1.1. Prut Savaşı (1711)
1.1.2. Savaş Hazırlıkları
Osmanlı Devleti, özellikle Demirbaş Şarl’ın kendi topraklarına sığınmasıyla, Rusya’daki gelişmeleri yakından takip etti. Bunun için kapıcılar kethüdası Türk Mehmed Ağa’yı Rusya hakkında gerekli istihbaratı sağlaması için Bender’e yollamıştı. Yaklaşık sekiz ay boyunca bölgede kalan Mehmed Ağa, casusları vasıtasıyla gerekli tahkikatı yaptırmıştı. Ayrıca Kırım Hanı Devlet Giray’dan, Bender muhafızı olan paşadan, sınır boylarında sözlerine itimad edilebilir halktan ve askeri başbuğlardan konuyla ilgili raporları alan Ağa, İstanbul’a giderek Rusya’nın savaş hazırlığı içinde olduğu haberini III. Ahmed’e verdi. Sultan, bunun üzerine Kırım Hanı Devlet Giray’ı İstanbul’a davet etti. Kasım 1710’da İstanbul’a gelen Han, düşmanın barış ve antlaşma sözlerine asla güvenilmemesi gerektiğini belirttikten sonra, sınırlardan gelen haberlere kıymet verilmezse, Kırım’ın elden çıkacağını ve Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da bulunan topraklarının da zamanla büyük bir istilaya uğrayacağını ifade etmiştir. Rusya’nın asıl gayesinin İstanbul olduğuna dikkat çeken Devlet Giray, müslüman olmayan reaya ile gönül birliği içinde olmanın önemine de değinmiştir298.
Tüm bu haberlerin üzerine, Rusya ile bir savaşın çok yakın olduğu sinyalleri alınmıştı. Hemen divan toplandı ve Rusya’nın durumu tekrar gözden geçirildi. Divan’da görüşülen kararlar neticesinde, dönemin şeyhülislamı Paşmakçızâde Ali Efendi’den alınan fetva ile Rusya’ya savaş açıldığı ilan edildi299. Hemen akabinde bazı görev
ve kasabada bulunan biz Rumlar; varımız yoğumuz, çoluk çocuğumuz ve canımız başımızla ayakalanarak, siz gelmeden önce şehirleri zapt ederiz yazılıydı. Ayrıca Çar’ı rahatlatan şu ifadeler de
kullanılmıştır. Hiç üzülmeyiniz. Şu anda Osmanlı’nın eski kuvvet ve kudreti kalmadığı gibi, cephanesi ve
parası da yoktur. Bir sefer olsa, ancak elli bin asker toplayabilir. Askerler ve komutanlar, maddi sıkıntı sebebiyle çok fakirleşmiştir. Ayrıca maaşlarında yapılan çeşitli hile ve haksızlıklardan dolayı küskün olup devletlerine yüz çevirmişlerdir. Yeniçeri Kâtibi Hasan, Prut Seferi’ni Beyanımdır, (Hazırlayan: Hakan
Yıldız), 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011, s. 4.
297 A. R. Altınay, 1711 Prut Seferi Baltacı Mehmet Paşa Büyük Petro’ya Karşı, s. 49.
298 Eğer bu düşmenin sulhune itimad buyurub arz-ı mahzarlara igmâz-ı ayn olunur ise, hele Kırım
memleketi elden gitti, tahkîk bilün ki, Rumeli kabza-i tasarrufunuzdan çıkmasında, bu kâfirin kasdı İstanbul’dur. Bu câniblere yürümesinde şekk ü şüphemüz kalmasın. Reâyânız ile yek-dil, yek cihettir.
Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, c. II, Fasikül II, s. 264. 299 İ. H. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c. IV/I, s. 76.
yerlerinde değişiklikler yapıldı300. Hem yeni görev yerlerindeki paşa ve beylere hem de
diğer vilayetlerdeki görevlilere gönderilen emirlerle, Rus seferi için hazırlıklara bir an önce başlanması ve vakit kaybetmeden sefer mevsimine kadar hem kara hem de deniz ordusunun iaşe, cephane, mühimmat vs. gibi tüm ihtiyaçlarının hazırlanması istendi301.
Ayrıca hazinenin açığının kapatılması için valilere, hazine-i amireye lüzumu kadar para gönderilmesini emreden birçok ferman gönderilmiştir302.
