Batıda Planlama Alanında Gelişen Yeni Yaklaşılmaların Türkiye Açısından bir Değerlendirmesi ve Sonuçlar

Birer modernite ürünü olarak hem akılcı kapsamlı planlamaya hem de iletişimsel planlamaya yöneltilen ve çalışmanın ikinci bölümünde özetlenen eleştiriler, planlamada post-yapısalcı düşüncenin etkisiyle gelişen yeni tartışmalara yol açmıştır. Bu tartışmalarda özetle, planlamanın, siyasetten ayrılmış, teknik ve bilimsel bir sürece indirgenmesi;

kararların, bilimsel bilgi ve teknikler ışığında verildiğinin ve siyasal süreçlerin dışında olduklarının ya da olmaları gerektiğinin varsayılması, kamu yararı ilkesinin soyutluğu ve aslında her iki planlama yaklaşımının da her kesimi eşit olarak gözetmiyor oluşu ve toplumun güçsüz kesimlerini dışlaması eleştirilmiştir. Burada küresel anlamda en az bu tartışmaların kendisi kadar önem verilmesi gereken bir nokta da, bunların neredeyse tamamının, uzlaşı kültürünün yerleştiği liberal Batı demokrasileri bağlamında yapılmış olması ve yine buradaki kentlerde yapılan ampirik araştırmalarla yereldeki olabilirliğinin sorgulanmasıdır. Öte yandan, bu tartışmaların özünde planlamayı da hedef alan ciddi bir modernite eleştirisi yatarken, söz konusu ülkeler pek çok toplumsal sorununu modernitenin ilkeleri ile çözmüş ve halen çözmektedirler. Bununla birlikte, burada önemle vurgulanması gereken, modernite çizgisinde ve bilimin ışığında hareket etme, akılcılık, kamu yararı gibi ilkeler uzlaşı yönelimli demokrasilerde demokrasi açığı yarattığı için eleştirilirken, uzlaşı temelli olmayan Türkiye bağlamında, bu ilkelerden uzaklaşmanın kendisinin demokrasi açığı yarattığıdır. Dolayısıyla, akılcılık ve bilimsel bilginin, çeşitliliğin desteklenmesi ve yerelin bilgisinin hak ettiği değeri bulması için değil, eşitsiz artan ve dağıtılan arsa rantları uğruna geri plana itildiği bir politik bağlam olarak Türkiye’de, post-yapısalcı düşünce akımlarının ve bunu izleyen planlama yaklaşımlarının geçerliliği kısıtlıdır. Sonuç olarak, Türkiye koşullarında, kent planlama alanında, post- yapısalcı düşünce akımlarının ve bunu izleyen planlama yaklaşımlarının öngördüğünün aksine, modernite çizgisinden ve bilimin ışığında hareket etme, akılcılık, kamu yararı gibi ilkelerinden vazgeçilmesi olanaklı görülmemektedir. Türkiye’de kentsel toplumsal muhalefet de bu ilkelerin savunulması üzerinden yürütülmektedir. Nitekim, yukarıda belirtildiği gibi, Batının da bu ilkelerden tamamen vazgeçmiş veya çok uzaklaşmış olduğu iddia edilemez.

Öte yandan, burada yapılan vurgu dünyada planlama kuramındaki değişimlere kayıtsız kalmamız anlamında da anlaşılmamalıdır. Batıda gelişen tartışmaların yakından izlenmesi ve değerlendirilmesi; çatışmaları bir zenginlik olarak görme, bunları dışlamama ve kentsel sosyal hareketlerle işbirlikleri geliştirme, yerelin bilgisiyle bilimsel bilgiyi eklemleme gibi yeni bakış açılarının ve planlama pratiklerinin süreçlere dahil edilmesi açısından önemini korumaktadır. Böylece, ne bilimin yol göstericiliğini ve aklı, ne de farklılıkları ve çatışmaları dışlayan, hatta iki ana hattı verimli bir biçimde eklemleyen bir planlama anlayışı geliştirilebilir.

KAYNAKLAR

Albrechts, L. (2010). More of The Same Is Not Enough! How Could Strategic Spatial Planning Be Instrumental in Dealing with The Challenges Ahead? Environment and Planning B: Planning and Design, 37 (6), 1115 -1127.

Allmendinger, P. ve Gunder, M. (2005). Applying Lacanian Insight and A Dash of Derridean Deconstruction to Planning’s ‘Dark Side’. Planning Theory, 4( 1): 87–112.

Allmendinger, P. ve Haughton, G. (2012). Post-Political Spatial Planning in England: A Crisis of Consensus? Transactions of the Institute of British Geographers, 37 (1), 89-103.

Bäcklund, P. ve Mäntysalo, R. (2010). Agonism And Institutional Ambiguity: Ideas on Democracy and the Role of Participation in the Development of Planning Theory and Practice –The Case of Finland. Planning Theory, 9 (4), 333-350.

Baş, Y. (2006). Planlama-Mimarlık İlişkisi Yeniden Tanımlanırken. Planlama Dergisi, 4, 7-14.

