İş ilişkisinin sona erdirilmesinden dolayı sağlanan faydalar; normal emeklilik tarihinden önce çalışanın işine son verilmesine ilişkin işletme yönetimi kararı veya işine son verilmesi karşılığında çalışanın kendisine teklif edilen faydaları kabul etmesinden dolayı çalışanlara sağlanan faydalardır (TMS 19, Md: 8). Bu tür faydalar, işten çıkarma tazminatı ve ihbar tazminatıdır.
5.1. İşten Çıkarma Tazminatı
İşten çıkarma tazminatı işletmenin finansal olarak krize girdiğinde veya yapılan teknolojik yatırımlardan dolayı çalışan sayısı azaltma sonucunda çalışana ödenen tazminattır. İşten çıkarma tazminatı tutarı ve ödeme tarihi konusunda işçi ve işveren karşılıklı pazarlıkla anlaşırlar. Çalışanın kazanılmış hakkı olan kıdem tazminatı ve kullanmadığı ücretli izinler bu tazminata ilave edilir.
İşten çıkarma tazminatları olarak da adlandırılan bu faydalar gider olarak muhasebeleştirilir. Eğer ödenecek tazminatlar, raporlama döneminden sonra on iki ay
20.11.2016
693 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER ERTELENMİŞ VERGİ GELİR/GİDER ETKİSİ
283 ERTELENMİŞ VERGİ VARLIKLARI
Çalışanlara sağlanan yükümlülük kaydının vergi varlığı etkisinin mahsubu
_____________________ / __________________________
1.420,27
1.420,27
152
içinde ödenecekse 374 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar Hesabı’nda, raporlama döneminden sonra on iki aydan daha uzun sürede ödenecekse yükümlülük iskonto edilerek 474 Çalışanlara Sağlanacak Diğer Faydalara İlişkin Karşılıklar Hesabı’nda izlenmelidir.
İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir (4857 Sayılı İK, Md: 29). İşyerinde çalışan işçi sayısı:
20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,
301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,
İşine 17’nci madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.
Örnek:
ABC A.Ş. yönetimi, işletmenin içinde bulunduğu finansal sorunlardan dolayı 10 çalışanını ikna ederek kişi başı 5.000,00.-TL ödeyerek işten çıkarmaya 01.01.2013 tarihinde anlaşmıştır ve ödeme 10.02.2014 tarihinde yapılacaktır. Ödeme vadesi oniki ayı geçtiği için yükümlülük tutarı iskonto edilerek hesaplanacak ve muhasebeleştirilecektir. İskonto oranı 0,89 varsayımıyla yükümlülük aşağıdaki gibi kayıt edilecektir.
Yükümlülük Tutarı = Çalışan Sayısı x Kişi Başı Ödenecek Tutar x İskonto Oranı = 10 x 5.000,00 x 0,89 = 50.000,00 x 0,89 = 44.500,00.-TL Ertelenmiş Vergi Etkisi = 44.500,00 x % 20 = 8.900,00.-TL
01.01.2013 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 283 ERTELENMİŞ VERGİ VARLIKLARI 474 ÇALIŞANLARA SAĞLANACAK DİĞER FAYDALARA İLİŞKİN KARŞILIKLAR
693SÜRDÜRÜLENFAALİYETLERERTELENMİŞ
VERGİGELİR/GİDERETKİSİ Toplu işten çıkarma tazminatı kaydı
44.500,00 8.900,00
44.500,00 8.900,00
01.01.2013
153 900 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 901 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER KARŞILIĞI
2013 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde ticari kâr’a ilave edilecek tutarın nazım hesaplara kaydı
Uzun vadeli yükümlülüğün kısa vadeli yükümlülük hesabına _____________________ / __________________________
Cari dönem faiz maliyeti = 44.500,00 x % 12,36 = 5.500,00.-TL 01.01.2014 Damga Vergisi Kesintisi = 50.000,00 x % 0,759 = 379,50.-TL Net Ödenecek Tazminat = 50.000,00 – 7.879,50 = 42.120,50.-TL
10.02.2014
374 ÇALIŞANLARA SAĞLANACAK DİĞER FAYDALARA İLİŞKİN KARŞILIKLAR 335 PERSONELE BORÇLAR
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR Toplu işten çıkarma tazminatı ödeme tahakkuku
_____________________ / __________________________
50.000,00
41.120,50 7.879,50
İşten çıkarma tazminatı SGK prim kesintisinden muaftır (5510 Sayılı Kanun, Md. 80/b).
