Başarısız Devlet: Anlam, Kavram ve Ölçütler
Covid 19 Yayılma Sürecinde Devletler ve Uluslararası Toplumun Performansı
1- Pandeminin Ortaya Çıkışı ve Yayılma Süreci
1 Şubat 2020 tarihinde ‘New England Journal of Medicine’ dergisinde Alman araştırmacılar Camilla Rothe vd. tarafından yayınlanan bir makalede anlatılan bir hikaye Covid 19 virüsünün temel özelliğini ve bu virüsle mücadele etmenin güçlüklerini, bu mücadelenin küresel bir uyum ve eşgüdüm içinde yapılmaması halinde salgının dünyayı çok kısa bir sürede ve çok kötü şekilde etkileyeceğini gözler önüne sermişti. Anlatılan olayda, Çin’in en büyük ticaret ve finans kenti olan Şangay'da yaşayan bir kadını Wuhan'da yaşayan annesi ve babası bir hafta sonu için 16 Ocak'ta ziyarete gelirler.
Anne ve baba hafta sonunu kızlarıyla geçirdikten sonra Wuhan’daki evlerine dönerler. Aile Wuhan’a döndükten kısa bir süre sonra yüksek bir ateş ve ağrı şikayeti ile bir sağlık kuruluşuna gittiklerinde korona virüs teşhisi ve zatürre belirtileri ile hastaneye yatırılırlar. Bu arada ailenin kızı, anne babası Şangay'dan ayrıldıktan iki gün sonra 19 Ocak'ta çalıştığı bir Alman şirketi ile iş görüşmeleri yapmak üzere Almanya'ya gider ve orada şirketin merkezinde bir dizi toplantılara ve iş yemeğine katılır. 22 Ocak'ta Şangay'a dönüşünde uçakta o da hastalanır. Şangay’a vardıktan sonra yapılan tetkiklerde konulan teşhis yeni bir korona vakasıdır. Çinli iş kadını Alman şirketine durumunu haber verir ancak
bu kadınla iş görüşmelerine katılan iki erkek çalışan 24 Ocak'ta aynı semptomlar ve şikayetlerle hastaneye kaldırılır. Kısa bir süre sonra 26 Ocak'ta da bu iki kişi ile aynı iş yerinde çalışan, Çinli iş kadınıyla bahsi geçen iş seyahati sırasında hiç görüşmemiş olan iki kişi daha korona şüphesi ile hastalanır ve yapılan test sonuçları pozitiftir. Almanlar Webasto isimli şirketi ve çalışanlarını ikinci vakadan sonra gözlem altına alır ve Stockdorf'daki bu şirketi tatil ederler. Belli ki, Çinli iş kadınına hastalık Wuhan'da yaşayan anne ve babası tarafından, Almanya'daki otomobil yedek parça dağıtım şirketi personeline de virüs bu Wuhan'lı ailenin kızı tarafından taşınmıştır. Bu zincirin her aşamasında da hastalık henüz ateş gibi bir belirti göstermeden önce, virüsün henüz kuluçka döneminde bulaşmış ve kişiden kişiye taşınmıştır.
Bu olay, bir yıl içinde dünyada önemli bir yayılma kaydeden yeni korona virüsün hemen hemen temel niteliğini daha o tarihte ortaya çıkarmıştı. Ayrıca, aynı olay veya benzeri başka vakalar da pandeminin başında hemen hemen bütün ülkelerin virüsün ülkeden ülkeye veya kentten kente taşınmasını önlemek için almış oldukları temel önlem olan termal kamera taramasının yetersizliğini daha o günden ortaya çıkardı. Bugün bile insanların yoğun bir şekilde bulundukları alışveriş merkezleri, hastaneler ve havalimanlarında hala kullanılan termal kamera tarama önlemi ileri vakaları tespit etmede yararlı olsa da henüz belirti vermeyen vakaları belirlemede ve hastalığın yayılmasını önlemede yetersiz ve büyük ölçüde yanıltıcı bir yöntemdir. Yukarıdaki olaydan elde edilen bilimsel verilere bakıldığında belirti vermeyen vakalara karşı daha etkin önlemler alınmasının gerekliliği açıkça görülmüş, bazı ülkeler termal kameralı tarama önlemi yanında ayrıca temaslı olma ihtimali yüksek olan ülke ve bölgelerden seyahat eden kişileri 14 günlük izolasyona tabi tutmaya başlamışlardır. Ancak daha etkili olan bu yöntem pek çok ülkede etkin ve yaygın olarak uygulanamamış, hatta uygulamada bazı idari zafiyetler de kaydedilmiştir.
