Parasal Olmayan Faydalar

Ödenecek damga vergisi = 19.460,00 x % 0,759 = 147,70.TL

Ödenecek net kâr payı = 19.460,00 – (2.724,40 + 2.510,34 + 147,70) = 14.077,56.-TL

Finansal tabloların kesinleştiğinde tahmin edilen kârın 500.000,00.-TL yerine 486.500,00.-TL olduğu anlaşılmış ve aradaki fark gelir kaydedilmiştir.

(500.000,00 - 486.500,00) x % 4 = 540,00.-TL 20.03.2015

374 ÇALIŞANLARA SAĞLANACAK DİĞER FAYDALARA İLİŞKİN KARŞILIKLAR 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

001 Gelir Vergisi: 2.510,34.-TL 002 Damga Vergisi: 147,70.-TL

361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİ.

102 BANKALAR

Çalışanlara verilen kârdan payın ödenmesi _____________________ / __________________________

20.000,00

540,00

2.658,04

2.724,40 14.077,56

3.1.3.4. Parasal Olmayan Faydalar

İşletmeler nitelikli çalışana sahip olabilmek veya çalışma şartlarının gereği olarak çalışanlarına, lojman, araç, sağlık yardımı ve ücretsiz veya indirimli olarak verilen gıda yardımı gibi faydalar sunabilir. Standart bu faydaları parasal olmayan faydalar olarak tanımlamıştır. Bu faydalar oniki ay içinde sağlandığı için iskonto edilmeden gider olarak muhasebeleştirilir.

Örnek

XYZ A.Ş. yönetimi toplam 55 çalışanına Ramazan ayında gıda yardımı yapmaya karar vermiş ve KDV dâhil 27.500,00.-TL tutarında gıda paketleri satın alınmıştır. KDV Kanunu'na göre şirket çalışanlarına yapılacak erzak alımlarında ödenen KDV indirim konusu yapılamayacaktır. Çalışanlara verilmek için kararlaştırılan gıdaların satın alınması ve verilmesinin muhasebe kaydı aşağıdaki biçimde olacaktır:

32 /

157 DİĞER STOKLAR 102 BANKALAR

Gıda alımı kaydı (KDV maliyete eklenmiştir)

_____________________ / __________________________

27.500,00

27.500,00

Verilecek gıda yardımından mevzuata göre %15 gelir vergisi stopajı ve %0,759 damga vergisi kesinti yapılacaktır:

Yapılacak kesintiler:

Gelir Vergisi: 27.500,00.-TL x %15 = 4.125,00.-TL;

Damga Vergisi: 27.500,00.-TL x %0,759 = 207,90.-TL

Çalışanlardan 33 personel üretim hattında, 14 personel pazarlama bölümünde ve 8 personel yönetim bölümünde çalışmaktadır. Toplam giderin dağılımı şöyle hesaplanacaktır:

Çalışan Bazında Maliyet = (27.500,00.-TL + 4.332,90.-TL) / 55 = 31.832,90.-TL / 55 = 578,78-TL Üretim Hattı = 33 x 578,78.-TL = 19.099,74.-TL Pazarlama Bölümü = 14 x 578,78.-TL = 8.102,92.-TL Yönetim Bölümü = 8 x 578,78.-TL = 4.630,24.-TL

Çalışanlara sağlanan bu tür faydalar aynî yardım olduğundan dolayı SGK mevzuatına göre prim kesintisi yapılmamıştır (5510 Sayılı Kanun, Md: 80/b).

/

Parasal olamayan faydalar oniki ay içinde sağlandığı için iskonto edilmeden gider olarak muhasebeleştirilmiştir.

33 3.1.4. İşten Ayrılma Sonrası Sağlanan Faydalar

İşten ayrılma sonrası sağlanan faydalar, emeklilik ikramiyesi, emeklilik maaşı, hayat sigortası ve sağlık yardımı gibi faydalardır.

Bu tür yükümlülüklerini işletme tamamen kendi imkânları ile işletme içi yaratılan fonlarla (iç kaynaklarla finansman) karşılayabileceği gibi, üçüncü bir tarafa örneğin bir sigorta şirketine veya bu amaçla kurulmuş bir fona da (işletme dışından finansman) devredebilir ( Örten, Kaval, Karapınar. 2012: 301).

