Prusya’ya Göç

16. yüzyılda politik açıdan herhangi bir yere sahip olmayan Prusya, Vistula nehrinin doğusunda olan bir dükalıktır. Polonya Krallığı’na bağlı olan ve 1525 yılında Lutheran olan doğu Prusya, dini inançları yüzünden göç etmek zorunda kalan insanlar için bir sığınak olmuştur.320

V. Charles ve oğlu II. Philip, Mennonitleri ve Anabaptistleri birer heretik olarak görmüştür. Bu sebeple onlardan kurtulmak için onlara karşı şiddetli bir işkenceye başlamıştır. V. Charles ve oğlu II. Philip’in Hollanda’da Mennonitlere karşı uygulamış olduğu zulmün şiddetli bir şekilde devam etmesi yüzünden Mennonitler, göç etmek

316 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 95- 96.} 317 _{Dyck, J., Cornelius, a.g.e., s. 152.} 318 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 98.}

319 _{Loewen, Henry; Nolt Steven, a.g.e., s. 162.}

320_{Friesen, J., “Theological Developments among Mennonites in Poland in The Sixteenth and Seventeenth}

Centuries”, Anabaptism Revisited, Essays On Anabaptist/ Mennonite Studies in Honor of C. J. Dyck, Edit. Walter Klaassen, Herald Press, Scottdale, Pa., 1992, s. 115.

zorunda kalmıştır. Göç edenler genellikle Güney Hollandalı Mennonitlerdir.321

Hollandalı Mennonitler, Polonya Kralı’nın da izni ile ilk olarak Danzing ve Elbing yakınlarına, daha sonra gelen Mennonit grupları da Marienwerder, Graudenz Schwetz, Culm ve Thorn bölgelerine yerleşmiştir. Bu bölgelere yerleşen Mennonitler Alman, Moravyan ve İsviçreli Mennonitlerdir. 1530 yılında gerçekleşen ilk göçün ardından Polonya’nın göstermiş olduğu hoşgörü sayesinde, takip eden yıllarda birçok kişi buraya yerleşmiştir. Bu yerleşenlerin arasına Avusturyalı Mennonitler de katılmıştır.322

Menno Simons, Doğu Prusya’daki kiliseleri sık sık ziyaret etmiştir. Menno, 1549 yılında Cologne’den ayrılmak zorunda kalınca, Wismar’a gelmiş ve Prusya Kilisesi’ne bir mektup yazmıştır. Dirk Philips de Danzing’e yerleşen ilk kıdemlilerdendir.323 _{Ancak bu yıllarda, Mennonitlerin şehirlere yerleşmesine izin}

verilmemiştir. Bu yüzden Mennonitler, Danzing ve Elbing şehirlerinin etrafına yerleşim yerleri kurmuştur. Mennonitler, ikinci dünya savaşına kadar burayı mesken etmiştir.324

Buraya yerleşen Mennonitler, kendi tarımsal faaliyetlerini ve çiftliklerini kurmuştur.325

Frizyeli ve Flamanlılar da Hollandalı Mennonit kolonilerini simgelemiştir. Frizyeliler köylere yerleşip çiftçilik yaparken, Flamanlar kasabalara yerleşmiştir. Göç edene kadar fakir ve zor bir hayat yaşayan Mennonitler, göçten sonra refaha kavuşmuş ve zengin olmuştur. Hatta onların bu refahı yerli halkın dikkatini olumsuz yönde çekmiştir. Bu yüzden Elbing halkı, 1550 yılında Mennonitleri Polonya Kral’ına şikâyet etmiştir. Halkın gösterdiği gerekçeye göre, Mennonitler onların geçimlerine engel olmaktadır. Bu yüzden Kral, onları sürgün etmek istemiştir. Mennonitlerin bir kısmı giderken, çoğu Kasaba Konseyi’nin savunmasıyla sürgünden kurtulmuştur. Bu olaylar daha sonra tekrar etmiş olmasına rağmen, papaz grubunun protestosu sayesinde ertelenmiştir. Yine Marienburg ve Danzing’de buna benzer bir olay meydana gelmiştir. Fakat Prens, Mennonitlerin tembel ve içkici olmadıklarını görmüştür. Ayrıca onların bölgenin endüstrisine olan büyük katkılarını fark etmiştir. Flamanların başarılı

321 _{Klassen, Peter, J., Mennonites in Early Modern Poland and Prussia, The Johns Hopkins University}

Press, Baltimore, Maryland, 2009, s. 21.

