Amerika Başkanı Roosevelt, Avrupa’daki totaliter hareketler karşısında demokratik devletlerin yanında yer almanın gereğine inanmıştır. Şöyle ki, Birinci Dünya Savaşı’nda Amerika’nın yaptığı yardımların karşılığını alamaması Avrupa’daki savaşa müdahale
669 “Sulh Derken Harp mı Kızışacak?”, Tasviri Efkâr, 19 Ağustos 1941, S. 4790-434, s. 1-3.
670 Peyami Safa, “Yaşayan Görür”, Tasviri Efkâr, 2 Eylül 1941, S. 4804-448, s. 1-2.
671 Server Bedi, “Sulha Doğru mu?” Tasviri Efkâr, 17 Ağustos 1941, S. 4788-432, s. 2.
672 “Londra Konferansı Toplandı, Rusya’nın Harp Gayesi”, Tasviri Efkâr, 25 Eylül 1941, S. 4826-470, s. 1.
122 etmemesine neden olmuştur. Ancak Almanya’nın hızlı ilerleyişi karşısında demokrasi taraftarı devletlerin mağlubiyetlerinin ardı ardına gelmesi Amerika’da bir endişenin oluşmasına neden olmuştur. Bu gelişmeleri yakından takip eden basın, İngiltere’den sonra Mihver Devletlerinin Amerika’ya yöneleceğinden endişe etmektedir. Bu durum Roosevelt’in İngiltere ile daha yakın bir politika izlemesine neden olmuştur. Mihver Devletlerinin Uzak Doğu ayağını oluşturan Japonya, Asya’da egemen bir güç olmak istemektedir. Bu amaçla 27 Eylül 1940’ta Almanya ve İtalya ile üçlü pakt imzalamıştır. Bu paktla dünyayı nüfuz alanlarına ayıran Mihver Devletleri, Asya’yı Japonya’nın nüfuz alanı yani hayat sahası olarak kabul etmiştir. Ayrıca bu ittifakla Mihver Devletleri, Amerika’nın İngiltere ile ilişkilerini zayıflatmak amacı da taşıyordu. Ancak ittifak, Mihver Devletlerinin beklentilerinin tersine etki yaparak Amerika’nın artan bir şekilde İngiltere ile yakınlaşmasına neden olmuştur. Öyle ki Roosevelt, 11 Mart 1941 tarihinde Ödünç Verme ve Kiralama Kanunu çıkartmış ve 27 Mart’ta İngiltere’ye 7 milyar dolarlık kredi açmıştır674. Gerçekten de Amerika ve Japonya arasındaki iktisadi mücadele, denizlerdeki rekabet, genişleme çabası gibi çeşitli nedenler aralarındaki ilişkiyi gerginleştirir675. Bu gerginlik pasifikte savaşı kaçınılmaz kılar. Amerika’nın; iktisadi ablukası, Japonya’nın savaş hâlinde bulunduğu Çin yönetimine destek vermesi, Filipin adaları ve Singapur’da askerî tedbirler alması bu havanın oluşmasına neden olmuştur. Amerika’nın bu tutumu Japon askerlerinin hükûmete baskı yapmasına, bunun sonucunda da eylül ayında Japon hükûmetinin savaş kararı almasına neden olur. 7 Aralık 1941 sabahı Japon uçakları Hawaii’deki Pearl Harbor’da bulunan Amerikan üssüne ani bir baskın yapmış böylece Japonya, Amerika’ya savaş açmıştır676.
Tasviri Efkâr Japonya’nın savaşa girişini “Japon, İngiliz-Amerika Savaşı Başladı” başlığıyla okurlarına duyurmuştur. Haberde; Japon İmparatorluğu’nun, Amerika’ya ve İngiltere’ye savaş ilan ettiği, Japonya’nın Pearl Harbour şehrine bir hava akını düzenleyerek Honolulu açıklarında bir deniz savaşının başladığı yer almıştır677. Japonya Dışişleri Bakanı Amiral Togo, Arjantin, Brezilya, Şili ve Peru Dışişleri Bakanlarına birer mesaj göndererek Japonya’nın Güney Amerika devletlerine yönelik bir amacının olmadığını belirterek silaha sarılma nedenlerini şu şekilde sıralanmıştır:
1. “Doğu Asya’nın istikrarına mani olan Anglosakson nüfuzunu ortadan kaldırmak, 2. Japonya’nın mevcudiyet ve emniyetini korumak,
674 Armaoğlu, 20. yüzyıl, s. 465. Bu kanunla savaş sürecinde İngiltere toplam 31 milyar dolar yardım alacaktır.
Bak. Aydın, age, s. 411.
675 Muharrem Fevzi Togay, “Tarihin En Büyük Boğuşması ve İran”, Tasviri Efkâr, 4 Ağustos 1941, S. 4375-419,
s. 2.
