Sözleşme Süresinin Belirlenme Biçimleri

4857 sayılı İş Kanununda sürelendirme biçimlerine (belirli süreli iş sözleşmesi türlerine) ilişkin bir özel düzenleme yer almamaktadır. Buna karşılık, BK m. 338 hükmünde tarafların belirli süreli iş sözleşmesi yapmak için ya kesin bir tarih belirlemeleri yahut işin amacından anlaşılması gerektiği ortaya konulmuştur 358

. Bu hükme göre, “Hizmet akdi, muayyen bir müddet için yapılmış yahut böyle bir müddet işin maksut olan gayesinden anlaşılmakta bulunmuş ise, hilafı mukavele edilmiş olmadıkça feshi ihbara hacet olmaksızın bu müddetin müruriyle, akit nihayet bulur” (BK m. 338/I) .

Türk İş Hukukunda açık yasal bir düzenleme yer almamakla birlikte, öğretide belirli süreli iş sözleşmelerinde sürenin takvim birimine göre yahut sözleşmenin amacı esas alınarak sürelendirilebileceği kabul edilmektedir359

. Hemen belirtmek gerekir ki, her iki sürelendirme biçiminde de geçerli bir belirli süreli iş sözleşmesi kurulabilmesi sözleşmenin objektif koşula dayalı olarak sürelendirilmiş olmasına bağlıdır.

Alman Hukukunda da belirli süreli iş sözleşmesinin iki şekilde yapılabileceği kabul edilmiş olup, her iki tür belirli süreli iş sözleşmesi de belirli süreli iş sözleşmesini tanımlayan TzBfG § 3 I hükmünde yer almaktadır360_{. Aynı ayırım hizmet} sözleşmesinin sona ermesini düzenleyen BGB 620 hükmünde önceden beri yer almakta ve öğretide de kabul görmekteydi361

.

358 _{ULUCAN, Sona Erme, 103; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 51. TBK da ise, böyle bir}

düzenlemeye yer verilmemiştir.

359

SÜMER, İş Hukuku, 43; ALPAGUT, Belirli Süreli, 8; GÜLER, Belirli Süreli, 31; EKONOMİ, Belirli Süreli İş Sözleşmeleri I, 22; ÇİL, Şahin, “Belirli Süreli İş Sözleşmesi”, Osman Güven Çankaya’ya Armağan, Kamu-İş, Ankara 2010, 41; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 51; MOLLAMAHMUTOĞLU/ASTARLI, 363-363; KAPLAN SENYEN, 214.

360 _{KRAUSE, § 13, Rn. 3; Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 25. RAUHAUS, 48;}

KANIA/GILBERG, Rn. 6; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 1; LIEB/JACOBS, § 4 VII, Rn. 413; LAKIES, Rn.26; HUNOLD, 3; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 12; ROLFS, TzBfG § 3 Rn.1; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 67.

361_{Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 25; RAUHAUS, 48; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn.}

103 Alman Hukukunda belirli süreli iş sözleşmesinin bu iki türüne uygulanacak hükümler çeşitli farklılıklar arz etmektedir362

. Bu sebeple, söz konusu ayırım Alman Hukuku bakımından Türk Hukukunda olduğundan daha büyük önem arz etmektedir. Alman Hukukunda bu ayırım özellikle, belirli süreli iş sözleşmelerine ilişkin olarak yapılan bu yasal ayırım sözleşmenin esaslı nedene dayalı olarak yapılabilmesi konusunda önem taşımaktadır. Alman Hukukunda belirli süreli iş sözleşmeleri genel olarak, esaslı nedene dayalı olarak yapılabilmekle birlikte takvime dayalı sürelendirme bazı hallerde esaslı neden olmaksızın yapılabilmektedir363

. Takvime dayalı belirli süreli iş sözleşmelerinde, sözleşmenin sona ereceği anın açıkça belirlenmiş veya belirlenebilir olması büyük önem taşımaktadır364

.

