Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin Doğumu

Asıl adı, Ebü‟l-Muzaffer el-Melikü‟n-Nâsır Salâhuddîn Yûsuf b. Necmuddîn Eyyûb b. ġâdî‟ olan Selâhaddîn-i Eyyûbî, h.532 m.1138 yılında Tikrît54_„te

doğmuĢtur.

Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin doğumu da yaĢamı gibi zor ve sancılı bir gecede olmuĢtur. Bu gecenin Eyyûbî ailesi adına ne kadar çetin ve zor olduğunu anlamak için kısaca olayı hatırlatmakta yarar vardır. Kaynaklarda anlatıldığına göre; babası Necmeddîn Eyyûb, Selçuklular‟ın Bağdat valisi olan Bihrûz el-Hâdım tarafından kardeĢi ġîrkûh‟la birlikte Tikrit valisi olarak atanmıĢtı.55

Necmeddîn, cömert, âdil, sakîn, halk tarafından sevilen bir kiĢiydi. KardeĢi ġîrkûh ise sert mizaçlı yaptığı iĢlerin pek sonunu düĢünmeyen bir kiĢiliğe sahipti. ġîrkûh bir gün kaleyi dolaĢtığı sırada, Bihrûz‟un komutanlarından biri kale de yaĢayan bir kadına saldırır ve kadın imdat diye etraftakilerden yardım ister. O sırada oradan geçmekte olan ġîrkûh, kadına yardım etmek için o tarafa doğru gider. Haddi zatında sert mizaçlı olan ġîrkûh, olayın ırza yönelik bir eylem olduğu hakikatine vakıf olunca, gözü tam kararır, kılıcını çekip adamın kafasını hemen orada uçuruverir. Diğer bir rivayete göre ise o komutanı kaleden aĢağı attığı nakledilir.56

53 _{Ġbn Hallikân, Vefeyâtü‟l-A„yân, c.2, s. 277; Ramazan ġeĢen," Eyyûbîler", DĠA, Ġstanbul 1995,}

c.12, s. 20-31; Azzam, Selâhaddîn Eyyûbî, s. 43; Ebû ġâme, Kitâbu‟r-Ravzateyn fî- Ahbâri‟d-

Devleteyn, c.2, s.211; Oflaz, “Eyyûbî Sultanı I. Melik Âdil Döneminin Siyasî Tarihi, s. 28;

Beyyûmî, KuruluĢ Devrinde Eyyûbîler, s. 68; Nu'aymî, ed-Daris fi Tarihi‟l-Medaris, c.2, s.137.

54 _{Bağdat'ın 140 km kuzeybatısına düĢen bir Irak Ģehridir}

55 _{Ebû ġâme, Kitâbu‟r-Ravzateyn fî- Ahbâri‟d-Devleteyn, c.2, s. 210; Ramazan ġeĢen,"Eyyubiler"}

DoğuĢtan Günümüze Büyük Ġslam Tarihi, Çağ Yayınları, Ġstanbul 1989, c.6, s.302-345; Hülya

Çakıroglu, "Müferricü‟l Kurub‟a göre Selahaddîn Eyyübî sonrası ve el–Melikü‟l-Âdil

Dönemi (h. 590–615/m.1194–1218)", (Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Programı, Trabzon 2008), s.20.

56 _{Nu'aymî, ed-Daris fi Tarihi‟l-Medaris, c.2, s.136 ; Ġbn Kesîr, el-Bidâye ve‟n-Nihâye, c. 12,}

19

Bihrûz olayı haber alınca, daha önce düĢmanları olan Ġmâdüddîn Zengî‟yi kaleye alarak ona yardımcı oldukları ve sonradan da onu salıverdikleri için onları azarlamıĢtı. Bihrûz bu olaydan sonra, aileye mektup yazarak bir an önce iktâsı olan Tikrît‟ten ayrılmalarını istedi.57

Onlar da bir gece ansızın ailenin tüm fertlerini alıp kaderi belli olmayan bir sefere koyulurlar. Bu seferi ilginç kılan Ģey ise Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin tam bu gecede doğmuĢ olmasıdır.