Birçok işletme açısından, emeklilik tazminatları, çalışanlara sağlanan faydaların önemli bir kısmını oluşturmakta ve işletmenin net faaliyet kârını önemli ölçüde etkileyebilmektedir. Ücretlerin aksine, bu ödemelerin zamanlaması çoğu zaman belirsizdir ve dönemsel değildir. Gelecekte ödenecek yükümlülüğün bugünkü değerinin ne olacağı ve finansal tablolara nasıl yansıtılacağı ayrıntılı varsayımlar ve hesaplamalar gerektirmektedir. Doğru yapılmayan varsayımlar ve hesaplamalar işletmenin finansal tablolarının yanlış sunumuna neden olabilmektedir. Bundan dolayı, çalışanlarla ilgili muhasebe standartlarını düzenleyen kurumlar özellikle emeklilik tazminatlarının hesaplanması ve muhasebeleştirilmesi konusunu daha detaylı ele almışlardır (Süzük, 2011: 14).

Standart bu faydaları, işletmenin yükümlülükleri ve çalışanlara sağlanan faydaların içeriğindeki farklılıklara göre tanımlanmış katkı planları ve tanımlanmış fayda planları olarak ikiye ayırmaktadır.

3.1.4.1. Tanımlanmış Katkı Planları

Tanımlanmış katkı planlarında işletmenin, farklı bir işletmeye veya fona belirli bir katkı payı ödeme zorunluluğu vardır. İlgili fonun, çalışanların mevcut ve geçmiş dönemlerde sunmuş oldukları hizmetlerden dolayı sağlanan faydaların tamamını ödemeye yeterli varlıklarının bulunmaması durumunda, işletmenin ek katkı payı ödemek konusunda herhangi yükümlülüğü yoktur (Mirza, Orrel, Holt, 2008: 137). Standarda göre aktüeryal risk faydaların beklenenden daha düşük olması ve yatırım riski yatırım yapılan varlıkların beklenen faydaları karşılamakta yetersiz kalmasıdır ve tüm bu riskler çalışana aittir.

34

Tanımlanmış katkı planlarının muhasebeleştirilmesi genel olarak gider veya maliyet olarak yapılmaktadır. Muhasebeleştirmenin maliyet olarak yapılması başka TFRS’lerin izin vermesine bağlıdır (örneğin TMS 2 Stoklar ve TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardı).

Tanımlanmış katkı planlarının örnek muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi yapılacaktır:

/

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 740 HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ

750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 760 PAZARLAMA, SATIŞ, DAĞITIM GİDERLERİ

TMS 2 Stoklar ve TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardına göre, alınan hizmet için sağlanan faydaların stoklarla veya maddi duran varlıklarla doğrudan ilişkili olduğunda, tanımlanmış katkı tutarları, stoklar, tesis, makine ve cihazların maliyetine kaydedilmektedir.

Standarda göre, tanımlanmış katkı planına ilişkin ödemelerin tamamının hizmetin sunulduğu yıllık raporlama dönemini takip eden on iki ay içinde yerine getirilmesi beklenmediğinde iskonto edilmelidir. İskonto oranı özel sektör tahvillerinden yüksek kaliteli olanların raporlama dönemi sonundaki piyasa getirilerine bakılarak hesaplanmalıdır. Bu gibi tahviller için derin bir piyasanın bulunmadığı ülkelerde, devlet tahvillerinin raporlama dönemi sonundaki piyasa getirileri kullanılır. Özel sektör veya devlet tahvillerinin para birimleri ve vadeleri, iş ilişkisi sonrasında sağlanan faydalara ilişkin yükümlülüklerin para birimi ve tahmin edilen vadeleriyle tutarlı olmalıdır (TMS 19, Md: 83).

/ 151 YARI MAMULLER - ÜRETİM 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 381 GİDER TAHAKKUKLARI Katkı tutarının maliyet olarak kaydı

_____________________ / __________________________

--- ---

---

35

Ülkemizdeki Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bünyesindeki sistem, tanımlanmış katkı planlarına iyi bir örnektir. SGK mevzuatına göre işverenler, çalışanların emeklilik maaşı ve genel sağlık sigortası için işveren ve işçi paylarını prim olarak ödemektedirler.