Türk Hukukunda ise, Alman Hukukundan farklı olarak kolaylaştırılmış belirli süreli iş sözleşmesi yapma imkânı öngörülmemiş olup, sürelendirme biçimine bakılmaksızın tüm belirli süreli iş sözleşmelerinin geçerliliği objektif koşulun varlığına bağlıdır. Belirli süreli iş sözleşmeleri takvim birimi esas alınarak veya işin amacı esas alınarak sürelendirilebileceği gibi, iki sürelendirme biçimi birden kullanılarak sözleşmenin sürelelendirilmesi de mümkündür.

a. Sürelendirmede Takvim Biriminin Esas Alınması (Takvime Göre Belirli Süreli İş Sözleşmesi/Takvimsel Belirli Süreli İş Sözleşmesi)

İş sözleşmelerinin sürelendirilmesinde en çok kullanılan yöntem, takvim biriminin esas alınmasıdır. Bu durumda taraflar belirli süreli iş sözleşmesini, belirli bir takvim birimini esas alarak sürelendireceklerdir. Takvim biriminden kasıt, sözleşme süresinin gün, hafta, ay veya yıl gibi bir takvim biriminin esas alınarak tespit edilmesidir. Bu yöntemde taraflarca, sözleşmenin sona erme anı kesin bir önel biçiminde yahut bir tarih olarak tespit edilebilir365_{. Sözleşmenin sona ereceği tarihin}

362

Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 25; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 76; DÖRNER, Der Befristete Arbeitsvertrag, Rn. 30; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 3-4; LIEB/JACOBS, § 4 VII, Rn. 414 ; ROLFS, TzBfG § 3 Rn.1 .

363 _{Bu konuda bkz. aşağıda § 10, IV, 2.}

364 _{LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 76; RAUHAUS, 48; KANIA/GILBERG, Rn. 6;}

HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 3; LIEB/JACOBS, § 4 VII, Rn. 413.

365_{ALPAGUT, Belirli Süreli, 8; GÜLER, Belirli Süreli, 31; EKONOMİ, Belirli Süreli İş Sözleşmeleri}

I, 22; ÇİL, Şahin, “Belirli Süreli İş Sözleşmesi”, Osman Güven Çankaya’ya Armağan, Kamu-İş, Ankara 2010, 41; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 51, 76; SÜMER, İş Hukuku, 43; MOLLAMAHMUTOĞLU/ASTARLI, 362; ÇİL, Belirli Süreli, 41; KAPLAN SENYEN, 214.

104 kesin bir önelle belirlenmesi, örneğin iş sözleşmesinde “sözleşme altı ay sürecektir” gibi bir ifade kullanılması halinde söz konusu olur. Sözleşmenin sona ereceği tarihin belirlenmesinde ise, “sözleşme 01.01. 2013 tarihinde sona erecektir” gibi bir ibareyle sürelendirme söz konusudur.

Takvim birimine göre sürelendirmede önemli olan, sözleşmenin sona ereceği anın zaman açısından açıkça saptanabilir olmasıdır. Tam olarak sözleşme süresinin belirlenemediği, muğlâk ifadelerle yapılan bir sürelendirme bu açıdan yeterli değildir. Örneğin, “sözleşme yaklaşık olarak altı ay devam edecektir”, “sözleşme bir iki ay sürecektir” veya “sözleşme sipariş alımı sürdükçe devam edecektir” gibi ibarelerle yapılan bir sürelendirme söz konusu olduğunda, hukuken geçerli bir belirli süreli iş sözleşmesinden bahsedebilmek mümkün olmayacaktır366

.

Takvime göre belirli süreli iş sözleşmelerinde, sözleşme süresi taraflarca açıkça belirlendiğinden, bu şekilde belirli süreli iş sözleşmesi yapılması, sözleşme süresinin açıkça veya doğrudan belirlenmesi olarak da nitelendirilmektedir367

.

Alman Hukukunda takvim birimine dayalı sürelendirme TzBfG de açıkça düzenlenmiştir. TzBfG § 3 I 2 hükmüne göre, iş sözleşmesinin süresi takvim birimi ile belirli yahut belirlenebilir olduğu takdirde takvimsel (kalendermäßig) belirli süreli iş sözleşmesinden söz edilecektir368_{. Takvim birimi esas alınarak yapılan} sürelendirmede sözleşmenin sona ereceği belirli bir tarih (1.1.2013 gibi) ya da belirli bir süre (sözleşme üç ay sonra sona erecektir gibi) belirlenmesi zorunludur369

. Sözleşmenin sona ereceği an açıkça belirli veya belirlenebilir olmadığı takdirde sürelendirme geçersiz sayılacak ve iş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak

366 _{ALPAGUT, Belirli Süreli, 9; ERTÜRK, Belirli Süreli, 227; EKONOMİ, Belirli Süreli İş}

Sözleşmeleri I, 22; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 51-52; MOLLAMAHMUTOĞLU/ASTARLI, 362.

