• Sonuç bulunamadı

Mennonit Kilisesi üzerine bir araştırma / A study on the Mennonite Church

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Mennonit Kilisesi üzerine bir araştırma / A study on the Mennonite Church"

Copied!
251
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

T.C.

FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI

MENNONİT KİLİSESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA DOKTORA TEZİ

DANIŞMAN HAZIRLAYAN

Prof. Dr. Davut KILIÇ Hatice KELEŞ

(2)
(3)

ÖZET Doktora Tezi

Mennonit Kilisesi Üzerine Bir Araştırma Hatice Keleş

Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı

Dinler Tarihi Bilim Dalı ELAZIĞ- 2017, Sayfa: XIV+ 236

Bu Araştırmanın konusu, Mennonit Kilisesi’nin ortaya çıkışı, dini öğretileri, uygulamaları, ibadetleri, gelenekleri, bayramları, okulları ve misyonerlik faaliyetleri ile kilise kurucusunun hayatı, çalışmaları ve fikirlerinin yayılmasıdır. Araştırmanın amacı, 16. yüzyılda ortaya çıkan ve Anabaptist bir hareket olan Mennonit Kilisesi’nin oluşumundan 21. yüzyıla kadar geçirdiği evreler hakkında bilgi vermektir.

İnançlarını rahat bir şekilde yaşama fırsatını, sadece Amerika’da yakalayan Mennonit Kilisesi mensuplarının, buradaki yaşamlarını yerinde gözlemleyebilmek, kendilerine bağlı kilise ve üniversitelerinden kaynak temin edebilmek için imkanlarımız ölçüsünde kısa süreliğine de olsa ABD’ye gidilmiştir.

Araştırmada kullanmış olduğumuz başlıca kaynaklar, Mennonit Kilisesi’nin kurucusu olan Menno Simons’un eserleriyle birlikte, Mennonit tarihini ve inancını anlatan 1871’li yıllardan 2015 yılına kadar basılmış olan İngilizce eserlerdir. Bu kaynaklardaki bilgiler deskriptif yöntemle incelenmiştir. Bunun dışında tarihi ve fenomenolojik metotlar da kullanılmıştır. Ayrıca Anabaptist bir mezhep olan Mennonit Kilisesi’nin, Katolik Kilisesi ve Protestan hareketin fikirlerine karşı çıkması sebebiyle, bu mezhepler ile olan benzer ve farklı yanlarını ortaya koymak açısından, karşılaştırma metodundan da yararlanılmıştır.

Mennonit Kilisesi, 16. yüzyılda Avrupa’nın The Low Countries adı altındaki Hollanda, Belçika, Lüksemburg ve çevresini kapsayan ülkelerde ortaya çıkan bir Hristiyan mezhebidir. Ortaya çıkış tarihi ve sebebi, Reform hareketi zamanı olan bu mezhep, ileri sürdüğü fikirleriyle Katolik ve Protestan mezheplerinden ayrılmaktadır.

(4)

Mennonit Kilisesi, bu farklılığından dolayı, Katolik Kilisesi ve Protestan hareket tarafından, Anabaptistler olarak adlandırılmıştır.

Mennonit Kilisesi’nin, Anabaptist bir hareket olması sebebiyle, öncelikle Anabaptist hareketin ortaya çıkmasında etkili olan fikirlerin ve hareketlerin The Low Countries’deki dini, sosyal ve siyasi durumları incelenmiştir. Daha sonra Mennonit Kilisesi’nin meydana gelişi, yayılışı ve yayılışında Mennonitlerin maruz kaldıkları baskı ve işkencelere değinilmiştir. Ayrıca Mennonit Kilisesi’nin kurucusu olan Menno Simons’un hayatı ve neden bir Katolik papazı iken Katolik Kilisesi’nden dönüş yaptığı ve bu dönüşünde etkilendiği Protestan harekete neden katılmadığı açıklanmaya çalışılmıştır. Böylece Menno Simons’un inanç esaslarını oluştururken ortaya koyduğu kaynak ve düşünceler incelenmiştir. Bundan sonra Mennonitliğin yayılması ve Mennonitlerin diğer ülkelere olan göçlerine yer verilmiştir. Son olarak da Mennonitlerin inanç esasları, öğretileri, uygulamaları, gelenekleri, bayramları, ibadetleri, okulları, misyonerlik faaliyetleri, Avrupa ve Amerika’da yaşayan günümüz Mennonitleri hakkında detaylı olarak bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelime: Din, Tarih, Dinler Tarihi, Kilise, 16. Yüzyıl Reformu,

Anabaptist, Mennonit Kilisesi, Menno Simons, Vaftiz, Ekmek Şarap Ayini, Ayak Yıkama, Misyonerlik.

(5)

ABSTRACT Doctorate Thesis

A Study on the Mennonite Church Hatice Keleş

The University of Fırat The Institute of Social Sciences

The Department of Philosophical and Religious Sciences History of Religious Sciences

Elazig- 2017, Pages: XIV+ 236

The topic of this research includes emergence of the Mennonite Church, confession and rules of this faith, services, practices of worships, customs, holidays, schools and missionary activities, and the life of this church’s founder and his works. The purpose of this study is to investigate stages of the Mennonite Church development until 21st century, which is an Anabaptist movement, started in the 16th century.

The United States of America was visited to investigate the Mennonite Church members’ lives, and search for resources from the practicing Mennonite Churches and their universities, in which country Mennonites only found the opportunity to practice their religion freely.

The sources were used in this study including Menno Simon’s publications and English language based publications that describe the history and the religion practices of the Mennonites, that were published from 1871 to 2015. These publications were investigated with the descriptive method. Beside this, phenomenological methods were used. Further, the comparison method was also utilized to show the similarities and the differences between Mennonite Church and Catholics with Protestants because these two churches were against to the ideas of the Mennonite Church.

The Mennonite Church emerged as a Christian denomination in the 16th century in the Low Countries consisting of Netherlands, Belgium, and Luxembourg around of these countries. The reason for emergence of the Mennonite Church as a reform movement time is that the ideas of this church show differences from Catholic and Protestant denomination. Because of these differences, the Mennonite Church was called as Anabaptists by the Catholic and the Protestant Churches.

(6)

Given that, the Mennonite Church is an Anabaptists movement, firstly the movements and the ideas, which were caused this church to be developed, was examined in the situations of the Low Countries’ religion, social and political structures. After this, the emergence of Mennonite Church, and the tortures and pressures, that were happened to Mennonites, were investigated during the development of this church. Moreover, the life of Menno Simons, why he converted to Mennonite when he was a Catholic priest, and why he did not participate in the Protestant movement although he was affected before, were explained. Thus, the ideas and the sources that Menno Simons revealed while establishing the principles of faith were examined. Thereafter, the spread and the migration of the Mennonites to other countries were included. Finally, the foundations of the Mennonites’ beliefs, teachings, practices, traditions, holidays, worships, schools, missionary activities, and today’s Mennonites living in Europe and America were explained in detail.

Key Words: Religion, History, History of Religions, Church, The Reform of

the 16th Century, Anabaptist, The Mennonite Church, Menno Simons, Baptist, The Lord’s Supper, Foot Washing, Missionary.

(7)

İÇİNDEKİLER ÖZET ... II ABSTRACT ... IV İÇİNDEKİLER ... VI ÖNSÖZ ... XII KISALTMALAR ...XIV GİRİŞ ………...………1 1. Araştırmanın Konusu ... 1 2. Araştırmanın Amacı ... 1 3. Araştırmanın Metodu ... 1 4. Araştırmanın Sınırlılıkları ... 1 5. Kaynakların Değerlendirilmesi ... 2

5.1. Menno Simons’un Eserleri... 3

5.2.Menno Simons, His Life, Labors, and Teachings ... 7

5.3.The Mennonites, Brief History ... 8

5.4.Mennonites of America ... 8

5.5.An Introduction to Mennonite History ... 8

5.6.Dutch Anabaptism, Origin, Spread, Life And Thought (1450- 1600) ... 9

5.7.The Dutch Anabaptists, The Stone Lectures Delivered at the Princeton Theological Seminary 1918- 1919 ... 9

5.8.Confession of Faith in a Mennonite Perspective ... 10

5.9.Practices, Mennonite Worship and Witness ... 10

5.10. Spiritual and Anabaptist Writers ... 10

5.11. Anabaptism Revisited ... 11

(8)

5.13. A Companion to Anabaptism and Spiritualism, 1521- 1700 ... 11

5.14. Through Fire and Water, an Overview of Mennonite History ... 12

5.15. Baptism, Brotherhood and Belief in Reformation Germany, Anabaptism and Lutheranism, 1525- 1585. ... 12

5.16. Becoming Anabaptist, The Origin and Significance of Sixteenth-Century Anabaptism ... 12

5.17. Marpeck, A Life O Dissent And Conformity ... 13

5.18. Profiles of Anabaptist Women, Sixteenth- Century Reforming Pioneer ... 13

5.19. Albert Hardenberg als Theologe Profil eines Bucer- Schülers ... 13

5.20. David Joris and Dutch Anabaptism 1524- 1543 ... 14

5.21. Pierre Bayle’s Reformation: Consicience and Criticism on the Eve of the Englightenment. ... 14

5.22.Mennonite Historical Atlas ... 14

5.23. The Waterloo Mennonites: A Community in Paradox ... 15

5.24. John Smyth’s Congregation, English Separatism, Mennonite Influence, and The Elect Nation Studies in Anabaptist and Mennonite History; No. 32. ... 15

5.25. Renaissance and Reformation. ... 15

2.26. Mennonites in Early Modern Poland and Prusia ... 15

2.27. Mennonite Church History... 16

2.28. History of the Mennonite Brethren in Christ Church ... 16

5.29. The History of the General Conference of the Mennonites of North America ... 16

5.30. Land, Piety, Peoplehood: The Establishment of Mennonite Communities in America, 1683- 1790 ... 17

5.31. Mennonite Handbook of Information ... 17

(9)

