Eğitim ve Mesleği Geliştirme İmkânlarından Yararlandırma Yükümlülüğü

Türk Hukukunda özel bir düzenleme bulunmamakla birlikte, eğitim ve mesleği geliştirme imkânlarından yararlandırma bakımından da işverenin belirli süreli çalışanla belirsiz süreli çalışan arasında ayırım yapmaması gerekir. Bununla birlikte eğitim ve mesleği geliştirme olanaklarından yararlandırma bakımından, işverenin işyerinde daha uzun süreyle çalışacağını düşündüğü belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışanları öncelikle tercih etmesi de ayırım yapıldığı anlamına gelmeyecektir237

. Ancak, işverenin bu uygulamalardaki amacı belirli süreli çalışan işçileri bu imkânlardan mahrum etmek olmamalı ve haklı gerekçelere dayanmalıdır.

234

RAUHAUS, 51; Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 149; KANIA/GILBERG, Rn. 15; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 3, Rn. 15-18; HUNOLD, 14 ; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 24; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 71 .

235_{Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 149; KANIA/GILBERG, Rn. 15; HWK/Schmalenberg,}

TzBfG § 3, Rn. 17; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 24 .

236_{Münchener Handbuch/Wank, § 95, Rn. 149; KANIA/GILBERG, Rn. 15; HWK/Schmalenberg,}

TzBfG § 3, Rn. 18; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 24; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 71 .

237 _{YILDIZ, Eşit İşlem, 228; ULUCAN, İş Sözleşmesinin Türleri, 48 vd.;}

68 99/70 sayılı AB Yönergesinin § 6/II paragrafında, belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçilerin de belirsiz süreli çalışanlar gibi eğitim ve mesleği geliştirme olanaklarından yararlandırılması yükümlülüğü öngörülmüştür238

. Bu düzenlemeye göre, işveren belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçilerin, mümkün olduğu ölçüde, makul eğitim ve mesleği geliştirme imkânlarından yararlanmasını kolaylaştırmalıdır. Yönergede yer alan bu düzenlemenin amacı belirli süreli çalışanlarından belirsiz süreli istihdama geçişini kolaylaştırabilmektir.

99/70 sayılı Yönergede olduğu gibi, belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçinin belirsiz süreli istihdam şansının arttırılması amaçlanarak Alman Hukukunda da eğitim ve mesleği geliştirme olanaklarına ilişkin özel bir düzenleme getirilmiştir239

. TzBfG § 19 hükmünde yer alan bu düzenleme, Belirli Süreli İş Sözleşmelerine İlişkin Çerçeve Anlaşmanın ( 99/70 Sayılı AB Yönergesinin) § 6 II hükmünün Alman Hukukuna yansıması niteliğindedir240

. Yönergede olduğu gibi, Alman Hukukunda da işveren bakımından katı bir yükümlülük öngörülmemiştir241. TzBfG § 19 hükmüne göre, işyerinde mesleki gelişim ve mobilitenin (mesleki hareketliliğin) sağlanmasını teşvik amaçlı eğitim ve mesleği geliştirme önlemleri alındığı takdirde, işletmesel nedenlerle diğer işçilerin bu imkândan yararlanması zorunluluğu olmadıkça, işveren belirli süreli veya bozucu şarta bağlı iş sözleşmesiyle çalışan işçilerin de katılımını sağlamaya çalışmalıdır242

.

Belirtmek gerekir ki, eğitim ve mesleği geliştirme imkânı sadece işçinin mevcut işi bakımından değil, mesleki kalitenin arttırılmasıyla daha iyi bir iş imkânına sahip olması açısından da sağlanmalıdır243

. Bununla birlikte, işverenin bu imkânı sağlamakla yükümlü olup olmadığı değerlendirilirken, işçinin sözleşme ve geri kalan çalışma süresinin işveren bakımından yapılacak masrafla uygunluğunun da

238_{KAYA, Eşitlik İlkesi, 87; DÖRNER, Rn. 118; RIESENHUBER, § 17 Rn. 37; SCHMIDT, Rn. 396.} 239 _{LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 91; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 19, Rn. 1; HUNOLD,}

15; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 30; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 74; WWMWH/Mailänder, 86 .