Beard, V. A. (2003). Learning Radical Planning: The Power of Collective Action. Planning Theory, 2 (1),13– 35.

Bond, S. (2011). Negotiating A ‘Democratic Ethos’: Moving Beyond the Agonistic-Communicative Divide. Planning Theory, 10 (2), 161-186.

Brand, R. ve Gaffikin, F. (2007). Collaborative Planning in An Uncollaborative World. Planning Theory, 6 (3), 282-313.

Campbell, H. (2006). Just Planning: The Art of Situated Ethical Judgment. Journal of Planning Education and Research, 26 (1), 92–106.

Çelik, H. Z. ve Çilingir, T. (2017). Parsel Bazındaki Dönüşüm Uygulamalarının Kentsel Maliyetleri, Karşıyaka- Bostanlı Mahallesi Örneği. Planlama Dergisi, 27 (3), 329-346

Davidoff, P. (1965). Advocacy and Pluralism in Planning. Journal of the American Institute of Planners, 31 (4), 331–338.

Ersoy, M. (2016). Planlama Kuramına Giriş. Melih Ersoy (Ed.), Kentsel Planlama Kuramları içinde (s. 9-34). Ankara: İmge.

Ersoy, M. (2017). Kent Planlama Kuramları. S. Senem Özdemir, Ö. Burcu Özdemir Sarı, Nil Uzun (Ed.), Kent Planlama içinde. Ankara: İmge.

Fainstein, S. S. (2000). New Directions in Planning Theory. Urban Affairs Review, 35 (4), 451–478. Fainstein, S. S. (2010). The Just City. Ithaca: Cornell University Press.

Fainstein, S. S. (2014). The Just City. International Journal of Urban Sciences, 18 (1), 1–18.

Flyvbjerg, B. (1998). Empowering Civil Society: Habermas, Foucault and the Question of Conflict. M. Douglass and J. Friedmann (Eds.), Cities for Citizens: Planning and the Rise of Civil Society in a Global Age, Wiley, New York.

Forester, J. (1989). Planning in the Face of Power. Berkeley, CA: University of California Press. Forester, J. (1993). The argumentative turn in policy analysis and planning. USA: Duke University Press. Forester, J. (1999). The deliberative practitioner: Encouraging participatory planning processes. USA: MIT Press.

Friedmann, J. (1987). Planning in the Public Domain: From Knowledge to Action. Princeton: Princeton University Press.

Fougère, L. ve Bond, S. (2016). Legitimising Activism in Democracy: A Place for Antagonism in Environmental Governance. Planning Theory, 17 (2), 143-169.

Glover, R. W. (2012). Games Without Frontiers? Democratic Engagement, Agonistic Pluralism and the Question of Exclusion. Philosophy and Social Criticism 38 (1), 81-104.

Grange, K. (2017). Planners – A Silenced Profession? The Politicisation of Planning and the Need for Fearless Speech. Planning Theory, 16 (3), 275-295.

Gualini, E. (2015). Conflict in the city: Democratic, Emancipatory –and transformative? In Search of the political in planning conflicts. In: Gualini E (ed), Planning and conflict: Critical perspectives on contentious urban developments. Routledge, New York.

Gunder, M. (2003). Passionate Planning for the Others Desire: An Agonistic Response to the Dark Side of Planning. Progress in Planning, 60 (3), 235–319.

Healey, P. (1992). A Planner’s Day: Knowledge & Action in Communicative Practices. Journal of the American Planning Association, 58 (1), 9-20.

Healey, P. (1996). The Communicative Turn in Planning Theory and its Implications for Spatial Strategy Formation. Environment and Planning B, 23 (2), 217-234.

Healey, P. (1997). Collaborative Planning: Shaping Places in Fragmented Societies. Vancouver: UBC Press. Hillier, J. (2003). ‘Agon’izing Over Consensus: Why Habermasian Ideals Cannot be ‘Real’. Planning Theory, 2 (1), 37-59.

Hoekveld, G. and Needham, B. (2013). Planning Practice Between Ethics and the Power Game: Making and Applying an Ethical Code for Planning Agencies. International Journal of Urban and Regional Research, 37 (5), 1638–1653.

Inch, A. (2014). Ordinary Citizens and the Political Cultures of Planning: In Search of the Subject of a New Democratic Ethos. Planning Theory, 14 (4), 404–424.

Innes, E. I. ve Booher, D. E. (1999). Consensus Building and Complex Adaptive System: A Framework for Evaluating Collaborative Planning. Journal of American Planning Association, 65, 412-430.

Leavitt, J. (1994) Planning in the Age of Rebellion: Guidelines to Activist Research and Applied Planning. Planning Theory, 10-11, 111-29.

Legacy, C. (2017). Is There a Crisis of Participatory Planning? Planning Theory,16 (4), 425-442.

Mäntysalo, R., Balducci, A. ve Kangasoja, J. (2011). Planning As Agonistic Communication in a Trading Zone: Re-Examining Lindblom’s Partisan Mutual Adjustment. Planning Theory, 13 (2), 257–272.

