D. OSMANLI GÜÇ DERNEKLERĠ
4) Osmanlı Güç Dernekleri‟nde Verilen Talim ve Terbiye
Osmanlı Güç Dernekleri‟nde uygulanacak talim ve terbiyenin esaslarını gösteren altı aylık örnek bir program hazırlanmıĢtır531
. Programın giriĢ kısmında, “Mektep Gücü Dernekleri”nde tatbik olunmak üzere misal olarak verildiği” belirtiliyordu. Programın içeriği ve tatbiki duruma göre, efradın kudret ve kabiliyetine, muallim heyetinin idrak ve anlayıĢına göre değiĢebilirdi. Programın tatbik zamanı efradın esas derslerine zarar gelmeyecek Ģekilde, Nezaret ile dernek arasında kararlaĢtırılacaktı. Program içeriğinde yer alan ancak, daha önce terbiye-i bedeniye derslerinde izcilik talim ve terbiyesinde görülen derslerin tekrarı gerekli değildi.
Bu program, Mektep Gücü Dernekleri için hazırlanmakla beraber, Osmanlı Güç Dernekleri için dahi “Ģayan-ı tavsiye” ydi. Programın ilk üç aylık bölümünü oluĢturan kısmı (idman, endaht, silahlı seyahat), Osmanlı Gücü efradının kolordu içerisinde yapılacak müsabakalara katılmasında, ehliyetname almasında, yardım ve mükâfat almasında etkili olacaktı. Osmanlı Güç Dernekleri, bu programı örnek alarak bulundukları bölgedeki askerlik Ģube baĢkanlarıyla yeni bir program oluĢturabilirdi. Silahlı idman hareketi ve silahlı seyahatler için dernek mevcudunun 1/10 nispetinde, askerlikte kullanılmayan martin tüfenkleri kullanılabilirdi. Ancak endaht hazırlık ve hakiki talimleri bu silahlarla yapılamazdı.
Altı aylık bir süreye yayılan Osmanlı Güç Dernekleri‟nin programında, her ay aĢamalı olarak orduda kullanılan idman ve piyade talimatnameleri doğrultusunda hazırlanmıĢ “silahlı, silahsız idman talimleri” yaptırılması planlanıyordu532. Ġdman
531 Güç Dernekleri’nin Programı, Matbaa-i Askeriye, Ġstanbul 1330, s.2vd. 532
Orduda acemi askerlere verilen eğitimi andıran bu silahlı, silahsız idman talimlerinin ilk aylık programını, verilmek istenen eğitimin içeri hakkında bir fikir vermesi adına buraya aynen alıyoruz: “-
SĠLAHSIZ.
Esas, açık adım vaz‟iyetleri (Ġdman Ta‟limnamesi (Ġ.T) 14-15-16) ve Piyade Ta‟limnamesi (15, 17) kalçayı kavramak, hizaya gelmek, serbest yürüyüĢ ve bu esnada hatve değiĢtirmek,
Bıçak sallamak (Birbirlerinin kollarına istinat ederler)
Bir bıçağı ileriye geriye yana kaldırmak, indirmek, fırlatmak (Ġ.T. 27, 28), BaĢ döndürmek (Ġ.T. 17),
talimatnamesi esas alınmak suretiyle her ay aĢamalı olarak “ip sehpası” baĢlığı altında idman talimleri yaptırılacaktı533. Altı aylık programa yayılmak suretiyle Osmanlı Güç
Derneği mensuplarına “resmi tazim” kurallarının öğretilmesi öngörülüyordu534
. Yine idman, piyade ve seferiye talimnameleri esas alınmak suretiyle “çeviklik” baĢlığı altında, altı ay boyunca sürat ve intikal eğitimi verilmesi isteniyordu535
. Güç efradına altı ay içerisinde verilmesi gereken talimler arasında “endaht536” ve “topografya537”
talimleri de yer alıyordu.