Virüsün özellikleri, taşıdığı riskler ve ülkelerin ve toplumların korona virüsün yayılmasıyla yüzleşeceği sorun ve riskler daha ilk baştan belli olmasına rağmen nüfus, coğrafi konum ve toplumsal özellikleri bakımından avantajlı olan çok az ülke hariç bütün ülkeler ve uluslararası toplum Covid 19 salgınında şimdiye kadar başarılı bir izolasyon, yayılmayı önleme, test, tedavi ve aşılama performansı gösterememiştir. Bu yargıya varmak için, yeni korona virüs salgınının yerküre çapında yayılmasında aşağıdaki olay ve gelişmelerin kronolojik dizilimi yeterli veri sağlamaktadır.
12 Aralık 2019 Çin’de ilk vaka Wuhan kentinde görüldü.
31 Aralık 2019 Hubei eyaletine bağlı Vuhan kentinde kaynağı bilinmeyen gizemli bir solunum yolu rahatsızlığının ortaya çıktığını Dünya Sağlık Örgütü'ne bildirdi.
31 Aralık 2019 Wuhan’daki Huanan Deniz Ürünleri Pazarı ile teması bulunan 27 kişide daha
“gizemli hastalığın” görüldüğü açıklandı.
7 Ocak 2020 Dünya Sağlık Örgütü, hastalığın SARS olmadığını, yeni tip bir koronavirüsten kaynaklandığını açıkladı.
11 Ocak 2020 Wuhan yerel sağlık otoriteleri virüsün kentte salgına dönüştüğünü açıkladı ve ilk can kaybı yaşandı.
13 Ocak 2020 Tayland hükümeti, Vuhan’dan gelen bir kadında virüsün tespit edildiğini açıkladı ve böylece virüs Çin dışında ilk kez tespit edildi.
16 Ocak 2020 Japonya ilk korona virüs vakasını dünya ile paylaştı.
18 Ocak 2020 Wuhan’da 59 kişide daha virüs tespit edildi, can kaybı 3’e çıktı.
19-20 Ocak 2020
Wuhan’da 136 yeni vaka daha tespit edildi.
20 Ocak 2020 Güney Kore ilk vaka ile virüsün görüldüğü dördüncü ülke oldu.
21 Ocak 2020 Çin’de vaka sayısı 300, vefat sayısı da ve 6 kişiyi buldu.
21 Ocak 2020 Dünya Sağlık Örgütü, virüsün insandan insana bulaştığını açıkladı.
21 Ocak 2020 Amerika Birleşik Devletleri'nde (Seattle) ilk vaka tespit edildi.
22 Ocak 2020 Çin’de vaka sayısı 440’a çıktı, can kaybı 9’a ulaştı.
23 Ocak 2020 Çin Hükümeti Vuhan'ı karantinaya aldı ve 11 milyon nüfuslu kente tüm girişler ve çıkışlar yasaklandı.
23 Ocak 2020 Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Ghebreyesus, aksine uzman görüşlerine rağmen salgının uluslararası boyutta bir endişe kaynağı olmadığını açıkladı.
23 Ocak 2020 Japonya ve ABD, birer yeni vaka daha açıkladı.
23 Ocak 2020 Nepal’de de ilk vaka tespit edildi.
24 Ocak 2020 Çin’de ölü sayısı 26'ya, vaka sayısı 830'a çıktı.
25 Ocak 2020 Avustralya, Malezya, Kanada ve Fransa’dan ilk vakalar rapor edildi. Böylece, Avrupa'da ilk korona virüs vakası Fransa'da görülmüş oldu.
28 Ocak 2020 DSÖ Genel Direktörü Tedros Ghebreyesus, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile Pekin'de görüştü ve Pekin Hükümeti, DSÖ çatısı altında uzmanlardan oluşan bir heyetin Çin’e gönderilmesini kabul etti. Aynı gün Çin’de toplam vaka sayısı 5 bin 974, vefat sayısı da 132’ye ulaştı. Dünyadaki toplam vaka sayısı ise 6 bini geçti.