McClymont, K. (2011.) Revitalising the Political: Development Control and Agonism in Planning Practice. Planning Theory, 10 (3), 239-256.

McGuirk, P. M. (2001). Situating Communicative Planning Theory: Context, Power and Knowledge. Environment and Planning A, 33 (2), 195–217.

Metzger, J. (2011). Neither Revolution, Nor Resignation: (Re)Democratizing Contemporary Planning Praxis: A Commentary on Allmendinger and Haughton’s “Spatial Planning, Devolution, And New Planning Spaces. Environment and Planning C: Government and Policy, 29, 191-196.

Mouat, C., Legacy, C. ve March, A. (2013). The Problem Is the Solution: Testing Agonistic Theory’s Potential to Recast Intractable Planning Disputes. Urban Policy and Research, 32 (2), 150-166.

Mouffe, C. (1999), Deliberative Democracy or Agonistic Pluralism. Social Research, 66 (3), 745-757. Mouffe, C. (2005). On the Political (Thinking in Action). London: Routledge.

Nicholls, W. J. ve Uitermark, J. (2016). Introduction: Planning/resistance. Urban Geography, 38(4), 512- 520.

Özdemir, E. (2019). The Role of the Expert Knowledge in Politicizing Urban Planning Processes: A Case from Istanbul. Planning Theory, 18(2), 237-259.

Özdemir, E. ve Taşan-Kok, T. (2019). Planners’ role in accommodating citizen disagreement: The case of Dutch urban planning. Urban Studies, 56(4), 741-759.

Pløger, J. (2004). Strife: Urban Planning and Agonism. Planning Theory, 3 (1), 71-92.

Pløger, J. (2015). Impossible Common Ground: Planning and reconciliation. In: Jonethan Metzger, Phil Allmendinger ve Stijn Oosterlynck (Eds.), Planning Against the Political: Democratic Deficits in European Territorial Governance. New York: Routledge, 107–128.

Porter, L. (2011) The Point Is to Change It. Planning Theory & Practice, 12 (4): 477–480.

Purcell, M. (2009). Resisting Neoliberalization: Communicative Planning or Counter-Hegemonic Movements? Planning Theory, 8 (2), 140-165.

Rancière, J. (1999). Disagreement: Politics and Philosophy. Minneapolis: University of Minnesota Press. Rancière, J. (2010). Dissensus: On Politics and Aesthetics. London: Continuum.

Sager, T. (1994). Communicative Planning Theory. Avebury, Aldershot.

Sandercock, L. (1998). Knowledge Practices: Towards an Epistemology of Multiplicity of Insurgent Planning. Plurimondi, 1 (2), 169-179.

Swyngedouw, E. (2005). Governance Innovation and the Citizen: The Janus Face of Governance-Beyond- The-State. Urban Studies ,42 (11), 1991-2006.

Swyngedouw, E. (2009). The Antinomies of the Post-Political City: In Search of A Democratic Politics of Environmental Production. International Journal of Urban and Regional Research, 33(3): 601-620. Swyngedouw, E. (2014). Insurgent Architects, Radical Cities and the Promise of the Political. In J. Wilson, and E. Swyngedouw (eds.) The Post-political and Its Discontents, Edinburg University Press, Edinburg. Wilson, J. and Swyngedouw, E. (2014). Seeds of Dystopia: Post-politics and the Return of the Political. In: Wilson J and Swyngedouw E (Eds.) The Post-political and Its Discontents: Spaces of Depoliticization,

Spectres of Radical Politics. Edinburg, Edinburg University Press, 1-22.

Şengül, T. (2016). Planlama Paradigmalarının Dönüşümü Üzerine Eleştirel bir Değerlendirme. Melih Ersoy (Ed.), Kentsel Planlama Kuramları içinde (s. 9-34). Ankara: İmge.

Tekeli, İ. (1994). Şehir Planlama “Mimarlık Mühendislik Üzerine Sürülen bir Krema Değildir”. Planlama Dergisi, 25. Yıl Özel Sayısı, 10-21.

Tekeli, İ. (2002). Türkiye Kent Planlamasının Yeniden Kurumsallaşmasını Düzenlerken Yeniden Düşünmesi Gerekenler Üzerine. Planlama Dergisi, 1, 4-11.

Habermasian Collaborative Planning. Environment and Planning A, 30(11), 1975 -1989.

Ünlü, T. (2006). Kentsel Mekanda Değişimin Yönetilmesi (1). METU Journal of the Faculty of Architecture, 23 (2), 63-92.

Ünlü, T. (2009). Mekansal Planlamanın Kentin Biçimlenmesine Etkisi: Mersin Örneği. Planlama Dergisi, 3 (4), 27-42.

Whittemore, A. H. (2015). Practitioners Theorize, Too: Reaffirming Planning Theory in a Survey of Practitioners’ Theories. Journal of Planning Education and Research, 35 (1), 76 –85.

Wyly, E. (2011). Positively Radical. International Journal of Urban and Regional Research, 35 (5), 889–912. Žižek S (1999) The Ticklish Subject: The Absent Centre of Political Ontology. London: Verso.

PLANLAMADA YÖNTEM