322 _{Friesen, J., a.g.böl., s. 115- 116.} 323 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 104.} 324 _{Dyck, Cornelius J., a.g.e., s. 122.} 325 _{Klassen, Peter, J., a.g.e., s. 25.}

tüccarlıkları ve Frizyelilerin de çiftçiliklerinin bölgeye katkısı, onların sürgün edilmesine engel olmuştur.326

1623 yılında Mennonitler, Dük Frederick tarafından özel bir davet almıştır. Bu daveti kabul eden Mennonitler, Friedrichstadt bölgesine yerleşmiştir. Bu bölge cemaatlerin yaşaması için oldukça uygun bir bölgedir.327 _{Marienburg Landtag bölgesi}

Kral III. John Sobieski tarafından, 1678 yılında Mennonitlerin yaşamlarını güven altına alan bir ilan vermiştir.328 _{Böylece, 1698 yılına kadar Frizyeli, Flaman ve Yüksek Alman}

Mennonitleri tek bir cemaat haline gelmiştir. Mennonitler, bu bölgede kendi toplantı evini ve mezarlığını, yetimler, dullar ve gelirsiz kimseler için de iki tane ev inşa etmiştir. Daha sonra birçok kişinin, Lutheran üyesi olan kişilerle evlenmesi ciddi problemlere yol açmıştır. Bunun üzerine Mennonitler bu kişileri de Mennonit olarak kabul etmiştir. Ancak kraliyet görevlileri böyle evlilik yapan kişilerin, devlet kilisesine bağlı olduğunu açıklayınca, Mennonitlerin sayısında hızlı bir düşüş yaşanmıştır.329

1732 yılında da II. August aynı şekilde Mennonitlerin özel yaşamlarını koruyan bir tüzük hazırlamıştır. Önceki krallar da aynı şekilde Mennonitlerin ibadet etme özgürlüklerine, halk evlerine, kendilerine ait okul ve öğretmen edinmelerine, vaftiz olmalarına ve kendilerine ait mezarlıklara ölülerini gömmelerine izni vermişti. Ayrıca askere gitmeye de zorlamamışlardı. Fakat bu yıllar arasında devlet görevlileri, Mennonitlerin zenginleşmelerini fırsat bilerek sık sık onlardan zorla para almaya kalkışmıştır.330 _{1740 yılında Muhteşem Frederick, Mennonitlerin herhangi bir tacize}

uğramadan kendi bölgelerinde dinlerini yaşamalarına olanak sağlamıştır. Daha sonra Mennonitlere, kendi vaazlarını verebilmeleri için toplantı evlerini kurma izni vermiştir. Böylece Mennonitler, birkaç yere toplantı evlerini inşa etmiştir. Mennonitler diğer bir konağı da Frederick caddesine inşa etmiştir.331

Mennonitler, Prusya’da tarımsal alanda çalışmıştır. Tarlaları için deltalardan su çekmişlerdir. Birçok Mennonit el sanatları alanında, imalatta ve ticari alanda başarılı olmuştur. Mennonitler kanlı zulümden uzak durmuş, barış ve dini özgürlük içinde yaşamaya başlamıştır. Mennonitlerin savaş karşıtı olmaları sebebiyle orduya

