On Yedinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum

Alt Problem 17: Öğrencilerin beceri gelişimine katkı sağlayabilmek için Sosyal Bilgiler dersinin içeriğinin nasıl düzenlenmesi gerektiğine ilişkin öğretmen görüşleri nelerdir?

Örneklem grubundaki 89 öğretmene öğrencilerin beceri gelişimine katkı sağlayabilmek için Sosyal Bilgiler dersinin içeriğinin nasıl düzenlenmesi gerektiği açık uçlu bir soru ile sorulmuş cevaplar betimsel analize tabi tutulmuştur. Öğretmenlerin bu konudaki görüşleri aşağıdaki cümlelerde dile getirilmektedir:

Öğrencilerin beceri gelişimine katkı sağlayabilmek amacıyla içeriğin nasıl düzenleneceğine ilişkin görüşleri şu şekilde ifade edilmiştir:

Hayatta karşımıza çıkabilecek sorunlara karşı pratik çözüm üretme, empati kurma, gözlem yapabilme, iletişim becerisini geliştirme, sosyalleşebilen, toplumun içinde yer alan, tarihi algılayabilen, kronolojiyi kavramış, kullanabileceği bilgiler olmalıdır.(Ö2)

İşlenecek konularda beceri kazandırmak için dramaya ve etkinliklere yer verilmelidir. Çünkü öğrenciler görüp yaşadıkça daha iyi kavrıyorlar. Çocukların etkinlik yoluyla becerileri kazanmaları sağlanmalı. Salt bilgi aktarımı yerine örnek olay incelemesi yoluyla da beceri kazandırılabilir. Tarih ve coğrafya konularına içerik olarak daha fazla yer vererek tarihî empati becerisi kazandırılabilir.(Ö3)

Derslerde içerik mevcut haliyle güzel, bahsedilen becerilerin kazandırılması ise drama yönteminin sıkça kullanılmasıyla mümkün olabilir. (Ö44)

Mutlaka antropoloji ve zaman kavramını hissettiren uygulamalara yer verilmeli. Eski insanların yaşayışları, modernleşme süreci, tarihin akışı gibi konular incelikle ele alınıp görsel materyallerle desteklenmelidir.(Ö5)

Önce merak etme, araştırma arzusu, gözlemleme kabiliyeti (önyargısız bir yaklaşımla), sonuçları değerlendirebilme, iletişimi kaliteli olarak sağlayabilme, geçmişten günümüze tarihi olayları, neden-sonuç ilişkisini kurabilmek, tarih-coğrafya ilişkisini kurabilmek, harita ve yön kavramlarını sağlam kullanabilme, geleceğe yönelik fikir üretebilme ve uygulayabilme, zamanı yani kronolojiyi takip edebilme ve öğrenebilme. Bunları günlük hayatta kullanabilme kabiliyetine ulaştırabilecek düzeyde olmalı.(Ö9)

Özellikle coğrafya konularında öğrencilerin konuyu atlas ve haritalar yoluyla izlemeleri, bu haritaları da bizzat kendilerinin çizmeleri beceri kazandırma konusunda faydalı olacaktır.

Gerçi şu anki mevcut kitapların özellikle çalışma bölümlerinde bu tür aktivitelere yer verilse de bence bu daha da zenginleştirilebilmelidir. (Ö6)

Öğrencilerimizin özellikle problem çözme ve çözüm yolları önerebilme yeteneklerini geliştirmeliyiz. Bunun yanı sıra harita okuma becerisi, kronolojik olaylar arasında ilişki kurabilme yeteneklerini geliştirecek etkinliklere yer verilmelidir. İletişim becerilerini de geliştirebilmek için örnek olaylar sınıf ortamına getirilerek tartışılmalı, iletişim engelleri ve bunlardan kaçınma yolları öğrencilere kazandırılmalıdır.(Ö10)