154 5.2. İhbar Tazminatı
İhbar tazminatı, süresi belli olmayan sürekli iş sözleşmelerinin bildirim şartına uyulmadan (işletmenin çalışanı işten çıkaracağını ihbar etmeden veya çalışanın işten çıkacağını işletmeye bildirmeden) feshi halinde, bildirim süresine uymayan tarafın (işçi veya işveren) son hak edilen ücret baz alınarak ödediği tazminattır.
İş sözleşmesini performansa, işçinin davranışlarına, işin, işletmenin veya işyerinin gereklerine dayalı olarak fesih etmek isteyen işveren, feshi yazılı olarak ve bu sürelere bağlı kalarak işçiye iletmekle yükümlüdür. İş sözleşmesini 4857 Sayılı İş Kanunu 17.
Maddesinde belirtilen ihbar süresine uymadan fesih eden işveren, bu sürenin ücretini ihbar tazminatı olarak ödemekle yükümlüdür.
İK’nda, iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa yazılı olarak bildirilmesi esastır. 6 aya kadar süren çalışmalarda 2 hafta, 6 aydan 1,5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta, 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta, 3 yıldan uzun süren çalışmalarda 8 hafta bildirim süresi uygulanmaktadır. Bu süreler asgari olup sözleşme ile artırılabilir (4857 Sayılı İK, Md: 17).
Öte yandan; iş sözleşmelerinin işçi tarafından feshi, işveren tarafından deneme süresi içinde veya 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesi ile belirlenen haklı sebeplere dayanarak feshi halinde işçiye herhangi bir ihbar tazminatı ödenmeyecektir (4857 Sayılı İK, Md: 19). İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle fesih esasları dışında bir nedenle feshi halinde aynı bildirim süreleri işçi içinde geçerli olup, buna aykırı iş sözleşmesi fesihlerinde işverenin ihbar tazminatı talebi de gündeme gelebilecektir (4857 Sayılı İK, Md: 17/2).
İhbar süresi tespit edildikten sonra bu süreye karşılık gelen aylık brüt gelir giydirilmiş aylık brüt ücret üzerinden hesaplanır. Gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılır, prim kesintisi yapılmaz.
Örnek:
10 yıldır bir işletmede çalışan personelin ihbar tazminatı ve yasal kesintilerden sonra ödenecek net tutarın hesaplaması şöyledir:
155
Çalışanın son 30 günlük brüt maaş 2.850,00.-TL ise, 10 yıldır çalıştığı için 8 haftalık ihbar tazminatı hak edecektir.
Günlük ücret: 2.850,00 / 30 gün = 95,00.-TL Haftalık ücret: 95,00 x 7 gün = 665,00.-TL
Brüt ihbar tazminatı: 665,00 x 8 hafta = 5.320,00.-TL Gelir Vergisi Stopajı: 5.320,00 x % 15 = 798,00.-TL Damga Vergisi: 5.320,00 x % 0,759 = 40,38.-TL
Net ihbar tazminatı: 5.320,00 – ( 798,00 + 40,38) = 4.481,62.-TL 20.10.2013
780 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 335 PERSONELE BORÇLAR
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 001 Gelir Vergisi: 798,00
001 Damga Vergisi: 40,38 İhbar tazminatı Tahakkuku
_____________________ / __________________________
5.325,26
4.486,88 838,38
20.10.2013 335 PERSONELE BORÇLAR
103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) İhbar tazminatı ödeme kaydı
_____________________ / __________________________
4.486,88
4.486,88
TMS 19 Standardı, iş ilişkisinin sona erdirilmesinden dolayı sağlanan faydalar olarak sadece ödenecek tazminatlardan bahsetmekte ama mevzuatta yer alan ihbar tazminatına hiç değinmemektedir.