Kolları uzatmak (yukarıya, yana, geriye, aĢağıya (Ġ.T.2),
Yerinde DönüĢler: (sağa sola, geriye dönüĢ) piyade talimatnamesi (26-29) Elleri açıp kapamak, elleri bileklerden çevirmek,
Asgı sarığında: sıçrayarak doğru ters tutuĢla uzun asılıĢ ve yere sıçrayıĢ (Ġ.T. 63) iki defa doğru ve üç defa ters tutuĢla çekmek (Ġ.T.64)
AsılıĢta tutuĢ değiĢtirmek (Ġ.T.65)
-SĠLAHLI
Ġki kol ile icra edilen tüfenk talimleri. Tüfengi iki el ile tutmak. (Ġ.T.47)
Tüfengi ileriye ve yukarı uzatmak ve kolları bükmek (I.T.47) Tüfenkle niĢan vaz‟iyeti (Ġ.T.53)
Kolun çarhettirilmesi (Ġ.T.54)
Tüfenk çatmak ve silah almak. P.T (110-112)Bkz. A.g.e., s.4-5
533 Programın ilk iki ayında, ayakları bitiĢik olarak sıçramak (Ġ.T, 34-35), Üç adım gerilerek sağ ve sol
ayakla kapalı sıçramak (Ġ.T); ayaklar bitiĢik olarak sıçramak, üç adım gerilerek sağ ve sol ayakla kapalı sıçramak yaptırılan talimler arasındadır. Bkz. A.g.e., s.5
534
Programda verilmeye çalıĢılan bazı Resmi Tazim kuralları Ģunlardır: “Birer birer baĢlar doğru olarak geçmek (sokakta yürür gibi)Birer birer onar adım aralıkla baĢlar sağda, solda geçmek. Dururken vaziyet alıp temenna etmek. BaĢı mafevkin bulunduğu tarafa çevirip temenna ederek geçmek. Muteaddid efradın durur ve yürürken birden resmi tazim etmeleri. Silahsız resmi geçit. Silahlı resmi tazim”. Bkz. a.g.e., s.6
535 Programda bu baĢlık altında Ģu talimlerin verilmesi kararlaĢtırılmıĢtı: “Kısa mesafelere koĢturmak.
Hareket teneffüsiye. Ġfade-i merama alıĢtırmak, mafevk huzurunda suret-i tekellüm. Bir hareketi sözle veya iĢaret vererek derhal yaptırmak sür‟at intikali talep edebilecek birkaç süal bir sıralı saf* harpte tek, çift, saymak, sağdan saymak, sağdan dörder saymak, bir sıralı saf harpten mangalarla sağa sola çerh ederek manga kolu ve bundan saf* harp teĢkil etmek. Silahı omuza asmak. (1.Ay) Basit silah hareketi, manga kolundan yürüyüĢ koluna geçmek ve yürüyüĢ, yaya koĢu, hareket-i teneffüsüye, her hangi bir ferdin ismini söyleyerek cihet-i erba‟adan birisinde yere yatması, yürümesi, dönmesi,..ilah. talep olunmaları ve keza bu nevi hareketin iĢaret ile ihrası da öğretilmeli. Bir emrin ağızdan ağza nakli bir emir götürüp getirmek ve bu maksatla muhtelif oyunlar icrası. (2.ay) basit silah hareketi, saf harbten yürüyüĢ koluna, yürüyüĢ kolundan safharbe geçmek. Ġki sıralı saf harble talim, yaya koĢu. Hareket-i teneffüsiye, iĢaret filamalarıyla muhabere. Ansızın verilecek bir emr ve iĢaretle düĢman nazarından gizlenmek veya görünmeden sürünerek bir mahale takarrüb etmeği talep etmek. Arazide muhtelif mesafatta az görülen ecsamın medlulünü saymak. Bu maksatla muhtelif oyunlar. Kasaturalı tüfenkle mübareze hazırlık talimi Techizatla 15 kilometre yürüyüĢ. (3.ay)
536 Endaht Talimatnamesi esas alınmak suretiyle ilk ay Ģu talimler yaptırılacaktı: “ (niĢan almak ve niĢan
Osmanlı Güç Dernekleri‟nin programında buraya kadar sıraladığımız talimler, “evlad-ı vatanı” maddeten yetiĢtirmek amaçlıydı. Aynı programda “evlad-ı vatanı” manen yetiĢtirmeyi amaçlayan ve her ay tekrarlanan “Ders” baĢlıklı bir eğitim veriliyordu538. Osmanlı Güç Dernekleri‟nin Talimatnamesi‟nde bu programda ele
Basit surette tüfengin açılıp kapanması ve tüfengi doldurmak, boĢaltmak. NiĢangahı, arpacığı, gezi göstermek ve nasıl niĢan alacağını mukavvadan, tahtadan gez arpacık üzerinde iplikle göstermek. 10 metreye konan bir hedefe muallim sehpa üzerine konmuĢ tüfenkle niĢan alır, acemiye gösterir ve
hedefi izah eder. Bundan sonra muallim tüfengin vaziyetini bozup aynı noktada nefere niĢan aldırır. Muallim bakarak hatasını söyler.
Sol Gözü Kapamak Talimleri.
FiĢenklerin envaını tarif. Yatarken istinadlı niĢan vaziyeti. (idman hareketi olarak diz çökmek, oturmak, karıĢ açmak, kabza kavramak ve ellerin parmakların, bileklerin konulması için talim ve idman hareketi)bkz. A.g.e, s.7.