Hazırlıklar devam ederken 30 bin yeniçeri, 10 bin cebeci, 7 bin topçu sayımıyla birlikte donanmada da bir yenilenmeye gidilmesine karar verildi. Hali hazırda bekletilen 27 kalyon ve 22 çektirinin haricinde, Azak Denizi’nde ve sığ sularda hareket etmeye elverişli 30 kalite, 60 firkate, 120 kancabaşlı sandal ve 101 vulık, gemilerinin inşalarına başlandı303. Bunun yanında köprü kurulmasında kullanılacak 440 çapçağın304, 320
tombazın305 ve 150 uraniçenin yapılmasına yönelik fermanlar çıkarılarak, ilgili yerlere
ulaştırıldı306. Hazırlanan gemilere yerleştirilecek 35007 leventin ve gemilerin diğer
donanımlarının sefer vaktine kadar eksiksiz yapılmasına da dikkat çekildi. Ayrıca Mısır’dan 3 bin, Şam’dan da 5 yüz asker alınması da uygun görüldü307. Bu arada
şaykalarla, Kili Kalesi’ne çok sayıda top başta olmak üzere savaş mühimmatı, cephane ve zahirenin sevkiyatının yapılmasına başlandı308. Merkezde toplanan orduyla birlikte,
Anadolu tarafından toplanan ordunun Edirne’de, Rumeli tarafındaki ordunun ise Tuna Nehri istikametinde ilerleyerek, İsakçı’da toplanması kararlaştırıldı309. Osmanlı
ordusunun 120 bin, Rus ordusunun ise 40 bin askerden oluştuğu ifade edilmektedir310.
300 Görev yerlerinde yapılan değişiklikler için bkz.: Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, c. II, Fasikül II, s. 267-268.
301 M. M. Aktepe, “1711 Prut Seferi İle İlgili Bazı Belgeler”, s. 25-26.
302 A. R. Altınay, 1711 Prut Seferi Baltacı Mehmet Paşa Büyük Petro’ya Karşı, s. 45-46.
303 Râşid Mehmed Efendi – Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi, Tarîh-i Râşid ve Zeyli, c. II, s. 844; Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, c. II, Fasikül II, s. 267, 271.
304 BA, MAD. d. 4066, vrk. 10/b. (12 Kasım 1710); BA, MAD. d. 4066, vrk. 5/a. (19 Ağustos 1711) 305 BA, MAD. d. 4066, vrk. 15/a. (8 Aralık 1710); BA, MAD. d. 4066, vrk. 4/a. (14 Şubat 1711); BA,
MAD. d. 4066, vrk. 5/a. (19 Ağustos 1711)
306 BA, MAD. d. 4066, vrk. 5/a. (19 Ağustos 1711)
307 Râşid Mehmed Efendi – Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi, Tarîh-i Râşid ve Zeyli, c. II, s. 844; Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, c. II, Fasikül II, s. 267, 271.
308 Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, c. II, Fasikül II, s. 270. 309 M. M. Aktepe, “1711 Prut Seferi İle İlgili Bazı Belgeler”, s. 25.
310 İ. H. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c. IV/I, s. 80-81. Prut Savaşı’na katılan Osmanlı ve Rus kuvvetlerinin sayısı hakkında net bir bilgiye ulaşılamamaktadır. Mevcut kaynaklarda farklı sayılar zikredilmektedir. Örneğin Ahmet Refik Altınay; Rus ordusunun 36 bini piyade, 6 bini atlı olmak üzere 42 bin askerden oluştuğu ifade edilmektedir. A. R. Altınay, 1711 Prut Seferi Baltacı Mehmet Paşa Büyük
Petro’ya Karşı, s. XXIII. Yeniçeri Katibi Hasan, Osmanlı güçlerininin 50 bin olduğunu kaydetmiştir.
Yeniçeri Kâtibi Hasan, Prut Seferi’ni Beyanımdır, s. 36. Öte yandan Akdes Nimet Kurat vermiş olduğu tafsilatlı bilgi ile her iki tarafın ordu sayısı hakkında kesin bir yargıya varılamayacığını belirtmektedir.
Rusya, bu savaş planını çok önceden yaptığı için sahillerinde gemi yapımı gerçekleştirmiş, yiyecek, silah ve cephane hazırlamış ve Balkanlardaki Ortodoksların ileri gelenlerini kendi tarafına çekmişti. Bunun yanında Venedik donanmasının denize açılarak Akdeniz’deki Osmanlı sahillerini vurması için Venedik ile anlaşmıştı311. Rus
Çarı Petro, isteklerini yerine getirmek için bir bahane ararken, Osmanlı Devleti’nin İsveç Kralı’nı topraklarına kabul etmesini savaş sebebi olarak kabul ederek, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti312. Aslında Rusya, Poltava’da İsveç’e karşı kazandığı zaferin,
Osmanlı Devleti’ne karşı da devam edeceğine inanıyor ve kendine güveniyordu.