Ġbn Halikân, Vefâyâtu‟l-âʻyân adlı kitabında Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin doğumunu Ģöyle rivayet etmektedir: "Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin babası onun doğumuna ilk baĢlarda sevinmemiĢti. Çocuğun böyle bir gece de doğmasını uğursuzluğa yormuĢtu. Bu yüzden çocuğa isim bile vermek istememiĢti. Hatta bir ara çocuğun fazla ağladığını görünce onu ölüme bile terk etmeye yeltenmiĢti. O sırada etbâından biri; „Efendim! Çocuğun doğmasına pek hoĢlanmadığınızı görüyorum. Hiçbir Ģeyden haberi olmayan bu masûm bebeğin ne günahı var! Allah‟ın kaderinde var olan Ģey muhakkak gerçekleĢir. Nereden biliyorsun? Belki de dünyanın her tarafına nâmı yayılan bir kral olur. O senin böyle bir sıkıntıda olduğunu bilseydi, hiç ağlar mıydı? 58

diye Necmeddîn Eyyûb‟u sakinleĢtirmeye çalıĢır. Bu konuĢmalar Necmeddîn Eyyûb‟ün gönlünde çok etkili olur ve Necmeddîn Eyyûb, bu konuĢmalardan sonra sakinleĢir. Necmeddîn hicri 565 yılında DımaĢk‟tan Mısır‟a gittiğinde bir sohbet sırasında odadakilere bu hadiseyi anlatınca oradakiler ĢaĢkınlık içinde söylenenleri dinlerler.59

Necmeddîn Eyyûb ve kardeĢi ġîrkûh‟un Musûl‟a gelmelerine çok sevinen Ġmâdüddîn Zengî, onları törenle karĢıladı. Kadir kiymet bilen Ġmâdüddîn Zengî, bu iki kardeĢin kendisine yaptığı iyiliği ve misafirperverliği hiç hatırından çıkarmamıĢtı. Onlara ikramda bulunup onları iki katlı ve geniĢ bahçeli bir eve yerleĢtirdi.

Vefeyâtü‟l-A„yân, c.1, s.85,II,376; Ali Beyyûmî, KuruluĢ Devrinde Eyyûbîler, Abdülhadi

TimurtaĢ (Çev.), Ġstanbul 2005, s.66.

57 _{Ebû ġâme, Kitâbu‟r-Ravzateyn fî- Ahbâri‟d-Devleteyn, c.2, s.166; Oflaz, “Eyyûbî Sultanı I.}

Melik Âdil Döneminin Siyasî Tarihi, s. 30.

58 _{Macid Ursân el-Keylânî, Hâkezâ Zahere Cîlu Selâhaddîn ve Hâkezâ „Âddeti‟l-Kudüs, el-}

Ma„hedu‟l-„Âlemî li‟l-Fikri‟l-Ġslamî, Herndon-Virginia, ABD 1994, s.12; Ebû ġâme, Kitâbu‟r-

Ravzateyn fî- Ahbâri‟d-Devleteyn, c.1, s.210; Ġbn Hallikân, Vefeyâtü‟l-A„yân, c.1, s.85. c.2,

s.376.

59 _{Alî Muhammed Muhammed es-Sallâbî, Salâhuddîn el-Eyyûbi ve Cuhûduh fi‟l-Kadâ‟i „alâ}

20

Ġmâdüddîn Zengî indinde güven telkin eden bu iki kardeĢ Musul‟da hızlı bir Ģekilde yükseldiler. Kısa zamanda, Ġmâdüddîn Zengî‟nin en yakın adamlarından oldular.60

Ġmâdüddîn Zengî, 534/1139 yılında Ba‟lebek‟i alınca Necmeddîn Eyyûb‟u bu stratejik konuma sahip olan vilayete vali olarak atadı. Biraderi ġîrkûh ise Ġmâdüddîn Zengî‟nin en önemli kumutanlarından biri oldu. Ġmâdüddin Zengî‟nin 541/1146 yılındaki Ca‟ber Kalesi61

muhâsarası esnasında bir kölesi tarafından öldürülmesi üzerine yerine oğlu Nûreddîn Mahmud, baĢa geçti. ġimdiye kadar babasına büyük hizmetler de bulunan bu iki kardeĢi bundan sonra da onları Nûreddîn Mahmud‟un yanında görüyoruz.62