Ödenen bu primler cari dönemin gelir tablosuna gider veya maliyet olarak aktarılmaktadır.

3.1.4.2. Tanımlanmış Fayda Planları

Tanımlanmış katkı planları dışında kalan ve çalışma dönemi sonrasında yerine getirilen fayda planlarıdır. Ülkemizde ödenmesi yasal bir zorunluluk olan kıdem tazminatı, iş ilişkisi sonrasında ödendiği ve yükümlülük tamamen işletmeye ait olduğu için tanımlanmış fayda planı olarak tanımlanabilir.

Tanımlanmış fayda planlarında çalışanlara ödenebilir faydalar katkının tutarı yerine planın şart ve koşullarını esas almaktadır. Çalışanlara sağlanacak faydalarla ilgili fon yükümlülüğü, yani aktüeryal ve yatırım riski işletmeye aittir. Bundan dolayı tanımlanmış fayda planlarının ölçümü ve muhasebeleştirilmesi tanımlanmış katkı planlarından çok daha karmaşıktır (Nandakumar, Ghosoh, Alkafaji et al, 2010: 98).

Tanımlanmış faydaların muhasebeleştirilmesinde işveren aşağıdaki kilit bilgileri belirlemek zorundadır (Nandakumar, Ghosoh, Alkafaji et al, 2010: 98):

 Çalışanların cari veya geçmiş dönemlerde yerine getirmiş oldukları hizmete karşılık elde ettikleri faydanın aktüeryal teknikler (demografik, finansal varsayımlar gibi) kullanarak güvenilir şekilde tahmini,

 Gelecekte ödenecek tanımlanmış fayda yükümlülüğünün iskonto edilmiş değeri,

 Çalışanlara sağlanan uzun vadeli faydalar için oluşturulan fonlar tarafından elde tutulan varlıklar ve nitelikli sigorta poliçelerinden oluşan plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri,

 Aktüeryal tekniklerle yapılan tahminle gerçekleşen tutar arasındaki farktan kaynaklanan muhasebeleştirilecek aktüeryal kazanç ve kayıpların tutarı (örneğin gelecekte ödeneceği varsayılan kıdem tazminatı tutarı ile gerçekleşen tutar arasındaki fark gibi),

 Plandaki herhangi bir değişiklikten dolayı ortaya çıkan geçmiş dönem hizmet maliyeti (örneğin, işletme yönetiminin planı iptal etmesi gibi),

36

 Planın sona ermesi, değiştirilmesi veya kapsamının daraltılması veya genişletilmesi sonucunda meydana gelen kazanç veya kayıplar (örneğin, çalışan sayısındaki azalmanın planın yeniden yapılandırmasında dikkate almak).

Tanımlanmış fayda planlarında, gelecekteki yükümlülüklerin karşılanması için işveren tarafından bu amaçla kurulmuş olan başka bir işletmeye (fona) varlık devri mümkündür.

İşletme tarafından gerçekleştirilen bu uygulama kapsamında fona devredilen varlıkların işletmenin yükümlülüğünü karşılama derecesine bağlı olarak aşağıda tanımlanan eksik, aşırı ve tam fonlama olmak üzere üç farklı fonlama tipi ortaya çıkabilmektedir (Durgut ve Kaya, 2013: 3):

 Eksik fonlama: İşletmenin fona devrettiği varlıkların değerinin emeklilik yükümlülüğünün hesaplanan bugünkü değerinin altında olmasıdır. İşletme bu farkı kapatmak için (1) fona yapılacak katkıları artırabilir, (2) fonun büyümesi amacıyla katkıları yatırıma yönlendirebilir, (3) açığı kendisi finanse edebilir.

 Aşırı fonlama: İşletmenin fona devrettiği varlıkların değerinin emeklilik yükümlülüğünün hesaplanan bugünkü değerinden fazla olmasıdır. İşletme, fon fazlalığını eritmek için (1) prim ödemeyi durdurabilir, (2) aradaki fazlalığı çalışanların maaşına ekleyebilir, (3) çalışan ile işletme arasında paylaşabilir veya (4) işletme tarafından kullanabilir.