29 Ocak 2020 Birleşik Arap Emirlikleri'nde görülen vakalar Orta Doğu ülkelerindeki ilk vakalar olarak kayda geçti. Aynı gün Avrupa’daki vaka görülen ikinci ülke Finlandiya oldu.
30 Ocak 2020 Filipinler ve Hindistan’da ilk vakalar açıklandı. Çin Halk Cumhuriyeti pek çok şehir ve eyalette seyahat kısıtlamaları ve karantina uygulamalarına başladı.
30 Ocak 2020 DSÖ, koronavirüs (Covid-19) salgınına karşı uluslararası acil durum ilan etti.
Bunun üzerine birçok ülke daha ileri tedbirler almaya başladılar. Örneğin, ABD Yönetimi Çin'e seyahat yasağı getirdi. Bu arada AB, ABD ve Türkiye dahil pek çok ülke vatandaşlarını Wuhan ve Çin’den tahliye etmeye başladılar.
30 Ocak 2020 ABD, 6 yeni vaka sayısı ile birlikte ülke genelinde "kamu sağlığı acil durumu"
ilan ettiğini duyurdu.
31 Ocak 2020 İngiltere, İspanya, Rusya ve İsveç’te ilk vakaların görüldüğü açıklandı.
31 Ocak 2020 İngiltere, Rusya, İsveç ve İspanya'da ilk koronavirüs vakalarının görüldüğü duyuruldu. Aynı gün İtalya'da ilk iki Çinli turist ülkedeki ilk koronavirüs vakaları olarak kayda geçtiler.
1 Şubat 2020 Çin'de, teyit edilen vaka sayısı 14 bin 380'i, can kaybı ise 300'ü geçti.
2 Şubat 2020 Filipinler’de Çin dışındaki ilk ölüm rapor edildi.
4 Şubat 2020 Hong Kong’da da ilk can kaybı duyuruldu.
5 Şubat 2020 Türkiye, Çin'den gelen tüm uçuşları durdurdu.
9 Şubat 2020 Covid 19 kaynaklı can kaybı sayısı 800'ü geçti ve bu sayı ile yeni salgın hastalık 2002-2003'te yaşanan SARS salgınındaki toplam can kayıplarını geçti. SARS kaynaklı toplam can kaybı 773 olarak biliniyor. Burada dikkat çeken şey, SARS’tan iki yılda toplam 773 kişi ölürken Covid 19 salgınında ilk iki ayda daha fazla insanın ölmesiydi ve bu alarm vericiydi.
10 Şubat 2020 İngiltere Sağlık Bakanlığı, korona virüs salgını kamu sağlığı için 'yakın ve önemli bir tehdit' olarak tanımladı.
11 Şubat 2020 Daha önce 2019nCoV adı verilen hastalık için COVID-19 (Corona Virus Desease -19) terimi benimsendi.
12 Şubat 2020 Japonya'ya girişine izin verilmeyen Diamond Princess yolcu gemisinde 175 yolcuda Covid tespit edildi. Günlerce denizde bekletilen gemide hastalık hızla yayıldı.
14 Şubat 2020 Mısır’da açıklanan ilk vaka ile korona virüs Afrika kıtasına da sıçramış oldu. Aynı gün Çin Yönetimi’nin açıklamasına göre, ülke genelinde 1716 sağlık çalışanının virüse yakalandığını ve 6'sının hayatını kaybettiğini duyurdu. Bu rakamlar sağlık personellerinin salgın hastalığa karşı açık ve riskli durumlarını teyit ediyordu.
15 Şubat 2020 Avrupa kıtasındaki korona virüs kaynaklı ilk ölüm haberi, kıtada ilk vakanın daha önce açıklanmış olduğu Fransa’dan geldi. Çin’den dönen yaşlı bir turist olarak kaydedilen bu ölüm aynı zamanda Aysa kıtası dışındaki ilk can kaybıydı.
17 Şubat 2020 Çin’deki toplam vaka sayısı 44 bini geçti.
