İbadetler

Mennonitler, ibadet konusunda şüpheci davranmalarına rağmen, ibadetleri zamanla kendilerine özgü bir şekil almıştır. Bugün tipik bir Mennonit ibadeti, sırayla, hoş geldin karşılaması, birkaç ilahi, sunuş, kutsal yazıdan okuma, vaaz, cemaatin açık bir şekilde iştirak etmesi, genel haberler, duyurular, kutsama, defalarca dua etmek şeklinde yapılır. Mennonit ibadet uygulamaları kendi yörelerine has geleneklere göre

yapılır. İbadetler teolojik açıklamalardan uzaktır. Her pazar, pazar ayini için aynı cemaatin üyeleri çeşitli umutlarla biraraya gelir. Duygusal olarak eğlenceli bir deneyim yaşarlar, zihinsel olarak meydan okuma yaparlar, düşünceyi geliştirirler, kutsal yazı üzerine derin eğitim yaparlar, ilişkiler, ahlak ve uyarı üzerine öğüt verirler. Mennonitler, ibadetleri ilk Hristiyan ikrarı gibi düşünmezler. İbadetleri, Tanrı’nın memnuniyetini kazanmak için ve İsa Mesih’in öğretilerine uymak için yaparlar. Bu şekilde her bir kilise üyesinin dünya yaşamında örnek teşkil edebileceğini düşünürler. Mennonit ibadeti, cemaatin toplanmasıyla, Tanrı’nın varlığının kutlanması olarak görülür. Bu şekilde günlük yaşamlarının da bir disiplin üzerine kurulu olması gerektiğini öne sürerler.584

Mennonitler kilise ayinlerini Pazar günü yapmaya devam etmiştir.585 _Ancak

Mennonit ibadetleri sadece kiliseye gitmek, şeklinde olduğundan dolayı gençler tarafından eleştiri almıştır. Özellikle gençler, kuru, rutin ve sıkıcı olarak gördükleri ibadetlerin neden rahatsız edici olduğunu sorgulamıştır. Voleybol ligi gibi yerel aktivitelerin olması istenmiştir. Bu yüzden müzik aktivitesinden daha geniş bir organizasyon ile yeni bir enerji getirilmesi hedeflenmiştir. Bu enerjiyi sağlamak için ibadet saati, geniş bir şarkı devresiyle başlamaktadır. Bu devrede mikrofon, gitar, piyano ve batari kullanılır. Beş altı kişilik şükür grubu vardır. Bu ekipmanların kullanılmasıyla ibadetler yeniden hayat bulmuştur. Modern çağın Hristiyan müziğinden de şarkılar alınmıştır. Bu şarkıların yazıları ekranda gösterilir. Böylece ilahi okunurken gözler yukarı kaldırılır, eller serbest bırakılır veya şükretmeye benzer bir şekil alınır.586

Pazar ayini Mennonitler için eski bir İncil hikâyesi olup, Pazar günü Tanrı’nın kendilerini özel bir amaç için çağırdığına inanırlar. Kuzey Amerika Mennonitleri Pazar günü ayinini, Şabat günü ibadetine benzetmektedir. Bu uygulama Mennonit cemaatlerinin hepsinde mevcuttur. Yani Mennonitler, Pazar günü alım satım gibi işleri, spor faaliyetlerini ve diğer eğlenceleri bırakırlar. Pazar ibadeti bir nevi fiziksel aktivite olarak da görülür. Pazar sabahı kalkılır, erkek ve kız kardeşleriyle eğlenmek için kiliseye gidilir. Kiliseye varılınca, el sıkışılır, insanlar birbirlerini selamlar, birbirlerinin sağlıklı olmalarını dilerler ve sonra birlikte ibadet ederler. Ancak modern zamanın

584 _{Roth, John D., Practices, s. 66.}

585 _{Heiser, E. William, History of East Bend Mennonite Church from 1889 to 1949, Fisher, Illinois,}

1949, s. 6.

getirdiklerine kanan Mennonitler, Pazar günleri ayinden sonra alışveriş yaptıklarını dile getirmektedir. Çünkü kendi geleneklerinin baskıcı tutumu karşısında, kasıtlı bir niyet olmadan çalışmadıkları zaman, yeni şeyleri görmek ve satın almak için marketlere gittiklerini belirtirler. Bu yüzden Pazar günleri, yasak olmasına rağmen satın alma ve satma işleriyle uğraşmalarını kendi kimlikleri ve statülerine aykırı olduğunu belirtirler. Bununla birlikte yine de kendi kimliklerini ve statülerini yaptıkları işlerin bağlamayacağını dile getirip, hala Tanrı’nın çocukları olduklarını söylerler.587