240 _{DÖRNER, Rn. 118-119;HWK/Schmalenberg, TzBfG § 19, Rn. 1; RIESENHUBER, § 17 Rn. 37 .} 241 _{DÖRNER, Rn. 119.}

242 _{LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 91; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 19, Rn. 1; HUNOLD,}

15; De-Gruyter Kommentar/Dörner, BGB § 620 Rn. 329; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 29; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 74; WEYAND/DÜWELL, 93; WWMWH/Mailänder, 86.

243 _{HWK/Schmalenberg, TzBfG § 19, Rn. 3; HUNOLD, 15; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK,}

69 değerlendirilmesi gerekir244_{. Örneğin, 3 aylık yaz tatili boyunca belirli süreli iş} sözleşmesiyle çalıştırılan öğrencinin bir aylık bir bilgisayar kursuna katılımının sağlanması uygun olmamakla birlikte 2 günlük bir eğitimden yararlandırılması uygun olarak değerlendirilebilir245_{. Aynı zamanda çok sayıda işçinin bu imkândan} yararlanma talebinde bulunması halinde seçim hakkı işverene ait olacaktır246

. Bu düzenlemenin işçi bakımından aslında yeterince işlevli olduğunu söylemek mümkün değildir. İşçi bu hükme aykırılık sebebiyle, sözleşmenin belirli süreli olmasına dayalı olarak ayırım iddiasında bulunduğunda işveren bunun esaslı sebebe dayandığını, örneğin TzBfG § 19/II hükmünde yer aldığı gibi başka bir işçinin bu yöndeki talebini karşılamayı amaçladığını ileri sürebilecektir247

.

Türk İş Hukukunda 99/70 sayılı AB Yönergesine henüz tam anlamıyla uyum sağlanamayan noktalardan biri de eğitim ve mesleği geliştirme imkânına ilişkin düzenleme eksikliğidir. Bu nedenle ülkemizin Avrupa Birliği Hukukuna uyum süreci kapsamında Alman Hukukunda olduğu gibi, Türk Hukukunda da Yönergeye uygun özel bir düzenlemeye yer verilmesi faydalı olacaktır248

. Şunu da ekleyelim ki, getirilecek düzenlemenin işlevli olabilmesi bakımından, yaptırıma bağlanması ve işçinin bu haktan yararlanamayacağı hallerin daha somut bir şekilde belirlenmesinin yararlı olacağını düşünmekteyiz. Öte yandan, böyle bir düzenlemenin mevcut olmaması işverenin eğitim ve mesleği geliştirme imkânlarından belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçiyi yararlandırmamasını haklı göstermeyecektir. Bu şekilde bir ayırım söz konusu olduğunda da, kanaatimizce işçi İş K. m. 12/I hükmüne başvurabilecektir.

Ayrıca belirtmek gerekir ki, Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğin 6. maddesine göre, “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 12 nci maddesi hükmü ile birlikte işveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı işçilerin, bilgi ve tecrübelerini de dikkate alarak,

244 _{LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 91; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 19, Rn. 3-4; HUNOLD,}

15; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 30; PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 74;

WEYAND/DÜWELL, 93 .

245 _{PELZNER/SCHEDDLER/WIDLAK, 74.} 246

LAÇİNER, Befristete Arbeitsverträge, 92; HWK/Schmalenberg, TzBfG § 19, Rn. 4-7; HUNOLD, 15; De-Gruyter Kommentar/Dörner, BGB § 620 Rn. 330; KITTNER/ZWANZIGER/ Lakies, § 114, Rn. 30 .

247 _{DÖRNER, Rn. 119.} 248

70 yapacakları işin niteliğine uygun yeterli eğitim almalarını sağlar”. Bu bakımdan işçiye verilmesi gereken eğitim, işverenin eğitim ve mesleği geliştirme imkânlarından yararlandırma yükümlülüğü kapsamında değerlendirilemez. Burada işverenin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin bir önlem alma yükümlülüğü söz konusudur. Bu sebeple işveren, sözleşme süresi ile orantılı bir masraftan fazlasının söz konusu olduğunu yahut işyerinde çalışan diğer işçilerin taleplerinin karşılanabilmesi için belirli süreli çalışan işçiye eğitim veremediğini iddia edemeyecektir.