5.33. Mennonite Articles of Faith, as Set Forth in Public Confession of the

Church ... 18

5.34. MennoFolk, Mennonite and Amish Folk Tradition ... 18

5.35. Discipling in the Church: Recovering a Ministry of the Gospel... 18

5.36. Vision, Doctrine, War: Mennonite Identity and Organization in America, 1890- 1930. ... 19

BİRİNCİ BÖLÜM 1. MENNONİTLİĞİN ORTAYA ÇIKIŞI VE MENNONİT KİLİSESİ’NİN OLUŞUMU ... 20

1.1. The Low Countries’in XVI. Yüzyıldaki Dini, Sosyal ve Siyasi Durumu ... 20

1.1.1. Köylü Savaşı ... 26

1.1.2. Anabaptistlerin Ortaya Çıkışını Hazırlayan Sebepler ... 29

1.1.3. Anabaptist Hareket ... 34

1.2. Menno Simons’un Hayatı ve Anabaptist Oluşu ... 41

1.2.1. Menno Simons’un Katolik Kilisesi’nden Ayrılışı ... 44

1.2.2. Papazlığa Atanması ve İşbirliği Oluşturma Çabası ... 51

1.2.3. Menno Simons’un Faaliyetleri ve Karşısına Çıkan Zorluklar ... 54

1.2.4. Menno Simons’un Görüşlerini Yaymak İçin Yaptığı Seyahatler ... 56

1.3. Menno Simons’un Diğer Reformculardan Farklı Olan Görüşleri ... 72

1.3.1. Vaftiz ... 73

1.3.2. Ekmek Şarap Ayini ... 75

1.3.3. İsa’nın İnkarnasyonu ... 76

1.3.4. Rasyonalizme Karşı Tutumu ... 79

1.3.5. Kilise Disiplini ... 80

1.4. Mennonit Kilisesi’nin Resmi Olarak Kuruluşu ve Mennonitliğin Yayılması ... 82

(10)

1.4.1. Hollanda Mennonitlerinin Ayakta Kalma Çabaları ... 82

1.4.2. Mennonit Kilisesi’nin Resmi Olarak Kuruluşu ... 87

1.4.3. Avrupa’da Yayılması ... 92

1.4.3.1. İsviçre’de Yayılması ... 923

1.4.3.2. Prusya’ya Göç ... 97

1.4.3.3. Avusturya Macaristan’da Yayılması ... 101

1.4.3.4. İngiltere’de Yayılması ... 102

1.4.3.5. Galiçya’ya Yayılması ... 103

1.4.3.6. Fransa, Alsas ve Loraine’de Yayılması ... 104

1.4.4. Rusya’ya Yayılması ... 105

1.4.5. Amerika’ya Yayılması ... 113

İKİNCİ BÖLÜM 2. MENNONİTLİĞİN İNANÇ ESASLARI, ÖĞRETİLERİ, UYGULAMALARI VE GÜNÜMÜZ MENNONİTLERİ ... 124

2.1. İnanç Esasları ... 128

2.1.1. Teslis ... 128

2.1.2. İsa Mesih ... 130

2.1.3. Kutsal Ruh... 132

2.1.4. Kutsal Kitap’ın Yanılmazlığı ve Otoritesi ... 133

2.2. Öğretileri ... 134 2.2.1. Yaratılış ... 134 2.2.2. Kader ... 135 2.2.3. Günah ... 136 2.2.4. Kurtuluş ... 137 2.2.5. Tövbe ... 138 2.2.6. Kilise Misyonu ... 139

(11)

2.2.7. Tanrı’nın Egemenliği ... 140

2.2.8. Aforoz ... 140

2.3. Sakramentleri ... 141

2.3.1. Vaftiz ... 141

2.3.2. Ekmek Şarap Ayini ... 143

2.3.3. Ayak Yıkama ... 145

2.4. Mennonit Cemaat ve Kilise Yapısı ... 147

2.4.1. İsa Mesih’in Kilisesi ... 147

2.4.2. Papazlık ve Liderlik ... 148

2.4.3. Kilise Yönetimi ... 149

2.4.4. Kilise Düzeni ve Birliği ... 152

2.4.5. Hristiyan Yaşamı ve Yardım... 153

2.4.6. Hristiyan Maneviyatı- Ruhaniliği ... 154

2.4.7. Hakikat ve Yeminden Sakınma ... 155

2.4.8. Barış, Adalet ve Direnmemek ... 156

2.4.9. Kilisenin Toplum ve Devlet ile Olan İlişkisi ... 156

2.4.10.Hristiyan Yöneticiliği ... 158

2.5. Mennonit Gelenekleri ... 159

2.5.1. Adetler ve Bayramlar ... 159

2.5.2. İbadetler ... 166

2.5.3. Evlilik, Aile ve Bekârlık ... 172

2.5.4. Cenaze ve Defin ... 176

2.6. Amerika’daki Mennonitlerin Bugünkü Durumu ... 178

2.6.1. Mennonit Okulları ve Eğitim ... 184

2.6.1.1. Üniversite Öncesi Mennonit Okulları ... 184

(12)

2.6.2. Misyonerlik ve Evanjeliklik ... 206

2.7. Avrupa’daki Mennonitlerin Bugünkü Durumu ... 214

SONUÇ ... 216

KAYNAKLAR ... 219

EKLER ...235

Ek 1. Orjinallik Raporu ...235

(13)

ÖNSÖZ

16. yüzyılda ortaya çıkan reform hareketi ile birlikte Martin Luther’in fikirleri birçok kişiyi etkilemiştir. Katolik Kilisesi’nde reform yapılması gerektiğini öne süren kişiler sayesinde de birçok hareket ortaya çıkmıştır. Ancak Luther’in fikirlerine karşı çıkan gruplar da olmuştur. İşte bunlardan birisi de hem Katolik hem de Protestan kilisesini kabul etmeyen bir hareket olarak karşımıza çıkan Anabaptizm’dir. Anabaptistler öncelikle bebek vaftizinin İncil’de geçmediğini ve ekmek şarap ayininin, İsa’nın gerçekten etini ve kanını içermediğini sadece Rabbin son akşam yemeği hatırasına kutlanan bir anma ayini olduğunu ileri sürmektedir. Bu fikirleri ortaya atan ilk kişiler Andreas Karlstadt ve Thomas Müntzer’dir. Bu kişiler tarihte, Anabaptist liderler olarak yerini almıştır. Bu iki Anabaptist lider her ne kadar Kutsal Kitap’ta bebek vaftizinin olmadığını, yetişkin vaftizinin yer aldığını ileri sürse de kendileri vaftiz olmamıştır. Başta Luther’den ve Sakramentaryan hareketten etkilenen Menno Simons ismindeki Katolik papaz, Katoliklikten dönüş yapmakla kalmamış, yetişkin vaftizini de olmuştur. Menno Simons, bu davranışıyla Hristiyanları gerçek Kutsal Kitap’ın yaşantısına çağırmayı ve insanlara Kutsal Kitap ile ilgili gerçekleri öğretmeyi amaçlamıştır. Düşüncesini yaptığı seyahatlerle ve yazdığı kitaplarla insanlara anlatmayı hedefleyen Menno Simons, doğal olarak hareketin liderliğini de üstlenmiştir. Bugün Mennonit hareketi, Anabaptist hareketin kurucusu olarak bilinmektedir. Türkiye’de Anabaptist hareketle ilgili literatür eksikliği ve hareketin kurucusu durumunda olan Menno Simons hakkında derli toplu bir çalışmanın olmayışı, bizi Anabaptistliğin kökeni olarak bilinen Mennonit Kilisesi’ni incelemeye yöneltmiştir.

Tezimiz giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde tezin amacı, konusu, metodu ve tezde kullanılan önemli kaynaklar üzerine kısa bir değerlendirme yapılmıştır.

Tezimizin birinci bölümünde, ilk olarak Menno Simons’un yetiştiği çevrenin daha iyi anlaşılabilmesi için özet halinde Hollanda, Lüksemburg, Belçika ve bu ülkelerin çevrelerini kapsayan bölgede dini, sosyal ve siyasi hayatın nasıl şekillendiği ortaya konulmuştur. Böylece Menno Simons’un, Mennonit Kilisesi’ni kurmadan önce doğup büyüdüğü ve Katolik bir papaz olarak göreve başladığı yerlerde ne gibi dini, sosyal ve siyasi koşulların olduğu görülmüştür. Menno Simons’un Mennonit Kilisesi’ni kurma amacını ve çevresindeki takibat ve katliamların Mennonit Kilisesi üzerindeki

(14)

etkisi belirlenmiştir. Daha sonra Mennonitliğin ortaya çıkışı ve kilisenin kuruluşu hakkında bilgi verilmiştir. Bunun için de ilk önce Menno Simons’un hayatı ve Katolik Kilisesi’nden ayrılış sebebi anlatılmıştır. Katolik Kilisesi’nden ayrıldıktan sonra Luther’den etkilenmesine rağmen Protestan olmayıp da kendi yolundan gitme nedenleri de açıklanmıştır. Bundan sonra Menno Simons’un Kutsal Kitap’a dayanarak neden Katolik Kilisesi’nden ayrıldığını, Katolik ve diğer kiliselerden farklı olan görüşleri kendi yazdığı kitaplardan hareketle ortaya konulmuş ve Mennonit Kilisesi’nin kuruluşundan sonra Mennonitlerin cemaat ve kilise yapısı hakkında bilgi verilmiştir.

İkinci bölümde ise Mennonitlerin inanç esasları, öğretileri, sakramentleri, gelenek ve bayramları, okulları ve misyonerlik faaliyetleri hakkında yaptığımız incelemede, Mennonitlerin temel inançlarının, Teslis, İsa Mesih, Kutsal Ruh ve Kutsal Kitap’ın yanılmazlığı ve otoritesi olduğu görülmüştür. Buradan vardığımız sonuç ise Mennonitlerin bu esaslar dışında rahip sınıfından herhangi birini kutsallık derecesine çıkarmamaları olmuştur.

Çalışmalarım esnasında hiçbir yardımı esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. Davut KILIÇ’a ve kıymetli görüşlerinden büyük ölçüde istifade ettiğim hocam Prof. Dr. Sami KILIÇ’a, ayrıca bu çalışmamda emeği geçenlerin tümüne şükranlarımı sunarım.