367 _{ALPAGUT, Belirli Süreli, 8.}

368 _{Alman Hukukunda takvim birimine dayalı olarak yapılan sürelendirmeler için “kalendermäßig}

befristeter Arbeitsvertrag”, veya “Zeitbefristung” terimleri kullanılmaktadır.

369

DÖRNER, Rn. 37; Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 25; RAUHAUS, 48; KANIA/GILBERG, Rn. 6 ; JUNKER, Rn. 436; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 3; LIEB/JACOBS, § 4 VII, Rn. 413; LAKIES, Rn. 28; HUNOLD, 5; De-Gruyter Kommentar/Dörner, BGB § 620 Rn. 40; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 13; ROLFS, TzBfG § 3 Rn. 3; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 67; BLANKE/GRAUE, 44; WWMWH/Mailänder, 34.

105 değerlendirilecektir370

. Nitekim Rheinland-Pfalz Eyalet İş Mahkemesi, 19.05. 2004 tarihli bir kararında, sona erme tarihinin “muhtemelen 30.06.2004” olarak belirlendiği bir sözleşmeyi sona erme tarihinin kesin olarak belirlendiği bir sözleşme değil, sona erme süresine ilişkin bir tahmine yer verilen bir iş sözleşmesi olarak nitelemiş ve bunun ölçü olamayacağını belirtmiştir371

.

b. Sürelendirmede İşin Amacının Esas Alınması (Amaca Göre Belirli Süreli İş Sözleşmesi)

Belirli süreli iş sözleşmeleri taraflarca bir takvim birimi esas alınarak sürelendirilebileceği gibi, iş sözleşmesine konu işin amacının esas alınarak sözleşmenin sürelendirilmesi de mümkündür372

. BK m. 338 hükmünde de, “işin maksut gayesinden” ifadesiyle amaca göre sürelendirmenin mümkün olduğuna değinilmiştir373

. DİK m. 7 hükmünde de, hizmet akti belirli bir süre veya sefer için yahut süresiz yapılabilir denilmekle, amaca göre sürelendirmenin mümkün olduğu ifade edilmiş olmaktadır.

İş Kanununa tabi çalışmaların da objektif koşulların varlığı halinde işin amacı esas alınarak sürelendirilmesi mümkün olacaktır. Kanunda açıkça ifade edilmemiş olmakla birlikte, belirli süreli iş sözleşmeleri tanımlanırken objektif koşullar sayılarak bu hallerde sözleşmenin belirli süreli olarak kurulabileceğinin ifade edilmiş olmasından bu sonuca varılmalıdır. Gerçekten İş Kanunda objektif koşulların varlığı halinde sözleşmenin belirli süreli olarak kurulabilmesi, belirli bir tarih veya süre belirlenmiş olmasına bağlanmamıştır. Örneğin, beş gün süreyle devam edecek bir uluslararası konferans süresince tercüman olarak çalıştırılacak kimse ile belirli süreli iş sözleşmesi yapılması halinde işin amacının esas alındığı bir sürelendirme söz konusudur. Bunun gibi kış sezonu boyunca çalıştırılmak üzere işçi alınması veya

370_{Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 25; DÖRNER, Der befristete Arbeitsvertrag, Rn. 37;}

LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 77; RAUHAUS, 49; KANIA/GILBERG, Rn. 6; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 3; LAKİES, Rn. 28; HUNOLD, 5; ROLFS, TzBfG § 3 Rn. 4.

371 _{Kararın Türkçe metni için bkz. HEKİMLER, Alpay, Alman Federal Mahkeme Kararları, Çalışma}

ve Toplum, 2005/4, S.7, 305-307.

372 _{ÇELİK, 92; SÜZEK, İş Hukuku, 223; ALPAGUT, Belirli Süreli, 9; EKONOMİ, Belirli Süreli İş}

Sözleşmeleri I, 22; GÜLER, Belirli Süreli, 31; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 52; MOLLAMAHMUTOĞLU/ASTARLI, 363; SÜMER, İş Hukuku, 43; ULUCAN, Sona Erme, 104; KAPLAN SENYEN, 214; BAŞTERZİ, Belirli Süreli, 130-131 .