Sosyal Bilgiler dersinde beceri geliştirmek için içerik zengin konuları kapsamalıdır. Seçili konular öğrencinin problem çözme becerisini, empati kurma becerisini, gözlem becerisini, iletişim becerisini ve tarihi empatiyi sağlayacak şekilde seçilmelidir.(Ö12)

Becerilerin gelişmesinde mutlaka etkinliklere daha fazla yer verilmelidir. Bir becerinin gelişmesi belli kaygılara göre olmamalıdır. Yetenekler kendiliğinden doğal süreçte gelişmelidir. Sınav merkezli beceri geliştirme kalıcı olmamakla beraber günlük hayatta da uygulama sorunu yaşamaktadır. Bireyler ömür boyu kullanılacak beceriler kazanmalıdır. Bu derste verilen beceriler hayat boyu insana lazım olan becerilerdir.(Ö18)

Öğrencilerin beceri gelişimine katkıyı daha fazla sağlamak; yeni müfredat, proje ve performans görevleri ve son yıllarda fazlaca uygulamaya konulan yöntem ve teknikler sayesinde zaten üst düzeye çıkmış durumdadır. Daha fazlası ancak SBS gibi sınav kaygılarının azaltılması, daha fazla boş zaman sağlanarak öğrencinin birebir yapıp uygulayacağı etkinliklerle olacaktır. Fazlaca bilgi yüklediğimiz geçmiş yıllara kıyasla daha fazla beceri ve davranış verilen düzeye gelmiş durumdayız. Ancak öğrencilerle yapılacak gezi, yarışma, sergi, konferans gibi katılımlar daha fazla beceri kazandıracaktır.(Ö30) Öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersinde kazanmaları gereken beceriler Türkçe dersinde olduğu gibi sabit bir metne bağlı olmamalı, yani bilgi veren değil bilgiyi analiz edip sentezleyecekleri metinler olmalı. Öğrencilerin birebir içinde olduğu uygulanabilir problemler, örnek olaylar ve dramalar ders programında olmalıdır.(Ö31)

Beceri kazandırmada dersimiz zor gibi görünse de, beceri kişilik kazandırma ile ilgilidir. Kişilik oluşmasını, karakter oluşmasını tam verdiğimiz takdirde öğrenci, haklarını sorumluluklarını, özgürlüklerini bildiği gibi kullanabileceği güvene ulaşmış olur. Bilgiyi aktarmak bir yere onu kullanabilecek olgunluğa getirmelidir. Onu da ancak bu sıralarda onlara tanınan söz hakları, seçimler, sorumluluklar, kendini ifade edebilme, etkinlikler, programlarda söz verebilme vs. konularda sağlayabiliriz. Kişilik gelişimine yönelik güven duygusunu artırıcı NLP (beyin gücünü artırıcı) eğitim faaliyetleri ile desteklenmelidir.(Ö32)

Zaman ve kronoloji olaylarının pekiştirilmesine yönelik herhangi bir tarih diliminin örneğin Osmanlı döneminin yer aldığı tarih şeritleri hazırlatılabilir. Empati kurulmasına yönelik olarak bazı ikili ilişkiler örneğin anne-çocuk, öğretmen-öğrenci, trafik polisi-şoför gibi drama konuları öğrencilere uygulatılabilir. Bu dramaların iletişim becerisine de katkısı olacaktır. (Ö52)

Doğru iletişim kurma ile ilgili Türkçe dersi ile birlikte hareket edilmeli. Söz söyleme, kendini ifade edebilme ile ilgili problemleri olan öğrencilerin doğru şekilde yönlendirilmesi gerekiyor. Türkçeyi doğru kullanma, telaffuz gibi etkinlikler yerinde düzeltilmeli ki iletişim doğru şekilde gerçekleşebilsin.(Ö56)