326 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 104- 105.} 327 _{Dyck, Cornelius, J., a.g.e., s. 159, 162- 163.} 328 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 106, 108.} 329 _{Dyck, Cornelius, J., a.g.e., s. 159, 162- 163.} 330 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 107.}

gitmemeleri, sivil görevlerde yer almamaları, savaş vergisi ödememeleri onları ekonomik açıdan avantajlı konuma getirmiştir.332 _{1770 yılında sadece Batı Prusya’da,}

Mennonit nüfusu 13.000’i bulmuştur. Prusya’daki Mennonit nüfusunun, Hollanda ve Rusya’dan sonra en kalabalık nüfus olduğu belirtilmektedir.333

1772 yılında da Muhteşem Frederick, Mennonitleri dini muhalefet olarak görmemiş, onlara hoşgörü ile yaklaşmaya ve onları askerlik görevinden muaf tutmaya devam etmiştir. Fakat askeri otorite, Mennonitlerin hem askerlikten muaf olmalarını hem de zenginleşerek daha fazla arazi sahibi olmalarını, devlet için bir tehdit olarak görmüş ve Kral’a bunu bildirmiştir. Bu yüzden eski sahipler hariç, Mennonitlerin arazi almaları, kralın özel iznine tabi tutulmuştur. Mennonitlerin arazi ölçüsü 80.000 akres (4047 m²)334 _{olarak hesaplanmıştır. Ayrıca askerlik görevi yerine beş bin dolar}

ödemeleri uygun bulunmuştur.335

Mennonitler 1780 yılında, kendilerine verilen sözlerin Kral’dan imzalı yazılı belgesini kazanmıştır. Ancak Lutheranlar, Mennonitlerin kazandıkları ayrıcalıkların azaltılması gerektiğini düşünmektedir. Bu sebeple Lutheranlar, Mennonitlerin sahip oldukları mal varlığı ve arazilerin Lutheranlara ait olduğunu ve karma evlilikten doğan çocukların da Mennonit olmayan ebeveynlere verilmesi gerektiğini söyleyerek, Kral II. Frederick William’ı ikna etmiştir. 1789 yılında da Mennonitlerin Prusya’dan sürülmesini istemişlerdir. Bu yüzden devlet ve kilise, Mennonitlerin büyümesini engellemek için kolları sıvamıştır. Böylece onlara ağır vergiler verilmiş ve onların arazi satın almaları kısıtlanmıştır. Mennonitler artık burada bir geleceklerinin olmadığını anlayarak Amerika’ya göç etmeye karar vermiştir.336

18. yüzyılın önemli gelişmesi Mennonitlerin politikal alanda başarılı olmalarıdır. Aynı zamanda kültürel ve ekonomik açıdan da gelişen Mennonitler, altın çağlarını yaşamaktadır. Özgürlüklerini, demokrasi ve millet haklarını kazanan Mennonitler, politikada da etkili olmuşlardır.337

332 _{Bottos, Lorenzo, Canas, Old Colony Mennonites in Argentina and Bolivia, Nation Making,}

Religious Conflict and Imagination of the Future, Religion in The Americas Series, Volume 7, Edit: Henri Gooren, Oakland University, Netherlands, 2008, s. 24- 26.

333_{Hartzler, J. S. Kauffman, Daniel, Mennonite Church History, Mennonite Book and Tract Society}

Published, Scottdale, Pennsylvania, 1905, s. 120.

334 _{Bkz. https://tr.wikipedia.org/wiki/Acre} 335 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 111.} 336 _{Smith, C. Henry, a.g.e., s. 112.} 337 _{Driedger, Michael, a.g.böl., s. 535.}

Mennonitler, 1869 ve 1892 yıllarında konferans düzenlemiştir. Bu konferansta alınan kararlar yıllıklara kaydedilmiştir. 1903 yılında da güney Almanya konferansında toplanılmıştır. 1914 yılında güney Almanya’daki Mennonit nüfusu 5.000’dir. 1915 yılı sayımına göre, bütün Almanya’daki Mennonit nüfusu 20.000’dir.338