Rüşvet Suçunun Yaptırımı ve Güvenlik Tedbirleri

TCK’nın yaptırım ve güvenlik tedbirleri düzenlemeleri kanunun farklı başlıkları altında toplantmıştır. Ancak, bu ayrıştırma eleştiri konusu da edilmektedir. Gerçekten de güvenlik tedbirleri olarak tanımlanan hususların dış dünyada yarattıkları etki açısından yaptırımdan ayrıştırılması güç görünmektedir.277

5237 sayılı TCK’da, 6352 sayılı Kanun’la değişikliğe uğradıktan sonraki mevcut durumunda, rüşvet suçu için, basit ve nitelikli halin yaptırımı olarak dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir. Dolayısıyla rüşvet suçunun yaptırımı mevcut düzenlemede hem eTCK dönemindeki hem de 5237 sayılı TCK’nın 6352 sayılı Kanun’la değiştirilmeden önceki yaptırımından farklıdır. Basit rüşvet suçunun tipikleştirilmemiş olması eşitlik ilkesine aykırı görülerek öğretide eleştirilmiş, buradaki orantılılığın mahkemelerin ceza alt ve üst sınırı esas alan takdirleri ile aşılabileceği yönünde görüş bildirilmiştir.278

275 _{Alşahin ve Fatma Sancar s.56; Özalp s.55} 276 _{OECD, 2. Ara Dönem İlerleme Raporu.}

277 _{Hafızoğulları, 5237 s. Türk Ceza Kanununda Cezalar ve Güvenlik Tedbirleri; Hafızoğulları bu çalışmasında}

5237 sayılı TCK’nın yaptırım yaklaşımını “Kanun, ceza müeyyidesini, bir sistem içinde, açık, anlaşılır olarak

düzenlemiş değildir. Gerçekten, ceza müeyyidesi ve güvenlik tedbirleri, ayrı yerlerde düzenlenmiş olmalarına rağmen, "Yaptırımlar" genel başlığı altında birbirine karıştırılmıştır. Kanun koyucunun müeyyideden ve tedbirden ne kastettiği belli değildir.” diyerek ağır şekilde eleştirmektedir. Ayrıca, bkz. Öztürk ve Erdem,

Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku Yazarlar, müsaderenin bir adli ceza olduğunu, güvenlik tedbirleri başlığı altında düzenlenmesinin hatalı olduğunu belirtmektedirler.

62

Verilecek olan ceza tayin edilirken 5237 sayılı TCK madde 61 hükmü uygulanacak, burada belirtilen cezadan indirim nedenleri dikkate alınacaktır.

Öngörülen yaptırımların rüşvet alan, rüşvet veren, rüşvete aracılık eden, kendisine menfaat sağlanan üçüncü kişi ile kendisine menfaat sağlanan tüzel kişinin temsilcisine dair farklı unsurlar ve görünüş şekillerine bağlı olarak tanımlanmış olması nedeni ile faillere farklı cezaların uygulanması mümkündür.279

Ek olarak, rüşvet suçu için TCK madde 252 kapsamında düzenlenmiş olan cezanın alt sınırı en az dört yıl hapis olduğundan ve bu süre TCK madde 49/2’de düzenlenmiş olan kısa süreli cezalar kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, verilecek hapis cezasının TCK madde 50 uyarınca adli para cezasına çevrilmesi mümkün olamayacaktır.280

Rüşvet veren kişi de kamu görevlisi gibi cezalandırılacaktır. Ancak rüşvet suçunun oluşumu için esas belirleyici unsurun kamu görevlisinin davranışı olduğunu belirten bir görüşe göre, rüşvet alma ve rüşvet verme eylemlerinin cezai yaptırımlarının farklılaştırılması gerekmektedir.281

Güvenlik tedbirleri, gerçek kişi faillere uygunlanacak olan güvenlik tedbirleri ve tüzel kişiye özgü güvenlik tedbirleri olarak ikiye ayrılabilir. Güvenlik tedbirleri açısından 5237 sayılı TCK madde 53 kapsamında belirli haklardan yoksun bırakılma ve madde 55 kapsamnda müsadare hükümleri rüşvet suçu açısından da uygulama bulacaktır. Ayıca, aşağıda 3. bölümde daha detaylıca inceleneceği üzere, 5237 sayılı TCK madde 253 uyarınca rüşvet suçunun işlenmesi sebebiyle tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunacaktır.

TCK’nın 53. maddesinde belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma güvenlik tedbiri olarak düzenlenmiştir. Rüşvet suçundan mahkûm olan kişi,

279 _{Özalp s.430.} 280 _{Meran s.306.}

63

5237 sayılı TCK’nın 53. maddesine göre hapis cezası infaz edilinceye kadar maddenin birinci fıkrasında belirtilen hakları kullanmaktan, mahkemenin kamu görevinin sona ermesine ilişkin açık bir hüküm kurmasına gerek olmaksızın, yoksun bırakılacaktır.282 _{Bu güvenlik tedbirinin aslında üç türü bulunmaktadır.}

Ancak TCK’nın 53. maddesinin 6. fıkrasında düzenlenen türü, taksirli suçlardan mahkûmiyet hâlinde hak yoksunluğuna ilişkin olduğundan rüşvet suçundan mahkûmiyet durumunda uygulanmaz. Diğer iki tür ise kasıtlı suçlara ilişkin verilen mahkûmiyet kararıyla bağlantılıdır. Aşağıda belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma güvenlik tedbirinin bu iki türü rüşvet suçuyla bağlantı kurularak incelenecektir.283

5237 sayılı TCK madde 53/5 uyarınca failin 53.maddenin 1.fıkrasında sayılan hak ve yetkilerden birini, bir başka deyişle kamu görevini kötüye kullanmak suretiyle işlenen rüşvet suçundan hapis cezasına mahkûmiyeti nedeniyle, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilecektir.284 Ancak 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48/A-5 maddesinde memur olma koşulları arasında; “Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, (…)(1) zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak” sayılmıştır. Bu maddeden ulaşılan sonuç, rüşvet suçundan dolayı mahkûm olanların kamu görevlisi olamayacağı, eğer kamu görevlisi iken böyle bir hüküm giymişseler kamu görevlerine devam edemeyecekleri ve memuriyetlerinin sona ereceği yönündedir.285

282 _{Özgenç, İrtikap ve Rüşvet Suçları, s.117.} 283 _{Eren s.383-385.}

284 _{Meran s.307.}

64

Rüşvet suçunun konusunu oluşturan veya suçla elde edilen maddi menfaatler, 5237 sayılı TCK’nın 55. maddesinde düzenlenen “kazanç müsaderesi” kapsamında müsadere edilir.286 Fakat müsadereye hükmedilebilmesi için menfaatin kamu görevlisi tarafından alınması veya kamu görevlisine verilmek üzere elden çıkarılması gerekmektedir. Eğer rüşvet konusunda anlaşma yapılmış ve fakat anlaşmanın gereği olarak rüşvete konu edilen menfaat verilmemişse, menfaatin müsaderesine hükmedilemeyecektir.287 Rüşvet konusu menfaatin sağlanmış olması halinde menfaat konusunun müsadere edilmesi zorunlu iken, iyi niyetli üçüncü kişinin eline geçmiş olan menfaatin müsaderesi 55/son uyarınca mümkün olmayacaktır.288