Iowa First Mennonite Kilisesi’nin Pazar ayinindeki gözlemlerimiz ise şöyledir: Amerikalılar, oldukça dakik insanlar oldukları için ayin saat tam dokuz buçukta başlar. Ayinden önce kiliseye girişte, önceden gelenler sonradan gelenleri kapıda karşılar. Herkesle el sıkışıp sarılırlar. Daha sonra herkes bir yere otururlar. Gözlemlediğim kadarıyla, kilise misyonerlik faaliyetlerini yürüten, muhafazakâr olmayan modern Mennonitlerin devam ettiği bir yerdir. Kiliseye gelen herkes çok temiz ve şık giyinir. Kadınların çantalarından, erkeklerin ayakkabılarına kadar özenle seçilir. Ayrıca bayanlar muhafazakâr olmadıkları için kap, örtü gibi şeyler takmazlar. Saçlarını güzel bir şekilde yaparlar. Kimisi bağlamış, kimisi omuzlarından aşağı bırakırlar. Papaz da herhangi bir cüppe giymez. Papaz gömlek ve kumaş pantolon giyer ve papyon takar. Yardımcı papaz da benzer şekilde giyinir ve kravat takar. Papaz aynı zamanda misyonerlik yaptığı için misyonerlik seyahatlerinde yaptığı çalışmaları slayt gösterisiyle takdim eder. Bu sırada soru soranlar olur. Papaz da bu sorulara cevap verir. Misyonerlikle ilgili yapılan çalışmalar değerlendirildikten sonra ayine geçilir. Papaz İncil’den pasajlar okur ve açıklar. Bu pasajlar slayt ile ekrana yansıtılır. Daha sonra oturanlar arasından birkaç kişi aralıklarla ön tarafa çıkarak bazı pasajlar okur. Bu pasajlar okunduğu sırada, arada bir ayağa kalkarak ilahi söyler. Pasaj okuma, açıklama ve ilahi söyleme birkaç kere tekrar edilir. Ayinin arasında misyoner bayan bir öğretmen, birkaç çocukla sahneye çıkar. Öğretmen gitar çalar ve çocuklar gitar eşliğinde şarkı söyler. Öğretmen de şarkı söylemede onlara eşlik eder. Daha sonra bu öğretmen, orada bulunan çocuklarla birlikte başka odaya geçer. Onların nereye gittiklerini sorduğumda, çocuklara özel İncil dersi vermeye gittiklerini, İncil derslerinin akşam da yetişkinlere verildiğini söylediler. Ayrıca Perşembe günü, sadece İspanyol Mennonitlere ait olan bir

ayine katıldım. Ayin saat 18’de başladı. O da pazar ayini gibi bir saat sürdü. Ancak İspanyolların papazı bayandı. Bayan papaz bir tişört ve kot pantolon giymişti. Ayine katılan diğer kimseler de yaz olduğu için tişört, şort veya pantolon giymişlerdi. Yapılan tören, diğer ayinden farklı değildi.

Mennonitler her yıl bahar ayında, The Relief Sale bayramında, Mennonit dayanışmasını devamlı kılmak adına tören düzenler. The Relief Sale bayramında açılış programından önce fiyat saptanır. Cuma akşamı da ibadet edilir. Son yıllarda akşam vaktinin erken saatlerinde, ibadetten önce “sacred concert” adını verdikleri konser, Relief Sale Men’s Chorus tarafından düzenlenir. Bu ibadet hizmetinde, koro halinde şarkılar söylenir. 1999 yılındaki program “Healer of Our Every” tarafından düzenlenmiştir. Program, satış başkan yardımcısı tarafından açılmış ve dua ile devam etmiştir. Koro ve bütün seyirciler 606 adlı şarkıyı söylemiştir. Bu uygulama 2002 yılında da aynı şekilde başlamış ve programın devamında, dayanışmalarını göstermek için herkes birbirini alkışlamıştır. Ancak bu olaydan sonra resmi yetkililer tarafından, sessiz olmaları konusunda uyarı almışlardır. Cumartesi sabahı sekizde, ibadet sembolü olarak buğdaydan yapılan ekmeğin somunu 200 dolardan satılır. Satışa sunulan şeyin ekmek olmasının sebebi, ekmeğin temel yiyecek olmasından kaynaklanır. Bu ibadetin hemen ardından, Pazar ayininin sonunda Cuma günü kutlanan bayramın gelirleri hesaplanır. Sağlanan kazanç herkese duyurulur. Satıştan elde edilen sonuç, finansal rapor olarak yıllığa kaydedilir. Bu sırada, dini motivasyonu sağlamak için dualar edilir. Daha sonra oradaki insanlara teşekkür edilir.588