19 Şubat 2020 Dünya genelinde Covid-19 kaynaklı ölüm sayısı 2 bini aştı. Bu sayı 9 Şubat’ta 800 civarındaydı.
19 Şubat 2020 Güney Kore’de günlük 104 vaka açıklandı. Böylece Güney Kore, ÇHC dışında virüsün en yüksek görüldüğü ülke oldu.
19 Şubat 2020 Çin hariç 26 ülkede günlük 1076 vaka tespit edildi. Bu rakamlara rağmen hala salgının merkezi Çin idi.
21 Şubat 2020 İran’da açıklanan vaka sayıları ile uyumlu olmayacak şekilde bir günde 4 ölüm haberi geldi. Bunun üzerine DSÖ, virüsün bu ülkede hızla yayılabileceği uyarısında bulundu.
21 Şubat 2020 İtalya'da ise ilk kez Covid-19'un insandan insana bulaştığı vakalar tespit edildi ve ülkede ilk can kaybı kaydedildi.
23 Şubat 2020 Güney Kore Devlet Başkanı Moon Jae-in, vaka sayısının 340'ı aşması üzerine 23 Şubat'ta ülkedeki alarm durumunu en üst seviyeye çıkardı. Bu durum, hükümete toplu taşımayı kısıtlama ve bazı ülkelerden gelen ziyaretçilerin yasaklanması gibi önlemler alma yetkisi de sağladı. Güney Kore, daha sonraki süreçte virüsü en sıkı kontrol eden ülkelerden biri haline geldi.
23 Şubat 2020 İtalya, virüsün Asya kıtası dışında en hızlı yayıldığı ülke konumuna yükseldi.
24 Şubat 2020 Kuveyt, Bahreyn, Afganistan, Irak ve Umman’dan ilk vaka haberleri geldi ve vakaların İran’dan dönen kişilerde görüldüğü açıklandı.
25 Şubat 2020 Cezayir, İtalya'dan geldiğini bildirdiği bir kişide Covid-19 görülüğünü duyurdu.
Bu, Afrika kıtasında görülen ikinci vaka oldu.
25 Şubat 2020 İsviçre, Hırvatistan ve Avusturya’da da ilk vakalar görüldü. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, Covid-19 virüsü ve yayılışı konusunda halkı ve yönetimi uyardı.
26 Şubat 2020 Brezilya’da ilk Covid-19 vakasını bildirildi. Bu vaka Latin Amerika'daki ilk vaka olarak kayıtlara geçti. Böylece, Antarktika dışında bütün kıtalarda virüs görülmüş oldu.
26 Şubat 2020 Yunanistan, Gürcistan, Kuzey Makedonya, Norveç, Romanya ve Pakistan ilk vakalarını açıkladılar.
26 Şubat 2020 İlk kez Çin dışındaki vaka sayıları (459) Çin’de açıklanan günlük vakaları (412) geçti.
26 Şubat 2020 Avrupa Komisyonu, üye devletlerden pandemi hazırlıklarını gözden geçirmelerini ve bunu nasıl uygulamayı planladıklarını komisyona bildirmelerini istedi.
27 Şubat 2020 Dünya genelinde enfekte kişi sayısı artmaya devam ederken 27 Şubat'ta Çin dışında 44 ülkede Covid-19 kaynaklı 54 ölüm hadisesi duyuruldu.
27 Şubat 2020 Suudi Arabistan, Umre programlarını askıya aldı.
28 Şubat 2020 DSÖ, Covid-19 konusunda küresel risk seviyesini 'yüksek'ten 'çok yüksek'e çıkardı. Nijerya, Yeni Zelanda, Belarus, Meksika, Litvanya, Azerbaycan, İrlanda ve İzlanda’da ilk Covid-19 vakaları tespit edildi.
29 Şubat 2020 ABD'de ilk can kaybı yaşandı. Trump Yönetimi İran, İtalya ve Güney Kore'ye seyahat kısıtlamaları getirdi.
7 Mart 2020 Dünya genelinde vaka sayısı 100 bini aştı.
10 Mart 2020 İtalya ülkede serbest dolaşımı kısıtlayarak kapsamlı karantina tedbirleri ilan etti.
İlk ve orta dereceli okullar ile üniversiteler tatil edildi, futbol ligleri durduruldu.