 Tam fonlama: İşletmenin fona devrettiği varlıkların değerinin emeklilik yükümlülüğünün hesaplanan bugünkü değeriyle eşit olmasıdır.

TMS 19 Standardında 2011 yılında yapılan ve 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren geçerli olan değişikliklerle belirsiz olan birçok konuya açıklık getirilmiş ve uygulamada değişiklikler olmuştur. Başlıca değişiklikler: (1) tazminat yükümlülüğü aralığı mekanizması uygulamasının kaldırılması, (2) tanımlanmış fayda planlarında aktüeryal kazanç ve kayıpların bilançoda diğer kapsamlı gelir altında raporlanması ve (3) kısa ve uzun vadeli personel sosyal hakları ayrımının personelin hak etmesi prensibine göre değil de yükümlülüğün tahmini ödeme tarihine göre belirlenmesidir.

2013’den önce yürürlükte olan TMS 19’da, aktüeryal varsayımlar ile gerçekleşen durum arasındaki farklardan kaynaklanan aktüeryal kazanç ve kayıpların muhasebeleştirilmesinde sermaye yaklaşımı ve koridor yaklaşımı gibi iki alternatif yöntem vardı. Sermaye yaklaşımını tercih eden işletmeler, aktüeryal kazanç ve kayıpları

37

doğrudan doğruya özkaynaklar hesap sınıfında (diğer kapsamlı gelirde) dolayısıyla da bilanço içinde kaydetmekteydi. Koridor yöntemini tercih edenler ise, aktüeryal kazanç ve kayıpların, plan varlıklarının gerçeğe uygun değeri ile tanımlanmış fayda yükümlülüğünün bugünkü değerinden büyük olanının %10’unu göre belirlenen sınırı aşması durumunda sınırı aşan kısmı gelir tablosunda kayda almaktaydı (PWC, 2013b:

2-3).

Yapılan değişiklikle, koridor metodu yürürlükten kaldırılmış ve giderlerin net fonlama temelinde hesaplanması öngörülmüştür. Yeni bir kavram olan yeniden ölçüm, aktüeryal kazanç ve zararların kâr veya zarar yerine diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Emeklilik planları olarak da adlandırılan tanımlanmış katkı ve fayda planlarının temel özellikleri Tablo 1.2’de özetlenmiştir.

Tablo 1. 2. Emeklilik Planlarının Özellikleri

Tanımlanmış Katkı Planları Tanımlanmış Fayda Planları Çalışan ödediği katkı payları sonucunda oluşan

fonun tutarından bireysel olarak sorumludur.

Fonlama fazlası verdiğinde işveren katkısı azaltılır,

açık oluştuğunda ise işveren katkısı artırılır.

Enflasyonun olmadığı ve istikrarın hâkim olduğu

koşullara daha uygundur. Yüksek enflasyon ve belirsizliğin hâkim olduğu koşullara daha uygundur.

Yatırım riski ve aktüeryal risk çalışan

üzerindedir. Yatırım riski ve aktüeryal risk işletme üzerindedir.

İşletmenin gelecekte ödenecek faydaya ilişkin bir

taahhüdü yoktur. İşletmenin gelecekte ödenecek faydaya ilişkin bir taahhüdü vardır.

Kaynak: Durgut, (2012): 57

Tablo 1.2.’de özetlendiği gibi işten ayrılma sonunda çalışanlara sağlanan faydaları düzenleyen tanımlanmış katkı veya fayda planı şeklindeki emeklilik planları risklilik, yükümlülük, uygulanma koşulları açısından değişik özelliklere sahiptir. Tanımlanmış katkı planlarında, tanımlanmış fayda planlarının aksine, oluşan fonun tutarı ve bu fonla ilgili yatırım riski çalışana aittir ve işletmenin katkı payını ödemekten başka hiçbir sorumluluğu yoktur.