373 _{6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda ise bu hükme benzer bir ifadeye yer verilmemiş, hizmet}

106 belirli bir siparişin bitirilmesine kadar sürelendirme yapılması halinde amaca bağlı bir sürelendirme söz konusu olacaktır374

.

Takvim birimine göre sürelendirmeden farklı olarak, amaca dayalı sürelendirme halinde taraflarca sözleşme süresinin açıkça kararlaştırılması söz konusu değildir. Bu sebeple, işin amacı esas alınarak yapılan sürelendirme, iş sözleşmesinin örtülü veya dolaylı olarak sürelendirilmesi olarak da nitelendirilmektedir375

.

İşin amacı veya niteliğinin belirli bir süreyle sınırlı olması iş sözleşmesini kendiliğinden belirli süreli iş sözleşmesine dönüştürmez376_{. İşin amacı esas alınarak} iş sözleşmesinin sürelendirilmesinin geçerli sayılabilmesi için, bazı unsurların varlığına ihtiyaç vardır. Öncelikle, belirli süreli iş sözleşmesi yapıldığı esnada taraflarca işin amacından veya niteliğinden kaynaklanan bir sürelendirme olduğu objektif olarak anlaşılabilir olmalıdır377

. İşverenin işçiyi belirli bir sürede tamamlanacak bir işle görevlendirmesi, örneğin bir işyerinin bilgisayarlarının kurulması veya bakımlarının yapılması vb. ve işverenin işin amacına ilişkin bir açıklamada bulunması da yine yeterli olmayacaktır378

. Bu tarz bir görevlendirme, sözleşmenin belirli süreli olduğunu yeterli açıklıkta göstermeye yetmeyeceğinden, işçi bu işin devamlılık arz edeceğini, ileride de aynı şekilde görevlendirileceğini düşünebilecektir. Gerçekten, işçi sözleşme kurulduğu anda işletmenin devamlı bir bilgi işlem hizmetine mi yoksa bir defalık bir kurulum ve bakım servisine mi ihtiyaç duyduğunu öngöremeyebilir. Bu sebeple tarafların özellikle de işçinin işin amacına göre bir sürelendirme yapıldığını açıkça anlamış ve bu yönde ortak irade belirtmiş olmaları veya en azından örtülü bir anlaşmanın mevcut olması aranır. Ayrıca, belirli

374 _{LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 52.}

375 _{ALPAGUT, Belirli Süreli, 9; NARMANLIOĞLU, Ferdi İş İlişkileri, 179; ERTÜRK, Belirli Süreli,}

226; SUR, Bazı Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi, 269; AYAN, 442.

376 _{ALPAGUT, Belirli Süreli, 10; MEYER, ,35; ULUCAN, İHU, İşK 13 No:10; GÜLER, Belirli}

Süreli, 31; ARSLAN, Arzu, “Yargıtayın Belirli/Belirsiz Süreli Hizmet Sözleşmesi Nitelendirmesine İlişkin Bir Kararı Üzerine”, Prof. Dr. Nuri Çelik’e Armağan, C.2, İstanbul 2001, 1051; AYAN, 442.

377_{ESENER, İş Hukuku, 135; SÜZEK, Sarper, Ferdi İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi,}

Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin 1998 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, İstanbul 2000, 68; agy. İş Hukuku, 200; ALPAGUT, Belirli Süreli, 10; agy. 4857 Sayılı Yasa, 75; ULUCAN, Sona Erme 105; NARMANLIOĞLU, Kıdem Tazminatı, 382, dn.3; EKONOMİ, İş Hukuku, 80; MOLLAMAHMUTOĞLU/ASTARLI, 363; ERGİN, Berin, “Ferdi İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı”, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 1995, İstanbul, 1997, 40; ERTÜRK, Belirli Süreli, 227; ÇİFTER, 46; BÜLBÜL, 316 ;GÜLER, Belirli Süreli, 31; ARSLAN, 1047-1048; AYAN, 443.

