Performans Yönetiminin Tanımı

Günümüzde yaygın olarak kullanılan bir terim olmasına karşın tanımı üzerinde tam bir görüş birliği olduğunu söylemek mümkün gözükmemektedir. Kimi örgütler, bunun “amaçlara göre yönetim”le olduğu görüşündedir. Kimileri bunu, “personel değerlendirilmesi” ile ilişkilendirmektedir. Kimileri ise yıllık “eğitim ve geliştirme etkinlikleri”nin bir bölümü olarak düşünmektedir. Kimi örgütler ise, “performans için ödemeye” ilişkin bir süreç olduğu savındadır. Tüm bu görüşler, performans yönetiminin dar anlamdaki göreceli tanımlarıdır. Oysa performans yönetiminin, bu görüşlerin ortaya koyduğu tanımları da içermek üzere, geniş anlamda bir tanımının yapılması

gereklidir.433 Bu bakış açısına göre performans yönetimi, gerçekleştirilmesi gerekli

örgütsel amaçlara ve bu bağlamda personelin ortaya koyması gereken performansa ilişkin ortak bir anlayışın örgütte yerleştirilmesi ve personelin bu amaçlara ulaşmak için gösterilen ortak çabalara çalışmalarıyla yapacağı katkının derecesini arttırıcı biçimde

yönetilmesi, değerlendirilmesi ya da ödüllendirilmesi ve geliştirilmesi sürecidir.434

Performans, ekonomik değerler (value for money) olan etkinlik (efficiency), etkililik (effectiveness) ve az kaynakla çok iş yapma anlamına gelen ekonomikliği

(ekonomy) vurgular.435 Başka bir anlatımla performans diğer anlamı ile “verimlilik,

etkinlik, tutumluluk”436 genel anlamda amaçlı ve planlanmış bir etkinlik sonucunda elde

432 _{Yılmaz, a.g.k., s. 4}

433 _{A. Doğan Canman, Çağdaş Personel Yönetimi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü}

Yayını: Ankara, 1995, s. 120

434 _{Canman, a.g.k., s. 120} 435 _{Demirel, a.g.k., s. 118}

436 _{Ali Hikmet Tuncer, “Performans Yönetimi ve Denetimi Uygulaması”, İdarecinin Sesi Dergisi, Cilt:}

edileni, nicel ya da nitel olarak belirleyen bir kavramdır.437 Başka bir deyişle performans kavramı, en geniş anlamıyla belli bir hedefe ulaşmak için önceden belirlenmiş bir faaliyetin sonucunda ortaya çıkanı, sayısal olarak ve kalite açısından betimleyen bir kavramdır. Köken olarak İngilizce “performance” kelimesinden gelen performans kavramının, konumuz açısından Türkçe karşılığı “İş Başarımı” ve herhangi bir işte gösterilen başarı derecesidir.438

Performans, bireyin, grubun veya kurumun, bir işin yapılması için amaçlanan hedefe yönelik olarak hangi seviyeye ulaşılabildiğinin sayısal ve nitelik yönünden

göstergesidir.439 _{Performans, görevin gereği olarak önceden belirlenen ölçütleri}

karşılayacak biçimde görevin yerine getirilmesi ve amacın gerçekleşmesi oranıdır. Diğer bir ifade ile bu kavram, her hangi bir örgütte ya da işletmede önceden belirlenen şartlara göre bir işin yerine getirilme düzeyini ya da çalışanların bu çerçevede örgütsel

amaçları gerçekleştirme yönündeki davranış biçimlerini ortaya koymaktadır.440

Yönetim, sadece örgüt içinde gelişen bir süreç değildir; bir sistemin performansı için sorumluluk üstlenme anlamını da içerir. Performans yönetimi, örgütlerde tüm çalışanları performansın sürekli gelişimini hedefleyen ortak amaçlarda birleşmeyi ve bu amaçlara ulaşmak için gerekli planlama-ölçme-yönlendirme-kontrol işlevlerini, yönetimin diğer işlevleri ile eşgüdümlü olarak yürütmeyi öngören bir yönetim biçimidir. Amaçların kurgulanması, performans ölçümü ve düzenli değerlendirmeler, yönetimi

geliştirmeyi hedefleyen performans kaynaklı bu yeni paradigmanın temelidir.441

Performans en basit tanımıyla verimliliğin ölçülmesidir. Performans ölçümü; kuruluşun neyi ve neleri elde etmeyi amaçladığını, kullandığı mali ve fiziki kaynakların,

437 _{Hülya Eşki, Kamu Yönetiminde Değişim ve Yeni Yönetim Modelleri, Selçuk Üniversitesi: Konya}

(Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi), 2003, s. 95

438 _{Bozkurt vd. a.g.k., s. 203}

439 _{Kamil Ufuk Bilgin, Kamu Performans Yönetimi: Memur Hak ve Yükümlülüklerinin} Performansa Etkisi, TODAİE Yayını No: 323: Ankara, 2004, s. 13

440 _{Saran, Kamu Yönetiminde…, s. 183-184}

insan gücünün neler olduğu, elindeki kaynakları hangi yöntem ve usuller uygulayarak amaçladığı hedeflere dönüştürdüğü, faaliyetleri sonucunda elde ettiği mal ve hizmetlerin, hedeflenen amaçların direk olarak elde edilmesindeki kesin etkileri ile diğer yan amaçların elde edilmesindeki geniş ve dolaylı etkilerinin

değerlendirilmesidir.442 Başka bir tanıma göre performans ölçümü, “uygulama

sonuçlarının ölçülerek, gerçekleşen sonuçların önceden belirlenen stratejik amaç ve

hedeflerle ne derece örtüştüğünün ortayakonulması”dır.443

Bu ölçme kurum için yapılırsa kurumsal performans, çalışanlara yönelik yapılırsa

personel performans değerlendirmesi amaçlanmaktadır ve işletmelerin personel

politikasının etkinliğini ölçmede yarar sağlar. Bunun yöneticiye olduğu kadar kuruma yansıyan sonuçları da olacaktır.444

Kurumsal Performansın Ölçülmesi: Kurumsal performansın ölçümünde üretim

planlama raporları gibi nesnel ölçümlerden yararlanılır. Bunlar verimlilik analizleridir

ve kısmi verimlilik, çok öğeli verimlilik, toplam verimlilik ölçümü gibi verilerdir.445

Personel Performans Ölçümü: Başarı değerleme, kişinin yeteneklerini, gizli

gücünü, iyi alışkanlıklarını ve benzer niteliklerini diğerleriyle karşılaştırılarak yapılan bir ölçmedir. Yöneticinin daha önceden belirlenmiş standartlarla iş görenle ilgili sonuç

raporlarından aldığı bilgilere dayanarak, başarısını değerlendirme olgusudur.446

Diğer yandan kişisel performans bazen ödenen ücretle bağlantılı olabilir. Ne kadar fazla performans gösterilirse o kadar fazla ödeme yapılır. Ancak bir kamu örgütünde kişilerin performansları aslında örgütün performansından ayrı tutulamayacağı için, her ikisi beraber ölçülmelidir. Başka bir ifade ile bugün yönetim anlayışında sadece çalışanların kişisel performanslarını ölçmek, içinde bulundukları kurumun toplam performansını ortaya koymaz. Dolaysıyla burada yapılması gereken kişisel performans yanında kurumsal performansın ölçülmesi önemlidir. Bir bütün halinde bu iki yönlü

442 _{Sayıştay, a.g.k., s. 51}

443 _{T.C. İçişleri Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Kamuda Stratejik Planlama,}

İçişleri Bakanlığı Yayın No: 606, 1. Baskı, Ankara, 2006, s. 8

444 _{Atilla Filiz, Performans Değerlendirme ve Yönetimi,}

http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=506 (02.05.2007)

değerlendirme tam bir performans ölçümünün ve yönetiminin uygulanmasını gerektirir.447

Üretim ve hizmet kalitesinin arttırılmasında çalışanların bireysel performans ve verimliliklerinin arttırılması büyük önem taşır. Mal ve hizmet kalitesinde artış sağlamanın yolu yüksek performansa sahip çalışanların üretim sürecine aktif katılımından geçer. Çalışanın sergilediği performans derecesini, onun sahip olduğu bilgi-beceri, eğitim seviyesi, tecrübesi, başarma isteği gibi faktörler belirler. Bu faktörler ise üretilen ürün ya da hizmetin kalitesine yansır. Bunun için organizasyonların, çalışanların performansını arttırıcı yönde motivasyon ve eğitim sağlamaları gerekir.448

