Rödovans Sözleşmesinin Maden Hukukumuzdaki Gelişim Süreci

Rödovans sözleşmesinin maden hukuku uygulamamızda ortaya çıkışı, maden hukukuna hakim olan maden haklarının bölünememesi ilkesinin bir sonucu olarak, işletme ruhsatı sahibinin maden sahasının küçük bir kısmında faaliyet gösterip, diğer

348

TOPALOĞLU, Mustafa, “Rödovans Sözleşmesi; Hukuksal Durum, Sorunlar ve Çözüm

Önerileri”, Türkiye 17. Uluslar arası Madencilik Kongresi ve Sergisi-TUMAKS 2001, s. 249. 349

BAYCIK, Gaye, “Rödovans Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Tarafların İş Sağlığı ve

Güvenliği Yükümlülükleri”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C. II, İstanbul 2011, s. 1895;

ERGÜZELOĞLU KİLİM, Esra,“ Madencilik Sektöründe Taşeronlaştırma ve Özelleştirme

Yöntemi: Rödovans”, http://esrakilim.blogcu.com/madencilik-sektorunde-taseronlastirma-ve-

ozellestirme-yontemi-r/3306167, e.t. 28/08/2014.

350

BAYCIK, “Rödovans Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Tarafların İş Sağlığı ve Güvenliği

Yükümlülükleri”, s. 1895; ÇANKAYA, Osman Güven, “Rödovans Alt İşverenlik Sözleşmesi Midir?”, Kamu- İş, C. 13, S. 3, 2014, s. 2.

110 kısımlarda faaliyetini gerçekleştirememesine ve verimliliğinin azalmasına alternatif bir yol arayışı ile olmuştur351.

Ancak, söz konusu sözleşmenin madencilik faaliyetlerinde uygulanmaya başlama sürecinde, maden işletme izninin kiralanmasının hukuka uygunluğu, doktrinde ve yargı kararlarında çokça tartışmalara sahne olmuştur. Bu tartışmalar, en çok da 3213 sayılı Kanunun 5. maddesinde yer alan maden haklarının bölünemeyeceğine ilişkin hükme aykırılık352 noktasında toplanmıştır. Bu görüşe karşılık, rödovans sözleşmesinin hukuki dayanağının, 1985 tarihli 3213 sayılı Kanunun 28. maddesinde dolaylı olarak öngörülmüş olan işletme izninin kiralanabileceğine ilişkin hüküm olduğu doktrinde kabul edilmiştir353.

06/11/1990 tarihli ve 20687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 1985 tarihli Maden Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 32. maddesinin 8. fıkrasında yapılan değişiklik sonucu, yeni madde hükmünde rödovans sözleşmesi, üçüncü kişiler ve kuruluşlar ile ruhsat sahibi arasında yapılan sözleşmeler arasında sayılmış, ancak bu sözleşmelere dayanarak ruhsat sahalarında faaliyette bulunmak Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nün iznine tabi tutulmuştur. Bu yönetmelik hükmü 2003 yılında da değişikliğe uğramış ve bu kez rödovans sözleşmesinin açıkça tanımı yapılmıştır. Söz konusu tanımlama ile, maden hukuku anlamında rödovans sözleşmesi yönetmelikle hukuki dayanak kazanmıştır354. 1985 tarihli Yönetmelikte yapılan 03/02/2005 tarih ve 25716 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış olan 2005 değişikliği ile, bu tarihten önce rödovans sözleşmesinde idarenin var olan denetim, gözetim ve görüş bildirme yetkisi kaldırılmıştır. Böylelikle, rödovans sözleşmesinde

351

TOPALOĞLU, Rödovans Sözleşmesi; Hukuksal Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, s. 249.

352

ERGÜZELOĞLU KİLİM, http: //esrakilim . blogcu.com / madencilik-sektorunde taseronlastirma -ve- ozellestirme-yontemi-r/3306167.

353

TOPALOĞLU, Maden Hukuku, s. 244; BAYCIK, “Rödovans Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

ve Tarafların İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri”, s. 1896. 354

BAYCIK, “Rödovans Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Tarafların İş Sağlığı ve Güvenliği

111 idarenin rolünün tamamen ortadan kaldırılmış olması355 açısından, 2005 tarihli Yönetmelik değişikliği milat olarak kabul edilebilir356.

Rödovans sözleşmesine kanunda yer verilmesi ise, 5995 sayılı Kanun değişikliği sonucu 3213 sayılı Kanuna eklenen 7. ek madde hükmü ile gündeme gelmiştir. Eklenen kanun hükmünde, rödovans sözleşmesinin tanımına yer verilmemekle birlikte, ruhsat sahibi ile işletme kiracısı arasında imzalanan rödovans sözleşmesi sonucu işveren sıfatlarının bir gereği olarak İş Kanunu gereğince doğan idari, cezai ve hukuki sorumlulukların ne şekilde belirleneceği hüküm altına alınmış ve böylelikle kanunen rödovans sözleşmesi uygulamasına izin verildiğine dair bir şüphe kalmamıştır357.