378

107 süreli iş sözleşmesi yapılmasına yönelik amacın işçiye açıklanması gerekmektedir379

. İkinci olarak, işverence işin amacı işçinin işe alınması açısından bir saik olmasından öte, sürelendirme anlamında ifade edilmiş olmalıdır. Bunun yanı sıra, işçi tarafından, işverence işin amacının bildirilmesinin bir süre belirleme olarak anlaşılmış olması gerekir380. Son olarak, işin amacına erişilecek anın ve dolayısıyla sözleşmenin sona ereceği anın objektif olarak sözleşme yapıldığı anda açıkça tespit edilebilir olması da şarttır381

.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 07.10.1998 tarih 9-647/687 E/K sayılı kararında da isabetli olarak bu husus dikkate alınarak, baraj inşaatının bitimine kadar devam edeceği kararlaştırılan iş sözleşmesi, inşaatın uzun süre devam edecek olması ve sona erme anının, iş sözleşmesi yapıldığı sırada objektif olarak öngörülebilir olmaması sebebiyle belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edilmiştir. İşin amacının hangi anda gerçekleşeceğinin taraflarca yaklaşık olarak öngörülemediği hallerde sözleşmenin belirsiz süreli iş sözleşmesi olduğu kabul edilmelidir382

.

Tarafların işin amacına göre sürelendirmenin söz konusu olduğu durumlarda amaca ulaşılıp ulaşılmadığı konusunda yaptıkları farklı yorumlar söz konusu olabilir. Örneğin, bir bina inşaatında bekçilik yapmak üzere işe alınan ve inşaatın bitimine kadar görevlendirilen işçinin, iş sözleşmesinin hangi anda sona ereceği farklı şekillerde yorumlanabilir. Makine ve araçların işin tamamlanmasıyla birlikte inşaattan ayrılma anı işin bitme anı olabileceği gibi, anahtar tesliminin yapılacağı an da sözleşmenin bitme anı olabilir383

.

379 _{ALPAGUT, Belirli Süreli, 10-11.}

380 _{ALPAGUT, Belirli Süreli, 9-11; GÜLER, Belirli Süreli, 31-32; ARSLAN, 1050; AYAN, 443. Bu}

konuda Bak: SELİÇİ, Özer, Borçlar Kanununa Göre Sözleşmeden Doğan Sürekli Borç İlişkilerinin Sona Ermesi, İstanbul, 1977, 68 vd. Öğretide ALPAGUT tarafından bu durum bir örnekle şöyle açıklanmıştır; Bir inşaat firmasının işe aldığı elektrik teknisyenini belirli bir binanın tesisatı için görevlendirmesi halinde, tarafların sözleşmenin belirli süreli olarak kurulması yönünde iradeleri olmadıkça, sözleşme belirli süreli sayılamaz. Bu halde inşaatın bitimi ile sözleşmenin sona ereceği yeterli hukuki açıklıkta değildir. ALPAGUT, 4857 Sayılı Yasa, 75.

381 _{ÇELİK, 91; EKONOMİ, İş Hukuku, 80; TUNCAY, İş Sözleşmesinin Türleri, 130;}

EYRENCİ/TAŞKENT/ULUCAN, 47; CENTEL, İş Hukuku, 88; NARMANLIOĞLU, Kıdem Tazminatı, 382; ALPAGUT, Belirli Süreli, 11; agy. 4857 Sayılı Yasa, 74; ERTÜRK, Belirli Süreli, 231; MEYER, 33-34; GÜLER, Belirli Süreli, 32; ARSLAN, 1050; AYAN, 444; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 53.

382 _{OĞUZMAN, Fesih, 8; EKONOMİ, İş Hukuku, 80; SÜZEK, İş Hukuku, 222; LAÇİNER,}

Befristete Arbeitsverträge, 54. Karar metni için bkz. (Kazancı Mevzuat ve İçtihat Bilgi Bankası).

383

108 Öğretide ileri sürülen bir fikre göre, iş sözleşmesinin örtülü olarak süreye bağlandığı durumlarda belirli süreli değil belirsiz süreli iş sözleşmesi söz konusudur384. Belirli süreli iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması gerektiği ve yazılı sözleşmede süre belirtilmediği hallerde sözleşmenin belirsiz süreli sayılması gerektiği de savunulmuştur385

. Gerçekten, yazılı sözleşmede süre kararlaştırılmayan hallerde sözleşmenin belirli süreli olduğunun ispatı da güçleşecektir. Buna karşılık kanaatimizce sürelendirme de işin amacının esas alındığı hallerde, yazılı olarak yapılacak sözleşmede sürelendirmeye esas amacın belirtilmesi yeterli olacaktır.