11 Mart 2020 Dünya Sağlık Örgütü koronavirüsün (Covid-19), pandemi (salgın) olarak nitelendirildiğini duyurdu. DSÖ ayrıca, Covit 19 nedeniyle o tarihe kadar 4 bin 291 can kaybı yaşandığını duyurdu
11 Mart 2020 Türkiye'de ilk vaka görüldüğü açıklandı.
12 Mart 2020 Türkiye'de ilk ve orta dereceli okullar ile üniversitelerde eğitime ara verildi.
13 Mart 2020 Dünya Sağlık Örgütü koronavirüs (Covid-19) salgınının merkez üssünün Asya’dan Avrupa’ya geçtiğini duyurdu. DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, dünya genelinde 123 ülke ve bölgeden 132 bin Covid-19 vakasının bildirildiğini belirterek, "5 bin kişinin hayatını kaybetmesi bir dönüm noktasıdır."
ifadesini kullandı.
13 Mart 2020 ABD Başkanı Donald Trump, koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle ülke genelinde "ulusal acil durum" ilan ettiğini açıkladı. Ayrıca Trump 50 milyar dolara kadar acil durum fonunun erişime açılacağını kaydetti.
15 Mart 2020 Salgının Afrika kıtasındaki 26 ülkeye yayıldığı açıklandı.
16 Mart 2020 İlk kez, Çin dışındaki enfekte kişi sayısı ve can kayıpları bu ülkede açıklanan rakamları geçti.
17 Mart 2020 Avrupa Birliği, üçüncü ülke vatandaşlarının üye ülkelere ve Schengen bölgesine yapacakları seyahatlere 30 günlük geçici kısıtlama getirdi.
19 Mart 2020 Dünya genelinde Covid-19'a yakalanan kişi sayısı dünya genelinde 200 bin seviyesini aştı.
19 Mart 2020 Salgının kaynağı Çin'de ilk kez yurt içi kaynaklı yeni vakaya rastlanmadığı bildirildi.
22 Mart 2020 Covid-19 vakaları 300 bini geçti. Koronavirüs salgınında ilk 100 bin vaka sayısına yaklaşık 3 ay, ikinci 100 bine (toplamda 200 bin) 12 gün ve 300 bine ise sadece 3 günde ulaşıldı.
23 Mart 2020 İngiltere de geniş karantina tedbirleri uygulamaya başlandı.
24 Mart 2020 Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) 2020 Tokyo Olimpiyatlarını 2021 yılına erteledi.
25 Mart 2020 Hindistan ülke genelinde 21 gün sokağa çıkma yasağı ilan etti. Ülkenin nüfusu dikkate alındığında bu yeryüzünde şimdiye kadar kaydedilmiş en geniş kapsamlı sokağa çıkma kararı ve uygulaması olarak kayıtlara geçti.
26 Mart 2020 ABD'de görülen Covid-19 vakalarının sayısı Çin'deki toplam vaka sayılarını geçti.
ABD en çok vaka görülen ülke oldu.
27 Mart 2020 Amerikan Kongresi salgın nedeniyle zarara uğrayan şahıs ve işletmelere yardım için 2,2 trilyon dolarlık bir ekonomik destek paketini ülke tarihinin en büyük yardım paketi olarak kabul etti.
27 Mart 2020 İngiltere Başbakanı Boris Johnson hastalandı ve 12 Nisan’a kadar iyileşemedi.
2 Nisan 2020 Dünyada vaka sayısı 1 milyonu aştı. (22 Mart’ta bu sayısı 300 bin idi)
7 Nisan 2020 Çin'de ilk kez yeni ölüm vakası bildirilmedi. Wuhan’da karantina sonlandırıldı.
8 Nisan 2020 Dünya genelinde Covid-19 vakaları 1,5 milyonu aştı.
9 Nisan 2020 Dünyada can kaybı 94 bini, Türkiye'de 900’ü geçti.
9 Nisan 2020 IMF 1929 Buhranı'ndan sonra yaşanan en kötü daralma olabileceğini açıkladı.
10 Nisan 2020 Dünya genelinde Covid-19 kaynaklı can kaybı 100 bini geçti.
11 Nisan 2020 ABD, 19 bin 882 can kaybı ile İtalya’yı geride bıraktı ve dünyada ilk sıraya yükseldi ve halen bu sırada yer alıyor. (Nisan 2021).