676 Mecit Sakmar, “Japonya Harpten Çekiniyor mu?”, Tasviri Efkâr, 6 Aralık 1941, S. 4896-540, s. 2.
123 3. Doğu Asya’nın refahını genişletmek ve dünya barışının kurulmasına iştirak
etmek”678.
Tasviri Efkâr, ilişkilerin gerginleşmesine rağmen Çin ile savaş hâlindeki Japonya’nın, dünyanın üç büyük devletine savaş açmasını beklenmedik bir gelişme olarak yorumlamıştır. Bu duruma Amerika’nın baskı ve tehdide dayanan politikası ve Japonya’nın haftalardır süren görüşmelerden ümidini kesmesinin neden olduğunu belirtmiştir. Japonya’nın savaşa girmesi, Amerika’nın ve İngiltere’nin denizlerdeki kuvvetlerinin önemli bir kısmını Atlantik Denizi’ne kaydırmak zorunda bırakacak bu durumda Almanya’nın üzerindeki yükü hafifletecektir. Ayrıca Rusya ile Japonya’nın savaşma ihtimali vardır ki bu da; “bugünkü dünya buhranının,
bütün beşeriyete şamil bir afet” şekline getirecektir679. Japonya’nın, Çin ile savaşının
başlangıcından itibaren, Amerika’yı ve İngiltere’yi karşısında bulduğunu belirten Tasviri Efkâr, bu devletlerin Japonya’nın genişleme ihtiyaçlarının karşısında yer almayıp iktisadi sahada Japonya’ya kolaylık göstermelerinin Japonya’nın bu savaşa girmemesine neden olacağını belirtmiştir680. Japonya bugünkü savaş sayesinde; “uzak şarkta müstakil olma
isteğini” gerçekleştirme girişiminde bulanmaktadır681. Tasviri Efkâr, savaşın Japonya’nın da
dâhil olmasıyla kıtalar arası bir hâl aldığını, Amerika ve İngiltere’nin Japonya’ya mağlup olmayacağını, Japonya’nın da kolay kolay teslim olmayacağını bu nedenle savaşın uzayacağını belirtmiştir682.
Peyami Safa bu olayın, Japonya’nın blöf çektiğini düşünen Amerika’yı şaşırttığını, ancak beklenilen bir gelişme olduğunu belirtmiştir. Japonya’nın Çin davasını bitirmek, İngiltere’nin ve Rusya’nın savaş hâlinde bulunmasından faydalanmak, Amerika’nın savaşa hazır olmaması ve Amerikan kamuoyunun savaşı istememesi, Japonya’nın ihtiyaç duyduğu ham maddenin düşmanlarının elinde olması gibi nedenlerle Anglosaksonlara savaş açtığını belirtmiştir. “Japonya’nın bu davada intihara mı, zafere mi koştuğunu söylemek yeri ve günü değil” diyen Safa, bu savaşın; Amerika’nın İngiltere ile Sovyetler Birliği’ne yardımını ve Sovyetler Birliği’nin Uzak Doğu’daki durumunu tehlikeye soktuğunu, ancak bu tehlikenin İngiltere’nin ve Amerika’nın, Japonya’ya karşı ağır bir zafer kazanmasıyla geçeceğini, bunun da imkânsız olmadığını belirtmiştir683.
Ali İhsan Sâbis ise saldırının savaş ilan edilmeksizin gerçekleştirildiğine dikkat çekmiştir. Esasen Japonya’nın üçlü pakta girmesi ve Amerika’nın İngiltere’ye yardım
678 “Cenup Amerika’sı Devletlerine Japonya Teminat Veriyor”, Tasviri Efkâr, 20 Aralık 1941, S. 4910-554, s. 3.
679 “Nihayet Japonya’da Harbe Girdi”, Tasviri Efkâr, 9 Aralık 1941, S. 4899-543, s. 1, 3.
680 “Küçük Japonların Giriştikleri Büyük İş!”, Tasviri Efkâr, 10 Aralık 1941, S. 4900-544, s. 1-3.
681 “M. Churchill ile M. Roosevelt Arasında Yeni Buluşma”, Tasviri Efkâr, 25 Aralık 1941, S. 4915-559, s. 1.
682 “Yeni harp muvacehesinde Türkiye’nin vaziyeti”, Tasviri Efkâr, 12 Aralık 1941, S. 4902-546, s. 1-3.
124 edeceğini söyleyerek 1941 yılı başında Kiralama ve Borç Verme Kanunu’nu kabulünden sonra her gün Japonya ile Amerika arasında savaşın başlamasının beklenildiğini belirtmiştir684.