Alman Hukukunda da belirli süreli iş sözleşmelerinin ikinci biçimi amaca göre yapılan sürelendirmelerdir386_{. TzBfG §3 I 2 hükmü doğrultusunda, sözleşmenin} süresi işin türü (Art), amacı (Zweck) veya niteliğine (Beschaffenheit) göre belirlenebilir olduğunda amaca göre sürelendirme ( zweckbefristeter Arbeitsvertrag) söz konusu olacaktır387_{. Bu durumda sözleşmenin sona ermesinin bağlandığı durum,} objektif olarak belirlenebilir olmalıdır. Aynı zamanda sözleşmenin amaca dayalı olarak sürelendirildiğinin her iki tarafça özellikle de işçi tarafından anlaşılabilir olması gerekmektedir. Aksi halde, sürelendirme geçersiz sayılacaktır388

. Ayrıca

384

TUNCAY, İş Sözleşmesinin Türleri, 130 ; ARSLAN, 1053.

385

Bununla birlikte yazar, süre gösterilmemiş olsa da, yapılacak işin belli bir süreye tabi olduğu işin niteliğinden, sözleşmede belli bir işin tamamlanmasının öngörülmüş olmasından ya da objektif belli bir olgunun ortaya çıkması niyetinin açıklanmasından açıkça anlaşılabiliyor ve taraflar açıkça sözleşmenin belirli süreli olduğunu kararlaştırmışlarsa sözleşmenin belirli süreli olduğunun kabul edilebileceğini belirtmektedir. ÇİL, Belirli Süreli, 44.

386 _{Alman Hukukunda amaca göre sürelendirmeyi ifade etmek üzere “zweckbefristeter Arbeitsvertrag”}

ya da kısaca “Zweckbefristung” ifadeleri kullanılmaktadır.

387 _{DÖRNER, Rn. 47; KRAUSE, §13, Rn. 3; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 77; RAUHAUS,}

49; Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 25; KANIA/GILBERG, Rn. 7; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 4; LIEB/JACOBS, § 4 VII, Rn. 413; LAKIES, Rn. 31; JUNKER, Rn. 436 ; HUNOLD, 5; De-Gruyter Kommentar/Dörner, BGB § 620 Rn. 41; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 14; ROLFS, TzBfG § 3 Rn. 5; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 68; BLANKE/GRAUE, 44; Schwerpunktkommentar/ Bayreuther, TzBfG § 3, Rn. 2; WWMWH/Mailänder, 34. Alman Hukukunda mesleki eğitim sürecindeki stajyerlere ilişkin olarak, amaca göre sürelendirme bakımından özel bir düzenleme getirilmiştir. BBiG (Berufsbildungsgesetz) § 21/I-II hükmünde, mesleki eğitim ilişkisinin süresinin dolması veya eğer stajyer bu süreden önce bitirme sınavında başarılı olursa bu anda sona ereceği kabul edilmiştir. Stajyer bitirme sınavında başarısız olduğu takdirde ise, mesleki eğitim ilişkisi bir sonraki yazılı sınava kadar en fazla bir yıl süreyle uzamış olacaktır. LÖWISCH, Rn. 1459.

388 _{DÖRNER, Rn. 57; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 78; RAUHAUS, 49; Münchener}

Handbuch/Wank, § 95, Rn. 25; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 4-5; LIEB/JACOBS, § 4 VII, Rn. 413; LAKIES, Rn. 32; De-Gruyter Kommentar/Dörner, BGB § 620 Rn. 43; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 14a; ROLFS, TzBfG § 3 Rn. 6; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 68; ZÖLLNER/LORITZ/HERGENRÖDER, 253; WWMWH/ Mailänder, 59.