38

3.1.4.2.1. Tanımlanmış Fayda Planlarının Ölçümü ve Muhasebeleştirilmesi

Tanımlanmış fayda planlarının raporlanmasında aşağıdaki nedenlerden dolayı özellik arz eden bazı hesapların kullanılması gereklidir (Durgut ve Kaya, 2013: 14):

 Tanımlanmış fayda planlarının dönem sonu finansal durum tablosu ve döneme ait kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosunda raporlanan unsurlar içermesi,

 Planların içeriğini oluşturan unsurların çeşitliliği,

 Yükümlülüğün belirlenmesinde değişik faktörlerin dikkate alınması,

 Riskin azaltmak amacıyla fona varlık devrinin yapılması.

Uygulanması yasal mevzuat bakımından zorunlu olan Tekdüzen Hesap Planı (THP), muhasebe standartlarının gerektirdiği açılması gereken birçok muhasebe hesaplarını içermemektedir. Uzmanlar arasında hangi hesapların açılıp kullanılacağı konusunda fikir birliği de yoktur.

Çalışmamızdaki örneklerin ve uygulama bölümünün muhasebeleştirilmesinde, çeşitli araştırmalardan esinlenerek aşağıda tanımı yapılan muhasebe hesapları kullanılmıştır (Akdoğan ve Sevilengül, 2007b – Aygün ve Kaya, 2013 – Özdemir ve Varıcı, 2015 – Örten ve Kurt, 2011 – Durgut ve Kaya, 2013).

İşletmenin tanımlanmış fayda planı kapsamındaki yükümlülüklerin karşılanması için başka bir işletmeye (fona) varlık aktardığı veya ödeme yaptığı durumlarda kullanılması önerilen muhasebe hesapları:

140 Plan Varlıklarından Alacaklar: İşletmenin tanımlanmış fayda planı kapsamındaki yükümlülüklerin karşılanması için başka bir işletmeye (fona) varlık aktardığı veya ödeme yaptığı durumlar nedeniyle ortaya çıkan ve bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde fondan tahsil edilecek alacakların kaydedildiği hesaptır. Karşı hesaplar, 100 Kasa, 642 Faiz Gelirleri ve 240 Plan Varlıklarından Alacaklar olabilir.

Hesabın işleyişi: Fona yapılan katkılara bağlı olarak bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde fondan tahsil edilecek bir alacağın doğması durumunda bu hesaba borç; alacağın tahsil edilmesi durumunda ise bu hesaba alacak kaydedilir.

39

240 Plan Varlıklarından Alacaklar: İşletmenin tanımlanmış fayda planı kapsamındaki yükümlülüklerin karşılanması için başka bir işletmeye (fona) varlık aktardığı veya ödeme yaptığı durumlar nedeniyle ortaya çıkan ve on iki ay içinde tahsil edilmeyecek alacakların kaydedildiği hesaptır.

Hesabın işleyişi: Fona aktarılan varlıklara bağlı olarak ortaya çıkan alacaklar ile söz konusu varlıkların gerçeğe uygun değerinde meydana gelen artışlar bu hesabın borcuna; fondan tahsil edilen tutarlar ise alacağına kaydedilir. Bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde fondan tahsil edilecek alacaklar bu hesaptan 140 Plan Varlıklarından Alacaklar Hesabı’na aktarılır.

184 Ertelenmiş Emeklilik Giderleri: Tanımlanmış fayda planları kapsamında ortaya çıkan ve on iki ay içinde gider veya maliyet hesaplarına aktarılacak emeklilik giderlerinin kaydedildiği hesaptır.

Hesabın işleyişi: Bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde gider veya maliyet hesaplarına aktarılacak emeklilik giderleri 284 Ertelenmiş Emeklilik Giderleri Hesabı’nın alacağına karşılık, bu hesaba borç kaydedilir. Emeklilik giderlerinin, gider veya üretim maliyet hesaplarına aktarılması durumunda ise bu hesaba alacak, ilgili gider veya üretim maliyeti hesabına borç kaydedilir.

284 Ertelenmiş Emeklilik Giderleri: Tanımlanmış fayda planları kapsamında ortaya çıkan ve on iki ay içinde gider veya maliyet hesaplarına aktarılmayan emeklilik giderlerinin kaydedildiği hesaptır.