Muharrem Feyzi Togay, Japonya’nın Amerika ve İngiltere’ye karşı savaşmasını çaresizlik olarak nitelendirmiştir. Zira; “Japonya, Amerika ve İngiltere’nin kendisine karşı şeref ve haysiyetiyle telif edilemeyecek zecri [zorlayıcı] tedbirler almış olduklarını iddia ediyordu. Japonya’nın Hindiçini’ye girmesi sebebiyle İngiltere ve Amerika, Japonya’ya ham madde ihracını tamamen menetmiş ve Japonlara ait müesseselerin paralarını bloke
etmiştir”685. Togay, Japonya’nın, Birinci Dünya Savaşı’nın kazanılmasında İngiltere ve
Amerika’ya büyük yardımlarda bulunmasına rağmen Amerika’nın Japonya’dan şüphe ettiğini, İngiltere’yi Japonya ile ittifakını feshetmeye zorladığını ve “Japonya’ya da her beş zırhlısına karşı ancak üç zırhlı bulundurmak ve inşa etmek” gibi bir şart kabul ettirdiğini belirtmiştir. Bu durum, Japonya ile Amerika arasında derin bir uçurum açmıştır. Çin sorununda Amerika’nın açıktan açığa Japonya’nın karşısında yer alıp Çin’e askerî yardımda bulunması, Japonya’da bu sorunun Amerika ile silahlı mücadeleyle çözülebileceği fikrini oluşturmuştur686. Görüldüğü üzere, Japonya’nın Asya’da genişleme siyaseti karşısında Amerika’nın nüfuz alanlarını koruma isteği bu iki ülkeyi karşı karşıya getirmiştir. Japonya, savaşa karar verdikten sonra bir savaş planı hazırlayarak bunu da baskın suretiyle uygulamaya koymuştur687.
Tasviri Efkâr Japonya’nın, Almanya’dan Amerika’ya savaş ilan etmesini beklediğini, oysa bugün Amerika ile Almanya’nın fiilen savaşta bulunduğunu, Almanya’nın resmen savaş ilan etmesinin bir şey değiştirmeyeceğini belirtmiştir. Üçlü pakt gereğince Almanya bu resmî muameleyi yapacaktır. İngiltere’nin de Sovyetler Birliği’nin Japonya’ya savaş ilan etmesini beklediğini belirten Tasviri Efkâr, Sovyetler Birliği’nin Almanya ile ölüm kalım savaşındayken Japonya ile savaş hâlinde olmak istemeyeceğini; fakat Rusya istese de istemese de er ya da geç Japonya’ya savaş ilan edeceğini belirtmiştir688. Sovyetler Birliği Wasinghton yeni elçisi Litvinof, Roosevelt ve Amerika Dışişleri Bakanı Hull’a yaptığı beyanatta, “Sovyet devleti, Japonya’ya karşı harp yapmayıp bitaraf kalacaktır. Rusya,
684 Ali İhsan Sâbis, “Japon-Amerikan Harbi”, Tasviri Efkâr, 9 Aralık 1941, S. 4899-543, s 1-3.
685 Muharrem Feyzi Togay, “Japonya Harpte”, Tasviri Efkâr, 9 Aralık 1941, S. 4899-543, s 2.
686 Muharrem Feyzi Togay, “Japonya ile Amerika’nın Münasebatı”, Tasviri Efkâr, 9 Aralık 1941, S. 4899-543, s
2.
687 Muharrem Feyzi Togay, “Aleut Adaları ve Singapur”, Tasviri Efkâr, 10 Aralık 1941, S. 4900-544, s. 2.
125
Japonya ile harp ettiği takdirde Sovyet kuvvetleri Alman cephesinde zayıf düşecektir”689
demiştir. Gerçekten de Sovyetler Birliği’nin Japonya’ya savaş ilan etmesi, iki ateş arasında kalmasına, askerî gücünün ikiye bölünmesine ve dolayısıyla Almanya karşısında zayıf düşmesine neden olacaktır. Litvinof’un beyanatı mantıklı olmakla birlikte; “Harp davalarını
kazandıran vasıta, silaha sarılmak ve kan dökmektir”690. Bu nedenle Sovyetler Birliği’nin
Japonya’ya savaş ilan etmesi gerekmektedir.
Muharrem Feyzi Togay, Hitler’in nutkunda siyasi ve askerî vaziyette mühim değişiklikler yapıldığını ifade ettiğini belirtmiştir. Bunların en önemlisi Almanya, Japonya ve İtalya arasında askerî bir anlaşmanın yapılmış olmasıdır. Ayrıca Hitler ve Mussolini Amerika’ya savaş ilan etmiş, böylece Japonya’nın da askerî müttefiki olmuşlardır. Bu ittifak nihai zafere kadar devam edecek, barış anlaşmasını birlikte imzalayarak yeni nizamlarını kuracaklardır691. Almanya ve İtalya, 11 Aralık 1941’de Amerika’ya savaş ilan etti. Amerika’da Mihver Devletlerine savaş ilan etti. İngiltere ve Amerika’ya karşı üç devlet yeni bir anlaşma yaptılar692. Bu anlaşmanın maddeleri şu şekildir:
1. “Almanya, İtalya ve Japonya, ellerinde bulunan bütün vasıtalarla Birleşik Amerika ve İngiltere tarafından kendilerine cebren kabul ettirilen muharebeye kati zafere kadar hep birlikte devam edeceklerdir.