Pazar sabahları düzenlenen ayin sırasında, kilisedeki kişilerden para toplanması da diğer bir ibadetleridir. Bu para, kilisenin işlerini yerine getirmek için harcanır. Parayı toplamak için bir tabak kullanılır. Kutsal kitap, fazla mal depolamanın potansiyel tehlike olduğunu belirtmektedir. Bununla birlikte mal varlığının olması, Tanrı’nın verdiği bereket olarak kabul edilir. Emeklilik için geniş banka hesabın olması ve hisse senetlerinin olması bir erdem olarak kabul edilir ve Tanrı’ya bağlılığın göstergesidir. Aslında bu ibadetin, yeni bir ibadet olmadığı belirtilir. Çünkü Eski Ahit’te İsrail çocukları, Tanrı’ya olan bağlılıklarını göstermek için ürünlerinin ilk hasadını Tanrı’ya sunmuştur. Bu ürünler, yeni ekilmiş tohumlar, iyi genç boğa, en iyi kuzu

Tanrı’yı memnun etmek için tapınağa sunulur. Her ne kadar Tanrı’ya bir sunum olsa da zaten bütün herşeyin sahibinin o olduğu belirtilir. Eski Ahit’e göre bu ibadet, sunulan kurbanların yakılması şeklindedir. Ancak Mennonitler, bu geleneği kaldırarak ortak yardım kuruluşları oluşturmuştur. Mennonite Disaster Service, kuruluşu finansal yardım ve gönüllüler için araştırma fırsatı vermektedir. Mennonite Economic Development Assocation kuruluşu da iş kurmak isteyenlere, çeşitli türlerde araştırma yapmak isteyenlere, çocuklarına yiyecek ve kıyafet sağlayamayanlara ve ahlaklı bir şekilde para kazanmak isteyenlere yardım etmektedir. İsa’nın da Hristiyanların kiliseye yaptığı katkıların, gösterişten uzak kalmasını istediği için kurban sunumu yerine para vermekle, takipçilerine motivasyon ve cesaret verdiğine inanılır.589

Kutsal Kitap’a göre, dua ederken İsa Mesih’in adıyla dua edilmelidir. Çünkü İsa Mesih’in adının anılmasıyla duacının onunla bir bütün olduğuna, Tanrı’nın duacıyı duyduğuna ve dualarına cevap verdiğine inanılır. Eğer Tanrı’nın istediği şekilde dua edilmezse, Tanrı’nın o duayı yanıtsız bırakacağı ifade edilir. Genellikle, doğru bir hayat yaşama, kutsal rehberliğe mazhar olma, günlük hayatta günahlardan arınmış olma, dünyada Tanrı’nın Krallığı ile kutsanma, günlük ihtiyaçlar, endişe, nefret, kıskançlık, üzüntülerden kurtulma ve psikolojik olarak sağlık isteme gibi konularda dua edildiği belirtilmektedir.590

Dua edilirken papaz, sandalyesine geçer. Duayı yapan kişi diz çöker. Dua edilirken çok sessiz olunur. Duadan önce papaz özellikle dikkat çekmek için konuyu özetler. İbadet sırasında sınıf ayrımı gözetilmez.591

Mennonitler için şahitlik etmek bir ibadettir. İsa’nın “Sen benim şahidim olacaksın” sözüne binaen uygulanan bu ibadet, İsa’nın göğe yükselmesinden önce söylediği söz olup, disiplin olarak kabul edilmektedir. Bunun anlamı, insanları Kurtarıcı’ya çekmeleri gerektiğidir. İnsanları kurtarıcıya çektikleri takdirde, Rab, Kutsal Ruh aracılığıyla tutku, sevinç ve sevgiyle Hristiyanları dolduracaktır. Bu yüzden nereye giderlerse gitsinler, İncil’in iyi haberini duyurmaları ve yaymaları gereklidir. İlk Hristiyanların Kudüs’te evde kalmaları sebebiyle, İsa’nın onlara zulüm edilmesine izin