Hesabın işleyişi: Cari dönemde ortaya çıkan ve on iki ay içinde gider veya maliyet hesaplarına aktarılmayan emeklilik giderleri 474 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar Hesabı’nın alacağına karşılık bu hesaba borç kaydedilir. Bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde gider veya maliyet hesaplarına aktarılacak emeklilik giderleri ise 474 hesaba alacak, 184 Ertelenmiş Emeklilik Giderleri Hesabı’na borç kaydedilir.

374 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar: Bu hesap bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde ödenecek tanımlanmış fayda planı kapsamındaki yükümlülüklerin kayda alınmasında kullanılmaktadır.

40

Hesabın işleyişi: On iki ay içinde ödenecek olan tanımlanmış fayda planı kapsamında ortaya çıkacak bir yükümlülük bu hesaba alacak; ilgili bir gider ya da üretim maliyeti hesabına borç kaydedilir. Söz konusu yükümlülüğün ödenmesi durumunda bu hesaba borç, ilgili ödeme hesabına ise alacak kaydedilir. Ayrıca, bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde ödenmesi gereken faydalardan kaynaklanan yükümlülük 474 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar Hesabı’nın borcuna karşılık bu hesabın alacağına kaydedilir.

474 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar: Tanımlanmış fayda planı kapsamında ortaya çıkan yükümlülüklerin kaydedildiği hesaptır.

Hesabın işleyişi: Tanımlanmış fayda planı kapsamındaki bir yükümlülük bu hesaba alacak ilgili bir gider veya üretim maliyeti hesabına borç kaydedilir. Bilanço tarihi itibariyle ödenmesi on iki ay içinde gerçekleştirilecek olan faydalar ise bu hesaptan 374 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar Hesabı’na aktarılır.

642 Faiz Gelirleri: Plan varlıklarının değerinde meydana gelen artışların kaydedildiği hesaptır.

Hesabın işleyişi: Plan varlıklarının değerinde meydana gelen artışlar bu hesabın alacağına karşılık 140/240 Plan Varlıklarından Alacaklar Hesabı’na borç kaydedilir.

İşletme tanımlanmış fayda kapsamındaki yükümlülüğünü yerine getirmek için kıdem tazminatı karşılığı ayırdığı durumlarda kullanılması önerilen muhasebe hesapları:

183 Ertelenmiş Vergi Varlıkları

Tanımlanmış fayda planına bağlı olarak ortaya çıkan ve on iki ay içinde gider hesaplarına aktarılacak vergi varlıklarının kaydedildiği hesaptır. Oniki ay içinde giderleştirilmesi kesin olan ertelenmiş vergi varlığının duran varlık yerine dönen varlık olarak raporlanması Kavramsal Çerçeve, TMS 1 Finansal Tabloların Sunuluşu Standardı ve Muhasebe Uygulama Genel Tebliğleri açısından gereklidir. Bundan dolayı bu hesabın kullanılmasının daha uygun olacağı tarafımızca önerilmiştir.

Hesabın işleyişi: Bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde gider hesaplarına aktarılacak vergi varlıkları 283 Ertelenmiş Vergi Varlıkları Hesabı’nın alacağına karşılık, bu hesaba borç kaydedilir. Kıdem tazminatı ödendiğinde, gider hesaplarına aktarılması

41

durumunda ise bu hesaba alacak, 693 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir/Gider Etkisi hesabına borç kaydedilir.

Bu hesabın kullanılmasına hiçbir çalışmada rastlanmamıştır. Kanaatimizce, 283 Ertelenmiş Vergi Varlıklarının borcunda bekleyen tutarın oniki ay içinde mahsup edilmesi kesin olduğu dönemden bir önceki dönem sonunda, ilgili tutarın 183 Ertelenmiş Vergi Varlıkları Hesabına aktarılması, hem Finansal Raporlamaya İlişkin Kavramsal Çerçeveye hem de Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri açısından daha uygun olacaktır. Dönen varlıklarda olması gereken bir tutarın duran varlıklarda tutulması, finansal tablo kullanıcılarına doğru bilgi vermemektedir.