(15)

KISALTMALAR

a.g.e. : Adı Geçen Eser a.g.m. : Adı Geçen Makale bkz. : Bakınız

böl. : Bölüm

C. : Cilt

Edit. : Yayına Hazırlayan

GAMEO : Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online MCC : The Mennonite Central Committee

s. : Sayfa

TDV : Türkiye Diyanet Vakfı Trans. : Çeviri

vb. : Ve Benzeri

Vol. : Volume

(16)

GİRİŞ 1. Araştırmanın Konusu

Araştırmamızın konusu, Mennonit Kilisesi’nin ortaya çıkışı, dini öğretileri, uygulamaları, ibadetleri, gelenekleri, bayramları, okulları, misyonerlik faaliyetleri ile kilise kurucusunun hayatı, çalışmaları, fikirlerinin yayılması ve Avrupa ile Amerika’daki günümüz Mennonitleri hakkında bilgi vermektir.

2. Araştırmanın Amacı

Araştırmamızın amacı, daha önce detaylı bir şekilde çalışmalara konu olmamış Anabaptist bir hareket olan Mennonit Kilisesi’ni araştırmaktır. Ülkemizde, Avrupa’da meydana gelen reform hareketi ve bu hareketin sonucu olarak gelişen inançların birkaçının akademik anlamda araştırılmasına rağmen, Anabaptist hareket hakkında herhangi bir çalışmanın yapılmaması, bizi Anabaptist hareketin temel taşı olan ve daha sonra bu temel taştan birçok mezhebin türediği Mennonit Kilisesi’ni araştırmaya yöneltmiştir.

3. Araştırmanın Metodu

Araştırmamızda Menno Simons’un eserleriyle birlikte diğer Mennonit yazarlarının da vermiş olduğu eserler kullanılmıştır. Elde ettiğimiz bu kaynaklardaki bilgiler deskriptif yöntemle inceleme altına alınmıştır. Bunun dışında tarihi ve fenomenolojik metotlar da kullanılmıştır. Ayrıca Anabaptist bir mezhep olan Mennonit Kilisesi’nin, Katolik Kilisesi ve Protestan hareketin fikirlerine karşı çıkması sebebiyle bu mezhepler ile olan benzer ve farklı yanlarını ortaya koymak açısından, karşılaştırma metodundan da yararlanılmıştır.

4. Araştırmanın Sınırlılıkları

Mennonit Kilisesi, 16. yüzyılda Avrupa’nın The Low Countries adı altındaki Hollanda, Belçika, Lüksemburg ve çevresini kapsayan ülkelerde meydana gelen bir Hristiyan mezhebi olarak ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkış tarihi ve sebebi, Reform hareketi zamanı olan bu mezhep, ileri sürdüğü fikirleriyle Katolik ve Protestan mezheplerinden ayrılmaktadır. Mennonit Kilisesi, bu farklılığından dolayı, Katolik Kilisesi ve Protestan hareket tarafından Anabaptistler olarak adlandırılmıştır.

(17)

Anabaptistlerin ileri sürdükleri bu fikirlerin Katolik Kilisesi’nin, Protestan hareketin ve devletin fikirlerine aşırı derecede zıt gitmesi sebebiyle, Anabaptist üyeleri takip altına alınmış, Anabaptist liderlerin yakalanması için başlarına ödüller konulmuş, onlara ağır işkence ve zulümler yapılmış ve binlerce Anabaptist öldürülmüştür. Hayatta kalma mücadelesi veren Anabaptistler, başta Amerika olmak üzere Rusya, Fransa gibi ülkelere göç etmeye başlamıştır.

Mennonit Kilisesi’nin, Anabaptist bir hareket olması sebebiyle, öncelikle Anabaptist hareketin ortaya çıkmasında etkili olan hareketlerin, fikirlerin ve The Low Countries’deki dini, sosyal ve siyasi durumların incelenmesine gidilmiştir. Ancak bu dönemde etkili olan Protestan hareketin çıkışı ve yayılması hakkında fazla bilgi vermedik. Çünkü incelenmiş konuların tekrar dile getirilmesine gerek olmadığı fikrindeyiz. Bu açıdan, Anabaptist hareketin ortaya çıkışı ve bu hareketin temel taşı olan Mennonit Kilisesi’nin meydana gelişi, yayılışı ve yayılışında Mennonitlerin maruz kaldığı zorlukların incelenmesi ön plana alınmıştır. Ayrıca Mennonit Kilisesi’nin kurucusu olan Menno Simons’un hayatı ve neden bir Katolik papazı iken Katolik Kilisesi’nden dönüş yaptığı ve bu dönüşünde, etkilendiği Protestan harekete neden katılmadığı açıklanmıştır. Böylece Mennonitlerin, İncil’e bakış açıları gösterilmiştir. Bundan sonra Mennonitliğin yayılması ve Mennonitlerin diğer ülkelere olan göçlerine değinilmiştir. Daha sonra Menno Simons’un inanç esaslarını oluştururken ortaya koyduğu kaynak ve düşüncelere yer verilmiştir. Son olarak da Mennonitlerin inanç esasları, öğretileri, uygulamaları, gelenekleri, bayramları, ibadetleri, okulları, misyonerlik faaliyetleri, Avrupa ve Amerika’da yaşayan günümüz Mennonitleri hakkında bilgi verilmiştir.

5. Kaynakların Değerlendirilmesi

Tezimizde yer alan kaynaklar, birçok yabancı yazarın da temel olarak yararlandığı kaynaklardır. Bunun dışında, özellikle Mennonit düşüncesinin temel kaynağı olan Mennonit Kilisesi’nin kurucusu Menno Simons’un eserleri, belli başlı kaynaklarımız arasındadır. Menno Simons, neden Katolik Kilisesi’nden ayrıldığını ve diğer mezheplere bağlanmadığını, bu eserlerinde detaylı bir şekilde ele almıştır. Ayrıca Menno Simons’un eserleri üzerine, Mennonit olan ve olmayan yazarlar tarafından, ilk dönem kaleme alınan eserler de araştırmamızda kaynak olarak kullanılmıştır. Bunun

(18)

dışında, günümüzde Amerika’da kurulmuş olan Mennonit üniversiteleri ve diğer üniversite öğretim üyeleri tarafından yazılan kitap ve makaleler de çalışmamızın kaynaklarını oluşturur.

Çalışmamızın yazım aşamasında Amerika’ya olan seyahatimde, Iowa Üniversitesi ve Indiana Üniversitesi kütüphanelerinden oldukça faydalandım. Daha da önemlisi bölgede yer alan Iowa First Mennonite Kilisesi’ni ziyaret ettim. Amerika’da kaldığım zaman içerisinde sık sık ziyaret ettiğim bu kilisede, Mennonitleri daha yakından tanıma fırsatı buldum. Kilise papazı Max Villatoro’dan aldığım bilgiler ve katıldığım kilise etkinlikleri, ayrıca Mennonitlerin yoğun olarak yaşadığı Kanola ilçesine giderek bu kısa zaman zarfında müşahade ettiğim günlük yaşam tarzları ve sosyal hayatları çalışmamıza oldukça ufuk vermiştir.

5.1. Menno Simons’un Eserleri

Menno Simons, eserlerini Hollanda dilinde kaleme almıştır. Menno, eserlerini seyahatleri sırasında yaşadığı bölgelerin lehçelerine uygun bir şekilde düzenleyerek tekrar bastırmıştır. Daha sonra bu eserlerini Almanca olarak çevirmiştir. Bu yüzden, Menno Simons’un çeşitli yazılarında ve yayınlarında dilsel niteliklerin bulunması, araştırmacıların, Menno’nun yazılarını akademik yayına hazırlamasında önemli bir rol oynamıştır.1 Menno’nun eserleri, Almancadan Hollandaca ve İngilizceye çevrilmiştir.

Almancadan İngilizceye çevrilen eserler, kiliseler tarafından daha çok kabul görmüştür.2

Araştırmacıların kanaatlerine göre, Menno’nun en erken yazılarının nerede, ne zaman ve kim tarafından basıldığını belirlemek zordur. Jan Claesz’in bastırdığı kitapların Menno’nun en erken yazılarından bazıları olduğu düşünülmektedir. 1539- 40 yıllarında yayınlanan, Vakıf- Kitabın kopyası ise İngiltere Müzesi’nde bulunmaktadır.3

1 Stayer, James M., “Davidite vs. Mennonite”, The Dutch Dissenters: A Critiacal Companion to Their

History and Ideas, Leiden, Hollanda, 1986, s. 149; H. W. Meihuizen, “A New Edition of Menno Simons’ Writings”, The Dutch Dissenters: A Critiacal Companion to Their History and Ideas, Leiden, Hollanda, 1986, s. 190- 192.

2 Funk, John F., Brother, The Comlete Works of Menno Simons, Elkhart, Indiana, 1871, s. III- IV. 3 Bu konuda geniş bilgi için bkz. Dipple, Geoffrey, “The Spiritualist Anabaptists”, A Companion to

Anabaptism and Spiritualism, 1521- 1700, Edit. John D. Roth, James M. Stayer, Brill’s Companions to The Christian Tradition, A Companion to Anabaptism and Spiritualism, 1521- 1700, Volume 6, Brill Academic Publishing, Leiden, Boston, 2007, s. 283- 284; Stayer, James M., “The Anabaptists and The Sects”, The New Cambridge Modern History: The Reformation, 1520- 1559, C. II, Cambridge, England, 1990, s. 140- 142.