589 _{Roth, John D., Practices, s. 160- 161.}

590 _{Wenger, John, Christian, What Mennonites Believe, s. 18.} 591 _{Dosker, Henry, Elias, a.g.e., s. 228.}

verdiğini ifade ederler. Bu yüzden gittikleri her yere Pavlus, Barnabas, Silas ve diğerlerinin yaptığı gibi iyi haberi paylaşmaları ve yaymaları gerekir.592

Mennonitlerin temel ibadeti, cemaatin toplanıp Kutsal Kitap’ı okumasıdır. Kutsal Kitap, bazen tüm cemaat tarafından bazen de tek bir okuyucu tarafından bazen de cevap niteliği taşıyan bir okuma şeklinde gerçekleştirilir. Bazı cemaatler Kutsal Kitap’ın kaynağı niteliğinde kitap okurlar. Bazıları da okumaya başlamadan önce veya okuduktan sonra İncil’i öper. Ancak hangi cemaat olursa olsun, Kutsal Kitap herkes tarafından muhakkak okunur. İbadetlerde ve pazar ayininde vaaz sırasında Kutsal Kitap okunur. Özellikle pazar günü okunan Kutsal Kitap’ın, onlara kim olduklarını hatırlattığı ifade edilir. Mennonitler, Tanrı’nın işlerini ve hikâyeleri tekrar tekrar dinlediklerini belirtir. İncil ile ilgili hikâyelerin kendi yaşamlarını inanç içinde geçirmelerini ve İsa’yı en iyi şekilde tanımalarını sağladığı belirtilir. Bu hikâyelerin yaşamlarına anlam kattığını ve bu hikâyeleri tekrar tekrar dinlemenin bir sakıncası olmadığını, çünkü insanoğlunun unutkan bir varlık olduğunu ve kendi kimliklerini unutmamaları için okumaları gerektiğini ifade ederler.593

Mennonitler kutladıkları bayramlarda, kendi imajlarını sergilemek adına birçok satış yaparlar. Ancak bu satışlar Mennonitler için ibadet olarak kabul edilir. Satışlarda özellikle sosis, pankek ve turta revaçtadır. Bunun dışında koşu yarışmaları da ibadet kabul edilir. Kazanan kişiye turta hediye edilir. Mennonitler alkol kullanmadıkları için kutladıkları bayramlarda da alkole yer verilmez. İçecekleri alkolsüz olarak tüketirler. Bu bayramlarda ibadet olarak gördükleri yiyecek satışı ön plandadır. Bu ibadete Conspicuous Consumption (Cazip Tüketim) ismini verirler. 2001 yılında düzenledikleri bir bayramda, 50 farklı yiyecek standından 130 bin dolar kazandıkları kayıtlıdır. Ancak bu miktarın, toplam satışın yüzde 35’i olduğu ifade edilir. Bunların dışında Competition (Yarış) adını verdikleri beş kilometre koşu ve üçe üç basketbol turnuvaları düzenlenir. Çocuklar için ayrıca tiyatro gösterileri yapılır. Diğer bir ibadet de Excange ismini verdikleri zengin insanların, fakir insanlar için verdikleri para yardımıdır. Bu yardım iki şekilde düzenlenir. Birincisi, dünya genelinde yardıma ihtiyacı olanlara verilmek üzere toplanan yardımdır. İkincisi de kendi kilise üyeleri için toplanan yardımdır. Yalnız bu yardımlar satış karşılığı gerçekleşir. Mesela, bir somun

592 _{Wenger, John, Christian, What Mennonites Believe, s. 55.} 593 _{Roth, John D., Practices, s. 159- 160.}

ekmek için 200 dolar ve bir mermer silindir için 1500 dolar ödenmektedir. Mennonitler bu satışlarda kadınların da görev almalarına izin verirler. Mennonit toplumu erkek egemen bir topluluktur. Ancak zamanla kadınların da değeri artmış ve satışlarda her ne kadar hala erkekler liderlik yapsalar da kadınlar da görev almıştır. Satışlarla ilgilenilmesi durumu da bir ibadet olarak kabul edilmiş ve bu ibadete Reversal veya

Extension denilir.594

Mennonit cemaatlerinde ortak olarak yaygın olan uygulama alkol ve sigaradan uzak durulmasıdır.595