537
Bu baĢlık altında programda ilk aydan baĢlayarak Ģu derslerin verilmesi öngörülüyordu: “ (iĢaret ve ıstılahat-ı mahsusa-i fenniye)
Arazinin Ģekil ve avarızının esami-i mahsusaları (yol, Ģimendifer, keçi yolları, Ģose, hendek, divar, dolma, çit, tel örgüleri, köprü, geçit, raylar, traversler*, makaslar, iĢaret direği, erkap rampaları, tüneller, telgraf hududu, bataklıklar, çimenlikler, değirmenler, sahralar, ovalar) Ģekl-i zemin, inĢaat, mezru‟at, enhar* ve yolların askerlik nokta-i nazarından (basit) faideleri. (1. Ay); Arazinin ta‟rif ve tedkiki, harita ve kroki mutalası hakkında basit malumat.s.12-13
Mikyas, perkar*, pusula ve istimali. Adedi, hatti mikyaslar, tarama, yol, nehir, dağ, dere, batak, Ģehir, köy gibi iĢareti suret-i umumiyede tanıtmak (2.ay) Harita ve krokiyi cihetine koymak. GüneĢ ve araziye göre tayin-i cihet. (3.ay) Krokinin haritanın araziye tatbiki. Harita mütalaası. Gece tayin-i cihet (4.ay) Mikyaslı ve muntazam kroki yapmak. Erkan-ı Harbiye haritalarını tafsilatlıyla mütalaa ve tatbik etmek. Kroki müsabakaları (6.ay)
538 Programda bu derslerin içeriği Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir. “Ġzcilik, Güç Derneklerinin sebeb-i teĢkili ve
teĢkilatından birninde* malumat itası ve netice itibariyle husule getireceği fevaid.
Dernek kisvesi (techizat-ı bedeniye uydurmak)terbiye-i ahlakiye (her ferdin hükümdara ve vatana karĢı vazifesi, Osmanlı sancağının ulviyeti, kudsiyeti hakkında malumat-ı mufassıla. Fikr-i vazife hissi, inzibat, Ģeref ve namus doğruluk. Ordunun sebeb-i lüzumu bir bölüğün hayat-ı askeriyesini tasvir) ordunun elifbası, tüfengin alelade tathiri, dikiĢ dikmek ve yama vurmak, hıfzıssıhha (vücudun ve çamaĢırların temizliği) koğuĢ, matbah*, tenfishanede taharet. (1.ay); Terbiye-i Ahlakiye (her ferdin kendi nefsine arkadaĢlarına ebeveynine, büyüklerine, vatandaĢlarına, karĢı vezaifi. Vazife-i ittihad) Hıfzıssıhha, vücuda vücub u itina. Karagol hapishanelerde taharet, kıĢla ve koğuĢ intizamı ve icabat-ı
sıhhıye, düğme ve sökük dikmek, kapak aksamını söküp takmak ve basit olanların isimleri, tüfenge edilecek muamele, tathir, otururken tüfengi doldurmak ve boĢaltmak, basit boru iĢaretleri, berri ve bahri üniformaları tanımak, telgraf ve telefonculuk, Ģimendüfercilik, balon ve tayyarecilik, velespitçilik, musikacılık gibi sünuf-ı muaveneye intisab etmek isteyeceklere hususi ders (2.ay) Terbiye-i Ahlakiye (açıkyüreklilik ve yalan söylememek. Sadakat, sebat ve metanet, cesaret ve Ģecaat, istihkar-ı hayat, ve harbe hazırlık) muharebat-ı meĢhure-yi osmaniyeden bazıları, hıfzıssıhha. Kunduraların ayakların muayenesi. Sünuf-ı muavene dersleri. Alaturka saatin vasıtiye tahvili, hizmet- i askeriye hakkında malumat. KurĢunlu fiĢenkle endahtta endaht meydanında lazımür riaya mevad. Rovölverin tarif ve iraesi (basit) (3.ay) Terbiye-i ahlakiye (her ferdin kavanin ve nizamat-ı mevzua‟i
devlete karĢı vazife-i mahsusası, askerlere, nöbetçilere, polise, jandarmaya, amirlere, memurlara karĢı vazifesi)
Tatbikat, ameliyat, manevra, seferberlik, tahaĢĢüt, ilan-ı harp ne demektir. Harpte muharebe suret-i hareket. Süngü (kasaturanın) faidesi ve iĢi ordu müfettiĢliği, kolordu, fırka, alay…ilah.
aldığımız “ders” dıĢındaki talimler “terbiye-i maddiye” olarak nitelendiriliyordu ve bu talimlerin “tedris ve tatbik”inde orduda uygulanan usul ve kaidelerin mümkün mertebe yakından takip edilmesi isteniyordu. Ders baĢlığı altında ele aldığımız konular ise Talimatname‟de “terbiye-i maneviye ve vataniye” olarak nitelendirilmiĢ ve bu derslerin “müessesat-ı umumiye-i ilmiye”de uygulanan usül ve programlara uygun verilmesi kararlaĢtırılmıĢtır539
.
E. OSMANLI GÜÇ DERNEKLERĠ’NĠN TANITIMINA VE ĠNKĠġAFINA