(19)

Muhtemelen Menno’nun diğer kitapları, Doğu Friesland’de yaşarken burada basılmıştır. Mennonitler için basım yapan Emden’den Nicolaes Biestkens, Menno’nun yazılarını araştırmış ve onları yayınlamıştır. 1542- 1551 yılları arasında ise Menno’nun hiçbir yazısının basılmadığı tahmin edilmektedir. 1551 yılından sonra Menno ve Anabaptistler, Lübeck’de bir yazıcı tutmuştur. Bu yazıcının ismi, sadece BL olarak geçmekte ve Menno’nun uzun süre yazıcılığını yaptığı bilinmektedir. Günümüzde, Menno’nun yazıcısı olan BL’nin tam ismi hala tespit edilememiştir. 1561 yılında Menno’nun ölümünden sonra bile yazıcısının onun çalışmalarına devam etmiş olduğu tahmin edilmektedir. Çünkü 1562 yılında Vakıf –Kitabın Hollanda baskısı ortaya çıkmıştır. 1616 yılında da kitabın 1539- 40 yıllarında neşredilmiş hali korunarak yeniden yayınlanmıştır.4

Vakıf-Kitap, 1575 yılında Almancaya tercüme edilmiştir. İlk büyük koleksiyon, 1600–1601 yılında Hollanda’da Sommarie kitabı ortaya çıkmıştır. Bu kitabı, 1646 yılında Opera Ofte Groot Sommarie takip etmiştir. 1681 yılında da Opera Omnia Theologica ortaya çıkmıştır. 1871 yılında, Menno Simons’un bütün eserleri ilk defa bir kapak altında birleştirilerek, İngilizce dilinde Amerika’da yayınlanmıştır. Ardından 1876 yılında da bu eserlerin Almancası bulunmuştur. Menno’nun eserlerinin en geniş yeni bir sürümü, İngilizce olarak 1956 yılında yayınlanmıştır. Bu yayın onun eserlerinin herhangi bir dilde yayınlanmış olan tam bir sürümü olmuştur.5

Menno’nun çok kapsamlı bilimsel bibliyografisi, ilk defa 1914 yılında Karel Vos tarafından yazılmıştır. Bu eserin temeli, arşiv araştırmalarına dayanmaktadır. W.J. Kühler, 1932 yılında 16. yüzyıl boyunca Hollandalı Mennonitlerin kendi tarihlerini, kendi bulgularına göre yayınlamıştır. Almanca olarak yayınlanan Menno’nun erken bibliyografisi, 1846 yılında C. Harder ve 1848 yılında B.C. Roosen tarafından yazılmıştır. Ancak bu eserler daha sonra ortaya çıkmıştır. Menno’nun ve onun takipçilerinin görüşlerinin teolojik bir yorumunun konu edildiği son Almanca bibliyografisi, 1936 yılında Cornelius Krahn tarafından yazılmıştır. 1916 yılında Amerika’da İngilizce bibliyografisinin en geniş halini John Horsch sunmuştur.6

4 Bkz. Keyser, Marja, “Dating The Four Editions”, The Dutch Dissenters: A Critiacal Companion to

their History and Ideas, Leiden, Holland, 1986, s. 184- 185.

5 H. W. Meihuizen, a.g.böl., s. 188.

(20)

Menno, yazılarından bazılarını Witmarsum’da iken hazırlamaya başlamıştır. Bunlardan biri “The Spiritual Resurrection” (Van de Geestlijke Verrijsenisse) 1536 yılında yayınlanmıştır. Bu kitabı “The New Birth” (De Nieuwe Creatuere) takip eder ki o da 1537 yılında basılmıştır. Daha sonra “The Meditations on The Twenty-Fifth Psalm” (Christelycke Lerinhen op den 25. Psalm) adlı kitabı da 1538 yılında yayınlanmıştır. En önemli eserlerinden biri, The Foundation Book (Dat Fundament des Christelycken Leers) 1539- 40 yılında basılmıştır. Bu yazıların içeriğinde, Menno’nun İsa Mesih’te kurtuluşu bulduğunu, okuyucularının İsa’yı kabul etmelerini ve onun öğrencileri olmalarını istediği anlatılmaktadır.7

Menno Simons’un eserleri, basım tarihlerine göre şunlardır: Kitaplar:

1535: The Blasphemy of Jan Van Leyden 1536: The Spiritual Resurrection

1537: Meditation on The Twenty-Fifth Psalm 1537: The New Birth

1539: Christian Baptism

1539- 40: Foundation of Christian Doctrine 1539: Why I Do Not Cease Teaching and Writing 1541: The True Christian Faith

1541: A Kind Admonition on Church Discipline 1544: Brief Confession on The Incarnation 1550: A Clear Account of Excommunication 1550: Confession of The Triune God

1552: Confession of The Distressed Christians 1552: A Pathetic Supplication to All Magistrates 1552: Brief Defense to All Theologians

1552: Reply to False Accusations 1554: The Cross of The Saints

7 Keyser, Marja, “The Fresenburg Pres”, The Dutch Dissenters: A Critiacal Companion to Their

(21)

1554: Reply to Gellius Faber 1554: The Incarnation of Our Lord 1556: Reply to Martin Micron 1556: Epistle to Martin Micron 1557: The Nurture of Children

1557: Meditations and Prayers for Mealtime 1558: Instruction on Excommunication 1560: Reply to Sylis and Lemke

Mektuplar ve diğer yazılar:  1542: Sharp Reply to David Joris

1545: Admonition to The Amsterdam Melchiorites 1546: Earnest Epistle to The Davidians

1549: Comforting Letter to a Widow 1549: Exhortation to a Church in Prussia

1550: Doctrinal Letter to The Church in Groningen 1553: Sincere Appeal to Leonard Bouwen's Wife

1555: Instruction on Discipline to The Church at Franeker 1556: Encouragement to Christian Believers

1556: Instruction on Discipline to The Church at Emden 1557: Letter of Consolation to a Sick Saint

1558: Personal Note to Rein Edes and The Brethren in Waterhorne 1558: Pastoral Letter to The Amsterdam Church

1558: Final Instruction on Marital Avoidance.8

Menno Simons’un bu eserleri, bir kapak altında toplanmıştır. Bu kitap: The

Complete Works of Menno Simons, Elkhart, Indiana, Published by John Funk &

Brother, 1871.

8 Horsch, John, Menno Simons, His Life, Labors and Teachings, Mennonite Publishing House,

Scottdale, Pa., 1916, s. 300- 301; Robles, Yolanda J., “Menno Simons (1496- 1561), The Encyclopedia of Christian Literature, C.I., Maryland, America, 2010, s. 565- 566.

(22)

Eser, 1871 yılında Kongre Kanunu’a göre kabul edilmiştir ve Washington’da Kongre Kütüphanesi ofisinde bulunmaktadır. Eserin önsözü iki sayfadan oluşup, yayıncılar tarafından yazılmıştır. Önsözde bu eserin onur ve şerefle basıldığından bahsedilmektedir. Menno Simons’un yazılarından önce ve sonra yayıncılara ait notlar bulunmaktadır. Ayrıca eserin ilk önce 1681 yılında Hollanda ve Amsterdam’da, John Van Veen tarafından Hollandaca yayınlandığı, daha sonra eserin İngilizce çevirisini I. Daniel Rupp’un yaptığı, Elias Barr ve meslektaşları tarafından da 1863 yılında Lancaster Pensilvanya’da yayınlandığı belirtilir. Şimdiki çevirinin de Hollandacadan neşredilen orjinal halinden özenle karşılaştırılarak kontrol edildiğinden bahseder. Eserin başında, Menno Simons tarafından yazılmış olan kendisinin Katolik Kilisesi’nden dönüşü hakkındaki yazısı bulunur. Bu yazısına başlamadan önce Menno, Okuyucuya, başlığı altında, kandırıldıklarını ileri süren fikirlerine kısaca değinir. Menno Simons yazılarına, Sevgili Okuyucum, Sevgili Efendiler, Arkadaşlar, Kardeşler, Sevgili Kız Kardeşlerim vb. şekillerde hitap ederek başlar. Menno Simons, her yazısının başında bir önsöz yazmıştır.

Menno Simons’un eserleri, Anabaptist düşüncenin ve Mennonitliğin ne anlama geldiğini, diğer Hristiyan görüşlerinden ne sebeplerle ayrıldığını ve Kutsal Kitap’ın, onlara göre nasıl yorumlanması gerektiğini ifade etmesi bakımından çalışmamıza ışık tutmuştur.

Çalışmamıza yön veren Menno Simons üzerine yapılan diğer eserlerden bazıları aşağıda belirtilmiştir.

5.2. Menno Simons, His Life, Labors, and Teachings, John Horsch, Printed by

Mennonite Publishing House Scottdale, Pennsylvania, 1916.

John Horsch’un eseri, 324 sayfa olup, eserin son sayfalarında iki sayfalık harita ve son sayfasında bulunan bir sayfalık yazı bulunmaktadır. Bu yazının başlığı, Herald Publishing House tarafından eklenen, A Short History of Christianity olup, ikinci bir başlığı da Excerpts From Reviews’dir. Bu başlık altında, kitabın içeriği ve yazarı hakkında birçok şehirden yazarların övgüleri mevcuttur. Kitabın, Mennonit tarihini çok güzel bir şekilde, baştan ele aldığı hakkında notlar bulunmatadır.

(23)

Eserin önsözü yazar tarafından yazılmıştır. Eser, toplam on dokuz bölümden oluşur. Bu eser, Menno Simons’un Katolik Kilisesi’nden dönüşü ve vaftiz oluşu, Mennonitliği yayma konusundaki gayretleri, seyahatleri, ölümü, Mennonit inançları, öğretileri, bayramları ve gelenekleri hakkındaki bilgilerle çalışmamızın en önemli kaynakları arasında yer almıştır.

5.3. The Mennonites, Brief History, C. Henry Smith, Mennonite Book

Concern, Berne, Indiana, 1920.

Eserin yazarı, Bluffton Koleji’nde Tarih Profesörü’dür. Eser 340 sayfadan oluşur. Önsöz, yazar tarafından 25 Nisan 1919 tarihinde Bluffton, Ohio’da yazılmıştır. Eser, genel olarak Avrupa ve Amerika şeklinde iki bölümden oluşmaktadır. Yazarın ilk bölümde, Anabaptistliğin doğuşu, gelişimi, yayılması hakkında verdiği bilgi konunun anlaşılmasında, Menno Simons’un hayatını, seyahatlerini ve faaliyetlerini geniş bir şekilde anlatan bölüm ise Mennonitliğin kuruluşu ve yayılması hakkında çalışmamıza ufuk vermiştir. Ayrıca Mennonitlerin diğer Avrupa ülkelerine ve Amerika’ya olan göçleri ve bu ülkelerdeki ilk yerleşim yerlerini kurmaları hakkında verilen bilgiler, çalışmamıza yön vermiştir.

