Peygamberliğin Dereceleri

İbn Meymun, Musa Şeriatı’na göre peygamberliğin mahiyetini bütün yönleriyle ortaya koymaya çalışırken, spekülatif bilgi ve Musa Şeriatı’nın sağladığı bilgi ışığında 716 _{Amos, 8/2} 717 _{Zekerya, 11/7} 718 _{Guide, II, 392-393} 719 _{I. Samuel, 1/3-8} 720 _{I. Samuel, 3/7} 721 _{Guide, II, 394-395}

peygamberliğin mertebelerinden de bahsetmiştir. Bu iki kaynak, konuyu anlamamız için gereklidir ve sayıları on bir olan bu mertebelerden sadece birinin bulunmasıyla bir kimseye peygamber denmeyeceğini öne sürmüştür. Çünkü bu mertebelerden birine haiz olan kimsenin, diğerlerine de sahip olması peygamberliği ifa etmek için zorunludur. Hatta bir tek şartını taşıyanlara bazen başkaları tarafından “peygamber” denmesi onun aslında peygamberlere çok yakınlaştığının da göstergesidir. Yine de bazen kutsal metinlerde bir peygamberin sadece bir derecesinin anlatılması okuyucuyu yanıltmamalıdır722_.

İbn Meymun, bazı peygamberliklerin bu dereceleri tek tek izhar ederken bazılarının bir zaman diliminde bir dereceyi, başka bir zaman diliminde ise bir başka dereceyi içerdiklerini söylemiştir. Hatta bazen bir peygamberde nübüvvet sürekli olmayıp ölmeden uzun zaman önce tümüyle kesilebilir. Yeremya’nın723 _{veya Davud’un}724 _{başına gelenler} buna örnek teşkil eder.725

İbn Meymun’a göre birinci mertebede söz konusu kişi kendisini büyük, doğru ve önemli bir eylem (faziletli bir toplumu kötü bir topluluktan kurtarmak veya sayısız insana hayır ve hasenat yapmak gibi) yapmaya sevk eden veya bu konuda onu etkin kılan bir İlahî yardım alır. Onu harekete geçiren şeyin aslında “Rabbin ruhu” olduğunu kutsal metinlerden hareketle726 _{açıklayan İbn Meymun’a göre, İsrail’in hakîmlerinin derecesi} budur. Tanrı onları hakîmler olarak İsrail içinde ortaya çıkarmış, onlarla İsrail’i kötülüklerden kurtarmıştır.727 _{Bu aynı zamanda İsrail’de ortaya çıkan kral kimliğindeki} Mesihlerin derecesidir. Jefthah,728 _Samson,729 _Saul730 _{ve Amasai}731 _{peygamberliğin bu} derecesindedir. Peygamberliğin bu mertebesi, Musa olgunlaştıktan sonra bile onu terk

722 _{Guide, II, 395} 723 _{Ezra, 1/1} 724 _{II. Samuel, 23/1} 725 _{Guide, II, 396}

726 _{Hakimler, 2/186/34; I. Tarihler, 12/19; II. Tarihler, 24/20} 727 _{Hakimler, 2/18}

728 _{Hakimler, 11/29} 729 _{Hakimler, 14/19} 730 _{I. Samuel, 11/6} 731 _{I. Tarihler, 12/19}

etmemiştir. Soydaşını korumak ve kurtarmak pahasına Mısırlıyı katletmesi732 _bu yüzdendir. Yine Musa, Medyen’e kaçıp gelmiş ama asla kavmini kurtarma ülküsünden vazgeçmeyerek misyonunu sonuna kadar götürmüş ve halkı için kahramanca kötülüklerle mücadele ederek büyük bir liderlik örneği sergilemiştir. Aynı krallık kimliğini peygamberlik veren Tanrı ruhuyla733 _{ve kutsal yağla yağlandıktan sonra Davud da} almıştır.734 _{Davud, önce bir aslana, sonra bir ayıya ve sonunda Filistin’e saldırmıştı.} Dolayısıyla sadece “salih bir rüya” gören kişi veya İlahî yardım alan kişi peygamber sayılmaz aynı zamanda Kutsal Ruh’un eşlik ettiği kişi de peygamber sayılır.735

İbn Meymun, ikinci derece olarak, kişide öncekinden farklı olan ve onu konuşturan bir başka kuvvetten bahsetmiştir. Bu kuvvetle kişi hikmetli sözler söyler, hamd ve sena eder, faydalı ve ikaz edici bir üslupla halkına seslenir, siyasi ve dinî işlerle ilgili olarak halka çeki düzen verir. Bu ruhla Davud Mezmurları yazmış, Süleyman kendi mesellerini oluşturmuştur.736

Üçüncü derecede “Rabbin kelamı bana geldi” diyenler bulunmaktadır. Ona göre bu sınıftakiler, peygamberlikten önce gördükleri bir rüyada bir mesel yoluyla kendilerini ortaya çıkarırlar. Bu gruba en güzel örnek Zekeriya’dır.737