Günümüzde geleneksel yönetim kültüründen çağdaş yönetim kültürüne doğru bir değişim gerçekleştiğinden bu değişimin doğal bir sonucu olarak, çalışanın değerlendirilmesi çağdaş işletme yönetimi izlenerek gerçekleştirilmektedir. Bu yaklaşıma göre, çalışanın neyi nasıl yaptığı, önceden yönetim ile üzerinde uzlaşma sağlanmış iş tanımlarına ve performans standartlarına ne ölçüde ulaşılabildiği değerlendirilmekte, değerlendirme sonuçları üzerinde yönetimle değerlendirilen çalışanın tartışmaları, düzenlenen mülakatta gerçekleştirilerek, çalışana da etkin bir rol verilmektedir. Gelecekte gösterilmesi gerekli performans hakkında çalışanın bilgili kılınması ve bu amaçla bir çalışma planının bir diyalog sonucu ortaya konması vb. gibi çağdaş değerlendirme yaklaşımları, değerlendirmenin gerçekleştirilmesi beklenen

amaçlara ulaşılmasında önemli rol oynamaktadır.449 Performans yönetimi son

zamanlarda giderek yaygınlaşan bir kavram olup, yönetimin planlama ve denetim faaliyetlerinin daha geniş sınırlarda ve performans kavramındaki gelişmeler ışığında

uygulanmasına yönelik bir yönetim anlayışıdır.450

446 _{Filiz, a.g.k., s.2} 447 _{Çevik, a.g.k., s. 257}

448 _{Namık Kemal Öztürk, “Kamu Sektöründe Performans Ölçümünün Amaçları ve Yöneticilerin}

Konumu”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 77, Sayı: 449, 2005, s. 89

449 _{Eşki, a.g.k., s .96}

450 _{Devlet Planlama Teşkilatı, Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması,}

Performans yönetimi; bireyleri, kendi potansiyellerinin farkına varmalarını sağlayacak şekilde motive ederek organizasyonlardan, takımlardan ve bireylerden daha etkin sonuçlar almak için üzerinde anlaşmaya varılmış amaçlar, performans standartları, hedefler, ölçüm, geri bildirim, ödüllendirme/onurlandırma aşamalarından oluşan

sistematik bir yönetim aracıdır.451 Performans ve Risk Denetim Terimleri Sözlüğü’ne

göre performans yönetimi, örgütlerde tüm çalışanları performansın sürekli gelişimini hedefleyen ortak amaçlarda birleştirmeyi ve bu amaçlara ulaşmak için gerekli planlama, ölçme, yönlendirme, kontrol işlerini, yönetimin diğer işlevleri ile eşgüdümlü olarak

yürütmeyi öngören bir yönetim biçimidir.452

Sağlıklı bir performans yönetiminin temel aracı performans planlamasıdır. Planlama bir kurumda örgütün gerçek durumunu ortaya koyup buna dayalı olarak ileriye dönük stratejileri belirlemektir. Plan, bu şekilde belirlenen hedeflere ulaşmada uygulanacak stratejilerin sistemli bir şekilde sıralandığı belgedir. Stratejik planlar, temel yönetim işlevleri arasında denge kuran, performansı geliştirici ve yapısal değişiklikleri içeren uzun dönemli planlardır. Stratejik planlamanın en önemli özelliği tüm örgütü içine alan, genel ve bağlayıcı bir çerçeve oluşturmasıdır. Stratejik planlama, yönetimlere

risk alma ve teşebbüs yeteneklerini geliştirme imkânı sağlar.453

Çalışanı değerlendirmeye ilişkin çağdaş sistemler, yalnızca çalışanın sicil dönemindeki performansının, iş gereklerine, görev tanımlarına ve performans standartlarına uygunluk derecesini belirlemeye hizmet etmekle kalmayıp, aynı zamanda çalışanın gelecekte göstereceği gelişme düzeyi hakkında da bir yargıya varmayı

amaçlamaktadır.454 Öte yandan geleneksel değerlendirme sistemlerinin ortak özellikleri

arasında, değerlendirmenin gizliliği, çalışanın çalışma yaşamında gösterdiği performanstan çok kişiliklerinin değerlendirilmesi, değerlendirilenlerin değerlendirme sürecine katılamamaları, değerlendirmelerin çoğu kez baskı, korku, cezalandırma ve denetim amacına yönelik olması sayılabilir. Başka bir deyişle 1980’li yıllardan beri kamu yönetiminde uygulanmaya başlayan performans değerlendirme yöntemiyle

451 _{İsmail Kırbaş, Performans Yönetim Sistemi, http://www.kirbas.com/index.php?id=406 (02.05.2007)} 452 _{Sayıştay, a.g.k., s. 51}

453 _{DPT, Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi…, s. 78} 454 _{Eşki, a.g.k., s. 97}

birlikte, en önemli şeyin halkın memnuniyeti noktasında kamu sektöründe de özel sektörde olduğu gibi, verimsiz çalışmanın, zarar ettirmenin ve kötü hizmet sunmanın

sorumluluğunu duyuracak bir yönetim anlayışı gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.455