5.4. Mennonites of America, C. Henry Smith, Mennonite Publishing House,

Scottdale, Pennsylvania, 1909.

Eser, 484 sayfadan ve on sekiz başlıktan oluşur. Anabaptistliğin ortaya çıkışı hakkında bilgi edindiğimiz eser, Menno Simons ve Mennonitlerin inançlarını korumak için gösterdikleri çabalar hakkında bize yön vermiştir. Bununla birlikte, Mennonitlerin Avrupa ve Amerika’ya olan göçleri, bu göçlerden sonraki yerleşim yerleri ve buralarda sürdürdükleri geleneklerini anlatan bölümler ile eser, çalışmamızın önemli kaynakları arasında yer almıştır.

5.5. An Introduction to Mennonite History, Cornelius J. Dyck, Herald Press,

Third Edition, Scottdale, Pennsylvania, 1993.

Bu kitap, 451 sayfadan oluşan bir eserdir. Söz konusu eser, Anabaptizme katkısı bulunan liderlerin hayatlarından kısaca bahsetmesi, reformdan önceki kilisenin durumunu belirtmesi, Anabaptizmin kökeni hakkında bilgi verip Anabaptistliğin yaygın

(24)

olduğu şehirler üzerinden Anabaptistliğe değinmesi, Mennonitlerin yayıldığı ülkeleri detaylı bir şekilde ifade etmesi ile oldukça faydalı olmuştur. Mennonitlerin Amerika’ya olan göçlerini, oraya nasıl yerleştiklerini ve Amerika’daki Mennonitlerin yaşamlarını anlatması bakımından çalışmamıza önemli bir katkı sağlamıştır.

5.6. Dutch Anabaptism, Origin, Spread, Life And Thought (1450- 1600),

Cornelius Krahn, Martinus Nijhoff, The Hague, 1968.

Bu kitap V+ 303 sayfadan oluşur. Kitap, Cornelius Krahn tarafından yazılmıştır. Cornelius Krahn Rusya doğumlu olup Berlin, Bonn, Amsterdam ve Heidelberg’de kilise tarihi çalışmıştır. 1936 yılında Menno Simons ve kilisenin Anabaptist görüşü alanında teoloji doktorasını tamamlamıştır. Daha sonra Amerika’ya yerleşmiş ve North Newton, Kansas Bethel Koleji’nde Mennonit Tarihi öğretmiştir.

Cornelius Krahn’ın yazmış olduğu bu kitap, Hollanda Anabaptizmi hakkında başka yerde bulunamayacak gelişmeleri içeren bir monograf olması açısından çalışmamızın vazgeçilmez kaynakları arasındadır. The Low Countries’in orta çağdaki dini, sosyal, siyasi durumunu, Hollanda Anabaptizminin kökenini, fikirlerini ve yayılmasını incelemiştir. Bu şekilde Anabaptismin etkilendiği hareketleri kökenleriyle anlatmış olması, çalışmamıza büyük katkı sağlamıştır. Krahn’ın, sadece Hollanda Anabaptizmini bütün yönleriyle incelemekle kalmayıp, Wittenberg, Zürih, Strasburg, Antwerp, Emden, Cologne ve Münster şehirlerinin de etkilendiği Hollanda hareketini de incelemesi, Mennonitliğin yayıldığı yerler hakkında bilgi edinmemiz açısından oldukça faydalı olmuştur. Eser, 1450 ve 1600 yılları arasında Anabaptizmin etkilendiği siyasal, sosyal ve dini olaylar açısından çalışmamıza ışık tutmuştur.

5.7. The Dutch Anabaptists, the Stone Lectures Delivered at the Princeton Theological Seminary 1918- 1919, Henry Elias Dosker, The Judson Press,

Philadelphia, 1921.

Henry Elias Dosker, Kentaki Louisville’de Presbiteryan Teoloji Bölümü’nde Kilise Tarihi Profesörü’dür. Kitabın önsözü E. Y. Mullins tarafından yazılmıştır.

Kitabın tanıtım kısmı ise Henry Elias Dosker tarafından yazılmıştır. Kitap, X+ 310 sayfa ve altı bölümden oluşmaktadır. Kitaptan öncelikle Hollanda’nın dini, sosyal ve siyasi durumu hakkında bilgi edindik. Daha sonra radikal Anabaptistler ve onların

(25)

fikirleri, Hollanda Anabaptizminin teolojik görüşleri, Mennonitlerin yayılması ve bu sırada yaşadıkları zorluklar hakkındaki bölümlerden faydalandık. Ayrıca bu kitap, Mennonit inancı, öğretisi, uygulamaları, bayramları ve gelenekleri konularında çalışmamıza yön vermiştir.

5.8. Confession of Faith in a Mennonite Perspective, General Board of the

General Conference Mennonite Church and The Mennonite Church General Board, Herald Press, Scottdale, Pennsylvania, 1995.

Eser, 111 sayfadan oluşmaktadır. Bu eser, General Board of The General Conference Mennonite Church and The Mennonite Church General Board tarafından basılmış olup, yine aynı kuruluş tarafından alınan kararları içermektedir. Bu kararlar, Mennonitlerin inanç esaslarını, öğretilerini, sakramentlerini, uygulamalarını ve sosyal alanda bir Hristiyan olmanın anlamını konu almaktadır. Bununla birlikte kilise ve devlet arasındaki ilişkinin ve barış, adalet ve ısrar etmeme hususlarında Mennonitlerin fikirlerinden bahsetmiştir. Kitap bütün bu konuları anlatırken, öncelikle Kutsal Kitap’ta yer alan pasajlara göre konuyu kanıta dökmüş ve daha sonra bu konuyu açıklamaya gitmiştir. Bu açıdan kitap, Mennonitlerin inanç esasları, öğretileri, sakramentleri, uygulamaları ile kilise devlet ve halk arasındaki sosyal, siyasi ve dini ilişkinin nasıl olması gerektiği hususunda çalışmamıza katkıda bulunmuştur.

5.9. Practices, Mennonite Worship and Witness, John D. Roth, Herald Press,

New International Version, Scottdale, Pennsylvania, 2009.

John D. Roth, Goshen Koleji Tarih Profesörü’dür. Yazar aynı zamanda The Mennonite Quarterly Review’de editör ve Mennonit Tarihi Kütüphanesi’nin yöneticisidir. Bu açıdan kitap, kaynaklarımız arasında vazgeçilmez bir yere sahiptir. Kitap, 225 sayfadan oluşmaktadır. Eser, Mennonit uygulamalarını, ibadetlerini, bayramlarını ve geleneklerini detaylı bir şekilde ele alarak çalışmamıza önemli ölçüde ışık tutmuştur.

5.10. Spiritual and Anabaptist Writers, Edit. George H. Williams and Angel

M. Mergal, The Library of Christian Classics, Westminster John Knox Press, Louisville, Kentucky, 2006.

(26)

Kitap, 421 sayfadan oluşmaktadır. Eserin önsözü, John Baillie, John T. McNeill ve Henry P. Van Duren tarafından yazılmıştır. Bu önsöz, genel editörlerin önsözü şeklinde başlıklandırılmıştır. Sadece önsöz başlığı altında, John T. McNeill ve Henry P. Van Dusen tarafından, ikinci bir önsöz yazılmıştır. Kitap, Hristiyanlık tarihinin reform döneminde adından söz ettirmiş olan bazı liderlerin yazdığı eserlerin derlemesini anlatması bakımından çalışmamıza oldukça faydalı olmuştur. Ayrıca bu derlemelerden, reform döneminin dini, sosyal durumu ve reform hareketlerini anlatan bölümlerinden yararlandık.

5.11. Anabaptism Revisited, Essays on Anabaptist/ Mennonite Studies in

Honor of C. J. Dyck, Edit. Walter Klaassen, Herald Press, Scottdale, Pennsylvania, 1992.

Eser, 209 sayfadan oluşmaktadır. Eser, Mennonit Çalışmaları Enstitüsü’nün katkılarıyla hazırlanmış olması bakımından, yazarlar tarafından övgü ile bahsedilmektedir. Eser, Anabaptistliğin ortaya çıkışındaki etmenleri, gelişmesini, yayılmasını ve Anabaptist liderlerin dini, sosyal ve siyasi görüşlerini içeren bölümleriyle, araştırmamıza önemli bir kaynak olmuştur.

5.12. A Companion to the Eucharist in the Reformation, Edit. Lee Palmer

Wandel, Brill’s Companions to The Christian Tradition, A Series of Handbooks and Reference Works on The Intellectual and Religious Life of Europe, 500- 1800, Volume 46, Kean University, 2014.

Kitap XX+ 518 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın tanıtım kısmı, Lee Palmer Wandel tarafından yazılmıştır. Kitap, birçok yazarın eserlerinden oluşan altı bölümlük bir eserdir. Bu bölümleri yazan yazarların, kitabın ilk kısımlarında birer paragraflık notları bulunmaktadır. Eserden teoloji, ayinlerle ilgili uygulamalar, vaftiz, ayin sanatı, ekmek şarap ayininin anlamı üzerine önemli bilgiler elde ettik. Bu konular ile eser, reform hareketi zamanının farklı hareketlere mensup liderlerinin görüşlerini içermesi bakımından da önemli kaynaklarımız arasına girmiştir.

5.13. A Companion to Anabaptism and Spiritualism, 1521- 1700, Edit.

(27)

A Series of Handbooks and Reference Works on The Intellectual and Religious Life of Europe, 500- 1700, Volume 6, Leiden, Boston, 2007.

Kitap XXVIII+ 574 sayfadan oluşmaktadır. Kitabın önsözü, Mennonitlere ait olan Goshen Koleji Profesörü John D. Roth tarafından kaleme alınmıştır. Kitabın tanıtım kısmı da James M. Stayer tarafından yazılmıştır. Kitap, on üç yazarın kaleme aldığı bölümlerden meydana getirilmiştir. Eser, Anabaptistliğin etkilendiği hareketler, ortaya çıkışı, yayılması hakkındaki bilgilerle çalışmamıza yön vermiştir. Bununla birlikte, Mennonitliğin ortaya çıkışı, yayılışı, dini öğretileri ile ilgili konuları ihtiva ettiği için çalışmamızda önemli bir yere sahiptir.