13 Nisan 2020 Fransa’da karantina süresi 11 Mayıs'a kadar uzatıldı.
13 Nisan 2020 Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Covid-19 kontrol önlemlerinin kademeli olarak kaldırılması gerektiği konusunda devletleri uyardı.
14 Nisan 2020 Tayvan'da yeni Covid-19 vakasına rastlanmadı.
14 Nisan 2020 Türk Hava Yolları, tüm dış hat uçuşlarını 20 Mayıs 2020'ye kadar durdurdu.
15 Nisan 2020 Dünyada koronavirüs vaka sayısı 2 milyonu, can kaybı 130 bini geçti.
19 Nisan 2020 Türkiye, 86 bin 306 vaka sayısı ile toplam vaka sayısında Çin'i geçti.
20 Nisan 2020 Batı Teksas tipi ABD petrolünün mayıs ayı vadeli fiyatı tarihte ilk defa 0 doların altına indi.
Nisan ayının gerisinde Almanya, İtalya, İspanya, Hollanda, Avusturya ve Fransa yavaş yavaş salgın tedbirlerini gevşetme kararlarını açıklamaya başladılar.
21 Nisan 2020 DSÖ korona virüsle mücadelede alınan yasak ve önlemlerin gevşetilmesi konusunda aceleci davranılmaması gerektiğini belirtti.
24 Nisan 2020 Türkiye’de 3 bin 122 yeni vaka tespit edildi ve toplam can kaybı 2 bin 600'e, vaka sayısı 104 bin 912'ye yükseldi. İlk kez iyileşen hasta sayısı yeni vaka sayısını geride bıraktı.
27 Nisan 2020 Yeni Zelanda yeni tip koronavirüse karşı verdiği savaşı "kazandığını" belirtti.
27 Nisan 2020 Çin Wuhan şehrindeki tüm Covid-19 hastalarının taburcu edildiğini söyledi.
28 Nisan 2020 Dünyada vaka sayısı 3 milyonu, can kaybı ise 211 bini geçti.
28 Nisan 2020 Türk Hava Yolları, daha önce durdurduğu uçuşların 1 ay daha başlamayacağını açıkladı.
29 Nisan 2020 Güney Kore'de 15 Şubat'tan itibaren ilk kez yurt içi kaynaklı vakaya rastlanmadı.
1 Mayıs 2020 ABD'de Covid-19 kaynaklı ölümler 64 bine yaklaştı.
1 Mayıs 2020 Güney Afrika koronavirüs nedeniyle uyguladıkları tedbirleri hafifleteceklerini duyurdu.
2 Mayıs 2020 Rusya ve Pakistan'da bir gün içerisinde en yüksek Covid-19 vaka sayısına ulaşıldı.
3 Mayıs 2020 İspanya'da 14 Mart'tan beri uygulanan olağanüstü halin kısmen gevşetildi.
3 Mayıs 2020 Fransa'da, son 24 saatte 135 kişi yaşamını yitirerek son 6 haftanın en düşük seviyesi görüldü. Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Schengen bölgesi ve İngiltere'den ülkeye girenlerin karantina uygulaması kaldırıldı.