Dördüncü derece olarak İbn Meymun, bir peygamberlik rüyasında, söyleyenin görülmemesine rağmen kelamın işitilmesini ifade etmiştir. Samuel peygamber ilk vahyi bu şekilde almıştır. Buna bağlı olarak beşinci derecedeki peygamberlik, rüyada bir insanın hitap etmesi durumu olup en güzel örnek Hezekiel’in peygamberliğidir.738 _{Rüyada bir} melek tarafından hitap ediliyorsa bu durum altıncı dereceyi gösterir ki İbn Meymun’a göre peygamberlerin birçoğu bu tecrübeyi yaşamıştır.739 _{Peygamberliğin yedinci derecesi,} 732 _{Çıkış, 2/11- 13} 733 _{I. Samuel, 16/13} 734 _{I. Tarihler, 12/19} 735 _{Guide, II, 397} 736 _{Guide, II, 398-399} 737 _{Guide, II, 400} 738 _{Hezekiel, 40/4} 739 _{Tekvin, 31/11}

peygamberin rüyada Tanrı’nın kendisine hitap ettiğini görmesidir. İşaya peygamber740 tecrübeyi yaşamıştır.741

İbn Meymun, peygamberliğin vizyon olarak gelmesi (İbrahim örneği) durumunu sekizinci derece olarak görürken bu vizyon esnasında kelam işitilmesini ise dokuzuncu derece olarak belirtmiştir.742 _{Bundan bir ileri adım olarak bu vizyon esnasında bir adamın} ortaya çıkıp peygamberle konuşması onuncu derecedir (Joşua peygamberin tecrübesi).743

On birinci peygamberlik mertebesi, vizyon esnasında bir meleğin ortaya çıkıp peygamberle konuşmasıdır (İbrahim peygamberin tecrübesi).744 _{Bu derecenin en} mükemmel örneği, “”Efendimiz” dediği Musa’nın peygamberliği esnasında ortaya çıkmıştır. İlahî kelam bu vizyon esnasında açık bir şekilde işitilmiştir. Bunu diğer peygamberlerde görmek imkansızdır. Çünkü hiçbir peygamberin tahayyül edici melekesi bu derece ileri gidememiştir. Bu derecede Tanrı, Musa’ya -vizyon halinde- Zatı’nı bilinen kılmıştır.745

İbn Meymun, bu peygamberlik derecelerinin aynı grupta olanların birbirine katılması yoluyla daha da özetlenip sekize indirebileceğini ifade etmektedir. En yüksek mertebe Musa’nınki olduğundan bazen Musa, Tanrı’nın Kelamı’nı ahit sandığının yukarısından da işitebilmiş ve bunu muhayyilenin yardımı olmadan yapabilmiştir.746 _Buna kutsal metinler aynı zamanda “ağızdan ağza konuşma” 747_{adını vermektedir.}748

Neticede İbn Meymun, bu dereceler yoluyla peygamberlerin diğer insanlara İlahî emirleri, işleri ve yasakları bildirdiğini ve insanların da bu dereceler yoluyla bu kişilerin farklı olduğunu anlayıp ona göre iman ettiklerini belirtmiştir. Vizyon, rüya gibi hallerle 740 _{İşaya, 6/1- 8} 741 _{Guide, II, 401} 742 _{Tekvin 15/4} 743 _{Guide, II, 401-402} 744 _{Tekvin, 20. bab}

745 _{Sayılar, 12/6; Guide, II, 402} 746 _{Çıkış, 25/22}

747 _{Sayılar, 12/8} 748 _{Guide, II, 402-403}

donanmış bu özel insanların aslında bu tür olayları gerçekte var olmadıklarını bildiklerini ve ancak harici duyulara göre mevcut olduklarını anladıklarını ifade etmiştir. Peygamber, kendisine gelen peygamberlik derecesine bağlı olarak, etrafındakilere tebliğ edince yaşadıkları tecrübeleri detaylandırma gereğini duymaz.749 _{Son olarak, Tanrı} peygamberlerle iletişim kurarken kullandığı temsilî dilde hazine, ordu, sancak gibi terimlerin mecaz olduğunu, hatta “Kitap” diye bahsettiği şeyin bile aslında söz konusu peygamberin peygamberlik tecrübesi olduğunu, yoksa Tanrı’ya ait bizzat elle yazılmış olan bir kitabın varlığının mümkün olmadığını açıklamıştır.750 _{Buradan hareketle İbn} Meymun, Tanrı kelamı için kullanılan beş terimin var olduğunu ve bunların sırasıyla “emretmek”, “söylemek” “çağırmak”, “yollamak” ve “konuşmak” gibi eylemler olduğunu, bu yolla peygamberliklerin bildirilip anlaşıldığını açıklamıştır.751

2.5.2.7. Peygamberliğin İlahi Gizemleri Açıklaması Olarak Hezekiel’in Göksel