5.14. Through Fire and Water, an Overview of Mennonite History, Haryy

Loewen and Steven Nolt with Carol Duerksen and Elweed Yoder, Herald Press, Scottdale, Pennsylvania, 1996.

Eser, 349 sayfadan oluşmaktadır. Eser, İsa Mesih ve Kutsal Ruh’un yanılmazlığı ve onların kurduğu kilisenin güvenilirliğini belirten, Kutsal Kitap pasajlarıyla başlamaktadır. Eserin, Anabaptistlerin ve Mennonitlerin inançları hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler için vazgeçilmez bir kaynak olduğu belirtilmektedir.

Eser, Amerika’daki Mennonitlerin yaşam tarzları, inançları, gelenekleri, bayramları, uygulamaları ve kilise ibadetleri konusunda çalışmamıza ışık tutmuştur.

5.15. Baptism, Brotherhood and Belief in Reformation Germany, Anabaptism and Lutheranism, 1525- 1585, Kat Hill, Oxford University

Press, United Kingdom, 2015.

Eser, 265 sayfadan oluşan monografik bir çalışma olup, merkez Almanya Anabaptistliği hakkında bilgi vermiştir. Eserden Anabaptistliğin ortaya çıkışı ve özellikle köylü savaşı konusunda faydalandık. Eser, Anabaptistliğin temel taşı olan tekrar vaftiz konusu, İsa’nın son akşam yemeği, ekmek şarap ayini ve Hristiyan kardeşliği hakkında araştırmamıza yön vermiştir.

5.16. Becoming Anabaptist, The Origin and Significance of Sixteenth-Century Anabaptism, Denny J. Weaver, Herald Press, Scottdale,

(28)

Eserin yazarı Denny J. Weaver, Bluffton (Ohio) Koleji’nde Din Profösörü’dür. Teoloji, etik ve Mennonit, Protestan, Katolik Tarihi alanlarında çalışmıştır. Ayrıca Ohio, Bluffton’daki İlk Mennonite Kilisesi’nde pazar okulunda eğitim vermiştir. Yazar, çalışmalarında The Mennonite Historical Library of Bluffton Koleji’nden yararlandığını belirtir.

Eser, Anabaptistliğin etkilendiği hareketlerden yola çıkarak Anabaptistliğin kökeni, anlamı, yayılması, reform, Menno Simons ve çağdaşlarının Anabaptistlik görüşleri, Mennonitlerin gelenekleri, bayramları hakkındaki bölümleriyle çalışmamıza oldukça faydalı olmuştur.

5.17. Marpeck, A Life O Dissent And Conformity, Walter Klaassen,

William Klassen, Studies in Anabaptist and Mennonite History No. 44, Herald Press, Waterloo, Ontario, Scottdale, Pennsylvania, 2008.

Eser, 423 sayfadan oluşur. Bibliyografik bir çalışma olan bu eser, teolojik ve tarihi açıdan reforma ve Anabaptistliğin doğuşuna tanık olan Anabaptist lider Pilgram Marpeck’in hayatı, teolojik görüşleri ve reforma katkısı hakkında yazıldığından önemli bir kaynaktır. Ayrıca Marpeck’in Hristiyan bir düşünür olarak kabul edilmesi de esere ayrı bir değer verir. Bu yüzden Marpeck’in Anabaptismin kuruluş ve gelişme dönemlerine tanıklık etmesi, eseri kaynak olarak kullanmamızı kaçınılmaz kılmıştır. Eser, Anabaptistliğin doğuşu, gelişmesi, yayılması konularında faydalı olduğu gibi vaftiz ve diğer sakramentler hakkında verilen bilgiler de araştırmamıza ışık tutmuştur.

5.18. Profiles of Anabaptist Women, Sixteenth- Century Reforming Pioneer, C. Arnold Snyder and Linda A. Huebert Hecht, Canada, 1996.

Kitap, 436 sayfadan oluşur. Kitap, Anabaptist kadınların hayatından ve bazı Anabaptist kadınların şehit olmasından bahsetmektedir. Eserden Mennonit kadınlarının giyim tarzları ve yaşamları hakkında yararlandık. Bununla birlikte eser, kilise uygulamaları ve Anabaptist öğretileri konularında çalışmamıza katkı sağlamıştır.

5.19. Albert Hardenberg als Theologe Profil eines Bucer- Schülers, Janse

(29)

Albert Hardenberg, 16. yüzyıl Hollanda reformcularından biridir. Kitap, Hardenberg’in biyografisidir. Hollanda’nın dini, sosyal ve siyasi durumu, Hollanda reformunun kökeni, gelişmesi ve yayılması konusunda kitaptan önemli bilgiler elde ettik.

5.20. David Joris and Dutch Anabaptism 1524- 1543, Gary K. Waite,

Wilfrid Laurier University Press, Waterloo, Ontario, Canada, 1990.

Eser, Anabaptist lider David Joris’in hayatı, Anabaptist oluşu, görüştüğü reform liderleri ve teolojisi hakkında bilgi verir.

Eserden, Hollanda reform hareketleri ve Hollanda Anabaptist hareketi konularında yararlandık. Özellikle Menno Simons’un Joris ile olan görüşmeleri ve farklı düşüncelerini içeren kısımları araştırmamıza önemli katkı sağlamıştır.

5.21. Pierre Bayle’s Reformation: Consicience and Criticism on the Eve of the Englightenment, Barbara Sher Tinsley, Susquehanna, University Press

London, Danvers, Massachusetts, 2001.

Barbara Sher Tinsley, 16. yüzyıl reformu, Fransız reformu, İtalyan Rönesansı, Erasmus ve Hümanizm konularında çalışmalar yapmıştır.

Eser, 16. yüzyılda Hollanda’nın dini, sosyal, siyasal ve kültürel durumu hakkında bilgi vermesiyle araştırmamıza katkı sağladı. Ayrıca eserden, Anabaptistliğin etkilendiği hareketler ve fikirler hakkındaki bölümlerden de faydalandık.

5.22. Mennonite Historical Atlas, William Schroeder, Huebert Helmut,

Christian Press, 2. Baskı, Winnipeg, Canada, 1996.

Eser, 183 sayfadan oluşur. Eser, Avrupa’daki reform hareketinden bahsederek başlar. Daha sonra Mennonitlerin Avrupa’daki yayılmasını konu edinir. Bundan sonra Mennonitlerin Rusya, Kanada ve Amerika’ya olan göçleri ve buralardaki yerleşim yerlerini anlatmasıyla çalışmamıza katkı sağlamıştır. Eser, özellikle Menno Simons’un Mennonitliği yayma çabası, Rusya, Kanada ve Amerika’ya göç eden Mennonitlerin yerleşimleri sırasında karşılaştıkları zorluklar ve inançlarını korumak için verdikleri mücadeleler hakkındaki bölümleri çalışmamıza yön vermiştir.

(30)

5.23. The Waterloo Mennonites: A Community in Paradox, Joseph

Winfield Fretz, Waterloo Ontario, Canada, 1989.

Eser, yazarın bizzat Waterloo şehrinde yaşayan Mennonitlerin dini, sosyal hayatlarını gözlemleyerek ve onları dinleyerek oluşturduğu bir çalışmadır. Mennonitlerin inançları, dini uygulamaları, gelenekleri, bayramları, aile ve sosyal hayatları hakkında bilgi edindiğimiz bu eser, çalışmamıza ışık tutmuştur.

5.24. John Smyth’s Congregation, English Separatism, Mennonite Influence, and The Elect Nation Studies in Anabaptist and Mennonite History; No. 32, James Robert Coggins, Herald Press, Scottdale,

Pennsylvania, 1991.

Eser, 239 sayfadan oluşur. Smyth’in teolojik görüşleriyle Hollanda Mennonitlerinin görüşlerinin benzer ve farklı yönlerine yer vermesiyle çalışmamıza faydalı olmuştur. Aynı zamanda Mennonit tarihi, Mennonitlerin vaftizi, evlilik gelenekleri, adetleri ve bayramları konularında da eserden faydalandık.

5.25. Renaissance and Reformation, William R. Estep, William B. Eerdmans

Publishing, Michigan, 1986.

Eser, 331 sayfadan oluşur. Eserin tanıtım kısmında, Rönesans ve Reform çağı gelişmelerini aydınlatması bakımından akademik alanda önemli bir yeri olduğu vurgulanır. Eser, Reform çağı sırasında, Mennonitliğin etkilendiği hareketlerden ve liderlerden bilgi vermesi yönünden çalışmamıza faydalı oldu. Özellikle Luther, Zwingli, Erasmus gibi liderlerin görüşleriyle, Mennonitliğin görüşlerinin karşılaştırılması, çalışmamıza yön vermiştir.

2.26. Mennonites in Early Modern Poland and Prusia, Peter J. Klassen, The

Johns Hopkins University Press, Baltimore, Maryland, 2009.

Peter J. Klassen, bu eseri için Almanya ve Polonya arşivlerinden, California State Üniversitesi’nden, German Academic Exchange Council’inden ve Tübingen Üniversitesi, Stanford Üniversitesi, Harvard Üniveristesi’nden faydalandığını belirtmektedir.

(31)

Eser, Reform çağında heretik ilan edilen Mennonitliğin yayılması sırasında, Mennonitlerin yaşadığı zulüm, baskı, takibat, işkence ve idamları konu almasıyla çalışmamıza oldukça faydalı olmuştur. Ayrıca eser, Mennonitlerin, Avrupa ülkelerine ve Rusya’ya olan göçlerini, buralardaki yerleşim yerlerini, kurdukları kolonileri, buraların otoriteleri tarafından yaşadıkları kolaylıkları ve zorlukları içermesiyle araştırmamıza katkı sağlamıştır.

2.27. Mennonite Church History, J. S. Hartzler, Daniel Kauffman, Mennonite

Book and Tract Society, Scottdale, Pennsylvania, 1905.