2. Almanya, İtalya ve Japonya, tam ve karşılıklı anlaşma olmaksızın Birleşik Amerika ve İngiltere ile müzakere ve barış yapmamayı taahhüt ederler.
3. Almanya, İtalya ve Japonya, muharebenin zaferle neticelenmesinden sonra da 27 Eylül 1940 tarihinde akdedilen üçlü pakt zihniyetinden mülhem [doğmuş] olarak tam yeni nizamı tahakkuk ettirmek maksadıyla hep birlikte çok sıkı bir işbirliği yapacaklardır”693.
Tasviri Efkâr, Japonya’nın Alman safında yer almasıyla muharip taraflar arasında dengenin sağlandığını ancak bu ittifakla Mihverin ağır basıp basmayacağını zamanın göstereceğini belirtmiştir694.
Çok geçmeden Mihver grubunda yer alan Bulgaristan’da Amerika ve İngiltere’ye savaş ilan edecektir. Bulgaristan Başvekili Filof; “Bulgaristan üçlü pakt imza ederken giriştiği
689 Muharrem Feyzi Togay, “Okyanuslar Hâkimiyeti ve Rus Bitaraflığı”, Tasviri Efkâr, 15 Aralık 1941, S. 4905-
549, s. 2.
690 “Ruslar Neden Harp İlan Etmiyorlar?”, Tasviri Efkâr, 17 Aralık 1941, S. 4907-551, s. 1-3.
691 Muharrem Feyzi Togay, “Alman-Japon Askerî İttifakı”, Tasviri Efkâr, 12 Aralık 1941, S. 4902-546, s. 2.
692 “Hitlerin Nutku”, Tasviri Efkâr, 12 Aralık 1941, S. 4902-546, s. 1.
693 “Mihver Devletlerinin Akdettikleri Askerî İttifakın Metni”, Tasviri Efkâr, 13 Aralık 1941, S. 4903-547, s. 1-
3.
694 “Japonya’nın Harbe Karışması ve Kuvvetler Arasındaki Muvazene Meselesi”, Tasviri Efkâr, 15 Aralık 1941,
126 taahhütlerini yerine getirmek için harbe girmiştir. Bu paktın 3. maddesi gereğince Amerika
ile diplomatik münasebetleri keserek harp ilan etmiştir”695 sözleriyle savaşa katılacaktır.
Tasviri Efkâr bu durumu, Bulgaristan’ın politikasının açık bir hâl alması şeklinde yorumlamış ve bunun Almanya adına siyasi bir kazanç olduğunu belirtmiştir. Tasviri Efkâr, Bulgaristan’ın çok uzağındaki Amerika’ya savaş ilan ederken yanı başındaki Sovyetler Birliği ile savaşmaktan çekinmesine dikkat çekmiş, bu duruma Bulgaristan’ın bağımsızlığını kazanmasında Rusya’nın rolünün neden olduğuna, bununda Bulgar hükûmetinde hissiyata neden olduğunu ifade etmiştir696.
Japonya’nın Pearl Harbor baskınını düzenlemesi üzerine Amerika’nın savaşa girmesi savaşın boyutunu tamamen değiştirmiştir. Şöyle ki; “İngiltere ve sömürgeleriyle beraber Rusya, Amerika ve Çin; Almanya ile beraber İtalya, Japonya, Mançuko, Romanya, Finlandiya, Slovakya ve Macaristan harp ediyor. Bundan başka Polonya, Norveç, Hollanda, Belçika, Fransa, İspanya, Bulgaristan, Hırvatistan, Sırbistan, Yunanistan ve istila edilen Avrupa Rusya’sı hammadde kaynaklarıyla, endüstri kudretleriyle ve harp fabrikalarıyla
Almanya hesabına çalışmaktadır… Avrupa kıtası Mihverin hâkimiyeti altındadır697. Bu
savaşın kimin kazanacağını kestirmek, iki gün önce başlayan büyük Dünya Harbinin
ölçülerini küçük bir at yarışı nispetlerine indirmek olur”698. Dünya savaşın karşısında Türkiye
baştan beri takip ettiği siyasete bağlı kararak tarafsızlığını muhafaza edecektir. Nitekim Türkiye Cumhuriyeti hükûmeti, Türkiye’nin tarafsızlığını ilanda tereddüt etmemiştir699.