3213 sayılı Kanun’da 5995 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrası yürürlüğe giren 2010 tarihli Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği, öncelikle 4. maddesindeki tanımlar kısmında rödovans sözleşmesini, eski yönetmelikte tanımlandığı şekilde tanımlamış358, 96., 100., 131., 138. ve geçici 1.

355

2010 tarihli Meclis araştırması komisyonu raporunda; rödovans sözleşmelerinde idarenin rolünün ortadan kaldırılmış olmasının sakıncaları üzerinde durularak; rödovans sözleşmelerinin yeniden Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nün onayına tabi tutulması ya da Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı düzeyinde alt yapısının güçlendirilerek daha sağlıklı bir uygulama haline gelmesi gerektiği belirtilmiştir; Madencilik Sektöründeki Sorunların Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, s. 257.

356

TOPALOĞLU, Mustafa, “Rödovansla İşletilen Maden Sahalarının İş Güvenliği Hukuku

Açısından Değerlendirilmesi”, Türkiye 17. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, Zonguldak,

2010, s. 496; 1985 Yönetmeliği Geçici 2. madde: “Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra,

ruhsat sahiplerinin Kanun kapsamındaki faaliyetleri ile ilişkili olarak üçüncü kişi ya da kuruluşlarla yaptığı sözleşmelerin Genel Müdürlüğe bildirilmesine ve görüş alınmasına gerek yoktur. Ancak ruhsat sahasındaki tüm faaliyetlerden Genel Müdürlüğe karşı ruhsat sahibi sorumludur. Bu Yönetmeliğin yürürlük tarihine kadar yapılmış ve Genel Müdürlükçe uygun görülmüş sözleşmelerin uygulanmasında 3213 sayılı Maden Kanunu ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde çıkabilecek anlaşmazlıklarda, ruhsat sahasındaki faaliyetlerin aksamaması ve maden rezervinin en verimli biçimde işletilmesi ilkeleri gözetilerek Genel Müdürlüğün yapacağı incelemelere göre vereceği karar geçerlidir. 3213 sayılı Maden Kanunu yükümlülüklerinin yerine getirilmesinden ruhsat sahibi sorumludur. Bu sözleşmelerin yenilenmesi, sürelerinin uzatılması, hükümlerinin değiştirilmesi taleplerinde Genel Müdürlükten görüş alınmasına gerek yoktur”.

357

BAYCIK, “Rödovans Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Tarafların İş Sağlığı ve Güvenliği

Yükümlülükleri”, s. 1896-1897; TOPALOĞLU, Maden Hukuku, s. 46. 358

Yönetmelik’in 4. maddesine göre: “Rödovans sözleşmesi: Ruhsat sahalarındaki madenlerin

üretilerek değerlendirilmesi amacıyla üçüncü kişilere veya kuruluşlara tasarruf hakkı sağlamak üzere ruhsat sahasının tamamı ya da bir kısmı için ruhsat sahiplerinin bu kişilerle yapmış oldukları sözleşmeler”dir.

112 maddelerinde ise rödovans sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin hükümlere yer vermiştir. Geçici 1. maddede, Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nün rödovans sözleşmesi ile ilgili görüş bildirme yetkisinin kalmadığı ve ancak ruhsat sahasındaki bütün faaliyetlerden Maden İşleri Genel Müdürlüğü’ne karşı ruhsat sahibinin sorumlu olduğu hususları yinelenmiştir. 100. madde ile ise, rödovans sözleşmelerinin tarafların iradesine bağlı olarak, maden siciline tescil edilebileceği açıkça hüküm altına alınmıştır. Yönetmelikle mümkün hale getirilmiş olan maden siciline tescil hususu, Danıştay’ın 1997 tarihli kararında359 daha önce hüküm altına alınmıştır. Danıştay, söz konusu kararında yönetmelikte açıkça belirtilmemiş olmasının, rödovans sözleşmesinin maden siciline kaydedilmesini hukuka aykırı hale getirmeyeceğine karar vermiştir. Ancak, Danıştay 2009 tarihli kararında, rödovans sözleşmesinin maden siciline kaydedilmiş olmasının üçüncü kişileri bağlamayacağına hükmetmiştir360. Yönetmelik ya da kanunda, rödovans sözleşmelerinin maden siciline tescilinin üçüncü kişilere karşı hüküm ve sonuç doğuracağı belirtilmemiş olduğundan, söz konusu tescil sadece bilgi verici nitelik taşımaktadır.

Rödovans sözleşmesinin hukuki dayanağına ilişkin tartışma bu şekilde sona ermiş olsa da, sözleşme taraflarının, iş kazası ya da meslek hastalıkları suretiyle işçilerin uğramış oldukları zararların tazmini hususunda sorumluluklarının ne şekilde belirleneceği hususu halen cevap bekleyen bir sorudur361. Bu durum, sözleşmenin ruhsat sahibi tarafının idare olduğu durumlarda özellikle önemli olup, tezin II. bölümünde inceleme alanı bulacaktır.