Eser, Mennonit Kilisesi’nin Amerika’da kuruluşunu, Mennonitlerin öğretilerini, uygulamalarını, geleneklerini, bayramlarını, dini, ailevi ve sosyal hayatlarını konu alması bakımından çalışmamıza ışık tutmuş, bununla birlikte Avrupa ve Rusya Mennonitlerinin göçlerini konu alan bölümeleri de oldukça faydalı olmuştur.

2.28. History of the Mennonite Brethren in Christ Church, Jasper Abraham

Huffman, The Bethel Publishing Company, New Carlisle Ohio, 1920.

Eser, 279 sayfadan oluşur. Eserin yazılmaya başladığı tarih 27 Mayıs 1915 olarak belirtilir. Eser, Mennonit kilise tarihi, Amerika’daki Mennonitlerin dini ve sosyal hayatını ilk elden yazması bakımından övgü almıştır. Amerika’ya göç eden Mennonitlerin ilk yerleşim yerleri olan Ontario, Michigan, Indiana, Pennsylvania’daki Mennonitler ile geniş çaplı görüşmeler yapılmıştır. Bununla birlikte eserin her bir bölümü farklı öğretim üyeleri ile birlike oluşturulmuştur. Bu yüzden bu eser, gelecek nesiller için güven teşkil eden bir çalışma olarak kabul edilmektedir.

Eser, Amerika’ya göç eden Mennonitlerin yerleşkeleri, yaşam tarzları, gelenekleri, bayramlarını nasıl kutladıklarını anlatan bölümleriyle araştırmamıza yön vermiştir.

5.29. The History of The General Conference of The Mennonites of North America, H. P. Krehbiel, Pastor of The First Mennonite Church, Canton, Ohio,

(32)

Eser, 236 sayfadan oluşur. Eserin yazarı, Ohio’nun Canton ilçesinde bulunan İlk Mennonit Kilisesi’nin papazıdır. Eser, Mennonit toplumunun Amerika’da kuruluşu sırasında düzenlenen konferanslardan ve bu konferanslarda alınan kararlardan bahseder. Eser, Mennonit kıdemlileri tarafından, Mennonitlerin dini inançları, Amerika’daki yaşam tarzları, uygulamaları, gelenekleri, bayramları gibi Amerika’da nasıl yaşamaları gerektiğine dair aldıkları kararları içerdiğinden dolayı araştırmamız için vazgeçilmez bir kaynaktır. Çünkü Mennonitlerin, belli aralıklarla veya gerektiği üzere düzenledikleri konferanslar ve bu konferanslarda alınan kararlar, Mennonitler için kanundur. Biz de bu eserden, Mennonitlerin öğretileri hakkında aldıkları kararları, Amerika’da yaşarken sosyal ve siyasi açıdan nasıl bir düzen kurdukları hakkında bilgi edindik.

5.30. Land, Piety, Peoplehood: The Establishment of Mennonite Communities in America, 1683- 1790, Richard K. MacMaster, The

Mennonite Experience in America Volume I., Herald Press, Scottdale, Pennsylvania, Kitchener, Ontario, 1985.

Eser, 342 sayfadan oluşur. Amerika’ya göç eden Mennonitlerin burada yerleşim çabalarından bahseder. Eser, Mennonitlerin, zulümden kaçmaları sebebiyle, yeni yerleşim yerlerindeki dil, kültürel, sosyal ve siyasi farklılıklardan dolayı yaşadıkları zorluklardan bahsetmesi açısından çalışmamıza ışık tutmuştur.

5.31. Mennonite Handbook of Information, L. J. Heatwole, Mennonite

General Conference Through its Historical Committee, Mennonite Publishing House, Scottdale, Pennsylvania, 1925.

Eser, 187 sayfadan oluşur. Eserin önsözü, S. F. Coffman tarafından yazılmıştır. Mennonit piskopos ve papazların hazırladığı bu eser, Mennonitlerin kim olduklarını anlatan tanıtım yazısıyla araştırmamıza katkı sağlamıştır. Daha sonra Menno Simons’un hayatını ve çalışmalarını, Mennonitlerin dini uygulamalarını, öğretilerini, geleneklerini, bayramlarını, ailevi ve sosyal hayatını anlatan bölümler de çalışmamıza ışık tutmuştur.

5.32. What Mennonites Believe, John Christian Wenger, Herald Press,

(33)

Eser, 91 sayfadan oluşur. Eserin önsözünü, Michale A. King yazmıştır. King bu eserin, Mennonitlerin inanç şekillerinin nasıl olduğunu göstermesi bakımından önemli bir kaynak olduğunu ifade eder.

Eser, Mennonitlerle diğer Hristiyanların ortak yönlerini görmemiz bakımından faydalı oldu. Mennonitlerin inanç şekillerini, Hristiyan öğretilerine ve inançlarına göre nasıl yaşadıklarını anlatan bölümleriyle, araştırmamız için vazgeçilmez bir kaynak görevi görmüştür.

5.33. Mennonite Articles of Faith, As Set Forth in Public Confession of The Church, Cornelis Ris, Pastor of The Mennonite Church at Hoorn,

Holland, Translate: Mennonite Book Concern, Berne, Indiana, 1904.

Cornelis Ris, Hollanda’nın Frisian Mennonit cemaatinin önde gelen papazlarından biridir. Ris, eserlerini bizzat Mennonit toplumunun yaşam tarzını gözlemleyerek ve Mennonit makalelerinden faydalanarak hazırlamıştır. Bu yüzden bu eser, Mennonitlerin dini öğreti ve uygulamaları hakkında çalışma yapan araştırmacıların vazgeçilmez bir kaynağıdır.

Eser, Mennonit üyelerine ve çocuklarına faydalı olması için hazırlanmıştır. Eserin, Teslis, Kutsal Ruh, İsa Mesih, inkarnasyon, günah, ayak yıkama ve İsa’nın son akşam yemeği gibi Mennonit inanç ve uygulamalarını içeren kısımları araştırmamıza ışık tutmuştur.

5.34. MennoFolk, Mennonite and Amish Folk Tradition, Ervin Beck,

Studies in Anabaptist and Mennonite History No. 43, Herald Press, Scottdale, Pennsylvania, Waterloo, Ontario, 2004.

Eser, 231 sayfadan oluşur. Eser, Mennonit gelenekleri, bayramları, kıyafetleri, evlilik ve aile düzenleri gibi konularda araştırmamıza yön vermiştir.

5.35. Discipling in The Church: Recovering a Ministry of The Gospel,

Marlin Jeschke, Herald Press, Scottdale, Pennsylvania, Kitchener, Ontario, 1988.

Yazar, eseri Mennonit toplumunun kilise uygulamalarının doğru ve anlamlı bir şekilde yerine getirilmesine yardımcı olmak için yazdığını ifade eder.

(34)

Eser, günah işleyen Hristiyan’ın durumu, Tanrı’ya bağlı kalma, görünen kilise, kilise kuralları, Mennonitlerin kilise ve toplum ile nasıl uyumlu bir şekilde yaşaması gerektiği, gelenekleri, evlilik, bekârlık, aile hayatı ve evanjelizm gibi konularda çalışmamıza faydalı olmuştur.

5.36. Vision, Doctrine, War: Mennonite Identity and Organization in America, 1890- 1930, Mennonite Experience in America, Volume 3, James

C. Juhnke, Herald Press, Scottdale, Pennysilvania, Waterloo, Ontario, 1989. Eser, 393 sayfadan oluşur. Yazar eserde, Mennonit Kilise Arşivleri, Goshen Koleji, Mennonite Central Committe, Mennonite World Conference, Bethel Koleji Arşivleri ve General Conference Mennonite Kilisesi arşivlerini kaynak olarak kullanmıştır. Bu açıdan eser, Mennonitler için önem arzeder.

Eser, Mennonitlerin Amerika’ya göç ettikten sonra Amerika’da kendi inanç ve geleneklerini sürdürmek için verdikleri mücadeleler, savaş sırasındaki durumları, savaşa karşı bakış açıları, tarımsal gelişmeleri, ekonomik, sosyal konumları hakkında araştırmamıza ışık tutmuştur.

(35)

20

BİRİNCİ BÖLÜM

1. MENNONİTLİĞİN ORTAYA ÇIKIŞI VE MENNONİT KİLİSESİ’NİN OLUŞUMU

16. yüzyılda Avrupa’da meydana gelen ve batı dünyasında önemli değişikliklerin yaşanmasına sebep olan reform hareketinin ortaya çıkış nedenleri ruhsal, sosyal, ekonomik ve siyasi olarak değerlendirilebilir. Ancak reform hareketinin ana sebebi ve bütün reform liderlerinin ortak fikri, kilisede yeniliğe gidilmesi gerektiğidir.9

Özellikle kilisenin düzeltilmesi gerektiğini öne süren ve reform hareketlerinden biri olan Mennonit Kilisesi’nin ortaya çıkışını hazırlayan sebepler aşağıda verilmiştir.

1.1. The Low Countries’in XVI. Yüzyıldaki Dini, Sosyal ve Siyasi Durumu Reform hareketinin yayıldığı bölgeler, bugünkü Hollanda, Belçika ve

Lüksemburg olarak adlandırılan ülkeler olup orta çağ zamanında bu ülkeler, The Low Countries* olarak kayıt altına alınmıştır. The Low Countries olarak adlandırılan bu bölgeler, Almanya Aşağı Ren bölgesi, Vestfalya, Oldenburg, doğu Friesland, Schleswig- Holstein başta olmak üzere daha birçok bölgeyi kapsamaktadır. Diğer bir deyişle, The Low Countries olarak bilinen bu bölgeler, Polonya, Avrupa Rusyası ve Almanya’nın üzerinden Ural dağlarına uzanarak, kuzey- batıya doğru Kuzey Denizine uzanan geniş ovaları kapsamaktadır.10 Ayrıca The Low Countries, 16. yüzyıldaki ticari

yolların önemli bir kavşak noktasıdır. Ren, Meuse ve Scheldt haliçleri, Antwerp ve Amsterdam limanlarının ana iskelesidir. Atlantik ve Akdeniz ticari rotası bu limanlar sayesinde sağlanmaktadır. Bu yüzden V. Charles’ın, babasından devraldığı bu bölgelerde, ticari açıdan gelir sağlamak amacıyla The Low Countries’i kurduğu ve bu ismi verdiği belirtilmektedir.11

9 Dyck, Cornelius, J., An Introduction to Mennonite History: A Popular History of the Anabaptists

and The Mennonites, Herald Press, Third Edition, Scottdale, Pennsylvania, 1993, s. 15.

