bir hücumun yapılması kararı çıktı. Buna göre Silistre’de Tuna üzerine bir köprü kurulacaktı. Hazır vaziyette bekleyen ordu Hacıoğlu Pazarı’ndan, Hırsova’ya geçerek kaleyi feth ettikten sonra, Silistre köprüsünden Eflak ve Boğdan’a girilecekti. Osmanlı, barışın yaklaştığı bu günlerde, kazanılan ani bir başarı ile sulh şartlarını lehine çevirmeyi planlıyordu. Ortamın yeniden kızışması üzerine, Rus ordusu Rusçuk, Silistre ve Hacıoğlu Pazarı olmak üzere üç koldan Tuna’nın doğu tarafından göründü. Düşman, 13 Haziranda Pazarcık’a girerek, askeri Kozluca’ya kaçmak zorunda bıraktı. Kozluca’daki birlikler ağır bir şekilde dağıtıldıktan sonra, 30 Haziranda Şumnu’ya

515 _{Ahmed Resmî Efendi, Hulâsatü’l-İʻtibâr, s. 92-94; O. Köse, 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması, s. 91-} 97.

516 _{Ahmed Resmi Efendi, düşmana karşı savaşmak yerine firar ederek bir yerlere sığınanlar için koyun}

ağıla girer gibi girdiler ifadesiyle eleştirmektedir. Ahmed Resmî Efendi, Hulâsatü’l-İʻtibâr, s. 58.

517 _{O. Köse, 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması, s. 97-100.}

518 _{Romanzov’un 1773 yılının sonunda yaptığı durum değerlendirmesi şu şekildedir: Burada üç haftadır}

kesintisiz olarak karla karışık ve şiddetli fırtınalarla yağan yağmurlar yüzünden, hava, yılın bu zamanında burası için alışılmadık ölçüde soğuk ve ayaz. Aşırı kabaran ırmakların taşan suları yüzünden birçok köyü sel bastı. Hatta bazıları sakinleriyle ve köprülerle birlikte sele kapıldılar. Tuna’da ve öteki ırmaklarda bulunan gemilerimiz, fırtınadan hasar gördüler ve erzak yüklü bazıları da battı. Günler boyunca, ırmaklar yoluyla kurulan iletişim kesintiye uğradı. Bana gelen veya benim gönderdiğim kuryeler, karşıya geçmek için bir haftadır bekliyorlar. V. H. Aksan, Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870, s. 167.

girildi. Osmanlı, aldığı destek ile Şumnu’daki süvari sayısını 12 bine çıkartmıştı. Şumnu dışında bekleyen bir gurup Osmanlı askeri, Rusların önden gönderdiği yaklaşık 500 kadar bir birliğin top atışları ile dağıldılar. Şumnu’da önüne gelen herşeyi yağmalayan Rus ordusu zahire ambarlarını da dağıttı519_{. Rus kumandanının gönderdiği barış}

mektubu, bu bozgunun bir neticesi olarak tercümanların dahi kaçmalarından ötürü çevrilememiş ve ve kumandana herhangi bir cevap verilememişti. Şumnu’daki metrislerde savunma durumunda bekleyen Osmanlı askerleri, ara ara çıkışlar yaparken halktan destek de alıyorlardı. Rus saldırıları karşısında başarılı müdafaalar yapmalarına rağmen savaşın bu şekilde devam edemeyeceği herkesin malumu idi. Bundan dolayı Rus cephesinden gelen mektubu, ordugâhta bulunan Rus generalinin adamına tercüme ettiren sadrazam, barış teklifini kabul ettiğini bildirdi520_.

Şu ana kadar görülen olaylardan, Osmanlı askerinin düzen ve disiplinden uzak olduğu ve savaşçı ruhunu kaybettiği anlaşılmaktadır. Bir savaş yönetiminin olmadığı ve erzak temini sisteminin çöküş yaşamasından da kaynaklı mağlubiyetlerin en önemli sebepleri ise savaşta tecrübeli devlet adamlarının ve tecrübeli komutanların eksikliği idi.