Beceri gelişimine katkı için oyun (drama), deney, maket model vb. gibi çalışmalar yaptırılarak bu derse ilgi artırılabilir. Küme çalışmaları, tartışma, soru-cevap gibi yöntemler öğrencinin daha aktif katılımını sağlayacağı için içerik bu yönde düzenlenmelidir.(Ö59) Bireyin farklılıkları, üstünlükleri, yetenekleri ve ilgi alanlarının neler olduğunun tespit edilmesi, sonra bu becerileri dahilinde ilgi alanları dahilinde bilgilerin verilmesiyle kişisel becerilerine de katkı sağlanır.(Ö62)

Öğrencilere gerekli becerileri kazandırabilmek için, konuların öğrencinin anlayabileceği bir dilde, ilgi çekici olmalıdır. Örneklerle desteklenmelidir. Derste öğrencilerle empati duygularını geliştirici çalışmalar yapılmalı ve sık sık toplumsal olaylarla ilgili gözlem yaptırılmalı “Siz olsaydınız, ne yapardınız?” gibi sorularla desteklenmelidir.

Kronolojik olaylar çeşitli örneklerle desteklenerek hikayeleştirilerek, drama gibi çalışmalarla kavratılmalı ve tarihi empati gibi oyunlarla geliştirilmelidir. Öğrenciler

kendilerini tarihi şahsiyetlerin yerine koyabilmeli, iyi ve kötü yönleri

değerlendirilebilmelidir.

İçerikler öğrencinin tarih bilincini geliştirmeli, akılda kalıcı olmalı ve sıkmamalıdır. Görsellerle desteklenmelidir. Konunun özüne inmeli, fazla ayrıntı ile sıkmamalı anlaşılır bir dile yazılmalıdır.(Ö70)

Sosyal Bilgiler dersinde davranış, beceri ve alışkanlıklar kazandırmak için konuların günlük yaşamları geçmişten örnekler ve gelecek ile ilgili olabilecek olayların değerlendirilerek aktarılması ve sonuçta empati kurarak olayları değerlendirmeleri ve sonucu tartışarak çözümleri konusunda bilgiler verilmelidir.(Ö71)

Öğrenciler etkin kılınmalı. Öğrencileri zaman tüneli gibi tarih ve toplumsal olayların içine atmalı. Ör: Sosyal Bilgiler öğretmeni rehberliğinde “bilinçli tüketici” olarak Tüketiciyi

Koruma Derneğinin tanıtılması ve bizzat burayla ilişkiye girilmesi. Öğrencilerin TBMM’ye gitmesi vb.(Ö76)

Sosyal Bilgiler dersinde bu becerilerin kazandırılabilmesi için öğrencinin kendini ifade etmesine, empati kurmasına, çevresine karşı iyi bir gözlemci olmasına, yaparak yaşayarak hayatı tanımasına (tabii kontrollü bir şekilde) olanak sağlanmalıdır.(Ö82)

Tarihteki pek çok olayın nedenlerini bir yumak haline getirilerek sonuç ortaya konabilir. Örneğin İstanbul’un fethi tüm sebepler konu belirtilmeden bir dilsiz harita üzerine işlenir. Bu duruma bir çözüm bulunması gerekli ne yapabiliriz? Sorunsunun cevabı ile İstanbul’un fethinin gerekliliği anlatılabilir.

Emapti tekniği veya yöntemi Sosyal Bilgiler dersinden de önce hayat bilgisi dersinde tüm öğrencilere iyice kavratılmalı ki Sosyal Bilgiler dersinden de verimli olsun.

Tarihi kişiliklerle özdeşim kurma yoları yöntemleri uygulanmalı.

Haftada bir öykü veya hikaye ile ahlaki terbiye, fazilet, namus, şeref, haysiyet, dostluk, yardımlaşma, dayanışma, birlik, beraberlik, misafirperverlik, gibi onurlu davranışlara yer verilmelidir.(Ö89)

Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilere kazandırılabilecek beceriler ve bu becerileri kazandırma yöntemleri konusunda öğretmenlerimiz geniş bir perspektifle farklı örnekler sunmaktadırlar.

IV. BÖLÜM