109 kararlaştırılan amaca ulaşılacağının kesin olarak taraflarca biliniyor olması aranır389

. Bu durumda, sadece amacın hangi anda gerçekleşeceğinin tam olarak bilinmemesi söz konusudur. Buna karşılık, işveren veya üçüncü bir kişinin iradesine bağlı olarak sözleşmenin sona ereceğinin kararlaştırılabilmesi mümkün değildir390_{. Örneğin bir} gezi süresince çalıştırılmak üzere bir şoför ile iş sözleşmesi yapılması, bir gemi adamı ile bir sefer için sözleşme yapılması veya belirli bir sezon için sözleşme yapılması gibi hallerde amaca dayalı sürelendirmenin varlığı kabul edilir391

. Amaca dayalı sürelendirme söz konusu olduğunda, takvime dayalı sürelendirmeden farklı olarak, sürelendirme sebebinin sözleşme içeriğinde de yer alması gerekir.

Amaca dayalı sürelendirme söz konusu olduğunda, işçi sözleşmenin amacına hangi anda ulaşıldığını öngöremeyebilir. Bu yüzden, TzBfG kabul edilmeden önce amaca dayalı sürelendirmenin işçi bakımından doğuracağı sakıncalar Alman öğretisinde tartışma konusu olmuştu. TzBfG in yürürlüğe girmesinden önceki dönemde, özel bir düzenleme olmamakla birlikte, işçinin amaca ulaşılmasıyla birlikte beklenmeyen bir sona erme durumu ile karşılaşmaması için BGB § 622 II hükmünde öngörülen ihbar sürelerine uyulması gerektiği kabul edilmekteydi392

.

TzBfG § 15 II hükmünde, Türk Hukukundan farklı olarak, amaca dayalı sürelendirme halinde işveren tarafından işçiye bildirim yükümlülüğü getirilerek bu sorun çözüme kavuşturulmuştur393

. Böylece amaca dayalı sürelendirme özel olarak düzenlenmiş ve iki haftalık bir ihbar süresi getirilmiştir. Bu düzenleme sözleşme süresine bakılmaksızın iki haftalık bir süre öngördüğünden, işçinin çalışma süresine göre daha uzun bir süre öngören BGB § 622 hükmüne nazaran işçi aleyhine

389 _{KANIA/GILBERG, Rn. 7; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 5; LIEB/JACOBS, § 4 VII, Rn.}

413; WWMWH/Mailänder, 59. Bu konuda ayrıca bkz. yukarıda § 3, V.

390

RAUHAUS, 49; LAKIES, Rn. 32; DÖRNER, Der befristete Arbeitsvertrag, Rn. 51; ROLFS, TzBfG § 3 Rn. 7. Örneğin ihtiyaç oldukça iş ilişkisi devam edecektir gibi bir kararlaştırma söz konusu olduğunda sözleşme belirli süreli değil belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edilecektir.

391 _{LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 78.} 392 _{Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 163.} 393

DÖRNER, Rn. 892; LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 79; JUNKER, Rn. 436; HUNOLD, 6, 12; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 14b; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 69; BROX/ RÜTHERS/ HENSSLER, Rn. 589; WWMWH/Mailänder, 59; Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 163; RAUHAUS, 45; KANIA/GILBERG, Rn. 7; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 15, Rn. 1, 6; ROLFS, TzBfG § 16 Rn. 1; HROMADKA, 404 . Bu konuda ayrıca bkz. aşağıda § 17, I, 3.

110 olmuştur. Belirtelim ki, iki haftalık sürenin toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesi ile kısaltılamamasına karşılık, sürenin uzatılması mümkündür394

.

Alman Hukukunda, amaca ulaşma anına ilişkin bilgilendirmenin yazılı olarak yapılması gerekir ve yazılı olarak yapılmadığı takdirde sonuç doğurmaz. İşverenin amaca ulaşma anını ve sözleşmenin sona erme anını işçiye bildirmesi gerekmektedir. Amaca ulaşma anının önceden belli olduğu hallerde işveren bu süreyi hesap ederek amaca ulaşılmasından önce bildirimde bulunabilir. Önceden öngörülemediği hallerde ise, amaca ulaşma anından sonra bildirimde bulunup iki hafta beklemesi gerekecektir. Amaca ulaşıldığına dair yapılacak bildirim, bir irade açıklaması değil bilgilendirmeye yönelik bir beyandır395_{. Burada öngörülen bildirim bir fesih beyanı} niteliği taşımamaktadır. Amaç işçinin yaklaşan sona ermeye ilişkin bilgilendirilmesi ve yeni bir iş arama şansı sağlanmasıdır.

Belgede Belirli süreli iş sözleşmesi (sayfa 116-126)