283 Ertelenmiş Vergi Varlıkları

Tanımlanmış fayda planına bağlı olarak ortaya çıkan ve on iki ay içinde gider hesaplarına aktarılmayacak vergi varlıklarının kaydedildiği hesaptır.

Hesabın işleyişi: Cari dönemde ortaya çıkan ve on iki ay içinde gider hesaplarına aktarılmayan kıdem tazminatı karşılıkları vergi alacağı 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı’nın alacağına veya 474 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar Hesabı’na karşılık bu hesaba borç kaydedilir. Bilanço tarihi itibariyle on iki ay içinde gider hesaplarına aktarılacak ertelenmiş vergi varlıkları ise bu hesaba alacak, 183 Ertelenmiş Vergi Varlıkları Hesabı’na borç kaydedilir.

555 Aktüeryal Kazanç ve Kayıplar (+ / -): Özkaynaklarda kayda alınması zorunlu olan tanımlanmış fayda planına bağlı olarak ortaya çıkan aktüeryal kazanç ve kayıpların kaydedildiği hesaptır. Gerek aktüeryal kazançların gerekse de aktüeryal kayıpların bu hesaba kaydedilmesi nedeniyle söz konusu hesap çift yönlü çalışma özelliğine sahiptir.

Hesabın işleyişi: Tanımlanmış fayda planına bağlı olarak ortaya çıkan aktüeryal kazançlar bu hesaba alacak, kayıplar ise borç kaydedilecektir. Bu hesap 474 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar Hesabı (Kıdem tazminatı ayrılıyorsa 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı) ile karşılıklı çalışmaktadır.

559 Özkaynaklarda Muhasebeleştirilen Gelir Giderlerin Vergi Etkisi (+ / -):

Özkaynaklarda kayda alınması zorunlu olan tanımlanmış fayda planına bağlı olarak ortaya çıkan aktüeryal kazanç ve kayıplardan kaynaklanan vergi varlığı veya borcunun

42

kaydedildiği hesaptır. Gerek vergi varlıklarının gerekse de vergi borçlarının bu hesaba kaydedilmesi nedeniyle söz konusu hesap çift yönlü çalışma özelliğine sahiptir.

Hesabın işleyişi: Ortaya çıkan aktüeryal kazançlardan kaynaklanan vergi varlığı veya borcu bu hesaba borç, kayıplar ise alacak kaydedilecektir. Bu hesap 183/283 Ertelenmiş Vergi Varlıkları Hesabı ile karşılıklı çalışmaktadır.

693 Sürdürülen Faaliyetler Ertelenmiş Vergi Gelir/Gider Etkisi: Ertelenmiş vergi varlığı veya borcunun gelir veya gider olarak kaydedildiği hesaptır.

Hesabın işleyişi: Ortaya çıkan vergi varlığı bu hesabın alacağına, 283/183 Ertelenmiş Vergi Varlıkları Hesabı’nın borcuna veya alacağına kaydedilir.

Tanımlanmış fayda planlarının muhasebeleştirilmesinde ve finansal tablolara yansıtılmasında yapılacak işlemler şunlardır (TMS 19, Md: 57):

(a) Açık veya fazlanın belirlenmesi:

 Çalışanların cari veya önceki dönemlerde yerine getirdiği hizmetleri karşılığında hak ettikleri faydanın işletmeye olan son maliyetini güvenilir bir şekilde tahmin etmek amacıyla aktüeryal bir tekniğin (öngörülen yükümlülük yönteminin) kullanılması. Bu yöntemde, işletme yönetimi cari ve önceki dönemlerle ilgili

 Çalışanların cari veya önceki dönemlerde yerine getirdiği hizmetleri karşılığında hak ettikleri faydanın işletmeye olan son maliyetini güvenilir bir şekilde tahmin etmek amacıyla aktüeryal bir tekniğin (öngörülen yükümlülük yönteminin) kullanılması. Bu yöntemde, işletme yönetimi cari ve önceki dönemlerle ilgili

Belgede T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANA BİLİM DALI MUHASEBE VE FİNANSMAN BİLİM DALI (sayfa 51-0)