3 Mayıs 2020 ABD Başkanı Donald Trump, ülkede salgın nedeniyle can kayıplarının 80-90 bine ulaşabileceğini söyledi.
4 Mayıs 2020 Yeni Zelanda'da 50 gündür ilk kez yeni Covid-19 vakası tespit edilmedi.
4 Mayıs 2020 Çin'de ortaya çıkan koronavirüs dünyada 200'e yakın ülke ve bölgeye yayılmış oldu.
4 Mayıs 2020 Dünya genelinde 3,5 milyondan fazla kişiye virüs bulaşırken, 250 bine yakın insan yaşamını yitirdi.
Salgının küresel düzeyde yayılmasını resmeden bu kronolojik olaylar dizisini ülkelerin 2020 Mayıs ayı başlarında, daha önce almış oldukları önlemleri (seyahat kısıtlamaları, toplumun evlere kapatılması ve işyerlerinin sınırlandırılması veya kapatılması) yavaş yavaş kaldırmaya başladıklarını belirterek burada kesebiliriz. Bundan yaklaşık olarak bir yıl sonra 10 Mayıs 2021 tarihi itibariyle dünya genelinde bilinen vaka sayısının 159 milyon, virüs kaynaklı hastalıklardan dolayı kaydedilen can kaybının ise 3 milyon 317 bin olarak kaydedildiğini belirtelim. (Bkz. Tablo I)
TABLO I: 25 NİSAN 2021 DÜNYADA COVİD 19 VAKA VE CAN KAYBI SAYILARI (İlk 10 Ülke)
Ülke Toplam
Vaka T. Can
Kaybı Aktif Vaka
Milyon kişide
can kabı Nüfus
Dünya 159,602,035 3,317,584 18,063,422 425.6 7.8 MİLYAR
1 ABD 33,515,308 596,179 6,411,702 1,792 332,664,383 2 Hindistan 22,991,927 250,025 3,720,695 180 1,391,605,161 3 Brezilya 15,214,030 423,436 1,031,469 1,980 213,852,486 4 Fransa 5,780,379 106,684 756,594 1,631 65,397,303 5 Türkiye 5,044,936 43,311 257,754 509 85,114,793 6 Rusya 4,888,727 113,647 272,174 778 145,988,122
7 B.
Krallık 4,437,217 127,609 58,909 1,871 68,191,369 8 İtalya 4,116,287 123,031 373,670 2,037 60,385,546 9 İspanya 3,581,392 78,895 227,689 1,687 46,770,308
10 Almanya 3,535,354 85,481 274,273 1,017 84,013,487
Kaynak: Worldometers.info/coronavirus/ (Erişim tarihi: 10 Mayıs 2010)
Bütün bu gelişmelere ve varılan sonuca baktığımızda şu değerlendirme yapılabilir. Korona Virüsü'nün ilk ortaya çıktığı andan itibaren elimizde iki alarm verici veri vardı. Biri virüsün özelliği ile ilgili, diğeri de modern yasam biçiminiz. Birincisi ile ilgili olarak, virüs ciddi bir ölüm oranına ve
sinsi bir yayılma hızına sahipti. Bulaştığı bir insandan onlarcasına bu ilk kişi herhangi bir hastalık belirtisi göstermeden normal sosyal ilişkiler içinde yayılabiliyordu. 29 Ocak 2020’de CNN Int. 'de verilen haberlerde Çin’de an itibari ile virüs ve salgından kaynaklı ölü sayısı 150'ye, bilinen vaka sayısı 10 bine çıkmış durumdaydı. Çin'de bir kişinin bu evrede bütün ailesini enfekte ettiği tespit edilmiş, Japonya'da hayatında hiç Çin'de bulunmamış bir kişiye bu tarihlerde teşhis konulmuştu. Bu da virüsün insandan insana bulaşma yeteneğinin bir örneği ve hiç kimsenin güvende olmadığına işaret eden bir veriydi.
CNN yayınına bağlanan bir uzmanın bahsettiği gibi salgına karşı önlem alma hususu günler değil saatler meselesi ve önemindeydi. Bu veriler ve uyarılar yeterince alarm vericiydi ve salgını ilk tecrübe eden ülkeler hariç diğer bütün ülkeler ve hükümetler için hazır ve eldeydi.
İkinci veri ise, küreselleşmiş bir dünyada modern kent ve toplum yaşamının ortaya çıkardığı uluslararası ve ulusiçi iletişim ve etkileşimin hacim ve kapsamı, yoğunluğu, hızı, iç içeliği, birbirine geçmişliği ve bağlılığı ile bütün bunların her alanda ortaya çıkardığı, çıkaracağı etkiydi. Bu veriler hazır ve elde iken zamanında ve etkili olarak harekete geçemeyen Dünya Sağlık Örgütü bürokratları başta olmak üzere bütün uluslararası toplum sınıfta kalmıştır. Özellikle bu gerçekler yokmuş gibi hareket eden, hatta aşırı hassasiyet gösteren insanları üstten bir tavırla eleştiren, toplumu yanlış yönlendiren çok sayıda uzman, bürokrat veya doktor da tam olarak devletlerin salgının yayılmasını önleme çabalarının başarısızlığa uğramasına katkıda bulunmuşlardır.