10 Krahn, Cornelius, Dutch Anabaptism, Origin, Spread, Life and Thought, (1450- 1600), The Hague,

Netherlands, 1968, s. 1.

11 Spaans, Jake, “Reform in the Low Countries”, A Companion to the Reformation World, Edit. R.

Po-chia Hsia, Blackwell Companions to European History, Blackwell Publishing, Malden, USA, 2004, s. 118.

*Low kelimesi, aşağı, düşük anlamlarına gelir. İmparator V. Charles, yukarıda sayılan ülkelerin ticaretlerini geliştirmek için bu ülkeleri tek isim altında toplamıştır. Bu ülkelerin gelişmemişliğini ifade etmek amacıyla The Low kelimesini kullanmıştır.

(36)

16. yüzyılda Avrupa toplum, kral soylu ile ruhban sınıfı ve köylüler olmak üzere üç sınıfa ayrılmaktadır. Yönetim tarzı ise Feodalite’dir. Ancak Feodalite, Haçlı seferleri sırasında, büyük bir darbe alarak otoritesini kaybetmeye başlamıştır. Feodalite’nin otoritesini kaybetmesiyle birlikte, başta The Low Countries olmak üzere, heryerde bağımsız şehir dönemi meydana gelmiştir. Bu şehirlere her kim özgürlük ve ayrıcalık verirse, şehir onun hâkimiyeti altına girmiştir. Böylece toplumda, dördüncü sınıfı oluşturan, burjuvazi sınıfı meydana gelmiştir. Bu şehirlerde yaşayanların uğraşı alanları en çok ticaret ve mal üretimidir. Mal üretiminin şehirlerarası bağının güçlü olması sayesinde, şehir yönetimlerinin birbirlerini tanıması mümkün olmuştur. Ticaretin gelişmesiyle birlikte, tüccarlar ve ustalar ülkenin vergi ve kanunlarıyla rahatsız edilmiştir. Soylu ve ruhban sınıfının vergiden muaf olması, zengin bir şekilde üretim yapıyor olması, kilise yönetimini ve orta sınıfı oldukça rahatsız etmiştir. Bu sınıfların zorunlu satışı ve vergisi halk üzerinde sıkıntılı anların yaşanmasına sebep olmuştur. Bunun dışında halkın karşılaştığı en önemli problem ise Kilise’nin evlilik, vaftiz, defin gibi uygulamaları zorla yaptırmasıdır. Halkın bu durumdan memnun olmadığını bilen V. Charles, 1528 yılında, Papa III. Callixtus’un özel uyarısıyla, Kilise’ye karşı gelenlere şiddetli ceza uygulanacağı ve vergi ödenmesi gerektiği kararını almıştır.12

Orta çağın dini yaşam şekli, din adamları ve laikler sınıfının oluşturduğu bir yapıya sahiptir. Burada önemli olan konu, Protestanlık hareketinin dış etkenlerden mi geldiği, yoksa yerli halkın kendisinin başlattığı bir hareket mi olduğudur. Sorunun kabul gören genel cevabı, bu hareketin The Low Countries’in kökeninden ortaya çıktığı şeklindedir. Yani, The Low Countries’de Protestan hareketinin, çeşitli düşünce okullarının etkisiyle gelişerek ortaya çıktığı iddia edilmektedir. Bu sebeple, genel kabul edilen görüşe göre, The Low Countries’de, çeşitli Protestan mezheplerin ortaya çıkış yeri, yine bu topraklardır. Yine bu çağda, karanlık bir rengi temsil eden kiliselerin, aydınlığa kavuşmasının da Hollanda Reformu ile oluştuğu öne sürülür. Ruhban sınıfının, keşişlerin, rahibelerin yozlaşması ve halkın inancının arasına batıl inançların girmesi, reform hareketini kaçınılmaz bir hale getirdiği ifade edilmiştir. Bu açıdan

12 Dosker, Henry Elias, The Dutch Anabaptists, The Stone Lectures Delivered at the Princeton

(37)

Reform hareketi, şiddetli soğuk kış mevsiminin ardından güneşli bir bahar gününe benzetilmiştir.13

Toplumun, Hristiyan olmalarındaki başarısızlıkları olarak adlandırılan konu, rahip sınıfının bekâr kalması kuralıdır. Roma Katolik Kilisesi 11. ve 12. yüzyılda, rahip sınıfının bekâr kalması gerektiğine dair bir karar almıştır. Ancak rahip sınıfının bekâr kalması kuralı, The Low Countries’de ve özellikle Friesland’da uygulanmayan bir kural haline gelmiştir. Rahip sınıfının özellikle kendi hizmetçileriyle ilişkileri olduğu, herkes tarafından bilinmektedir. Bu durum özellikle halk tarafından kınanmıştır. Bekârlık şartı, The Low Countries’de zorunlu olarak uygulanmak istenmiş, ancak bu bölgenin rahipleri, bu kuralı hiç önemsememiştir. Friesland’da üç yüz elli rahip bulunmaktaydı ve bu rahiplerin yüzde atmışı ya kanuni yollardan evliydi ya da evlilik dışı bir hayat yaşıyordu. Zamanla yasal olarak evli olan rahiplere nazaran, evlilik dışı ilişkileri olanlar, zina yapanlar olarak görülmüştür. Bu durum, sadece Friesland’da değil, tüm The Low Countries’de mevcuttu, ancak Friesland’da daha çok yaygındı. Mesela, Erasmus, Rudolf Agricla, Utrecht’li Lambertus Hortensius isimli kişiler hep rahip çocuklarıydı. Anabaptist karşıtı olan Cornelis Adriaansdz da Adriaan Corneliszoon isimli bir papazın oğluydu. Birer Anabaptist olan Obbe14 ve Dirk Philips15 kardeşler de

bir papazın oğullarıydı. Asilzadelerin arasındaki durum ise papazlarınkinden daha kötüydü. Mesela, Utrecht piskoposu olan Burgundyli Philip, Philip The Good’un gayri meşru oğluydu. Yine Burgundyli Philip ve Utrecht’in başdiyakozu olarak görev yapan Frederik Schenk Van Toutenburg, asilzade olarak bilinen sınıfın içinde bulunduğu yasak ilişkilerin sadece birer örnekleriydi. Bu şekilde, kilisenin yüksek mertebelerinde

13 Krahn, Cornelius, a.g.e., s. 8.

14 Obbe Philips, Leeuwarden’de Katolik bir rahibin gayrimeşru oğlu olup, çok iyi tanınan Dirk Philips’in

kardeşidir. O Hollanda’nın tanınmış Anabaptist bir lideridir. Babası ona çok dikkatli bir eğitim vermiştir. Melchior Hoffman ile tanıştıktan sonra Anabaptistlik onda derin bir etki bırakmış ve Matthijsz Van Haarleem’in de Leeuwarden’e gelmesiyle vaftiz olmak için bir an bile tereddüt etmemiştir. Daha sonra Menno ve takipçilerine destek olmuş, peygamber olduğunu iddia edenlere ve devrimcilere karşı çalışmıştır. Bkz. J. H. Langenwalter, Christ’s Headship of the Church According to Anabaptist Leaders Whose Followers Became Mennonites, Mennonite Book Concern, Berne, Indiana, 1922, s. 82- 84.

15 Dirk Philips, Hollandalı bir papazın oğlu olup, Obbe Philips’in kardeşidir. O bir Fransisken keşişi

olmuştur. Menno’dan çok şey öğrenmiş olup, Luther’in yazılarına pek aşina değildir. 1533 yılının sonlarında Anabaptist kardeşliğine katılmıştır. 1534’de Friesland’ın Leeuwarden şehrinde vaftiz olmuştur. 1537 yılında olağanüstü Anabaptist liderlerden biri seçilmiştir. 1554’de Wismar’daki yedi kıdemliden biridir. Menno ve Obbe gibi Münsterite doktrinlerine karşıdır. Bkz. Piet Visser, a.g.e., s. 1, 303- 311.

Referanslar

Benzer Belgeler

a) Bize İsa'nın öldüğünü ve yeniden dirildiğini hatırlatır. Sembol olarak, günahımızı ortadan kaldırmak ve İsa Mesih'te yeni bir hayata yükselmek için onunla

c) Tanrı’nın vaatlerine sabrınız tükenene kadar inanmayı öğretir... 9 Kişinin ailesi için dua etmesi neden bu kadar çok önemlidir?. a) Dua, bir çocuğun günah işlemesine

Ancak, Çınarlı Kilisede naosun kuzeyindeki mekan narteks ile bir bütün olarak düşünüldüğünde ''L" şekilli

Kilisenin ne anlama geldiği, Tanrı, Mesih ve Kutsal Ruh ile ilişkisi, onun bir parçası olmak ve olmamak arasındaki farklar, kimlerin kilisenin bir parçası olduğu ve Eski Ahit

ilk önce ihtiyarların denenmesi gerektiğini ve kusursuz olduklarına karar verildikten sonra seçilmelerini söylüyor. Burada söylenilenler dyakonlar için de geçerlidir. Ama

a) Kendi üzerinde yetki sahibi kimse olmadığı için Kendi kararlarını Kendisinin verebileceğini. b) Anne babasının yetkisinden ötürü sınırlı oldu- ğunu, buna

4 Tanrı’nın imanımızın zorluklar aracılığıyla sı- nanmasına izin vermesinin nedenlerinden ikisini inceledik. Aşağıda, bu nedenlerden birini dile geti- ren her

Hinduizm’de bu üç tanrı, esasında tek olan Yüce Hakikatin üç farklı yönü olarak düşünülür.. O, gereken duruma göre üç farklı şekilde tezahür etmekte ve ona