Nûreddîn tarafından DımaĢk alındıktan sonra Necmeddîn Eyyûb‟u buraya vali tâyin etti. ġîrkûh‟u da kendi ülkesinde ordu komutanlığına getirdi.63 Özellikle Necmeddîn Eyyûb, Nûreddîn Zengî‟nin yanında hiçbir emirin ulaĢamayacağı yüksek mevkilere ulaĢtı.64

Sonraki merhaleler Eyyûbî ailesi ve hasseten Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin yıldızının parladığını ve onun için parlak bir gelecek ile sonuçlanacak olaylarla doludur.65

Necmeddîn Eyyûb, Nureddîn tarafından DımaĢk‟a vali olarak atandıktan sonra Selâhaddîn-i Eyyûbî‟de babasıyla birlikte DımaĢk‟a yerleĢir. Bundan sonra Selâhaddîn-i Eyyûbî‟nin altın çağı baĢlar. Çünkü Selâhaddîn-i Eyyûbî, bir Ģehzâde gibi Nûreddîn Zengî‟nin sarayında yaĢamaya baĢlayıp en yakın adamlarından biri haline gelir. (562/1167) senesinde DımaĢk‟a uğrayan Ġmâdüddîn el-Ġsfehânî, bundan sonra Sultan Nûreddîn Zengî‟nin Selâhaddîn-i Eyyûbî‟yi yanından hiç ayırmadığını söyler.66

60 _{Ebû ġâme, Kitâbu‟r-Ravzateyn fî- Ahbâri‟d-Devleteyn, c.2, s.168; Ġbnu'l-Esîr, et-Tarihu‟l-}

Bâhir, s.119; Oflaz, “Eyyûbî Sultanı I. Melik Âdil Döneminin Siyasî Tarihi, s. 31; es-Sallâbî, Selâhaddîn Eyyubi ve Kudüs‟ün Yeniden Fethi, s.249-250.

61

Ca‟ber Kalesi, Fırat Nehrinin üzerinde Bâlis ile Rakka arasında, Sıffîn‟e yakın bulunan tarihî bir kaledir.

62 _{Ebû ġâme, Kitâbu‟r-Ravzateyn fî- Ahbâri‟d-Devleteyn, c.1, s. 58; Ulvân, Kudüs Fatihi}

Selahaddîn-i Eyyûbî, s.20; Bedrettin Basuğuy, Selâhaddîn-i Eyyûbî Devrinde Ġlmi Faaliyetler,

Hivda Yayınları, (1.bs.), Ġstanbul 2009. s.9.

63 _{Beyyûmî, KuruluĢ Devrinde Eyyûbîler, s.80;} 64

Ġbnu'l-Esîr, et-Tarihu‟l-Bâhir, s.120; Ebû ġâme, Kitâbu‟r-Ravzateyn fî- Ahbâri‟d-Devleteyn, c.1, s. 355.

65 _{UlaĢ, "Selâhaddin-i Eyyûbi ve Ġslam Birliği Politikası", s.30;}

66 _{Ġbn ġeddâd, en-Nevâdiru‟s-Sultâniyye ve‟l-Mehâsinu‟l-Yûsufiyye, s32; Ġbnu'l-Esîr, et-Tarihu‟l-}

21

Toplum nezdinde güvenilir ve dindar olarak tanınan Selâhaddîn-i Eyyûbî, DımaĢk Emniyet Amirliği (idaretül emn) görevinin baĢına getirilir. O baĢa geçtikten sonra DımaĢk‟ı hırsızlardan temizler. Ġnsanlar huzur içinde yaĢamaya baĢlar. ġaîr onun adaletini ve güvenirliğini Ģu mısralarla özetler:

Ey ġam hırsızları, yavaĢ olun, Size bir nasihatım bir sözüm var.

Kerem sahibi Yusuf Nebi‟nin ismini taĢıyan kiĢi size geldi, Akıl ve güzellik sahibi Yusuf.

Onun zamanında kadınların eli kesildi, Bu ise erkeklerin elini kesiyor.67